장음표시 사용
111쪽
ta menstrua mille & sexcentis nummis aestimabitur. a ante
Ioannes Graecus Iurisconsultus apud Vigiluma his se Thζ0pii ynst. re verbis utitur: Ea quantitas legata Videtur, qua sex)M . tum . ad L. si testator legasset, essiceret post annum trienteS V iura S Fale. in sin. partes legato annuo. Vt si decem aureos legauerit an c l. si usu fru-nu OS, 2 P. legalle videtur. liuiu ς enim summae triens ' ctus. de via usura est decem. Si vero viginti legata sint annua, qui n. ' Σ genta legalle censetur. namq; quingentor Vsus a xta n S gentum. C. est viginti. Haec ille. Ex qui b. apparet, M. annis tantam de dona. Io quantitatem fieri ex fructib. legati, quanti aestimatum e l. h. ec edi hic est.2 Emilius tamen Macer ait V: Si rei publicae usus fructus legetur, siue simpliciter, siue ad ludos triginta u si nς ζς- annor .computatio fit. at Caius: φ Si usu fructus munici ' f l .vit. s. prae-pib. legetur, centum annos obseruandos esse ait. Iust1- terea. C. de manu S vero reditus donat sonem Is .anno r. fructib. Utimat.' Sed his de reb. legendus Socinus est. Nos addamus Leonas constatu. centesim g partem tertiam trientes appellari. sed& ab Iustiniano ita semper appellantur: squoniam tertia centesimae pars, vi urae nominea o mensib singulis soluitur. Sic quarta centesimae constit. vlt. de petitione haereditatis. Nam si quadringentorum quaterna singulis mensib. centesima usura est singuli nummi quadrans erit. Paulus lib. lingulari de usuris, F,
hac etiam appellatione utitur : nisi additum id a Tribonio de suo lit, quod multis locis fecisse credendum est. Quincunctum & semissium usurar. a Paulo eodem loco fit mentio. - item a Scaeuola l ib. s. Resiponsor Semisses Iustinianus dimidiam centesim ς appellat, nobili illa constit. 27. R de viris, qua quis quanta usura 3 o uti possit. definit. Semisses esse diximus, cum ducentis acceptis singuli nummi men lib. singulis praestantur, qu et
efficiunt in annum duodecim nummos. Harum multis Digestor.& constitu. locis mentio fit,i quoniam ci uiles & modicet liet usuret esse censiebantur, cuiuς rei Plinius auctor est. Eadem illa Iustiniani const1 tutio ne bessium usurarum mentio fit: quq sunt cum acceptis centum, post annum octo pi stantur: aut menstrui denarij linguli, si sors I o sit. Sextante S, septunces, dodrantes, dextantes, deunces usura S, non memini me in nostris libris vidisse: sed licubi reperiuntur, eam Inter-
li. domini u. quod iussit. l. qui nego
tia. in pr. ma da. l. Titius. de praef. vero
112쪽
pretationem accipiunt, Vt quod uncias id nomen significat tot nummi annui in cen resimam quem lipenda natur. Haec usq; ad cente limam vi urar. ratio est: quam aria tror legitimam appellari ab Ulpiano lib. 3 s. ad edictum. a Maiorumque in Digestis mentio , quod sciam, non lit propter Iustiniani conit tutio. Duae tamen centesimae, ad quas ex Gratiani constitutione h tenebantur, qui post qua tuor menses non soluerent, quod indicatum erat eos debere rata ex supra scriptis intelligendae sunt ut quin qu .3ge lima singulis mensib. usius ae nomine praestetur hoc est centu In nummis acceptiς trigesimo quoq; die bini, anno Vertente et .Has Iustinianus m centesimam conuertitς M. Cicero libro ciuinto& 6. Epistulas .a l Atticum, non bitias solum, sed quaternas centesimas le Ciciliae Proconsule Salaminio ς debuisse refert tamen ii an si ititio edicto usum centesimas
