장음표시 사용
181쪽
quit .sertum dicitur, cum apud alique testibus praesenatibus furtiua res quaesita,& inuenta sit.Nam in eu propria actio constituta est,quamuis ser no sit, quae appellatur concepti. Oblatum furtum dicitur,cum res furtiua ab aliquo tibi oblata sit eaq; apud te cocepta sit: vii- . que si ea mente tibi data fuerit, ut apud te potius quam 'apud eu qui dederit,cociperetur. Nam tibi, apud quem concepta sit,propria aduersus eum qui obtulit quamuisi sur non sit, constituta est actio, quae appellatur oblati. io Haec inquisitio rei stiri tuae . quam conceptionem re fur tiua inuenta appellabant, maxirma obseruatione fiebat: Nam & Gellius ait, Ea quoq; furta quae per lancem, liciumq; concepta essent, perinde ac si manifesta forent , vindicauerunt decem viri. Et Iustinianus testibus prae-ontibus fieri solere dicit Per lancem vero & licium, veΔtus mos ostenditur, hoc tempore quod ad lancem quidem attinet, non admodum ignotus. a sed licij, vel in li-cij potius mentio fit apud Varronem latum, quod meminerim in calce secundi libri de lingua Latina. Ab al-χo liciendo & vocando inlicium dicebatur, cum censores per accensos populum ad se vocabant .Quod vero Gel lius ait, eandem concepti furti poenam fuisse, quae &manifesti fuerat: existimo Praetores mutasse eam poenam, quod in manifesto secerunt, cuius poena e lege Duodecim tab.erat ea, cuius est a nobis ex Gellio mentio facta: a Praetoribus in quadrupli poenam immutata est. b Idem enim Gellius ait, Decemuirali poena sublata furti concepti, & oblati, tripli poenam fuisse. Et Pau lus eodem libro, quo superiora scripsit, mendosius est. 3o Furti, inquit concepti actio aduersus eum qui obtulit, tripli est poena,& ipsius rei restitutio: non enim serti co-eepti sed furti oblati actio datur aduersus eum qui Obtulit. Illud quaerendum arbitror, quae fuerit in duodecim furti nec manifesti poena Et existimo e Solonis lege acceptam, qua omne S fures duplum reddere cogun tur. Namq; sub titul. De perpetuis, lib. 4.Institutionum, furti tantum manifesti mentio fit .Furti nquit, mani se .sti actio quamuis ex ipsius praetoris iurisdustione proficiscatur , tamen perpetuo )atur. Acciusius noster idip sum ex altero loco Institutionum elicit, quo noxa lem
182쪽
e l. falsus. f. qui alienu. de fur.
de her. initi. in priae AIciat. inexor C. & de eo quod interest.& prae
actionem furti in duodecim constitutam ait. a Sed potest noxalas actio ea lege introduci alia poena furto nec manifesto constituta. Illud itaq; mihi probatur, Solonis legem ea parte susceptam, quod & Gellius significare , - ός-- RV q) R in J V QR p-u ca ex iisdem legibuς sumpta. Sed quonaam tam multa ex Gellio accipimus e niendandus est ille locus ex Mamurij Sabini libro secu-do mcis cauilis ab eodem allatus. Qui alienum induit tacens lucta cie fandi causa sustulit furti abstris itur siue sit cuius sit siue nescit. Et ita ex c. 4. De furtis scri
is uit. Quae verba Vlpiano libro quadragesimo pr moad Sabinum adscribuntur. Ex qua re aliud mam seste apparet ibros Vipsam ad Sabinum commentaria esse &4 terpretationes Sabini labror. quod in Pauli ad eundem biis Vagllus ait. Idem dicendum in libri; Iuliani ad Minacium,& tum Ferocem: Ia uolent,& Pomponii ad 1 lautium, eiusdem Pomponii ad Q. Mucium & ad Sabinum,& Paula ad Plautium ,Sabinum, Vitellium SNeq; e l. dem ei quod in libris Cicero
tati. V HAloander diligentissimus vir,& non mediocrisin
