장음표시 사용
191쪽
L Ι Β Ε R I II I. 189tur. Haec ille,quibus hic locus intelligi potest. Vt enim
qui pecus pascit curam pecoris suscipit. lic ille qui agruis poliendum suscepit. De eadem politione existimo sentire Vlpianu. ca. 9. locat. a SI quis, inquit,Vitulos pisi se' in .dos: vel farciendum quid , pollendumve condu*yx, cul' inuti ruitipam eum praestare debere. Nam ut de vitulis pascendis 1 beati exemplum agricolar. est sic & farciendi, & poliendi, ut 'villa fortasse sarciatur , & ager poliatur. Potest tamen& de fullone,& de sarcinatore intelligi, qui vestimenta ceIo sarcienda, aut polienda conducit. V Illud sine dubio est, G b insti. de to
politorem, non licitatorem, ne q. pollicitorem emenda- ca. in pri. dum. Nam & Cato de re rustica scriptit Politor ordeum μ' vix quinta modio,fabam quinta modo diuidat. quod nupς hά diai έ si est emendatam. fullo. &Con
Budaeum ab Alciato merito reprehensum,qu)d P 'φάμ
non intellexisset quid esset hostium
potitus,sed O Haloandrum variasse. X.
ALter locus est Papiniani cap. I I. de captiuii: cuius l. quod si si
verba sunt liae c. Papinianus libro 3 1. quaestionum. lius.de capti-Quod si filius ante moriatur in ciuitate, nihil est quod uis. de secundis tabulis tractari possit. siue quoniam vivo patre filius familias mori intelligitur, siue quoniam no reuerso eo exinde sui iuris videtur fuisse, ex quo pater hostium potitus est.Sic aute scribendum non ut in Norico, Non videtur fuisse ,repugnaret enim legi toti Corneli .Bud us,hostium potestati subdatus est, Accursium 3ο conniventabus oculis 1ecutus scribedum censet. Alciatus vero lib. q. de Verb. signi. ait: Hostium potitus, id est captus ab hostibus, exemplo Plauti in Captiui A1cet in titulo, inquit, de captiuis a quibusdam male sit immutatum. Idem lib. I. , Ahj etiam, inquit, magni nominis viri corruptum codicem arbitrantur,& legendum non hostium potitus, sied hostium potestati subditus: qui modus loquendi, inquit, non fiat Latinus est, certe non elegans .haec ille de Budaei negligentia. Plautinus locus apud eundem relatuς hic est: Nam postquam meus rex est potitus hostium,
192쪽
f. codicilli. de captiui S. b l. bona. eoatia
A l. facere. detest. mi. I. sin. de aedi. edi.
Ita nunc belligerant Aetoli cum Aulidis. Et hic in eisdein Captiuis: Ergo postquam gnatus tuus potitus est hostium. Expertus quanta fuerit, nunc desidero. Et in Epidico: Filiam, quam ex te suscepi, Eductam perdidi, hostium est potita. Sed est apud iurisconsultos frequentior sic dice di mo
Ddus, quam apud cetero S. Tryphoramus cap. 12.de capti- is: a Caetera quae in iure sunt postea quam postlimmio, a redit, pro eo babentur,ac si numquam iste hostium po- ic litus fuisset. Iulianus cap. 22. M Apparet ergo eadem Ο-M mnia pertinere ad heredem eius, quae ipse qui hostium potitus est, habiturus esset, si postlimmio reuertisset. Vlpianus cap. IS. Ex quibus cau. malo. Ego autem, retiam nomine eius qui hostium potitus est , si curator, , , ut plerumq. fuerit bonis constitutus, auX illum competere existimo. Quibus locis recte Haloander. At capite Io. de testamento militis,4 ita scripsit Facere testamentum miles in hostium potestate potitus, nec iure mili utari potest. Cum Florentiae ita scriptum sit: Vlpianus χοεν lib. H. ad Sabinum. Facere testamentum hostium po- D litus nec iure militari potest.
