장음표시 사용
111쪽
DE SIGNIFICATIONE ET SENS v v ERBORUM. 39
iusque interpretationem, ut sit, habere aliquam speciem, qua commendari possit; optime sic se versaturos esse existimabant, si dicerent: hic sic explicat, et habet rationem, alius aliter, et habet ipse suas rationes ; igitur omnes has interpretationes colligamus in unum, ut locus tantum significet, quantum significare per interpretum studia potest. Uerum hoc modo nil plane certum relinquitur; et quorsum tandem res abi Tet, si in eodem loco tot vellemus interpretationes admittere ρ Sed de his veterum studiis infra latius e ponetur, ubi quaestio orietur de methodo patrum in interpretanda scriptura sacra. Operae pretium est his nostris temporibus adve tere, quam graviter iam multi antiquiorum Theologorum insanam illam allegorias sectandi in interpretando libidinem damnaverint. Apponam Verba
stri haud spernendi: Abhorreo, inquit, ab allegor mania. Insuit allegoria in animos vinum, movet, illuserat, suumque meretur et Iocum, et elogium, praemsertim Ascripturis cris sis innata, non e proprio cere-hro illata. - Sed censoria virgula digna es allegorizandi prurigo , quum vetusti si a illa Origenica, tum scholastica, ac barbarica vetus in homiliis possim deprehensa, cuius matrem fuisse Iitteratis sensus es ficultatem,
nutricem pigritiam clericorum, recte censet Sixtinus Amaina. E.
Significationes verborum successu temporis auctae.
Quamvis autem, ut hactenus docuimus, significatio Verborum eodem tempore, vel eodem in loco
112쪽
4 PAR Τ. I. SECT. I. ac modo loquendi varia esse aut multiplex nequeat: tamen consuetudo esse cit, ut eidem verbo plures paullatim tribuerentur significationes β s). Quaerendum itaque est, quaenam verbi significatio ex multis sit in quolibet loco eligenda et unde adiunctam hanc singulis locis notionem intelligere liceati illud quidem, ut supra Vidimus, omnium hominum, et scribentium et lO-quentium, consensus atque experientia docet, unam tantummodo notionem in quovis loco cum verbi S coniunctam esse, et coniungi adeo debere, si intelligi ab altero velimus. Nam ad ea, quae quis vel ludicra dicit, vel ingeniosa, vel male fida, et in quibus de ii dustria interdum et consulto plures uni vocabulo significatus tribuit, nunc non respicimus. Omnino adiuvabitur opera interpretis in eligenda , explicanda confirmandaque notione, quam Vocabulum aliquod aliquo loco adiunctam habet, si historiam cuiusvis verbi vel suo studio et usu partam, vel ex luxico bene diligenterque instituto, quale est Schleusnerianum tia N. T. , haustam teneat, habeatque ob oculos quasi conspectum quemdam, sub quo singulas significationes, continuo sibi ordine succedentes, ponat. Liceat duobus exemplis defungi Vocabulum νομιος, quod respondet hebr.
proprie et primo adhibetur de si illis legibus, Exod. Xll 49. XllI, 9. XVI, 4. colL Rom. V I, 3.
deinde de complexu tum legum, tum etiam sicriptorum Moisis. Inde postea designavit universam complexI0nem omnium V. T. Iudaicaeque religionis scriptorimia Hinc translatum est ad Chrsianam religionem , retinuitque et pristinam significationem, et alia S accepit peculiares, quae caeteras illas aut proprius aut remotius attingunt; v. c. Rom. UIl, a T. Ubi νομος Dponitur Aliquantum diverso modo hae e
113쪽
DE SIGNIFICATIONE ET SENSU VERIORVM. ' 41 haec tractavit P. N. JO C H 1 M S de varus του νομιου
ρignificatiotubus tu es solis Paulinis obviis , Meldorpii
II, 8. Κ UPPII Excursium IV. ad epis. nae Galatas. Pariter Vocabulum πνευμα in libris N T. quam varie dicatur, satis notum est, et accurate docuit peculiari libello IOH. FR. SC HLEUS N ERUs, Gotting. IT0I. 4. Proprie enim indicat omnem cuiuscunque generis et caussae halitum ; hinc tropice vires , inde naturam Amplicem et incorpoream, qualis et anima est Seele, principium vitae τῆς κι-
νη εωo, et animus Ges, principium cogitandi :hinc per metonymiam usurpatur de sensebus et assectionibus animi qualibuscunque ; porro de Diritibus invisibilibus, qui sunt exeelsioris naturae; denique de summo illo non creato spiritu. Apparet, notiones omnes cohaerere inter se perpetua quadam concatenatione : sed qualis quoque loco deligenda sit notio, locus ipse docebit. V. P. I. Sect. li cap. I. v. VI. Caeterum si quis Velit exerceri in talibus,
de Agnificatu primitivo vocis προφσης ex Platone eruto, Gotting. iT 86. 8. et aliaS huius generis scriptiones. E.JIX. Vnde adiuncta quoque loco significatio agnoscatur. Diiudicabitur autem adiuncta quoque loco nouo vocabuli I. ex universo loquendi modo, ex ipsa phras eiusque constructione grammatico S. S .