De men uris, ct vasis, O pedali
mensura. XI. CV m de asse. & libra, & nummor. diuersitate supra
a notas scriptum sit: consequens esse videtur, ut demensuris scribamus. De his ectam reb. quae pondere numero , mensius aue consistunt, similis in rure ciuili tractatio est.' Sc qui illas res accurate tractarunt, haec feps a diligenter persecuti sunt. sex quor. libris nos quae 3σadius nostrum pertinere videbuntur, eliciemus. Culleus capacissimum mensurίe & vasiῆ genus suit. vina enim quadraginta capere , Columellae illum de semis lib. usuris locum interpretante ς. diramus. in hunc in insuebatur parricida, cum cane gallo gallinaceo, simia &vipera simillimis monstro huic seris. V ea re eius catapacitaς indicatur. suisseque ex corio Theophilus scribit.& rhetorum lege illa ficta dicebatur: Qua parentem ne- de pigue aet. casse vidi catuς erit, is obuolutus & obi: gatus corio, dei 'ciatur in proquentem. Scaeuola lib. s. Digestor. V Tiatius
113쪽
i ius cum pecuniam mutuam accepit a Caio Seio sub Apignore culleorum , istos culleos cum Seius in horreo haberet. missu ς ex ossicio annonae Centurio, culleos ad annonam sustulit. Vlpianus lib. ad Sabinum : a Vi no legato vires non debebuntur, nec culleos quidem deberi dico. Dolium mensurae genus non est : sed vas variae amplitudinis, ut etiam semae & cuppae . Nam quod Plinius ait, Polypi caput dolij magnitudine amplior ar. quindecim capax : non 1igna ficat eam esse do
lo iij definitam mensuram, sed magnitudinem polypi
ostendit.Vlpianuς eodem illo libro: b In doliis non puto verum , ut vino legato & dolia debeantur, maxime si depressa in cella vinaria fuerint, aut ea sunt quae V per magnitudinem d: ficile mouentur. In cuppis autem , siue cuppuliS puto. admittendum est eas deberi: nisi pari modo immobilis in agro , velut instrum ea ctum agri,erant. Haec in vasis via i rus non sunt.' sed Ιu- lianus ait l1b. 6 ex Minicio ,- dolia & serias tamdiu in ea causa esse , quamdiu vinum haberent. Πam ad alium o Vsum transferri possent, veluti si frumentum in his ad datur. Sed frequentius est , ut de vinariis dolus & seriis iurisconsulti tradhent.' Cadus amphora Attica a
Palaemone dicitur, ab ali 1s metreta aut ceram lum: capit urnas tres. Metretae mentio fit a Caio lib. Io. ad edictum : f Quod si, inquit, vinum ita venierit, ut in singulas amphoras, item oleum , Ut in singulas metreta item frumentum ut in singulos modio S, item argentum , ut in singulas libras certum pretium diceretur. postea: Sed& si ex doleario pars vini venierit, veluta o metretae centum. sed animaduertendum est , Florent. q. singulos metretas ter scriptum fu:sse : sic enim a Grae cis e mwstae dicitur , quod emendatum est ob Latinae linguae usum. At cadi multis locis mentio fit, sed vinari j. Amphora quae quadrantal quoque d: citur, duas urnas capit. huiu* capacitaς unius pedis quadrati esse dicitur, cubi figura. iic enim Palaemon ait: hoc est, ut pedem lata, longa .atq; alta sita aqua figura ce terar. mensurar. capacitas cognoscetur. Haec enim vicesima pars cullei est. sesqui amphoram vero cadus capit. Caerer agmen suras Maecianus persequitur his verbis: Quadraa
d i. vinaria. de verb. sig. e l. cui Vinu. l. si heres. quod tri. s. l. 3. in fin. de penu .l g. l. I. de per .& cia. f l. quod saepe. h. in his.
