장음표시 사용
171쪽
quit, P. Lentulum, cui superior annus, idem & virilem patiis, & praetextam populi iudicio togam dederat. Ti-
l tutus vero qui vulgo De altioni b. N obligationab. scri i batur, multo melius Florentiae, De obligationab. 3c actioni b. Nam priuς sub eo de obligati Omb. . tracta' tur multis capitib. I ad verbor . Obligationem , de qua proximo titulo scribitur, id est multo accommo- datius. S ita hic titulus in quadam Iustiniani constitutione appellatur. a &similis est libro quarto Codici ς,
' o ut ab Haloandro scriptum D it. Sub titulo Iudicatu solui, caput T. V ab H .doandro mancum editum est , propter Pol tiani, ut arbitramur, dubitationem, in eiu Senim libro notata esse vidimus ea verba . quae Noricus liber non habet cetera habent. Cur vero Pobtianu S dubitauerit, ignoramus. Scribendum itaq; est hoc pacto: . Gaius libro 27. ad edictum prouincIale , Si ante acce- .l ptum iudicium prohibitus fuerit procurator a domitano, & actor ignorans prohibitum eum esse , egerit, an iistipulatio committatur λ & nihil aliud dici potest qUam . ,ο committi . Quod si quis sciens prohibitum esse, ege .irit Iulianus non putat stipulationem committi . ab Haloandro contraria sententia scripta est: SI ante ac ceptum iudicium prohibitus suerit procurator a domino , & actor ignorans prohibitum este egerit. Iulia-DuS non putat stipulationem committi. Eodem scribendum est : Non committitur stipulatio, nam & aliaSia repsion sum esse, Sc. Haloander vero scripsit , non committi stipulationem,& allis. Sed hic error in Nori-l cis tantum libris. il e in multis sub titulo Ratam rem b baberi, caput 16. de curus scriptura Accursiu S dubi- ..tat. Pomponius libro tertio ex Plautio. SI indebitum ..procuratori solutum sit, agi stat uri ex hac stipulatio Dei aduersus procuratorem potest , ut ratum habeat domi . . nus: ut possit ornosci, utrumue domino condici debe .ltia
id, quod indebitum solutum sit. Sed Florentiae verbum Dinosci, ex Dominosci factum est ex quo Domino Condici aliqui scripserunt. Haloander Discerni solum, pro Dinosci scripsit. Maior varietaς sub titulo Quando appellandum sit. Dam Florentiae ita ictabitur , d Vlpianus libro primo de appellationib.Si quidem In :nsu
172쪽
α l. omne delictum. g. siquis. de remi li. h l. vlt. dem ,
istam deportandum adnotauerit praeseς prouinciet S Im- , pera toti scripserit, ut deportetur, videamus quando sit, prouocadum: virum cum Imperator scripserit, an cum, ei scribitur ξ & putem tunc esse appella Bdum. cum re-6cipi eum pia fies iubet, senteta a prolata. Imperatori scri, bendum ut deportetur. Haloander multo aliter. & alij aliis modis: quae cum improbanda sint . reser re non est, necesse. Armus Menander libio secundo de re militari , sc rapsit : a Si quis commilitonem vulnerauerat, siqui-- dem lapide, militia reicitur: si gladio, capital admittit. .Callistratus libro quinto Cognitionum. V Alia quoque lege Agraria, quam D mus Nerua tulit cauetur ut si seri,uus seiuaue nasci et e domino dolo malo secerat. ei capital c sibi. ' utroque loco antiquum verbum ignoratum est, I maluerunt caput amittit, aut capitale esse. vel sit, scribere. Est autem capital vr Nonius Marcelluς scribit, capitis periculum, aut crimen capite vindicandum: quo usiam esse arbitror Ciceronem in fictis illis legib. quae filio I 2. Tabular.esie creduntur libro tertio de Leg b. Vincula inquit, sontium seruanto, capitalia vindI- canto. Sub titulo de extraordinariis cognitioni b. scri- , bendum est : Non tamen si incantauit, si imprecatus, , est, si ut vulgari verbo impostorum utar. ii exorctgauit, , non sunt alta medicinae genera. Scribunt alij , Ut vul- gari verbo in posterum utar. sed illud Floren Liae: Impo stura autem stellio natu, crimen est, si in necem alterius
