장음표시 사용
201쪽
testantur. Sed neq; illa neq; superiora intelligi possunt,
nisi illud sciamus quod doctὰ, ut omnia Alciatus noster tradit ca. 2. de verbor. signi f. Veteres mes in duodecim horis diuisisse,totidemq; noctes eaq; de causa sexta diei horam semper meridiem fuisse, sextam noctis mediam
noctem. Maiores tame aestate diei horas, ut necesse erat, fuisse: brumae vero tempore noctis horae ceteris maiores erant: crescebant enim, & minuebantur, ut dies ipsi,& noctes. De media nocte fatis multa di xl muς de merito die sunt etiam apud iurisconsultos exem la. Poponius libro sexto ad Sabinum : Si diurnas operas Stichi dare a L lj. deau.
damnatuς, non a mane, sed a sexta diei hora det, totiuς . diei nomine tenetur. Paulus libro in. responsor . . Quae '. y 'ci f.'ro cit ipla die, qua Titiuς ordinaret telzamen tu in clui & possitate hora diei sexta, eadem die albescente caelo rure sit enixa Maevia masculum, an institutio h te diu valeat cum quo tempore scriberetur testamentum iam editus
esset partus Fit etiam metio apud Vlpianum sub titu- lo de usurpationibu cuius verba paulo ante retuli. e l. id oque. O C a. quoq; 3. de operis libertor. dicitur: Nec ei tiberto, de Usur p. qui sex horis duntaxat ante meridianis piaesto fuit Iet, ' L3- de Spe .li liberatio eius diei coligit. Huc accedit quod apud Pau hς 'Ium lib. quarto Sent. sub titulo De vicesima scriptum est Testam et a Dinter horam secundam S decimam diei recitari debere. Et apud Varronem libro Σ. de re rustica: Dies ad tonsuras sumuntur sereni ,&his id faciunt ferea quarta ad decimam horam. Quoniam sole calidiorς totas a ex sudore eius lana fit mollior, & ponderosior, Sccolore meliore. Eiusmodi horar. ratio non aκunde a-o pertius cognosci potest, quam ex faera Matthaei historia capite 2 o. Cuna vineae dominus his qui undecima hora conduecti suerant, tantam mercedem soluit, quantam i. hi, qui a siexta, tertiaq; hora opus secerant, acceperunt. Neq; eor. voces serebat, qui pares fuisse indignabantur eos, qui unam tantum horam in vinea fuissent, his qui totius diei & caloriς pondus sustinuissent. Et ex Plutarcho in M. Crassi vita, cum Deiotarum regem senem admodum Marcus Crassus eadem aetate offendisset urbem aedificantem : Quid tu , inquit, Deiotare duode
cima hora aedificare coepisti l Cui rex , Ne tu quidem, a q
202쪽
si cl. non mi is notem. C. de rans.
inquit, Crasse matutino tempore Parios oppugnas. De . eisdem caput quoque alterum de verbor . significatione V intelligendum , quod prima fronte contradicere vi- , debatur. Cuiusque inquit. diei maior pars est horar. septem primar. diei, non supremar. Hoc est, a duodecima noe his ad odia uam diei. non a quinta ad duodecimam. Et constitutione 2 o. de transactio. ς secunda hora noctis ita intelligenda. Sed h*c satis existimo, peruulgata doctorum virorum lucubrationibus.