114쪽
a l. vlt. in fi . de L. Rhodia. h l.iubemus C. de sacro. eccle. l. ij. C.
tal, quod nunc plerique amphoram vocant, habet urnas ,, duas, modios tres , semodios sex, congios octo , sextario ς 8. heminas 96. quartarios I92. cyathos S76. Pe- deae vero sexdecim digitorum , ne quis vulgarem eXistimet intelligere opus est Huius mensurae mentio frequens apud nostros. Illa anun aduertenda, apud Labeonem ' de naui duum milium amphorarum. Eiusdem capacitatis in Lentuli ad Senatum literis Budaeus interpretatur 9 O. aut paulo amplius tonet lorii: hoc enim nomine nautae in simili re utuntur. Tertia parte mino
res illa: naues sunt constitutione Theodosij quae
duum militum modior. capaces esse dicuntur. Mul-rato illa amplissima est apud Sciniolam libro 7. Dige-ν, stor. V Nauem conduxit , ut de prouincia Cyrenensi ,3 Aquileiam nauigaret, olei metretis trib. milib. 1mpo sitis, & frumenti modiis eristo milib. Illud etiam sciendum est in amphoras & cados non usus perpetui causi vina diffundi, ut in dolia, sed talisper dum usus com probaretur. M Uendi enim & legari solebant cum ipsis cadiς & amphori ς. Sed & si vinum legetur, haec vasa ac - 2M cedunt. quia credibile est, inquit Vlpianu .st mentema, testantis eam esse , ut voluerat accessioni esse vino am-Gphoras. & sic , inquit, loquimur , habere nos amphoras malle , ad mensuram vini referentes. Et licet vinarium vas esse amphora videatur, flamen non esse Iulianus
ait, 3 nisi dum vinum habet: quia aliud in his addi pos
sit. Ab amphora amphorarium vinum dicitur a Proculo lib. 3. exposteriori b. Labeonis: h & urnalia vasa ab vi na congiaria a congio dusta sunt. Paulus lib. . ad Sata, , binum , Sed videndum ne inter instrumentum ta- 3Qis bernae cauponae, & instrumentum cauponae sit discri is men: ut tabernae, non nisi loci instrumenta sint, ut do- lia, vasa, ancones,& calice S, & trullae, quae circa coenam is solent traici, item urnae aereae, & conglaria , sextaria, &, similia cauponae autem, cum negotiationis nomen sit, etiam institores. Ita autem haec Pauli verba scribe re oportet, ut in Tusco libro sunt. Amphora, Nae-cianus ait, capit urnas dua S, congios octo, sextasios 48. a quibus mens bris alla vasa cognosces. sextarius a sex ra congij parte dicitur, ut quartarius a quarta se tari j.
115쪽
LIBER II. III Sed quod de trulla circa coenam scriptum est, nemo
miretur. mentio enim fit apud Ciceronem in Verrina illa oratione de lignis, Trullae vinariς ex gemma cum aureo manubrio. Horatius in sermoni b.
Qua Veientanum se stiς potare diebus Campana solitus trulla. Sed& nostri argenteas trullas inter vasa non sordida
enumer rar. a Modlus, ut antea scriptum est . est tertia amphorae pars. eius mentio in Digestas multa, quoties o de re frumentaria agitur. V item in constitutionibus. q
quibus modiatio dicitur, ipsa frumenti pensitatio. Soluebatur autem frumenti quinquage lima , ordei quadragesima, vini & lardi vicesima. De sextario di
ctum est, sextam esse congij partem. Vtrunque vani vas est, aut liquentium rerum .s Haec de eiu simodi mensiuris, quarum mentio an iure fit. Ceteras alij tractent quibus illam unciarum controuersiam relinquo. Pedis tamen mentione admoniti & mensurae nomine illud ad extremum addamus de alio genere mensurarum quodo non minus frequens in iure est. Pes habet palmos quatuor, ut Frontinus scribit, uncias duodecim digitos sex
decim. Passus pedes habet quinque,ut Columella ait libro quinto de re rustica. Actus quadratus undique finitur pedibus I 2 O. quod duplicatum facit iugerum longitudine pedum 24 O. latitudine rio. Stadium habet passus D s. octaua miliari j pars. Centuria initio centum iugerum modus erat, postea ducentor . Pedum mentio multa in iure: ut de via cuius latitudo ex lege n. Tabularum in porrectum octo pedes habet, in amfra-O ctum ubi flexum est sexdecim. Item illa Soloniς lege de interuallo arborum,& edificiorum ab alienis sub titulo finium regundor. h in qua nescio qua de causa Alciatus noster scriptum esse Florentiae ait, MAHδει δύο ποδαρ cum non sed τε ra sit . ut apud Plu tarchum in Solonis, & Constantinum libro secundo titulo quarto. Eodem loco de Orgya dicitur, quae habet pedes sex, ut Herodotus ait. ad legem Solonis pertinent duae constitui. in sub titulo de aquaeductu.& quae Frontinus libro secundo de aquaedinibuς scri
bit. De passibus multa referri possunt, quae ad miliaria
de sup .le. b I. quadam. de tritico . l. Paulus. de Ver. Iig. l. stipulati otium.