Per luxuriam, non plurifariam scribendum,
ria oe lasciuia significet. XI. IDem Budaeus ait , capite primo in fine, De aedilitio
edicto, mendum inesse: in quo mihi errare, quod tali M viri pace edictum sit visus est Verba Vlpiam, cuius illudo caput est, ita se habent: Idem Viuianus ait, Quamuiso aliquando quis circa fana bacchatus sit & resposa red- iderat,tamen si nunc hoc nod faciat. nultu virium esse: Mneq. eo nomine quod aliquando id fecit actio est: sicuti si aliquando febrem habuit. Ceterum si nihilominus, permaneret in eo vitio, ut circa fana bacchari soleret, & quali demen ς responsa daret, etiam si per i uxoria id factum est. vitiu tamen esse sed ust Ium animi, non cor- εPoris. Budaeus, etiam si plurifariam id factum est, scribi oportere
193쪽
oportere censet: neq. enim existimat Latinum esse,luxuriam pro crapula & vinositate accipere. Luxuria enim N luxus, inquit,profusam impensam significat. Luxuria inquit Sex Pompeius, morii est solutio. Luxa enim membra dicuntur, e si is locis mota: a quo luxuriosus in re familiari solutus. Elt etiam luxuria,& luxuries segetum,apud Plinium , & Ciceronem, ubertas & reduntadantia quaedam germinis. Eiusmodi vir ille doc tissimus ait, quibus ego Accursianam interpretationem praesero: ut luxuria dicatur abusius quicumq. vel potius lasciuia quaedam sit. & corruptae, effrenatael animi cupiditates, nimium sese peruersa animi insorinatione efferetes. Marcianus libro quarto decimo Institutionum: a Si .. si fortui. fortuito incendium factum sit, venia indiget, nisi tam .. μ' 'insed lata culpa fuit , ut lux via, aut dolo sit proxima. Quae .. Verba cap. II. de incendio, in Norico mendosa sunt. . aiam luxoria pro luxuria, aut luxoria, ut veteres loque-.ι bantur, scriptum est. Ulpianus lib. 43. ad Sabinum: . Exia 'd'm'
dampi infecti stipulatione non oportet infinitam . vel .. ζώ. 'U'λ immoderatam aestimationem fieri, ut puta ob tecto-ria & ob picturas. Licet enim in haec magna erogatio .. facta est, attamen ex damni insecti stipulatione mode- .. ratam aestimationem faciendam, quia honestus modus. seruandus est, non immoderata cuius'. luxuria subse- . . quenda.& Paulus ca. 2. de seruo corrupto, eu qui luxuriosum, aut contumacem seruu fecit, ea actione teneriait. Idem Iustinianus scribit libro quarto Institutio num :- Adtio serui corrupti competit in eum , inquira e duplo. cuius hortatu, cosiliove seruus alienus fugerit, aut con- de actio. o tu max aduersus dominum factus est, aut luxuriose viuere coeperit. Et sub tirulo Quod cum eo: ' quia saepe, d g. illud
inquit, onerati aere alieno creditar. pecuniar. quas in lu- quod eu eo. xuriam consumebant, Vitae parentum insidiabantur. Vlpianus ca .i6. De manumissis vindrina.' Illud in cau- e l. illud. desis probandis meminisse iudices oportet, ut non ex lu- man. Vin
xuria sed ex affectu descendentes causas probent, ne q. enim deliciis, sed iustis affectionibus dedisse iustam libertatem,legem Aeliam Sentiam credendum. Non potuit elegantius Vlpianus luxuriae significationem ex- Primere, quam per verbu deliciar. Sic Cicero Philippi
194쪽
e l. si vero. β. si adulesces.
ca. I 3. Homo diruptuς dirutus'. in CaeciliuS, colume q.
am icor. Antoni j , Cotata Varius quos ADtonius delicia r. causa loriς an conuiuio caedi inbebat a suis publ: ce. Sed tamen luxumosuq vir aut mulier luxuriosa, frequentiu ς eum hominem lignancat, qui ne l. sumptibus,neq. libidini, neque comellationibus modum adhibet.