fiat. ' quod verbum ab imponendo, hoc est decipien-odo manavit. Sub titulo de censib. apud Vlpianum scri- batur oportet: Est& in Bithynia colonia Apamena.&,, in Ponto Sinopensis, est & in Cicilia Selinuς,& Trabia - , , nopolis. Vulgo in Sicilia scribitur. in quo Nebr Mensis, , noster torquetur. Et apud Paulum, In Lγlitania Pace seqo I Eme retenseς iuriς Italici sunt. idem rus Valentini &-llicitani habent sic enim arbitratur Laesius noster ese, scribes dum & li Florentiae Licitam . aut Lucitani e sieis videbatur Barcinonenses quoq. ibidem immuneς sunt. si Haloander, Lucemini & Barcino menses. alij Lusitani, aut Luitani, aut Lacet mi & Burgundionenses. Sed mi iacum est. cur Paulo singuli populi munere tu cum C. Plinius libEo tertio 1cribat, Vespasianum Caesi rem
173쪽
LIBER III. I Iuniuersae Hispaniae tu Latij tribuisse. Finem hoc loco quasi in patria . a longa hac, sed non ingrata peregrinatione fecissem nisi mihi haec iterum legeti visum csset praetereunaum non elle , quod suo loco sic ribere sum oblitus mon recte Haloandrum inscriptionem primi capitis De legati; abstulisse. est enim illud caput ita Florent iae scriptum : Vlpianus lib. 67. ad ediffiim . Per
Omnia exaequata sunt legata fide a conantisii ς. Albitror tamen eluq sententiae exceptio es, quas fortasse Vlpia - λ nu; adscripserat, Tribonianum describere noluisse : ne contra Iu simiani constitutior es faceret. Haloandri vero Aia silium in trab. illiς libris De legatis appellandis probo. 3c si Florentiae. De legatis & fidei commissis,
ter scriptum sit ne Q. adiectum. liber prunus, secundus, teritu S. tamen in indice titulorum miniatis litteris scriptum est: Incipit liber primus de legatis N fidei commiliis ex ordine liber tragenii muta deinde nigris De legatis, & fidei conam issi ς. Postea mimatis ancipit liber secunduς de legatis & fidei commisssis , ex ordine trigen-' simus prurius,at 3 iterum illud ipsum. Delegatiq&fi
dei commissis. postea, Incipit liber tertius cle legatis ex ordine trigensimus secundus.& tertio icriptum est Delegatis & fidei commissis.& ii ex hac eo tundem verborum repetitione mendosus h Ic locus fuerit sed redieemendatus est. Hoc autem recte factum in illo indicet est quod singulis libras additur . quo tu, uniuerit operis sit, item partis eius in qua is est. In quo etiam Norici libri emendandi stant libro s. & l b. m. Nam licet ab his libris pars secunda de Ludicus, & pars tertia de re-lo bus incipiant: tamen Floretariae libri quinti titulus primus est De iudiciis, & ubi quisque agere vel conueniri debeat. Duodecimi vero, De rebus cie ditis, si cetrum petetur. S de condi stione. Rei heautem initio quintae partis, quae de testamentis appellatur, titulus est I. Qm testamenta facere possunt, & quemadmodum testamenta fiant. Et ex hoc loco , in quo de testam entis titulus non erat, suspicatus est . De iudiciis ,&De reb. credidi S, scribenda non esse. Haec sint, Mai, quae mihi potissimum emendanda es se videbamur.