116쪽
a l. 3.l. mille. de ver b. sign. l. scire oportet. de excus.
d l. in latum. de diuis. re r. inst. e. g. Vni uersitatis. aade l. ciuita- tib. de legat. primo.
quoq; pertinerent: ' item de iugeribus ut sub titulo gecensib. V& de contrahenda emptione , atque alias locly. Stadium apud Marcianum reperitur - , unde Iust mi anus acceperit. Sed nos Emmensum spatiis conficimus aequor. Quamobrem haec satis sint.
Abuit hoc Mai multorum seculorum serie Hetruria , ut ab alus regionibus nescio qua religione esus res habeantur Augustae. Quis enim ignorat aruspicum & augurum di- asciplinam . sine quibus neque leges serre, neque comitia habere , neque praelium inare, Romana respublic. poterat, totam Ethruscorum suisse ξ quis veterem illam Ethruscam linguam non maxima Veneratione coluit, quippe quae a primis illis Assyriis , a quibus Italia habitari cepta est , relicta esse videbat ut-His vero temporibus omitto quantum Tuscor. linguae & libris Itali omnes honoris deserant: in genus certe praestare eius soli ho manes existimantur. Huc accestit, quod ob Medicae illustrissimae a familiς liberalitatem, alta sunt omnes pene qui par rum& auorum memoria docti habiti sunt. Graeca quoque lingua ab eadem seruata est Graecorum librorum multis & ingenta b. bibliothecis comparatas. qua diligenria sunt in vetustissimis quibusque latinis labris quaerendis vli: Vt nemo sit cuius cunque disciplinae studiosus, qui se non inultum Tusci aut libris, aut hominibus debere fateatur. Nostrum quidem certe aus vitasque per millia,atq: adeo omnia recepta ferre oportet. Vtenim interpretes omnes rutis enumeres,uon iacile que- quam
117쪽
quam Battolo, Accursio . Dino, Cyno, Angelo, Baldo . praeferas. Sed multo maximum beneficium est, quod ab insigni illo Pandectarum monument0 accepit, sine
qui b.non manca , sed nulla pene erat nostra disciplina. Nam ut demus ex eo libro ceteros ortos non est ' quod falsum esse antea scripsimus, sed fingamus nullum initium extare horum librorum quod in constitutionum codice molestissime ferimus, quam magnis in tenebris versaremur Quid enim facilius improbissimo& impuro dentissimo cuique essiet quam quod fieri coeptum erat, tribuq litteris mutatis negans Verbum aut addere, aut auferre Sed & cetera verba . qu Is repugnaret, quo minus arbitratu suo mutarent:cum horum librorum thesauris in Hetrum a conseruatis, ne n17 De non audere videamuς in his libri ς, qua b. omnium gentium gubernacula reguntur quod in plebeis vulgarib. audere religio est Maximas igitur gratias agere Cosimo Medi ei Duci oportet, qui in malorum suorum institutis perseueras, nostram scientiam tam praeclare iuuat, Vt reprehende- O re videatur stiorum ciuium auaritiam , qui tales libros ab sole cere & oblitterari pates enter. Multu L lio Taurelio nostro debetur, qui hoc unum curat, ut in omnIumanus venire possint. quem ego optimum virum iuris& bonarum litterarum peritis limum locupletem no- strat. Emendationum testem appello. Cuius libris uuia ut cum his aut eodem tempore edentur, hos volo indices non fatis plenos existimari. Tertiam itaq3 partem nostra r.emendationum atqῆ opinionum aggediamur, qua lyluam quandam non iniucundam, ut arbitror, lo-:O cor. mendosorum ostendam , quae mendis illor. libror. ope ablatis quasi veprib. quibusdam & dumetis a I petas, faciles & suaves aditus habere videatur.