genu, existimat se an Institutionibus nihil reliquis te mancum, praeter eum locum, quo de tali 1i nisi catione qusdam ex Xerosiopho sic enim multi tra id erue scribendum esse ) ab Iustiniano afferuntur. Eum Alciatus noster non an feliciter tentat corrigere. Theophili autem Institutionibus editis,& Florentinis libris lectis, omnem scrupulum abici oportet, Florentiae sic est Ad- , monet noS Nam ita scribit e λ γχυ ,- φ-ονα ,-δἐ - λί&ι. id est, Et tela comminus afferebantur, hastae, Lagutae ,fundς.&
183쪽
lapides plurimi. Quae verba. c. 233. De verborum signi-fi. a ex Cati libro I. ad legem Iz. Tabular. reseruntur. a l. si calui- Et Iustinianus ex eodem Cato in interpretatione legi et xur, , , telum
m. Tabular. eadem tradit. In Norica vero editione omnia ea quae retuli desunt. Quae Alciatus mendosa ha betδε non suo loco scripta. Sunt autem collocanda post illud Ἀβά 1σθη. Ex quo autem libro Xenophon tiς illa sumpta essent, nos adhuc reperire non potuimus. neque Theophilus qui uno tantum verbo ab Ethruscalo testione dissentit . mentionem tua ius rei facit. IO. tamen . metelli nostri diligentia , qua maxima in iure ciuili &bonis literis utitur, repertum id est, libro quinto ανα-
βάαων,vno atque altero Verbo immutatum.
Obscur imum Pauli caput mendis sublatis apertissimum redditur, ct quid ante decimum, oe post decimum Kalendar ι gnificet, explicatur. VI.
Ο Vb eodem titulo de verbor. signiticatione, Pauli ca-
. Eut tam male acceptu es: ut qui melius interpretati I. an H7culus. sunt, cauillatorem iurisiconsultum appellauerint. Ante j de Verb sig- diem decimum calendar.post diem decimum calendar. utroque sermone undecima die ς signTficatur. Sic enim Valla lib. 4. b elegantiar. Budaruς, & Alciatu S scribunt. I, cap. So. Haloander vero, Nec utroq; sermone, in contextu: Naeutroque in margine scripsit.Nos ita scriptum Florentiqvidimus: Paulus libro I. ad legem Iuliam .& Papiam. Anniculuς amittitur, qui extremo anni die moritur. & Η, consuetudo loquendi id ita esse declarat: ante diem de- cliniim Kalendarum,post diem decimum Kalendarum. neutro enim sermone undecim dic significantur. Est autem, ni fallor, haec Pauli sententia. Eum qui vitimo'
anni die moritur, anniculum esse comprobari eo argu mento, quod cum ante diem declinum Kalendarum
dicimuς, ipse dies kalendarum numeratur. 3 significatur decimus dies ante kalendas. Sic enim Valla interpretatur: quod neque Alciatus noster improbare videtur. quamquam libentius in Budari siententiam it, ut
184쪽
nonus ante kaledas significetur. Quod ipsum sulciri poestest QGntiana Ciceronis oratione Roma, Inquit,egreditur ante diem tertia halendar. Februar ij. Alio loco inuenitur dies profectionis pridie kalendas Februa j, licet in numeris maxime sint omnes libri mendosi. Alio loco eadς oratione dicitur: Bona postulas, ut ex eduno possidere liceat , quo die λ te ipsum volo audire. dic Naeui diem. ante s. kalend. inter calares. bene agis qua longe est hinc in saltum vestrum Gallicanum 3 Martii te rogo .FOO. milia passuum. optime. De saltu deicitur Quintius , quo die λ deicitur de saltu pridie kalend. intercalares, biduo post, aut ut statim de iure aliquis cucurrerit, non toto triduo Too. millia passuum conficiatur Z Qui locus si mendosus non est, quintus ante kalendas dies significatur, non quartus. Huc accedit, quod A. Gellius
ς λδ ait a Marcum Ciceronem natum esse ante diem tertium Nonas Ianuarias , Q Cepione & Q Serrano consulibus. quem constat tertio Nonas natum esse, ut ipse Cicero ait lib. . epistul. ad Atticum. & Plutarctius, quem Bochius interpres no intellexi se visus est. sic ait.