In quibus siterior. exemplo r. aliquot intelligi possunt, & haec quae adscribam , Iulianus cap. 8. Pro emptore: a V Nisi forte & is qui a luxurioso, & protinus scorto da-
'turo pecuniam seruos emit non usu capiet 3 Paulus ca- 'pi. is. V De curatoribus furioso. & atris extra minore SV dandis, & mulieri, quae luxuriose vivit honis Interdici potest. Ulpianuς cap. i 2. mandati, Si adulescens luxu
Uriosiuq mandet tibi, ut pro meretrice Me iubeas, idq. tu' scien ς mandatu susceperis non habebis mandati actio- 'nein : quia simile est, quali perdituro pecuniam scaens credideris. Sed tamen haec . at l. alia huiusmodi, no mul- tum ab illa intemperantia , & profusa erga voluptates propensione discedunt. Hoc verbo per transationem in rusticis rebus utebantur, ut in illis Ciceronis & Pli-mj locis apud Budarum ,& apud Paulum lib. . Senten. sub titulo Vtrubi sic enim scribendum, non utrum VI Arbor. inquit, qui in alienas aedes, vel in vicini agrum imminet. nasia . omino sublucari non potest. Is' conueniendus est ut eum sublucet. Quid si conventu; dominus id facere noluerit, a vicino luxurie S ramor. Compescatur. Cicero lib. 3. de Oratore : Verbi translatio instituta est inopiae causa, frequentata detestationis . nam gemmare vites, luxuriem esse an herbis, laetas segete ς etiam rustici dicunt. & in Oratore : Translatione , inquit, frequentissime sermo omnis utitur, non modo urbanor . sed etiam rusticor. ii qui dem esteor. gemmare vite ς, lasciuue agros, laetas esse segetes, luxuriosa frumenta. Vergilius libro primo Georgico
Quidὶ qui ne grauidis procumbat culmus aristis,
Luxuriem segetum tenera depascit in herbat Et non multo pbst de nuce, At si luxuria folior. exuberat umbra, lite quicquam pingues paleae teres area culmo ς,
195쪽
ti lib. tertio de equi amplo pectore,
Luxuriatq; toris animosum pectus: Atq; de eodem lasciuiente ait lib. xj. AEneid. Rut assuetus aquae persundi flumine noto Emicat, arrectisq; fremit ceruicibus alto Luxurians luduntq; iubae per colla,per armos.
Proprie tamen, & ad hoc caput apte utitur Liuius libr. I. de Numae Pompilij institutis agens. Politis, inquit,
vixternor. periculorum curis, ne luxuriarent otio anio mi quos metus hostium, disciplinaque militaris ccmtinueratrumnium primum Sem ad multitudinem imperitam,& illis seculis rudem efficaeissimam, deoru metum inici dum ratus est.& Cicero per Sex .RO scio: Luxuries igitur hominem nimirum, & aeris, inquit,alieni magnitudo,& indomitae animi cupiditates ad hoc scelus impulerunt.De luxuria purgauit Erucius cum dixit, huc ne in conuiuio quidem ullo fere interfuisse. & alio
loco in eadem oratione In urbe luxuries creatur,exluxuria existat auaritia necesse est, ex avaritia erupat aud daeia. Sexcenta sunt similia, in quibus morum potius dissolutio signifieatur, ut Sextus ipse Popeius apud Budaeum definit. In eadem significatione lasciuia quoq; a nostris accipitur. ut doctissime idem Budaeus animaduertit.Vlpianus cap. Is . locati. RSi Vero nihil extra con- , I εκ eon j suetudinem acciderit, damnum coloni esse. Idemq; di- ducto.Ioca. cendum, si exercitus praeteriens, per lasciuiam aliquid o abstulit. Menander cap. 6. de re militari: M Per vinum V l. omne. β. aut lasciuiam lapsis, capitalis poena remittenda est , & qui se. de te militiae mutatio irroganda. Vlpianus capite 4. ad L. mil. it, Corn. De sicar. Cum quidam per lasciuiam causim a Uege. ad I. mortis prinbuisset .comprobata est factum Ignatij Tau Cor. de itear rini Proconsulis Beticae a Diuo Hadriano, quod eum in quinquennium relegasset. Iustinianus lib. . Institutionum, A cum furti teneri dixisset eum qui num OS alicui ' a s Ititerila