114쪽
Sic tralaticia illa: petere aliquem et petere ab aliquo, definiuntur ipsa syntaxeos ratione. Pendet autemoni versus ille loquendi modus ab ipso stilo, qui es aut poeticus, aut prosaicus. In prostica simplicitate, quam v. c. historicus sectatur, ubi guersus aliquis fluctibus dicitur, id proprie capiendum esst: verum si Da videsidem dicit in Psalmo, se fluctibus esse inmiersum, tro pice intelligimus, eum magnis miseriis et calamitatibus obrutum fuisse. Pariter in poeta, quia est poeta, inde definietur, pubes Romana. Etsi enim pu- per se varia significat: in carminibus tamen vocabulum hoc usurpatur de iis, qui militarem aetatem haribent. In poeta tela solis significant radios solis, conrae arboris sunt folia, etsi tela et comae alias etiam notiones habent. Eadem valent de dictione parabolica et proverbiali, quae et ipsa hic observanda est. In prover- hiis ipsa notio et ii sus proverbii saepe monet nos, quomodo verba sint intelligenda: v. c. Ubi dicitur, manus ananum lavat, quum sermo sit de mutuis officiis. In talibus, nemo est, qui urgenda esse verba singula putet. - Sic igitur universus loquendi modus Form des
Aus ruc es) indicat, quae potissimum significatio hoc vel illo loco eligi posui, aut eligi debeat.
II. Agnificatio verbormn porro iudicanda es e vicinis verbis , quem contextum appellamus S. I . Sic v. c. facile intelligitur e contextu, quae sint
III. Iudicanda etiam es e consilio seu scopo scriptoris.
Etsi interdum in loco aliquo habere vocabulum potest significationem , quae ab interpretibus ei tribuitur : tamen per se non habet, sed per consilium et scopum
115쪽
DE SIGNIFICATIONE ET SENSU VERBORUM. 43
pum dicentis, unde non raro res conficitur ac lis omnis dirimitur. Hinc saepe iudicanduin est de notione πίςεως, de notione εργο stu et aliorum. V. c. ubi servi a Paulo monentur praestare dominis suis πασανάγοιΘὴν Tit. Il, Io.), non modo contextu S, Uerum etiam scopus et consilium scriptoris docet, intelligendam nunc esse, quae vulgo dicitur bona fides Nam quum Paulus id agat, ut servos commonefaciat de officiis erga dominos, prohibeatque malam fidem, furta et fraudes sponte patet, eum nunc id velle et Die Mechte soden thren Heri en treu uuae reditis dienci
IV. Facit denique ad iudicandam Angulis in locis significationem verborum historia et natura ipsius rei. Primum de hi oria, ubi facile haec lex ab omnibus agnoscetur. Quod factum est, id significare illa
verba nunc debent, etiamsi per se vario modo poterant intelligi. Contra facta enim et historiam interpretari
non licet. Jesus dicit Luc. V, 33. se nolle discipulos
suos cogere ad multa ieiunia; venturum enim esse tempus, quo iis ieiunandum sit. Id potest sane proprie
accipi: verum si historia consulatur, ea manifeste declarat, vitam apostolorum sic non fuisse transactam, ut illi saepe et sedulo ieiunarent; docet potiuS, eos transegisse vitam tristem, duram ac molestam, Historia igitur duce intelligimus, id Christum hoc loco dicere velle : se nolle in praesenti suos adstringere ieiuniis crebris' nam tempus esse venturum, quo satis crebro vitam tristem et molestam sint transacturi, interea igitur se iis parcere et libertatem indulgere. De rei ipsiss natura hoc utar exemplo. Quae de Deo dicuntur humano more, v. c, de Deo olfaciente, descendente, de halitu eius et flatu, ea omnia diiudicamus
116쪽
P Α R T. I. S E C Ldicamus hinc, quod Dei natura non ferat, ea ut capiantur proprie. Pariter quae de Deo occaecante, obdurante, homines in peccata et scelera deiiciente, dicuntur, ea non diiudicamus nisi e natura rei; non posse nimirum talia efiicientem atque agentem Deum
spectari, esse igitur haec mitiganda interpretatione. Ita per se Deus occaecans et obdurans pote it esse, quihoe agit et ericit, ut homo sit inscius et malus. Nam hac de re proprie usurpantur ista verba. Sed quoniam id non cadit in Deum propter eius naturam, ideo adhibenda sunt illa emollinienta interpretationis, ut Deus intelligatur non prohibens inscientiain, admittens sapienti consilio peccata.