αρχον οὐ κρη ν ά ηγεμόνοe. Id est, Peperisse Ciceronem matrem suam serunt nullo dolo i e , aut labore partu ς, tertio dis post kalendas Ianuarias aut post tertium diem Ealedarum Ianuari j quo die magistratus
vota faciunt, & sacrificant pro salute Principis. Achilles Bochius, nuc doctus sane vii,& disertus cum adulescens esset, tertio kalendas Ianuari j vertit. qui dies ex alio iurisco sulti loco agnosci potest. is est ca .rJ3. de ver b. signi.b l. si ea tu I- b Post kalendas, inquit Caius, Ianuarias die tertio protur. 3. post , salute Principis vota suscipiuntur. Quo capite multa si-λ' ei d/ de is mul eognoscuntur. Nam N ante die terti v Non.& tertio Nonas &die tertio post kalendas, idem esse deprehenditur .Quo fit, ut neq; cu dicimus, ante die decimum kalendar. neq; cum dicimus post decim v, undecim dies significetur. Nam cum ante decimum dicimus aut dies ipse decimus signiscatur. ut Ciceronis & Gellis usu ostedi: aut certe nonus, ut Budaeo & Alciato nostro placet.
Cii vero post diem decimum,no vndecamus me sis dies,
185쪽
sed ipse decimus significatur, ut ex Caij verbis apparet.
Ex quibus & illud manifestum est, anniculum hoc exemplo appellari eum ., qui ipso extremo die moritur, quoniam is dies expletus esse videtur.
Miliarium apud Macrum iurecon. re
stitutum, non vulgari significatione accipiendum. VILAE milius Macer libro primo ad legem vicesimam
ait : Mille passus non a miliario urbis, sed a continentibus aedificiis numerandi sunt. Haec verba sub titulo De verb significatione in Ethruscis Pandectis legi , quae ab omnibus ad hunc diem repudiata sunt. Pro
quibus substituunt : Mille passus non a muro urbiς,&c. re id secuti, quod c. a. dicitur, Vrbis appellatio muris, is Romae autem continentibps aedificiis finitur. & alio loco , ut Alfenus ait, urbς est Roma, qua muro cinge - eretur: Roma est etiam, qua continentia aedificia essent. ιι Est autem apud R. miliunt, miliarium columna quae- Q dam , quaam capite Romani fori prope aedem Saturni fuerat , in quam Omnes Italiae viae terminabantur. quod etiam miliarium aureum distum est. Plinius libro 3. Roma diuiditur in regiones I . compita Car. α6s. passi eiusdem sipatij mensura currente a miliario in capite Romani fori statuto ad singulas portas, quae sunt hodie. numero triginta septem. Cornelius tacitus lib. II. Otho innixus liberto per Tiberianam domum in velabrum , inde ad miliarium aureum sub aedem Saturni pergit. Idem tranquillus ait totidem pene Ver- Q b is in Othonis vita. Plutarchus vero in Galbae his verbis miliarium describit. ἐβαδὶζεν ειο-οῦ χρυ e
is siritim ν. Hoc est, in forum ibat ad eam partem , in qua steterat aurea columella, ad qua omnes Italiae viae terminabantur. Quae cum ita se habeant, mirandum
non est, si dubitatum aliquando fuit, an illinc mille passus qui lege sortasse vicesima dicebantur, numeran-ὰi essent..Miliarij in aliam significationem mentio fit ceto. De auro & argento legatis. Certe, inquit, si cacca bos argenteos habebat, vel miliarium argenteum, vel
186쪽
sartaginem vel aliud vas ad coquendum , dubitari poterit an escario contineatur λ De quo Alciatus& Ne brisiensis nostra verba iaciunt.
Multis in locis Digerior. ct Codicis Graecum, vel Iudaicum potius dicendigenius reperiri, illud quam illud. VI II.