excussisset ut alius auferret, aut obstitisset ei Vt aliuS e- ia obli . quae ius rem exciperet, aut oves, vel boue ς fugasset, ut alius ex delic. na. acciperet:: sed si quid, inquit, eo r. per lasciuiam, & non data Opera Vt furtum admitteret factum est, in factum
. acto dari debet. Et sub titui. Si qua . pau. Animalium nomine, quae ratione carent,si qua lasciuia,aut seruore. n es
196쪽
aut seritate pauperiem fecerint, noxialis actio lege Iz. Tabular. prodita est Hal. tamen pavore scripsit, sed illud Theophi. Luxu mole vivere Theophilus non maleum τωρ 'ta verta: ut prodigos etiam άo ου appellat. Quo nomine Cicero non abstinuit, vel potius ipse a sotos luxuriosos vertere videtur, ii quis quae aduersus Epicurum lib. 2. De finibuς ait, dilige ter consideret. Ex quo 'etiam reprehendedus ea de causa videtur Budaeus, qubddixerit, numquam luxuriam ebrietatem significare. Ci. ceremis enim verba sunt haec:Nolim enim mihi fingere asotos, V so et is , qui in mensam vomant & qui de conuiuiis auferantur , crudiq; postridie se rursus ingurgitent ,& cetera , quae alle diligentissime ps sequitur.
Martialis in hoc nomine belle lusit lib. q. Ep3gram. Sotae filia clinici Labulla
Deserto sequeris Clitum marito, Et donas,& amas. ειρ ὰσωτας. Iocus autem est in ambiguis verbis Gr cis, quibus ea in sine patre Sota habere maritum,&cum eo tu Tur Iose vi uere fignificatur. Sine patris enim voluntate filia nube re non poterat. Paulus ca. H. De statu hom. Paulus respondit eum qui vivente patre, & ignorante de coniu-ctione filaa: conceptus est, licet post mortem au I natu Ssit, iustum filiti eis ex quo codceptus est esse non videri.' Sic enim legendium non ut in Norico labro, ignorante de conditione fili . Sed illo reuertamur. Lascauia Theophilus ' υψω; interpretatur, quo etiam verbo & tu Iuries , & delic1ae significantur. Ridiculus vero Nouellar.
constitutionum vetus interpres, qui 22. constitutione φυπιρκραξαν σατε τρυφῶσα, elata & epulata vertat. Totus
autem ille locus barbare versus est 1n Norico quoq; libro . quoniam Haloa nder exemplari graeco est destitutus Basiliensi ς tamen editio. quae graece deerant, luppleuit, interpretatione omissa. Eam nos i Dc facere non inutile putamuς. Graeca verba sunt haec : Je
197쪽
Id est huiusmodi. Eleganter autem, neo sine pietate adiuinae recordationis Alexandro ultra alia multa alior. Iegi stator. determinatum est,Vt si quis ancillam manu miserit, eamq; postea uxorem duxerit, quae, ut fit, per delicias & lasciuiam dissoluerit cum manumisiore cohabitationem : non enim permittit eius constitutio, io eam ad secundas nuptias venire, inuito primo marito: sied posteriores nuptias, adulterium potius & stuprum existimat, non nuptiaς, aut coniunctionum , cum ex eis indecora fiat ei qui libertatem dedit, iniuria. Sed ad Budaeum reuertamur, & caput illud primum de aedilitio edicito. De quo id solum habeo dicere, mirari me, talem Virum tam multa peccata uno tempore commisisse. neq; enim solum verum non est eo loci melius plurifariam, quam per luxuriam lare:& illud quoq; falsum est, luxuriam nunquam pro vinositate sumi, sed etiam ilia lic ullam vini juspicionem esse. .Nec quemquam moueat, quod bacchationis verbo utatur. eo enim furor potius significatur, aut verus, aut 1imulatus. Iustinianus lib. 3 Institutio. Erat, inquit. ex S. C. Claudiano miserabilis per uniuersitatem adq*sitio , cum libera mulier seruili amore bacchata, ipsiam libertatem per S. C. amittebat.Vergilius lib. 9. AEneid. At phoebi nondum patiens, immanis in antro Bacchatur vates, magnum si pectore possit Excusisse deum. Terentius in Adelphis: lo Si satis iam debacchatus es leno,audi,si vis,
Leno. Egon' debacchatus sum autem an tu in me Sed & nos iam fatis sumus in Budaeum debacchati. Quamobrem alia aggrediamur.
