Sam. Frid. Nathan. Mori theol. quondam doctor. er professor. ordin. in academia Lipsiensi super hermeneutica Novi Testamenti acroases academicae

91쪽

DE INTERPRETATIONE UNIVERSA. Is

promptu habeamus praecepta interpretandi, quae tandem ostendant, ingenio magis reperta haec esse, quam methodo grammatica cognita et probata 8 Interea

illud lubens fateor, si quis iam diu ni ultumque in legendo versatus fuerit, eum, Ubi non poenitendam Operam posuerit in colligendis praeceptis, facilius illa et intellecturum esse et iudicaturum, quam qui levi tinctus lectione, ad hermeneuticam accesserit. IV. Ad interpretationem denique requiritur usus

et exercitatio, siue qua caetera omnia, quae hactenus pertractavimuS, non multum profuerint. Exercitatio

autem illa, haud difficile est intellectu, quibus rebus constet. Audiendi nimirum sunt f. 70 boni interpretes, legendi ponderandique diligenter commentarii, denique periculum interpretandi ipsum faciendum. Caeterum in primariis illis intelligendi exercitationibus recte praecipitur, quorum librorum intelligendorum facultatem appetamus, a uam eorum et conti

nentem lectionem esse debere. Nec sunt caussae hujus rei obscurae aut absconditae. Quivis enim scriptor suum quemdam habet loquendi usum, quem ejus characterem dicere solemus : is nota potest aliunde cognosci, nisi eo ipso scriptore saepius lectitando. Deinde quivis scriptor suum etiam sibique proprium cogi tandi modum habere solet: quae rursus est pars characteris illius, eaque ipsa cognoscenda ex assidua et continente ejusdem scriptoris lectione. Denique scriptor ipse saepe numero aliis in locis explicat, quae alibi tradiderat brevius, aut obscurius, aut cum quadam ambiguitate. Sed haec est semper una e certissimis rationibus interpretandi, ut ex ipso scriptore ostendatur, quid sibi velit, quomodo aliis in locis mentem suam eXplicet. Proinde quum sit quilibet scriptor ex se, e suo charactere et aliis suis locis inter se collatis B a intem

92쪽

PRO LEGO MENA '

interpretandus; sine dubio in exercitationibus intelligendi haec primaria est, ut assidue legas scriptorem, in quo explicando velis teliciter versari. Praestantissimos veterum auctorum interpretes et editores, in quos intueri liceat, tamquam in eXemplar subtilitatis et tum in interpretando,

tum in re critica, ad certas quasdam classes redactos recensuit C. D. BECKIUS in monogrammat.

nis philologisae , p. Iq. seq. E. J VIII.

2. Subtilitas explicandi.

Qua ratione quum quis locum scriptoris intellexit, eumdem aliis quoque subtiliter explicare debet g. 8). Ab hac arte interpretes dicuntur, qUOS, nemo nescit, esse illos, qiii, quod ipsi intellexerunt, aliis eXplicant. Ac de subtilitate supra egimus. Hic addendum est paucis , quotuplici modo soleamus explicare aliis.

Primum quidem vertendo exprimimus rem eiusdem linguae aliis facilioribus, aliusve cujus ciliaque VerbiS. Deinde enarrando demonstramus et illustramus. Marrare est res in libro aliquo obvias tradere aliis, sive Ore, seu Commentario ac notis conscribendis. Id fit demonstrando, dum caussae et argum inta sensus traduntur; his trando, dum per historiam, ritus antiquos, chronologiam &c. res obscura lucem lucratur. Et commune hoc est officium commentariis tum scripto, tum voce traditis. Versiones autem et commentarii qUO modo confici debeant, id non potest in protegomenis tradi, eX-plicabiturque uberius alio in loco. Satis nunc erit hoc

93쪽

DE INTERPRETATIONE UNIVERsA. et

hoc tenuisse j. 9.) , stibtilitatem expliemidi venire a facultate linguae eius, quam in interpretando adhibeamus, cernique in Certerid0 quidem, puritate sermonis, quo utimur, coniuncta cum characteris, quoad fieri potest, conservatione, ne pereat ratio argumentandi, quae interdum nititur figura verborum; in enarrando autem quum puritate, tum brevitate. IX.

Desinitio hermeneulises.

Disciplina illa, quae docet interpretari, h. e. tradere rationem sententiae quorumque Verborum subtiliter et inveniendae et explicandae l. IO. , dicitur Hermeridiatice.

Dicitur etiam a nonnullis, certe dicebatur olim, Exeges; angustiore sensu, vel The0logia exegetica.

Cuius appellationis vim ostendit CHRISTOPHOR U S w o L LI U S in I Nirtidi A. in Herme ueliticam

N. F. p. 36. Iam etsi Exege sis et Hermeneretica proprie noti disserunt vi et significatione verborum: tamen usus loquendi distinctionem inveXit a rebus, quibus traflandis occupantur, ita, ut Hermeneutim nunc censeatur peculiaris quaedam et Exege si seu exegetico studio inserviens disciplina. Idque iure aemerito. Exeges enim seu exegetico stidio propositum Omnino est, ducere nos huc, ut scripta, quibus divina religionis nostrae decreta continentur, intelligamus, iisdemque pro fontibus religionis utamur: Hermenetiticae autem consilium eo spectat, ut leges nobis scribat ac regulas proponat, quarum Ope iudicem VS, an verbiS scriptorum eum legentes subiiciamus sensum, quem ipsi scribentes subiecerunt, librisque adeo pro fontibus recte utamur. Uid. G. I. Ρ L A N C K HΠleiiung tu die theoc Tigyensohasleu