174쪽
Ad Antonium Per notum Pontificem
V Μ ante quattuor annos tecum Pa laua j Marianum Socinum a ciliem, memini te mihi sis pe esse pollicitum, ob illam obseruantiam , quὶ te tuaq. omnia colebam , animum semper metuum & amicum , & beneuolu cogniturum. Sed cum postea te Caesar Pontifici tu istis sacri praefecisset. & in consilio suo cum clarissimo viro patre tuo interesse eo luisset,me vero And. Alciatu ς nostet huc evocasset nongissimo locorum interuallo disiunctuς, tibi in totius rei p. Christianae negotiis occupato, nihil ad
hanc diem scribendum putaui. Nunc Vero cum cognΟ-uissem, te cum Caesare In totius caterioris Hispaniae conuentu futurum: ad eam familiaritate quae inter parente ς nostrossuli,& praesentem fratrum meorum cum Optimo viro patre tuo consuetudinem . volui hanc nostram studiorum coniunctionem renouare: ut eodem tempore scias &ipsis oculis cernas neminem esste notastrum, qui non tecum, Cum q. parente tuo multis neces.situ duras vinculis coniungatur. Mitto etiam ad te ex o
pere multorum dierum , quod nostrae disciplinae studiosis omnibus paro, eXcerpta quaedam, ad Alciati praeceptoris nostri imitationem, Neq enim existimo te il-Iorum probare sententiam , qui iuris scientiam carere volunt omni non solum ornatu, sed etiam succo,& sanguine, qui ex utriu'. linguae cognitione . antiquitatis rem porum q. peritia toto corpore cognoscitur esse dis fusus. Cuius rei superioribus diebus, permulta depre
hendi signa in Florentinis Pandectis. quas dum tu il lustri'. vir pater tuus, Senensem Rempu. constitueba-
175쪽
tis, eontuli cum meis. Nihil enim tam esse mendosum reperi, quam quae essent aut Graece scripta, aut ob Latinae dictionis elegantiam , temporum Q. antiquitatem ignorata. Eiusmodi, quae ad te mitto, sunt quae ita acciis pias velim, ut obseruantissimum tui me esse testentur.
Pomponii locus libro tertio de legatis emendatus. quidq. illic visceratio significet,
declaratum. I. U Omponitis capite set. De legatis libro tertio, in No l. si tibi p.rαl L rico libr. omnium editorum minus mendoso, ita deleg. 3. ait: Si tibi pure leg a uero , deinde postea scripsero ita: Hoc amplius si nauis ex Asia venerit,heres meus ei fundum dato : verius est eo verbo Hoc amplius, superiora
repeti. Sicuti dicimus. Lucrus Titius plebi quina dedit,lioc amplius Seiu ς: huiusmodi enim ratione quina Seiu quoqdedisse intelligimus. Quod si PGponius scripsisset, nemini probare posset hoc illi simile esse: cu enim nihil dicatur inc datum necessarib quina illa repetuntur. At ' priori exemplo fundus datus est ei, cui al1a erant data. Est igitur scribendum, ut Florentiae reperimus. Pompo' ecl nius libro septimo ad Sabinu, Si pure tibi legauero, de . inde postea scripsero ita , hoc amplius si nauis ex Asia..
Venerit, heres meus ei fundum dato : verius est eo verbo Ampi us super tota repeti. Sicuti dicimus, Lucius . Titius plebi quina milia dedit, hoc ampliuS Seius V1- . . scerationem. quina milia quoq. Seium dedisse intellige - . . mus. Et Titius accepit quinq. Seius Eoc amplius fun- .dum: Seium quinq. quoq. accepisse intelligimus.Vmus I* solius verbi ignoratione nostri allud caput corruperunt :& pro visceratione , huiusce ratione librarij scripserunt. Erat autem visceratio cum carnis epulum plebi dabatur. Cicero libro 2. De ossiciis: Omnino duci sunt genera largorum . quor . alteri prodigi, alteri liberales. Prodigi, qui epuliς & viscerationibus , & gladiator. Duneribus, ludor. venationum q. apparatu Pecunias profundunt. Liuius lib. 8. P. Plautio Proculo P. Cornelio Scapula Cois populo visceratio data a M. Fl uio in funere matris. Latinis quoq. seriis viscerationem dari proditum est: Nam de Cicero in oratione Planciana ait,
176쪽
de ori .ius.. l. ciuitatib. de leg. l. 1ibrorum. f. Homeri. delega. .