De titulis o capitib. quae aut scribenda non sunt, aut non suo loco scribuntur. I.
C Criptum a nobis lib. I. est, ex Florentinis Pandectiu
ceteros libros manasse duor .librariorum errore deprehenso cognitum fuisse .alier enim multa capita prς-
118쪽
postere sub titulo De diuersis regulis iuris antiqui conglutinauit: alter titulum De ventre in possessionem mittendo,& quae sub eo titulo scribuntur,ante titulum De coniungendiς cum emancipato liberis cum contra fieri oportuisset. scripsit. Qui errores cum in omnibus labris sint, eandem esse omnium originem ostendunt. Quae cum ita se habeant, ad horum librorum scriptura caeteros emendandos esse fateamur. necesse est itaque, quoniam optima emendationum genera persequimur, de titulis quibusdam & de capitib. quae illic scripta non sunt, aut quae praepostere vulgo scribuntur, videamus.& initio tertium illor. labror. auctoritatis argumentum sic tabamus, Lib. 4 I. Digestorum, titulus quartus Pro soluto in Ommb. libris scribitur: is neque m indIce, neque
post tractatu de usucapion ib. est. sed quatuor illa capita , quae sub eo titulo scribuntur, sub titulo de usurpatio m b.& usucapio nib. ita enim usucapionum tracitatus inscribitur. post cetera. quae in omni b. libris sunt repe-a l. ij. l.Vltim. riuntur.& sane neq; secundo neq; ultimo capite solutipso itu mentio fit: titulumque ipsum interpres generalem esse existimant, quo solo no facile putant usucapionem locum habere . Est itaque rubrica pro soluto delenda , &Hermogeniani primum caput q7. appellandum eor. quae sub titulo de usurpationab. sunt & deinceps cetera.
Ea vero ratio est, ut hic error omnes libros inuaserit
quod in Floretini libri margine duo haec verba pro soluto , hac eadem nota quae scriptorem non antiquassimum filisse arguit, scripta sunt. Eiusdem scriptotas manum alus quoque locis agnouimus: cuius imperit rite stimonium, nasi res non parua ageretur, indignum esse existimarena, cuius mentio ab aliquo fieret. nam non
uno in loco ab eodem ut opinor scriptum esse vidi eadem nota, probatio pinne si bona , quibus verbis
nihil ineptius dici potest. Item alius astronum nomina quar. mentio ab iureconsultis fieret eodem modo m1-b sub titui, nutis quibusdam notis adscripta :h quod causam dem no )λ' dit . ut eadem haec. Pro soluto, verba tituli esse crederentur , praesertim cuni Hermogeniani verba ad eum titulum pertinere vaderentur. Similis error est, cuiuς tamen auctorem ignoramus, libr. 42. titulo ut existimatura
119쪽
matur, sexto, De priuilegiis creditorum, qui Florenti non est .ea enim omnia capita quae sub eo titulo esse existimantur. sunt sub quinto titulo De reb. auctoritate iudici et possidendis,& sextu ς est de separationi b. neq; is in titulor. indice est. Credendum est hunc errorem ex simili occasione manasse. nam cum multis capetibus de priuilegiis agi aliquis vidisset,addidit id fortasse, ut memoria faciliuς eum quasi communem priuilegior .lΘ-c Um teneret. Erratum etiam in omni b. libris est , libro O q3. titulo. Io. vulgo enim scribebatur rubrica de via
publica & itinere publico reficiendo: quam Halo ander ita mutauit, De via publica & si quid in ea factum
esse dicatur, si de ea ex edicto aedilium curulium a singulis reficienda. Sub his titulis quatuor capita scribuntur, Vlpiani, lavo leni, Papiniani Graecum, aut Pisis versum caput, si Pauli. Sed in Florentino libr. titulus Io.