Kalendis Iuliis migrationem apud veteres solitam fieri, aliquot iurisconsultor. locis apparet, quae mendosa' o obscura circunferun-tstr. XIIII. OVis An Politianus suerit quo ingenio, qua erudi-rione, ignorat, Vt opinor, nemo : quantum vero ei iuris ciuilis amatores debeamus, no multis compertum est. Quotus enim quis'; existimat nos praeter unuatq; alterii locu quos in Epistulis,& Miscellaneis emendauit, ei accepto serre oportere Sed mihi multo facilius esse videtur ea loca enumerare, quae Politianus, aut qui a Politiano acceperui, non restituerunt, quam qua eius causa emendata sunt. Nam ut illa omitta, animos omnisi ab eo excitatos ad iuris ciuilis instauratione, Institutio pumq; Theophili eu primum fuisse preconem: quicquid Bologninus ,&eu meliori ingenio secuti Al- 3 elatus & Ηaloander restituerunt, ex Politiani libris acceptum est. Non scrutor quatum Crinitus, Balfius, Budaeus, atque aliJ, qui sunt, ex Politiani obscuris, ut ipsi aiunt,dnotis profecerint. Ego me non pauca intellexisse profiteor, dum Medicea liberalitate Florentinas Pade-ctas perlegi. Ne q. eo tantum libro usus sum, sed & Angeli Politiani. & Laelij Taurelli Iurisconsulti libris: quibus cum alicubi haerebam, ducibus usus sum : cum errabam , admonitoribus. In his Politiani libris in margine quaedam scripta reperi, quae ei legenti, ut fit, in
203쪽
mentem veniebant. Quor. nihil reperi melius eo quod ea. 6 I. de contrahen .emp.3& ca. 9. Qui potiores, V adscripserat. Idicuiusmodi sit, explicare conabor. Migrare In quilini dicuntur, cum constituto tempore ex habitatione cum suis rebus discedunt. ea enim de causa interdictum demigrando dabatur. Erat autem iam inde a Cieeronis aetate conlaetum, halendis Quintilibus, aut ut postea appellarunt Iuliis migrare is enam dies conductionu primus erat. Cicero libro 2. epistu. ad Q Pra- , trem: Domus tibi ad lucum Pisonis Luciniana conducta est, sed ut spero, paucis mensibuς post kalendas Quintiles in tuam commigrabis. Martialis libro A. Epigrammatum. O Iuliarum dedecus halendarum : Vidi Uacerra
sarcinas tuas, vidi, Quas non retentas pensi O- ne probim a Portabat uxor.
Neq; enim eloquentissimus vir tam inepte locutuς sua set, ut paucis mensibus diceret post kalendas Quin . nisi solemnem illam diem fuisse ei rei, qu a de egerat, ΠΟ o uisset neq; Vacerrae sarcinae tam essent facetae, ii non legitimo die migratio fieret. Sed Tranquillus apertius in Tiberi j vita & Tranquilli interpres HermolauS, omne scrupulum timidis & susipiciosis euellent. Namq; Tiberium ferunt latum clauum , genu ς ad tunicae Senator. di ademisse Senatori, quod dedita opera in hortis mane j ret ad kalendas Iulias . t post eum diem domo condu ιι cta vilius habitaret. Nunc ad iurisconsultos nostro Sue rei niamus. Scribit Asricanus libro 8. Quaestio. ς Qui bal .ci neum ex kalendis proximis conduxerat, pactu S erat . ut 'o homo Eros pignori locatori esset, donec mercedes sol taciuerentur. item ante kalendas Iulia S eundem Erotem: . alij ob pecuniam credaram p:gnori dedit. Consultus an .ci aduersus hunc creditorem petentem Erotein, locatore ιιl Praetor tueri deberet respondit deb me. Licet enim eo ia tempore homo pignori datus esset, quo non dumi quic- quam pro conductione deberetur: quoniam tamen iam tum an ea causa Eroses coepisset ut multo locatore iusta pignoris in eo solui non posset potiore eius causam habendam. kalendas proximas intelligere oportet Iulias,
Rante pignori Erotem datum, quam is dies veniret,
neu. qui pol. c ti. toto demigran d Bud. l. vlt. de se natae d. l. qui bal
204쪽