Nisi sorte te Lauicana, aut Bouillana, aut Gabina vicinitas, adiuvabat. quibus a municipiis vix iam , qui carnem Latinas petant, inuemuntur. Vt Varro labro 2. de Lingua latina : Similiter Latinae feriae dies conceptiuus dictus a Latinis populis. quibus ex Albano monte ex facio carnem petere sultius cu Romanis.Plinius quoq. maior libro 3. Cum iras carnem in monte Albano ioliti accipere populi Albenses, Albiani, Aesolani.& ceteri. Idq. est quod Pomponiuς capite posteriori de origine uiris ' ait, Latmar. feriar. caula piaefectum urbi introductum : ut recte Zalius interpretatur. Visceras Io -nzm Budaeus cap. vltimo. Si mensor falsum modum di- erit , crea non m n a pDellari a Graecis ait, a diuidenda, carne. Epuli vero mentio fit libro primo De legatis. Dcap. l I9. R , Ludorum & venationum his verbis: Pau-Quu libro tertio regularum , Ciuitatibus legari potest Metiam quod ad honorem, orna umq. ciuitat IS Pettinet. DAdornatu ni , puta quod ad instruendum forum , thea-a, trum stadi uir, legatum fuerit. Ad honorem, puta quod Mad munus edendum, venationemve ludos scaenicos,lu- 1 dos cti centes edietum fuerit: aut quod ad diuisionem, singulta r. ciuium vel epulum relictum fuerit.
Eodem libro Rapsodiae verbum Vlpia
SI milis error est eodem libro sed rivanus nocuit, cap. so. Si Homeri, inquit Vlpianus, corpus sit legatum,
quanta cum ' parte S inuematur debentur. quod ita scribendum ei Quanta cum q. rhapsodiae inuemantur, debemur. Appellantur autem eo nomine Homeri singuli
libri oo etsi ρά ιν-ώός Est autem his librariis, qui ex Florentinis libris descripseruntdgnoscendum.qubdillic pro rhapsodia', p irs hodie scriptum fuit, praepostero litterar. oi d me. unde fastum ut ante Norica editionem partes Eodae lcript Livi fu Te videamus, Scriptores vero Florentinarum Pandectarum tape in eiusmodi genere errorum incidisse deprehendimus.Nam cap. 9. Deseruo corr. pro subreptus, subpertus scripserunt.& ca. I. Depositi,iurnae pro ruinae.& 4O. dec Otra. em p domus,
177쪽
& ca. I. de coimu cu eman. nepotum quantibu S pro qui- tu nepotibus.& ca. 6χ. de furtis, damnatu pro mandatu .
Alter Vlpiani locis emendatura, in quo pro synopi si opus sit egebatur. III.
GRaecum quoq verbu alteri Vlpiani lo eo restituenta dum, quem saucium mancum l Haloander edidit, Sub titulo De rebus eor. I ui sub tutela , vel cura sunt, IO3. Vlpianus ait Praetor ero requirere debere, cu ab eo postulatur, ut permittat rem pupilli distrahi, de fortunis pupilli Requirat ergo, inquit, necesssarios pupilli, vel parrentes, vel libertos aliquos fideles, vel quem alium qui notitiam rerum pupillariu habeat:aut ii nemo inuenitur, aut suspes hi sunt qui inueniuntur, iubere debet ediratione S. Itemq. si opus sit, pupillariti bonorum aduocatu pupillo dare. qui instruere possit Praetoi is religionem, an adsentire u editioni, vel obligationi debeat. Sic Noricus H iloander edidit. in marga ne tame adscripsit: alias. Item qm συναψ sit pupillarium bonorum, aduocatumq pupillo dare. Alij edideriat. Itemq. si inops sit pu-pi bono. Quae omnia quid sibi velint, alij viderint. Noscε
quid Florentiae scriptum sit, tradamu ς. Sc aule est: Aut est nemo inue atur, aut si spe isti sint qui inueniuntur, iubet e debet editiones ,rtemq. synops in bonor. pupilla- crium aduocatum l. pupillo dare. Sc. Est autem syn Opsi S compendium quod inuentarium, aut repertorium, alio loco Ulpianus appellat: αναγραφην, alio. Ego, inquit,
puto aereditoribus instrumentor . etiam ἀναγιγη ea; ν fac z-re. non Vt describant ipsa corpora instrumetor. sed quot sint. do qua re lint, subnotent sibi, & quasi inuentarium faciant, quod etiam uniuersorum ficere eis erit premit tendum. Quae Ulpiani vel ba ea de causa adscripsi quod non satis recte in Norico et Alsiati praeceptoris lior ovi Parerg. lcripta sunt. In Laure tiana bibliotheca i lorentina r. nobilissima aliquot Graecor. Iurisconsult r.epitomes vidimus. in quibus Maeliae lis quo l. Plelli ver-jibus Synopsis legum scriptus est. Qui liber non est
quod tantopere desideretur , quanto cete ii, ex quibus multa quae in nostris libris aut desint, aut mendose scri-Pta sunt,aut obscure, intelligi,& suppleta possiciat.