F Didit ante aliquot annos Gregorius Halcander Ic
maxima diligentia omnes iuris ci ii ilis libros qui nunc inter manus omnium versantur. In quibus scribendis acri iudicio usus, si quid nimis a consuetudine ceteror. libror. discederet, paucis Verbis qua ratione dictum esset adscripsit. Quale est, quod hic nos ex Ethrusci Pandestis emendandum curamuς : quae ne cui duo riora quam sunt, esse videantur, locos aliquot prius indicabimus , quos Haloander ipse hoc pasto edendoso curauit. Vlpianu S capite alteio De iudiciis: a Sed si du
,, bitetur, utrum in ea quis causa fit, ut domum reuocare zor, postit, nec ne: ipse praetor debet causa cognita statue . a re Linaod si constiterit in ea eum esse causa , ut domum Die Vocci dCb Ubii cauere in indicio sisti statuente Praeto-Dre in quem diem pio mittat. Sed Vtrum nuda cautione, , , an fit sd ito Marcelluς dubitat. Mihi us detur sola pro- , , in stione, quod & Mela scribit. Aho quin cpmpelletur Iudicium accpeie , quam inuenire eos qui fatiς pro eo dent. hoc est , com selletur potius iudicium accipere: aut leuis erit, iudicium accipere , ut Accursius interpretatur. quam inuenire qui pro eo satis dent. H doana 3oder, quam inuenire eos postit, edidit , aduersus Flo- , , rentina libri fidem. Paulus c. Σ. de reb. cred. h Mutui damo consistit in his rebus, quae pondere numero, men ,, sura consistunt. quoniam eor. datione pollumus increa, illu1M iri , quia in genere sitio senstionem recipiunt, , per solutionem, quam specie. Hoc est , per solutionem in genere potius, quam speclera ut 1 olutione in genere, o non spe cre funemonem recipiunt. Vipsanus c. p. depΟ- siti: c Qtlia cum sciret, cui rei pararetur, intempestiue in misericordiam exercuit, cum posset non suscipere tale in
187쪽
tem causam , quam decipere . id est , potius quam deci- .pere. Idem ca. χo. . De adquirenda vel omittenda be- ia si editate: ' Si sepulchri violati filius aget, quam ui She .. reditari j. quia nihil ex bonis patri S capit, non videruria adq.her. bonis immiscere .hςc enim actio poenam & vindictam, quam rei persecutionem continet. id est potius , quam
Iel persecutionem , aut non rei persecutionem. Idem
c a. 49. Delegati : V Sed si testator decem mihi sub fide- i: iussore debuit, fidei commissi petitio non solum here- phimo. Io di. sed & fideiussori competit. Interest enim eius solui η
mihi, quam apsuna conuentum mandati actionem m- se tendere. hoc est . potius quam ipsum &c. c. S. De suspe' ctiςet utor ib. Expedit enim pupillo , inquit, rem suam fatuam fore, quam tabulas Rem Saluam Fore cautionis . μ'Pς habere . quod Haloander exceptis tribus illis verbis e- didit. Item ca. 12. De officio Praesidis : d Non tamen *ς d l. sed licet. spectandum est, quid Romae factum est, quam quid . de ossi praes. fieri debeat. Haloander, non tam .ca. s. De doli mali & metus exceptione : ' Expedit enim legatario retinere cc e l. pure. in O summam quam mitti in possessionem rerum heredita . . pri. de doliriarum. Impp. Constantinus & Licininus constitutione . . m- me 8. De iudiciis: f Placuit in omnibus rebuS praecipuai H f l. plaeuit. C esse iustitiae, aequitatisq; quam si tacti iuris rationem. Id se deest, potiorem. Impp. Seuerus & Antonanuq conli I. i. c. ubi causa fiscalis: F Non defensae morti; quaestionem a- g L 3- C. pud procuratores nostros non oportet tractari, nec bo .