X. Ambiguitas tum ex verborum sum aliunde oritur.
De qua loquuti hactenus sumuS, πονυσημ. Z Vemborum, ea sane caussa saepe numero est, cur varia
adhiberi queat interpretandi ratio : neque vero illa ambiguiratis, qua loci multi laborant, caussa. Nam etiamsi ex usu loquendi certum ess, quae notio verbo cuique sit tributa: tamen praeter illam significationum multitudinem non una relinqui potest ambiguitas, ita, ut qui accurate teneat illum loquendi usum,
et hanc πολυσημιαν recte diiudicet, interdum tamen
in singulis locis ignoret, quae sit verbi significatis, quae mens scriptoris. Ergo huius ambiguitatis caussie
9. s. indagandae. Quod quidem institu
tum nunc eo brevius et facilius absolvere licebit, quum praesidia removendae ambiguitatis, quae supra proposuimus, etiam huc pertineant. l. Pri-
117쪽
DE SINGNIFICATIONE ET SENSU VERBORUM. 43
L Prima igitur ambiguitatis caussa esse potest mist o sicriptore eiusque inscientia scribemit. Nam quo quis
est inscientior regularum, perspicue et accurate scribendi: eo magis ambigua est eius oratio. Ideo non laborandum magnopere in legendis explicandisque epistolis hominum blane rudium, quae sic interdum scriptae sunt, ut vi X unum cum altero possit necti. II. Altera ambiguitatis caussa reperitur in neglecta coo ctione verborum omissisque adiimotionibus necessariis determinationes philosophi vocant) : quo pacto non fatis cavetur, ne lector erret incertus, sed perspicuam ansam habeat, per quam tenere veram significationem verborum possit. Neglectae confractionis legitimae eXempla praebebunt oracula multa paganorum, in quibus inest studio quaesita ambiguitas. Quale est illud : Aio te Romano S Vincere posse.
Determinationes, quas philosophi vocant, ubi omisae sunt, ibi essici nequit, ut altera significatio utique excludatur, altera tollatur, utque adeo una tantum possibilis sit vocabuli notio. Quum v. c. in Thucydide legitur ψηφισμα μεγαρέων , potest esse decretum, Megarensibus iactum; et tamen, si locus ipse perpendatur, facile intelligitur, esse decretum, ab Atheniensibus factum contra Megalamses. Hic deest illa adiunctio a adversus Megarenses; quae si posita esset, eXcluderetur omnis ambiguitas. Sic et illud Paulinum a. Cor. I, s.)- παΘηριατα του putet aliquis esse perpessiones, quas Christus ipse pe tulit; et tamen sunt perpessiones, quas quis suscepit religionis Christianae caussa, sive ad eXemplum Christi. Addita non est determinatio: -υπες τοῖ
118쪽
III. Tertia ambiguitatis caussa inest iii ipsa consuet itue, quae, quia non est in potestate philosophorum, nec ab eorum subtilitate orta, summam exκρiβειαν non habet. Docet hoc eXperientia; nam quis ausit in Usum vitae communis verborum omnium significationes definire 3 E significationibus autem non desini, tis satis, quas frequentat usus loquendi, orta sunt tot synonyma, quae etsi discerni possunt, tamen non discernuntur ab indocta plebe quotidiana consuetudine. IV. His caussis ambiguitatis, ab ERNEsΤIoetiam β ε ) commemoratis, addi potest ceruistis loquendi. Velut in his, quae semel tantum Occurrunt, ubi non potest cρrtus loquendi usus demonstraria Hinc fit, ut talia λεγομενα alii hoc, alii illo modo intelligant. Sunt deinde etiam phrases integrae, habentes ambiguitatem, velut haec: Id vel esse potest: tenere religionem, tenere fiduciam semel susceptam, vel : servare fidem, quam alteri dedimus , in vita communi. Eadem fere ratio est for-imilae λογον. 'Ea vel significat: observare doctrinam vita iactisque, vel : callide observare dicta et sermones alicuius. Nolo equidem negare, in singulis locis deinde cognosci posse , quae vis Verborum praeferenda sit: verum tamen illa multiplex significatio eiusdem phraseos habet ambiguitatis caussam. V. Vltimam ambiguitatis caussam dico esse Bu-