94쪽

Vberior huius disciplinae descriptio. I, et ti0 3. II. , qua est subiecta praeceptis exegeticis, habet parte S duas: quarum altera est c0u- templativa, altera praeceptiva. Illa continet generales observationes de sigili cati0Ne et seisu verborum, a quibus vel praecepta interpretandi ipsa, vel eorum rationes ducuntur; haec autem praecepta de modo sensus indagandi. Tractare praeterea interpres debet quamdam veluti an ateriam 12. , qua utatur persequens scriptoris alicuius sententias. Ea est in libris ipsis, quos interpretatur, et in apparatu dOctrinae, cuius est aliqua ea in re vis. Denique a tali cognitione accedere interpres debet etiam agendliii ι, ut, quae cognoverit praecepta, quibus uti di deerit alui iliculis interpretandi, quam tractare consuerit materiam, ea omnia in Usus convertat adhibeatque ad libros sacros vel explicandus, vel

Conspectus et ordo rerum tractandarum.

Ex hac igitur ratione, quae diversa aliquantum est ab ea, quam ERNEsa 1 ANA IH terpretis in intutis 3. I 3. praeivit, et nuperi editoris sollertia denuo mutavit V. praefat. AMMON 1s p. X. , descripsit Auctor noster Hermeneuticam suam in tre S partes, quarum prima esset exegetica, eaque bipartita, c0ntemplatisa nimirum et praeceptiva; altera hyὶ0rica et critica; tertia denique practica. Haud parum mihi videor adiuturus lectorum, qui ERNESTII Interpretem conferre velint, studia, si rerum, hoc in libro tractatarum, ordinem Uni

obtutui subiiciam ac brevi quasi in tabula proponam. E.J .

95쪽

EXEGETICA E

S E C T. L Contemplatisa. De significatione et sensu verborum. SECΥ. ΙΙ. Praecepti .cΑP. I. De usu loquendi reperiundo in linguis mortuis et scriptore quolibet universe. II. De sensus reperiendi rationibus usus subsidiariis. III, De reperiendo usu loquendi N. T. IV. De dictione tropica iudicanda et interpretanda. De emphasibus iudicandis. VI. De compositione 'Εναντιοφανων. VII. De usu Versionis LXX. Vet. Testamenti et fragmentorum Aquilae Symmachi etc. VIII. De usu scriptorum Iudaicorum. IX. De interpretibus N. T. eorumque u . PARTIs ΙΙ

CAP. I. De libris doctorum Veteris Ecclesiae universe, eorumque usu.

96쪽

c A P. II. De Codicibus scriptis eorumque sinu. ΙΙΙ. 'De Versionibus. IV. De Variis Lectionibus, earumque caussis, fontibus , iudicio et delictu. V. De Editionibus Novi Testamenti. VI. De integritate, distinctionibus etc. librorum M. si Testamenti.

De versionibus scribendis.

97쪽

NOVI TESTAMENTI

PARS PRIMA

EXEGETICA.

99쪽

PARTIS PRIMAE

CONTEMPLATI V A.' DE SIGNIFICATIONE ET SENSU VERBORUM

Consilissm et argumentum huius sectionis.

Quum omnino sectioni huic contemplativae seu theo

reticae propositum sit, tradere notiones, e quibus principia exegetica deducantur, sive propositiones, de quibus conveniat inter omnes, qui librum aliquem eXplicant, earumque notionum vim ac nexum ostendere: sponte intelligitur, agendum in primis hoc esse, ut doceatur, quaenam sint principia certitudinis in ygii catione et se Uu verb0rum, seu disertius, ut ali qua proponatur theoria de caussis certitudinis in significatione verborum sensuque ipsorum locorum per dictiones integras reperiundo. II.

) Consentaneum videbatur menti ac tractationi b. MORI, Ernestianae inscriptioni huius capitis adiicere significa-xionis vocabulum. Caussa mox apparebit luculentius.

100쪽

II. Discrimen significationis et sensus. Certum quidem est ac Verum, quod ERNESTI Us

f. I. tradit, omni verbo respondere debere, in sacris quidem libris semper, et haud dubie respondere sensum. Certum etiam hoc est, quod idem monuit, se fum dici propterea, quoniam eius rei, quae verbo exprimitur, sensus Gefuul Oou der Sache audiendo verbo instaurari in animo utcunque debeat, sive quoniam audiendo verbo rem sentiamus. Quamquam hoc pertinet ad meram etymologiam, latinae tantum linguae adstrictam. Nam si deinde id transferam ad aliam linguam, dicamque Verbi caussa misellung, Sinn, Gedanhe, Begri J: non possum hanc appellationis cause sana addere, neque omnino hoc facit ad rem, quae verbi sit etymologia. Verum, quod gravius est, in omni hoc capite ERNESTIUS non sensum a fl-gnificatione. De Jessu postea Videbimus. Significatio

autem, cuius notionem hic aperire consentaneum videtur, est una Mnius rei noti0 Hris Docabulo expre1sa. Sic verbum eXprimit notionem unius rei,

docere, eaque est Vexbi Ruscati0. Ita in iis etiam, quae sequuntur, adhibebimus semper Agni cationis vocabulum, suffectum in locum vocabuli JAsus.

Significationes verborum unde sint ortae.

Significationes, En NEsTius porro tradit f. 3.), verba non habere per se, h. e. non habere, quoad sint soni ore prolati, quoad sint soni sine idea. Neque enim verba esse naturalia aut nece shria rerum signa, lu