quoniam nihil eo tempore pro conductione deberi ait. Quod si halendae Iulis non diem migrationis significat ent, nihil esset eo capite ineptius. Apertius Labeo ca. 'Α a. a Locati in Norico praesiertim lub. nam Florenti- 'num nonnullis mendis infectum est: quibus bona fi- 'de sublatiς, ita scriptum est. Labeo posteriorum libro 'quinto a Iauo leno Epitomatorum. Cum in plures an V nos domus locata est, praestare locator debet, ut no so- tum habitare conductor ex kalendis illis cuiusq; anni, sed etiam locare habitatori si velit. suo tempore possit. ' Itaq; si ea domus ex kalendis Ianuariis rupta in kale das Iunias permansistet, ita ut nec habitare quisquam, 'nec ostendere alicui posset mihil locatori conductorem praestaturum , adeo ut ne cogi quidem possit ex kalendis Iuliis resecta domu habitare misi si paratus fuisset locator commodam domum ei ad habita dum dare. Si exhale dis Iuli is, pro illis substitu M. quod Haloader fecit, neq; dissicilis erit neq; me doctus hic locus: eritq. laqc siententia. Non solum praestandum esse ei qui plures annos domum conduxit, ut ex kalendis Iuliis cuiusq; anni ha - λbitare possit, sed & ante eum diem permittendum, ut si conductor alii velit locare, domus pateat. Quamobre si postea quam in eam domum venit ex hale dis, puta Ianuariis, ad halendas Iunias, neq; habitare neq; coductorib. ostendere potuit, mercede eius teporis soluere non tenetur, neq; resecta domo cogitur relicuos annos peragere ex kaledis Iuliis. Sed & si ex kalen)is illis dicatur, eaedem Iuliae haledae intellige dae sunt sed incertae proximae, an alterius,an terti j anni. Eadem etiam pertinent
3, ad illud 4 l. caput de contra . emp. V Cii ab eo qui fundu 3,, alij obligatu habebat, quidam sic emptum rogasset, ut esset is sibi emptus, si eum liberasset, dici modo ante ka-
,,lendas Iulias liberaret: quaesitu est an utiliter agere pos- et, sit exempto in hoc, ut v editor eum liberaret. Intererat autem eius ante eas kalendas liberari, ut si vellet, illica, habitare posset, aut alij locare. Et ca . n. de precario. ς,, Celsus libro as. Digestor. Cum precario aliquid datur, M si conuenit, ut in kalendas Iulias precario possideat, nunquid e X ceptione adiuuandus est, ne ante ei posses..,sio auseratur Accidit enim id fame, ut cum domos
205쪽
Iocare non potuimus, gratis postremis mensibus habitandas concedamus in eum diem, quo migrandum est. Hete atque huiusmodi Politiano debemus,qui nος Sue tonij & Martialis nominibus ad kalendas Iulias adscriptis, superior. capitum scientia iuuat.
Quaesit captatoria inyli tutio, aduersis
omnium interpretum sententiam. X HIM p. Philippus A.& Philippus Caesar constit. II. de
testam et o militis: a Captatorias inquiunt, institutio nes etiam in militis testamento nulliuς esse momenti, manifestum est. Caius libro quinto decimo ad edictum. . prouinciale: V Captatoriae scripturae simili modo neq; in hereditatibus, neq; in legatis valent. Captatoriae scrI- . pturae, aut hereditates quae sint, inde facile cognosce - .mus,si captandi verbum intelligamus. Est autem venatari & aucupari lucrum , ut recte his exemplis cognoscitur. Vlpianus libro 48. ad edictum : Qui dum captat hereditatem legitimam vel ex testa meto prohibuit te- cstamentarium introire, volente eo facere testam e tum,
vel mutare: Diuus Hadrianus constituit denegari ei debere actiones, denegatisque ei a tionibus fisco locum fore. Iustinianus libro 3. Institu. ' Si totor. bonor. so cius cum ab aliquo esset relictus, in hoc renuntiauerit societati, ut hereditarem solus lucra faceret cogitur hoc lucrum communicare. Si quid vero lucrifaciat, quod non captauerit.ad ipsum solum pertinet. Impp. Diocle.&Maximia. 'Si maiore ς quanque S viganti annis cum patruo , siue auunculo vestro transegistis . vel ei debita donationis causa sine aliqua condit ione remisistis : non adcirco quod hoc huius captandae hereditatis causa, &spe futurae successionis vos fecisse proponatis, aliis ei succedentibus instaurari finita debent. Sic captare mortem. constit. I. de trans rast. S apud Pontificios. S & si periorem gradum captare. Iustinia .con1ritu. de aduocatis diuer iudicum .'y Verba vero captari dicimus cum torquentur in aliam significatione quam is qui ea pronuntiauit voluit. Paulus libro A. epitomarum Alfeni. i.