Vlpiani locvi sub titulo de manum ionib. resilia tutM. quidque pariare, pariator, pariatio apud iurisconsultos signi
198쪽
f cap. δ α g l. constitutionibus. ad munici. h l. locatio.
, , π π Lpianus libro sexto Disputationum,ex quo caput V quartum de manumissionibus siumptum est, ut se in libertatem vindicemus expostulat. Eius verba existimantur haec: Vnde quaeri poterit, si cum hoc ab initio esset actum emptor festinauit, & pretium numerauit,an postea ei satisfacto seruus costitutione uti posis ty&puto posse. Proinde & sic ei nummos prorogauit
emptor,cu m ei paruerit,poterit ad libertatem peruenire. Sic in Norico scriptum est. Florentiae vero,pariaue rit,non pyruerit, initio fuerat, quod ab audaci homine Inon ante multos annos est immutatum. Signum eius rei est, quod Accursius scribat, Parauit, alias paruerit, alias apparuerit. Significat autem pariare, paria facere: hoc est ita rationes reddere, ut paria expensa sint acceptis. Eiusmodi seruum pariatorem appellat Paulus cap. 89. de cond.& demonstr. h Iulius Paulus Numphidio. Quaesisti si ita in testamento cautum esset:Stichus,si rationes reddiderit, cum contubernali sua liber esto, eisq; decem heres dato: an Sticho mortuo ante, quam rationes redderet , vel pariatore, vel reliqua habente libera et, esset mulier λ Pariationem vero Scaevola appellat eam, scriptura , qua rationibus redditis fatisfactum esse creta ,,ditori, aut domino appareat. Idem quaesiit,an pactum,
, , quod in pariationibus adscribi solet in hunc modum, , Ex hoc contractu nullam inter se controuersiam am-- plius este, impediat repetitionem respondit, nihil proponi cur impediret. Qui locus selicior fuit hoc ipso, quo de agimus, quamuis fuerunt in eum quoq; manus illatae: & ex pariationibus, pactionibus in ipsis illis Ethruscis Pandectis consectum.Ρaria autem facere quid si sit cap. o. in fine De statu liberis, apertissime cognoscitur. Quod Budaeus cap. s. de iure immuni. η & Alciatus labr. I. παρίργων , post Uallensem libro s. Elegant. f multis verbis interpretantur. Six reliquari , β &reliquatores, a reliquis quae debebantur. Paulus librori quinto Senten. , Reliquatore ς vectigalium ad iteran- am conductionem ante, quam superiori conductioni, satasticiant, admittendi non sunt. Si quis vero, quid accepta & expensa, aut data, veteres dixerint, scire cupit, 'Iegat aureum Hadriani libellum de Sermone Latino, aquis
199쪽
qtis mutatus videtur Budarus ea p. II. qui potiores in pigno. liab .aNos illo reuertamur,unde dicendi initium fecimus. Et illud in uestigemus, quid nummos prorogare significet. Atq; existimo nummos de suo emptoresoluisse, ut paulo ante dixerat. b Proinde siue ex aduet iis et io lucro, siue etiam amici beneficio,vel liberalitate. vel ciprorogante eo, vel repromittente, vel se delegante, vel . in se recipiente debitum ,redemptus sit: credendum est.. suis nummis eum redemptum. Prorogante eo , hoc est. Io amico pecuniam pro serente. Sic capites'. de pactis. . . Sumptus quidem prorogare litigati honestum esti pa-ocisci autem, ut non quantitas eo nomine expensa cum ii usuri; licitis restituatur, sed pars dimidia eius, quod exoea I ite gatu erit' non licet Prorogare, inquit, sumptus, hoc est erogare, vel representare. Et consti. 2 o. de decur. lib. Io. quascunq; pro hi ς expensas ciuitas prorogauerit, refundere protinus. ac representare cogantur. Non ignoro aliter Ciceronem hoc verbo uti cum producere diem aut magistratus tempus significat, aut aliud eius o modi. Si manente adhuc precario linquit Pomponius Lb. 29. ad Sabinum 'tu in ulterius tempus rogasti, prorogatur precarium Et Imp. Maxeus Antoninus conis cisti. I. de his qui in exilium das : Quibuς posthac ordini ιι suo vel aduocationibus ad tempus interdicetur, post impletum temporis spatium non prorogabitur infa-Mmia. Et alibi saepe . Sed Loc capite, quo de agimus, illud e ni fallor significatur , ut si emptor ipse pecuniam ea
conditione det, ut seruus postea soluat, cum ei seruus satisfecerit,liber fit.