taxeos diverstatem. Aliud est: petere aliquem, aliud: petere ab aliquo; aliud: incumbere rei, aliud: in- Cumbere ad rem. Cuius usus si scriptor fuerit inscius, neque legitimam et necessariam syntaxin observaverit, quis dubitet, multam inde oriri ambiguitatem Θ
119쪽
DE SIGNI PICATIONE ET SENS v vEREORVM. 47
XI. Cones iones de Uu loquendi ex superiorisus derivamur. In his igitur, quae supra dicta sunt de universo loquendi modo, de contextu aut vicinis verbis, de consilio et scopo scriptoris, de historia reique ipsus natura, reperiendae saginificationis studium adiuvantibus de principio denique illo, in uno loco et in una phrasi unam tantum este significationem , in his igitur omnibus insunt caussie certitudinis, quae esse in interpretando potes f. 6J. Appellaverim hanc certitudinem
grammaticam, Ut opponatur ei mathematica, cui nullus est in demonstranda verbi significatione locus. Etenim linguae, ut passim monuimus, sunt res in facto positae confirmanturque testimoniis talibus : 11c factum
est; sic loquimur; sic scribimus; sic intelligi volumus.
Quas caussas, quibus nititur significationis alicuius certitudo, qui non agnoscit, qui negare etiam audet, contra eum uti disputari commode nequit, ita hute, non video, quid in omni interpretatione certum sit. Quocirca quum omnia redeant huc, significatione in verborum esse rem in facto positam, de qua testimonia exstent historica: non est alia illius addiscendae via, nis1 usus huius et testimoniorum diligens observatio. Hinc lueem lucrabuntur, quae ERNESTIUS I 2. tradit, significationem verborum pendere ab usu loquendi, et hoc cognito , tuum cognosci Ita usus loquendi summatim erit consuetudo eXprimendi certas res per certa
verba. Quae consuetudo dum discitur; discitur etiam verborum significatio. Iam vero dispiciendum nobis est de usus loquenia, quem modo descripsimus, variis speciebus.
120쪽
XII. Ius isquendi quae sint species. Quoniam usus loquendi multis rebus desinitur determinatur I 3. , h. quoniam multae reperiniatur Caussae, cur variae ssint species usus loquendi, quas discernere conveniat; ideo nunc suppeditanda sunt fundamenta dividendi, quibus Observatis species illius usus variae intelligantur. I. Primum fundamentum dividendi nominatur ab
ERNESΤIo tempus. Pro diversitate autem temporististis loquendi antiquus, vel recens. Etenim omnes
linguae successu temporis mutantur, fiuntque nonnullae significationes obsoletae, aliae novae; quaedam etiam invertuntur, non modo sic, ut in sinistram partem dicantur, sed ut fiant quoque ignobiles, conturneliosae, sordidae, habentes adiunctum aliquid obscenitatis. Atque hoc vel vernacula lingua indicat, quantum discrimen introduxerit tempus, quum inter maiores nostros verba quaedam liberrime adhiberi solerent, quae nunc sordidi aliquid ac plebeii traxerunt, quum multa nunc sint alio plane sensu usitata &c. Sequitur ergo, cogitandum semper esse interpreti, cuius aetatis scriptor explicetur. Longe enim aliter se habet Ρ , lybius, quam Xenophon: quippe tempore fuerunt disiuncti: longe aliter loquitur Cicero, quam Plautus aut duodecim legum tabulae ; alia multa exstant in Plauto, quam quae in Plinii Secundi epistolis aut Quinctiliano. Provocare exempli caussa liceat ad notiones vocabulorum latro et perduellis , quae plane diversae sunt pro diversitate temporum. Atque, ut ad sacros scriptores veniamus, quantum distat stylus Mo- iis , quoad significationes, ab oratione Danielisi An