206쪽
mulier. in fi. de condi. instis
pro non scr. l. Clemes. insi. de her. in stit.,, Respondit, non oportere ius ciuile calumniari, ne q. ver. ,,ba captari, sed qua mente quid diceretur animaduera,, tere conuenire. Sed priori significatione captatoria in .stitutio a nostris consultis dicitur ea institutio, qua quis alterius hereditate aut legatum captat, aut quodcumqῆ lucrum ex alterius morte. Qua in re ab Alciati nostri sententia non discedo. a Huius ramen institutionis mulam hanc fuisse egistimo Titius qua ex parte me heredem instituerit, ex ea parte heres mihi esto: quae senatus con stulto improbata est, V ut paulo post ostendam. nam prius haec ita se habere manifestissimis ut mihi videtur, testimoniis coprobabo. Paulus ait libro quinto is Ad legem Iuliam, & Papiam. ς Illae autem institutiones captatoriae non sunt, veluti si ita herede quis instituat: Qua ex parte Titius me heredem instituit ex ea parte
Maevius heres esto. Quia in praeteritum , non in futur. is institutio collata est. i Si igitur in praeteritum conceptao non esset, sed in futurum, ut illa nostra captatoria esset.
, , quod ipsum apertius postea dicitur : Sed illud, inquit,
quaeri potest. an idem seruandum sit quod Senatus cen- afuit, etiam si in aliam persona captione direxerit. Eleganter captione appellat, hamata illam institutionem.
o Veluti si ita inquit scripserit: Titius, si Matutum tabu- , , lis testamenti sui heredem a se scriptum oste derit pro- baueiάtq; heres esto. Quod in sententia Senatusconsulti incidere non est dubium. Cum itaq. non in aliam, sed intestatoris personam captio directa est non ex sententia solum , sed etiam ex Senatusco sulti verbis improbatur.
Idq; est quod capite I. De his quae pro non scriptis hab.
Adicitur. Nam Senatus cum poenas legis Corneliae conia i,, stitueret aduersus eu qui sibi hereditatem , vel legatum se scripsisset . . eooem modo improbasse videtur, quo im- robatae sunt illae : Qua ex parte me Titius herede scri- ptum in tabulis suis recitauerit, ex ea parte heres esto: , , ut perinde haberentur, ac si insertar testamento non esi, , sent. Hac etia de causa ca.79. De heredi insti. de illa in Astitutione dubitatum est : Quanta ex parte me a Titio herede institutum recitassem, ex ea parte Sempronius , m illi heres esto,& non esse captatoriam responsum est. Non enim captare videor Titij hereditatem, cui nihil a relinquo:
207쪽
reIinquo : neq. Sempronio illum a Titio luerum venor. pr sertim si de testamento Titiano ante meum testamentum factum , illud caput intelligamus. Quod si Titi j testamentum a me recitatum non fuerit, nulla erit institutio, etiam si remota sit, ut dixi, captato riae institutionis suspicio. Sed & Constantinus Harmenopulus Graecus iurisconsultus, nullam aliam fφη 'n'
appellat improbat, quam quae sub conditione su- , turae institutionis facta est. Verba eius sunt haec.
κληρονομορ. Est autem mendosus vulgaris liber in ver- . bo παυλορ & in verbo ἔρρον q. alterum enim deest, alterum additum est. Captatoriae,inquit, institutiones non valent: utputa Petrus ex qua parte me scribet hqredem, heres mihi esto. Quae vero in praeteritum tempus institutiones conceptae iunt,valent: veluti qua ex parte
scripsit me heredem Petrus,ex eade milii heres sit. Neq. solum in testatoris persona, sed & in aliam fit captatoria institutio: ut si Petrus scripserit Paulum herede, mihi heres sit. Haec Constantinus, cui accepto ferimus hoc qualecumq.est boni, quod ex hac interpretatione venit. Cui simile quiddam memini me a praeceptore meoi Mariano Socino Patavij audisse. In eandem sentetiam l. captato-
l ς pux si Dς heredi iusti cuius causa superiora omnia rias. de her.