na fisco peti posse , quam si de crimine constiterit apud ieum cui conuictis poenam irrogare licet. qu:ς ignorat . hoc est, ante quam de crimine constiterat: ut Accuisita,
3o quoq; ait. Impp. Diocletianus & Maximinianus Const. De liberali causa : V Principaliter causam eius de qua supplicas esse quam tuam,prospicimus. Imp. Iustimanus Consti. vlti. De usu fructu i V sum fructum enim per eum adquisitum , apud eum remanere & post p 'tris calamitatem oportet: cum plerumq; verisimile est, testatorem contemplatione fili j. quam patris usiim fructum ei reliquisse. hoc est , si iij potius quam patris. Haec & alia fortasse FIaloander exemplarium fidem secilius edidit. Sed N alia nos Florentiae reperimus, quae ipse aliter scripsit. Sunt autem haec. Vlpianus ca. 2 O. De
188쪽
A I. praetor. f. hoc interdictum. de Op.
bis in pri. de Τὰ l. libertis.
Operis noui nuntiatione : a Plane si quaeratur, an in heredem eius qui opus fecit, interdictum hoc competat: sciendum est Labeonem existimassie, in id quod ad eum peruenit, dumtaxat dari oportere, vel si quid dolo malo ipsius factum sit quo minus perueniret. Nonnulli putant, in factum esse dadam quam interdictum: quod verum est. Haloander edidit, tam in factum, &c. Idem
ca. 2Ο. De adqui . vel omit . hered. b cuius paulo ante metio facta est. Sed illu3 in fine illius capitis, hoc in ipso statim initio. Ulpianus lib. 6 I. ad edictum. Pro herede Igerere videtur is, qui aliquid facit quasi heres. Et generaliter Iulianus scribit, eum demum pro herede gerere, qui aliquid quasi heres gerit. Pro herede autem gerere
non esse facti, quam animi. Haloander non tam esse facti. Scaruola ca. centesimo De legatis, libro 3. Hic chi rographa debitorum,& pecuniam, cum esset prosecturus in urbem, in latralibus condidit & chirographis exactis, quam pecunia erogata, reuersius in patriam, post biennium alia chirographa praedior. quae postea comparauerat ,& pecuniam in lateralia condidit. Halo an- 1ider, & tam chirographis &c. Modestinuς ca. 3. De alimentis, vel ciba .lega. i Modestinus respondit.Uidentur
mihi ipsa praedia esse libertis retussa, ut pleno dominio haec habeant ,& non per solum usum frumina. Et ideo,& si quid superfluum in reditibus, quam in cibariis erit.
hoc ad libertos pertinet. Haloander, tam in redit Ibu S. Idem ca. n. De pollici.' Cum quida ne honoribus sungeretur , opus promisisset, honores sibi re cogendum, quam operis instruistione . Diuus Antoninus rescripsit. Haloander, tam honores subire: Sc. Sunt etiam aliquot 3 alij loci, qui nunc mihi in mentem non veniunt, quo Salio tempore indicabimus. In praesentia illud addam, quod Haloander existimabat, hoc dicendi genere iure consultos vlos ad Homericam imitationem ἰait Homerus rhapsodia l. Iliadis, λαὸν σόον-a Ani si totide verbi ς vertantur hoc ipsum dicent,
volo ego populum saluti esse . quam perire. Cui simile
est quod Suidas refert, Θε - σαλαθλον οῦ φρυων Volo fortunς guttam quam dolium mentis. Marcia. c. I
De mortis causa donationib. Mortis causa donatio est,
189쪽
eum quis habere se vult, quam eum cui donat. Haloander, magis quam Theop. in Insti. de dona. ita vertisse
ρυσα lo. quod proxime accedit ad Graecum dicedi genus. Sed tamen audio Iudaeor. in usu esse magis hoc dicendi genere Vti, quam Graecorum. & sane video hoc pacto locutum do istum virum Ioanne Campensem, in interpretatione psalmi 73. Quod enim vulgo dicitur, Cogitauerunt & locuti sunt nequitiam,iniquitatς in excelso o locuti sunt: ille ita vertit ad Iudaicam linguam propius, Sordent eis omnia, quam quae ipsi per malitiam & audaciam loquuntur: id autem fastuosissime. Est aute ille