178쪽
tor .genera, poena explicata. IIII.
CAput primum de futtis, sic Florentiar scriptum est
Paulus libro trigensimo nono ad edictum .Furtun 'a furno, ut eli nigro dictum Labeo ait, quod clam & ob. 'scuro fiat & plerumq nocte: vel a fraude, ut Sabinus ait ' vel a serendo , & auserendo vel a Graeco sermone, Gu Nisee appellant fure , immo S Gl aecl α,ο Φῆ Φέρειν dixerunt Inde sola cogitatio furti faciendi non facit sua re Sic is qm depositum abnegat, no statim etia furta tenetur: Ied ita, si id intercipi edi causa occultauerit. In Norico vero libro ita legitur: Et a se redo id est auferendo: vel a Grςco sermone, quod φῶγe appellent fures, immo& Graeci a serendo dixerunt. Sola tamen cogitatio furti faciendi non facit furem. Alclatus noster. lib. I. Dispune Lonii, vel a ferendo, seu auferendo vel a Grς- co sermone , qui ινωρ ue appellant fureς: immo & Grorci
dixere τὸ Φέρειν. Cetera non attigit, quae nos animaduerteda putauimus quod ratio reddita est, cur sola cogitatio furtum non faciat. Si enim a se redo utra l. lingua fures dicti sunt, necesse est, ut fures coire et .m do ferat. Ne q. quemquam moueat, quod a Graeco sermone, qui ψωρ te appellant fureς, Florentiae & in Alcintino lib. scriptum sit: est enim id dicendi genus alnς loci ς vsiur patum. Ut quod sub titulo De verboru significat one . dicitur. Glandis appellatione omnis fi uctus cotinetur, ut Ia uolenuς ait, ex epto Graeci sermonis, apud quos om 'nes arbor . specie ς appellantur. Et ca. d. Q pe-
τας oi ye mi κολάζοντη. Sut autem, inquit, aliqui quos petere tutore ς est necesse puta mater Sc liberti. a qu b' illae damno hi poena ple Chutur. Diomedes antiquuς Gra-matici anaphora figura haec dice di genera defendit, ut illud Salustianum , Sed antea item comurauere pauci, in qui b. Catilina. de qua quam breuissime potero dicam , & alio loco : Interea seruitia repudiabat, cuius initio ad cum magnae copiae concurrebant. Omnibus
179쪽
etenim bis locis alio resertur relatio , quam supra scriptum est. Sed ad furta redeamus, & ad definitione suristi, quam uno verbo Plato an der fraudauit in Digestor.& Institutionum editione. namq; utroq; loco eadem de surti definitione & etymologia traduntur. Furtum est cotrectatio rei fraudulos actu cri facie di gratia, vel ipsius rei vel etiam usus eiu ς, possessionisve, quod lege naturali prohibitum est admittere. Haloader enim verbum Rei priori loco omisit, existimans sortasse praestare sic definire, ut furtum dicatur cum quis rem ipsam, aut eius usum possestionemve fraudandi animo contrectat. Theophilus vero Institutionum Graecus interpres ita definit, ut furtum sit alienae rei fraudulenta contrectatio quae dano alium assicit aut ipsiuς iei. aut usus aut
possessionis. Quae dc finitio propius ad Florentinam . . quam ad Noricam definitione accedit. Quod vero additur, lege Naturali surtum prohibitu esse Vlpiani sen-
tentia confirmatur libr. J7. ad edactum. a Probra quae- .dam natura turpia sint, quaedam ciuiliter.& quasi more ciuitatis: ut puta furtum, adulterium natura turpe est. enim uero tutelae damnari ,hoc non natura turpe est sed more ciuitatis. Neque enim Alciatum nostrum audio, dum probare se alicui putat eo capite Vlpianum nolle, furtu natura turpe esse dicere , sed more ciuitatis, quod
AEgypt ij & Lacedetemonii impunita furta reliquisse nr.