scripsimus, interpretandiu est. Eius verba sunt haec: Pa -- iust pi manus lib. sexto Responsor v. Captatorias institutio-nes non eas Senatus improbauit, quae mutuis affectio- nibus iudicia prouocauerunt, sed quarum conditio con efertur ad secretu alienae voluntatis.Hoc est, si quis alterum pure instituar,& ille siue sciat, siue ignoret, eum a quo est institutus . pure etiam instituat: neutra est captatoria , nam q. ipsi affectione mutua usi sunt in vitianis eor .iudicio, re voluntate. Sed si sub ea conditione,
208쪽
quae ex alterius testamento pendet: hoc enim secretum alienae voluntatis appellat: a vii illa ei qua ex parte me ille heredem instituet; &c. hae Senatu se Osulto reprobatae sunt. Quo capite no illud definitum est ut Accursia ni existimant, Captatorias insi: tutiones esse , quae ita fiunt , illum instituo si Titius voluerit sed non esse captatorias eas institutiones. quae pure fiant, licet alter alterum nulla eius testamenti mentione facta institui siset. Na & Theodosij, & Valentiam Nouella, cuius apud A ciatum V mentio fit, vir & uxor se inuicem heredes alter alterum reliquerat: & non esse captatorium testam en tum dicitur, quoniam limit K, inquit, fuit ambor. affectus.& simplex religio testamenta condentiu . Et licet te cretum alienae voluntatis quod ciique alienu arbitrium dici fossit, tamen Papiniano sitis visum est rationem asterre , qua pura institutio 4 captatoria differret. Nam quod Acculsiani dicum, voluntate sp x alieno arbitrio pendere non posse, idem ego amrmo. Ite illud, hanc fortasse non leuem captatoriar scripturae improbandae causa m. nego tame eas omnes institutiones ca-
ptatorias esse, quae ex alieno arbitrio pendeant. Caius lib. primo De testamentis ad edictum Praetoris Vrba- , , ni. illa institutio , Quos Titius voluerit, ideo vitiosa est quod alieno arbitrio permissa est. nam satis costans, ter Veteres decreuerunt, Testamentor iura ipsa per sie, , firma esse oportere, no ex alieno arbitrio pendere. Haec si captatoria institutio esset, Senatus potius cosultu retunset, quam veterum opinione. Neque tacite fieri posset, ut cum Sempronius heres instituitur, si Titius in Capitolium ascenderit, est enim ad in secreta Titi j vo- iluntate positum .' Fieret enim Senatusconsulto fraus, vel etiam contra eiu ς verba esset, si verum est Senatum eas institutiones improbasse. quae alieno arbitrio com-m Itiuntur. Idem in legatis responsum est, non quod illud legatum captatorium iii,Si Marii ius voluerit. Titio decem do sed quod in alienam voluntatem conferri legatum non potest. eQuamquam alio loco contrarium
dici videatur, in Florentino praesertim libro. 3I. libro Digestor. Vlpianus libro 9. ad Sabinum: rin arbitrium alterius conferri legatam, veluti conditio potest. Quade nim
209쪽
e nim interest, si Titius in Capitolium ascenderit, mihi legetur an si voluerit Et libro Io. idem ait: R Legatu in aliena voluntate poni potest, in heredis non potest. Sed existimo Vlpianum de legatarij voluntate intelligere: Illud proculdubio verum est,ex Innocent ij Pont. Max.
decreto eius Nodi Institutiones valere. Verba eius sunt haec. Qui extremam voluntatem in alteriuς dispositio nem committit, non videtur discedere intest .uus. Quo rescripto, an captatoriae institutiones confirmentur, mdubium reuocari potest. Vt illud quoq. consequens est constitutione undecima De testament. milit. Non ob- Iatum militi, ut non possit in alienam voluntatem testamentum suum conserre. Quae nos aliis explicanda relinquimus. .
Multa Digeriorum loca renituta n quibus
. Graeca aliquot verba deerant. aut men-
llose in 'oricis libris scripta sunt. X VI.