liber ita elegans, & gra ustate orationis obscuras sente tias tam accommodate exprimens. ut si is ut opinor se si dum interpretem praestatat, optime de nostra religione meritus esse videatur. Sic etiam vulgo scriptum est Ecclesiast 1ci c. 16. Vtile est mori sine sillas quam relinquere filios impios.& c.2o, Qua bonu est arguere quam irasci λ& Psalmo D 7. bonu est confidere in Domino, qua zo cu fide te in homine. Bonu est sperare in Domino, quam' sperare in principibus. Paulus I. Epistula ad Corinthios: Sed in ecclesia volo quinq. verba sensi meo loqui, ut &alios instrua, quam dece milia verbor. in lingua. Quod vero iureconi ulti aliquid exta barbara lingua nauiue tur, nemini mirum videri debet, qui norit Vlpianum apsum ex Syria Phoenice fuisse , quod ipse testatum reliquit: ' Seuerumq Imperatorem ex Phoenissa uxore Antoninum sit scepisse, cognometo Caracalla quo interk-
sto, Antoninus Heliogabalus. & paulo post Alexander, 3o imperar ut, homines& genere & natura Phoenices. Illis
temporibus maxima pars nostror. iurisconsultor. fuit quibus necesse erat, ut multa ex aliena lingua in usu es sent PO. Romani. Andreas quoq. noster Alciatus superiodibus annis ostendit, non paucis nos nominibus cuIudaeis communibus uti. Cuiusmodi sunt Laccus, camelux, m gae, at q. alia eiu S generis. qua b. nomini b. multo ante
captas Hierosolymas Romani usi sunt : ut fortasse m1-randum non sit,hoc etiam dicendi genere usos. Sed de apud Plautum in Rudete video i hoc ipsum agnoscere,
Non aedepol inquit) piscis expeto, quam tui sermo
190쪽
nis indigenq. & alio loco, Eo tacent, quia tacita bona st mulier semper, quam loquenS.
cap. L II. pro socio non licitatori, neq.pollicitora scribendum, ed polia
tori. IX. O Vanta Gul. Budaeus eruditione, linguar. antiquitatis'. cognitione fuerit, doctissima illa monumenta testantur in perpetuam hominum memoriam δ'
aeterna, Ur existimamus, futura. Trium praesertim volu
minum labores numquam peribunt, qua de asse, ponderibus'. qua de lingua Graeca, qua q. de iure ciuili tam diligenter, at q. dod te disseruit, ut nihil supra dici posse videatur. Sed quod ad ius quidem ciuile attinet, obstruxit eius luminibus, altius aedificiis ab Alciato praeceptore nostro sublatis, magna discipulorum de libror. copia: ut ille qui in primis habebatur peritus, Vix aliquo numero inter consultos censeatur. Sed siue id iure siue iniuria fiat, libuit tria hic loca referre, quae ille λ'
mendosiora reliquerat . quam acceperat. Quor . primum est in quo minus accusanduς videtur. sub titulo Pro socio. a Haloander vero reprehendendus , qui ne q. tanti viri sent etiam secutuς sit, ne q. Florentinum ut profitetur, librum. Iurisconsulti verba ita ante Budaei emendationem scripta suerant. Si in coeunda societate, inquit, artem , operam ve pollicitus est alter: veluti cum pecus in commune pascendum, aut agru pollicitatori damus in commune quaerendis fructibuς, nimirum tibi etiam culpa praestanda est. Budaeus, Agrum colendii licitatori S 'damus: Haloander, agrum, pollicitori damus, emendarunt. Nos, quod Floretiae reperimus probamuS: Agrum pol tori damus. Erant autem politoreS, qui agros ex colere atq. polire consueuerant. Nonius enim Marcellus sic ait: Politiones agror cultus diligentes, ut polita omnia dicimus exculta & ad nitorem deducta. Ennius Satyrar. lib. I. Teste ς sunt lati campi quos gerit Africa terra potatos. & Annali 9. Rastros dente fabres carpsit eausa poliendi agri. Varro : Quid mirum, ex agri depo-lItionibus eiciuntur, hic in caenaculo polito recipiun