l Quasi vero perueris aliquor. mentes possint quicquaml ex diuina omnium consensione peruertereὶ Apud Persas a matrum concubitu non abstinere ius erat : non
igitur id natura probrum est 'Qua in re ridiculus est Constantinus Harmenopulus libro primo Φρ qui iuς gentium ita definita Ius quo gens aliqua. aut aliquae gentes visitur, ut puta matribus commisceri apud Persas, & ab eis abstinere apud Graecos. Sed & Theophi l lus h simili errore decipitur, cum existimat,sereni iure gentrum pecunia multandum , quod nos persimili datam no affecit. Hic enim& si fatetur Hire gentium furtum esse prohibitum , tamen eam poenam naturalis ratio non inter omne ς homineς constituit. ς Nam ut illos
praeteream qui surto fauebant , Draco Athenis fures apite paniri iussio: Sc ex lege duodecim Tabular. non
l. j. de fur . . . inst. de obli. quae ex deli.
a l.probruma de ver b.si . b Theop. f. ius autem de
180쪽
te. de furta l. itaque. ad i. Aqui. cap. si perfodiens. de hom.
d s. furto ruis init. de ob l. quae ex deli.
solum nocturnum fure occidere semper licebat,& eum qui interdiu se telo defendebat: a sed & manifesti fures liberi verberabantur. 3c his addicebantur quibus furtum fecissent , serui vel beribus caesi de saxo praecipitabantur. Cuius rei Gellius lib. II. auctor est. Et ob eam rem Theophilus sub titulo De perpetuis & tempora lib. actionib. capitalem poenam furi in n.tab. indi nam ait. Illud itaque tenendum est, surtum natura prohibitum, probrumq; esse: quod non posse bono animo fieri Pontifici j tradidere. b Quid enim magis iuri & iustitiae ad- Icuersum Iustitia est, inquit Vlpianus, constans & perpetua voluntas ius suum cuiq, tribuendi. Iuris praecepta sunt haec : honeste vivere , alterum non laedere, suum cuiq; tribuere. At qui alter u suis rebus prauat , aduersus haec tria iacit. Furior. aut genera i quatuor apud veteres fuerunt.hodie duo tantum, Caius lib. posteriori m-stitu. tit .vit .Furtorum autem genera sunt quatuor, manifesti, nec manifesti, concepti, & oblati. Manifestum furtum dicitur,si quando sur cuiuscunque rem tollit,&in ipso furto depreheditur: nec manifestum furtum ap- xi pellatur, quod quamlibet dum fieret inuentum no est, tamen furtu fuisse probatur: coceptum furtum dicitur, eum res furtiua alicui ira a iure datur, ut apud ipsum su- rem inueniri non possit. Quς eodem modo fere Paulus ait. lib. 1.Senten. sub titu. De Artis .Et quidem de manifesto,& nec manifesto satis multa a nostris dicuntur.De oblato vero & cocepto Paulus sic ait: Concepti actioneis tenetur, apud quem furtum quaelitu,& inuentum est. Oblati actione is tenetur, qui re furtiuam alaj obtulit, ne apud se an ueniretur. Concepti is agere potest, qui rem concepit, & inuenit. Oblati is agere potest, penes
quem res concepta & inuenta est. Haec illi de furtis tra dunt. At Iustinianus negat ' furtor. quatuor esse genera.
neq; enim existimat, oblatum S co ceptum species esse furtorum, sed actionis eaq; de causa,quodq, illae species actionum, siue surtorum In desuetudinem abierunt. C. DI I. De surtiq ita scriptum est: Caius libro tertiodecimo is ad edictum. Furior. genera duo sunt, mana festum, dc nec manifestum. Conceptum vero , & oblatum, in Institutionibus ' tantum declaratum est.Conceptum,inquit,