Notas Florentinar Pandectar. sic enim appellat in
commune sie proferre Haloander profitetur: quod& illustrius ad nomen , & cautius ad fidem existimabat id dicere,qaam id quod fecit, Bologia ini descriptionem ex Politianis libris acceptam proserre se dicere. Quamobrem nolim quemquam mirari, si tam multis locis aliud Florentiae est e dicam, quam in Norica editione sit.Nam ne q. Politianus diligetissimus semper fuit, ne q. o quae ille sibi soli desicribebat notis quibusdam , quales quis'. si as frequentes habet Ludo. Bolognitius homo
Ne q. natura acutus, q. institutione eruditus satis ScGraecar.litterar. expers, descripsit, ut Oportuit. Ego Vero quamquam ingenij mei medio ratatem agnoscam, S ceterar. re r. non multam cognitione dila gentia tametanta usus sum & adiutoribus his ut 1lla no multum desiderarem. Sed ex bis quae hoc capite scripturus sum de Graecis verbis aut omissis aut mendo sis, & alio capite de negationibus, quantum nostri labores profecerint,
iudicium fieri cupimus. Caput 3. De legibus , ita Ha-a I. Senatus, I. legatum. de leg, j.b e. cum tibi de testa. c l. captatorias C.de test. mil.
210쪽
e l. qui ccci U. . fi . de vi. ad L Iul.de vi. d I. si arboreis. interdum. de ser. pr. Vrie l. i. I. sed &si ut certis.
ν ulo an der edidit: Iura constitui oportet, ut dieit Theo phrastus, in his quae ι- - λογου En si πλῶτον accidunt. hoc est quae ex inopinato frequenter accidunt. Cum illud Budaeus se in ipsis Florentinis Pandectis vidisse testetur . nempe id quod erat Iura constitui oportet, ut dixit Theophrastus : in his quae νώ τὸ πλεισον accidunt , non quae ea παενε λόγου. quae illi sententiae contradicit. Ridiculum autem est, quod alij scobebant anto mina, aut automata aut Θαμνία: a Errorque hic totus
Bologia ini est, quippe qui non recte emendationem Politiani percepit. Cap. 37. de iudiciis, ysic Haloander edidit: Callistratus libro s. Cognitionum. Si de vi &possessione quaeratur, prius cognoscendum de vi,quam
de proprietate rei , Diuus Hadrianus Q ramgmων rescripsit. Florentiae tamen est MMιHI -ν --
συλαν Graece reticripsit. Quod rescriptum Mareianus quoq. referre videtur cap. S. ad L. Iuliam de vi publi- 'ca. Si de vi, inquit, & possessione , vel dominio qua matur , ante cognoscendum de vi , quam δe proprieta te rei, Diuus Pius τύ σωινω των Graece rescri- Vpsit. Sed & decreuit, ut prius de VI quaeratur,quam de Diure domini j siue possessionis. Sed an idem rescriptum sit, no facile dixerim , cu altero loco D suus Hadrianus, altero Diuus Pius au fhor dicatur. fuit autem hic illius adoptiuus filius. Cap. 16. deseruitu. praedi. Vrba.' in Norico : Interdum dici potest, eum quoq. qui tollit aedificium , vel deprimit, luminibus ossicere : si forte iset' αία Mnν lumen in eas aedes deuoluatur. quam lectionem Alciatus libro 2. -ρεργον probat. Florentiae tamen est : Si forte M-νακλα- , vel pressura' quadam lumen in eas aedes deuoluatur. hoe est per re-' fractionem luminis. Cap. I. de exerci .actio. e Noricuς: Quaedam enim naties onerariae, quaedam, ut ipsi dicunt, βαδερ. Quod Alciatus quoq. probat lib. I. -ρέργουν. Nebrissensis. emphractae, Cotta amphractae: Budaeus, embatae, aut epibatae , scribunt. Florentiae, βα-γι. scriptum est hoc est vectorum ductrices, etsi ἄγοτὰ e o βά-ρ. Vt cap s3. de legatis labro 3. f Quid mirum cum hoc naues ξυ γ appellant , quae haec' 'NA ελῶν deducunt λ των ABβωων mentio sit cap. vir. Nautae,