est. De via publica , & si quid in ea factum esse dicatur:
Sub eo Graecum latum Papiniani caput est. Deinde sub I I. titulo De via publica & itinere publico reficiendo, . o Vlpiani. Ia uolent, & Pauli capita. Huius erroris originem fuisse arbitror, quod qui Graece non nouerant, Latina capita descripserunt: caetera versa postea Plias sunt. sed minime diligentes viri non suo loco illam Papiniani non optimam interpretationem addiderunt e& ipsum titulum , sub quo scripta fuit, describere sunt Obliti. QM3d etiam Ludovico Bononiensi accidit , qui
Graeca quidem verba describenda curauit ex Politiani libro : eum tamen titulum quem Politianus Graecis verbis subiecerat, item ordinis praeposteri notasio non exscripsit. & haec causa est , cur Noricus liber hac in re mendosus sit . est enim Haloander Ludovi ei libris qui 1n Dominici Bononiae maxima religione seruantur, usus. Aliquam huic errori , de quo agimu ,
causam dedit titulorum index, qui in illis libris est decimo illo titulo mancus. Sed non id solum erratum est: habet alia maiora, quae aut ego aliquando, aut a
iij indicabunt. Haec in omnibus libris mendosa sunt. In Norico vero aut solo, aut cum paucis, libro secundo Digestorum , non recte scriptus est post titulum Dein ius vocando, titulus ille In ius vocati ut eant, vel sa -
120쪽
v I. Labeo. .& si quaeretur. l. qui pecuniam dest, tu lib. d l. si filius. de furti S.
tis dent: & postea Si quis in ius vocatus non ierit. siue per eum cauerit, per quem ex edicto non debuit. Sunt enim scripti praepostere, & atras verbis scribendi. Itaque Florentiae est, ut in veteribus libris, titulus
quartuς De in ius vocando: quintus, S: quas in ius vocatus non ieri r , liue quis eum Vocaues it quem ex edicto non debuer t. at sextus, In ius vocati ut eant, aut satagni cautum dent. Huius varie raris causim ignoro. Ad capita veniamus.& principio, quae Florentiae non sunt, deinde quae praeposter e m Noraci ς libri ς sunt, conscribamus. His ad Icribam , quae capita coniungenda, quae
separanda in eisdem libris sunt. Et initio delendum esse censeo quartum caput de rebus dubiis, a quod in Tuscis Pandectis non esse Accuilius & Haloander testantur . eius verba haec esse exastimantur: Paulus respondit, id quod conditionis implendae causa dandum est sine dubio certis & incerti; personis dari debere, ut fidei commissi petitio possit competere. Quae verba
in hunc locum irrepsis te puto ex alicuius interpretis exceptione, quae ad quintum caput V adscribebatur. eius enim verba Florentiae sunt haec: Idem lignificatur autem Paulus cuius tertium caput est) libro I9. Responsorum. Paulus respondit, Cum nomen fidei a commissari j testament adscriptum non sit, nulli per- , , sonae neque certae neque incertae datum fidei commisse, sum videri, indubitarum est. Sumitur autem illsus exceptionis sententia ex M. & 22. capite de statu liberis, ut . Castrensis Paulus notat. Item 39. caput de furtis, dFlorentiae non est. eius verba in Norico haec sunt: Vlpianuς Si filius subreptuς sit patrem habere furti actio. nem. palam est. Sed eodem modo irrepserunt, quod altero capite . quod Haloander ante , cet piri post scripserunt: Paulus libro 9. ad Sabinum sic rabit. Mater fi-olij subrepti furti actionem non habet. His Pauli ver o bis illa adiecta sunt ex I . capite, in Quo Florentiae ita scribitur : Si filius familias subreptus sit, patrem ha ribere surti actionem palam est. Delendum igitur illud caput,& 39 exi si unandum est , quod ei proximum P a Ioander scriptit. SSurrilis error est I 8 capite de diersis a egulis iuris. Ulla enim verba, quae in multis labrig