Diem a sexta hora noctis incipere quo pacto in 'telligendum sit, aliquot iuriscosultor. respon
sis. Et de veter. boris' diurnis, atq; nocturnis. XIII. SVb eodem titulo de manumissionibuς, Vlpianiis li
bro sexto ad Sabinum Scripsisse dicitur Placuit eum qui Kalendis Ianuariis est natus, post sextam noctis pri- die Kalendas, quasi annum vicesimum compleuerit, posse manumittere. Non enim maiori viginti annis
sium. aut CV- renensium. C. de decur. lib. X
nete. de pre- eario. l. i. de manu mis.
200쪽
permitti manumittere. sed minorem manumittere vestari. Iam autem minor non est, qui diem supremum agit anni vicesimi. Agere diem supremum anni dicitur quis, pridie kalendas natalis diei post sextam no-D ctis horam. Idem Vlpianus eodem libro ait: Propo-V ne aliquem Kalendis Ianuariis natum , testamen tu ipso D natali suo secisse quatuordecimo anno, *n valeat testa- D mentum Dico valere. Plus arbitror etiam, si pridie ' Kalendar. secerit post sextam horam noctis valere te- Istamentum: iam enim complesse videtur annum quartum decimum, ut Martiano videtur. Et cum sexto capite de usurpationibus & vsucap. h ex libro II. Vlpiani , , , ad edictum da catur: In usucapionibus non a momen-Mo ad momentum, sed totum postremum diem com - putamus sic autem scribendum est, non ut in Norico, , , ad postremum diem JAdditur ex libro 27. ad Sabinum. ,, Ideoq; qui hora sexta diei Kalendar. Ianuariar. postide- re coeperit, hora sexta noctis pridie kalendas Ianuarias ,, implet usucapionem. Omnibus his locis Vlpianus sexta ta hora noctis mediam noctem significat, neq; distinguit hyeme an aestate usu capio, aut manumissio,aut testam e tum fiat: sed quocumquetempore diem ea hora incipere, qua etiam mediam noctem esse apparet: si haec cum 8. capite de seriis, coniungantur .Paulis lib. tertio- ,, decimo ad Sabinum: More Romano dies a media no-ἡ cte incipit,& sequentis noctis media parte finitur. Itaq; ,, quidquid in his a 4. horis id est duabus dimidiatis noctis, , bus & luce media actu est, perinde est quasi qua uis ho- ,, ra lucis actum esset. Quae verba Constantinus Harme- Sqnopulus libro ultimo Prochiri, titulo de verbor . signi
μυ-ήμερὰ δὶαεῖ - . Cum daeς, inquit, a septima nocti filiora ancipiat,& in sexta sequetis noctis terminetur: quod in aha harum viginti quatuor hora r. factum est, eadem die fieri intelligitur. Septima harum apud Constatinum intelligere oportet non eXactam, sed incipientem : alioqui tre S tantum , & viginti