장음표시 사용
131쪽
DE sIGNIFICATIONE ET SENSU VERBORUM. 69
De signiscatione res est ita promptu posita. Qui
διδασκειν vertit docere, is eX primit notionem alicuius rei verbo latino, quod graeco plane respondet. De
suasu autem quae dixi, singulatim illustranda sunt. Vbi ergo significatum alicuius verbi non licet uno
verbo exprimere, vel quia obscura foret talis, verbis adstricta nimis, verso, vel quia verbum semel tantum occurrit, Vel quia nullum alterius linguae ei plane respondet, vel quia factum et inventum esta criptore, vel quia in arte aut disciplina, aut ab arbitrio scriptoris, ampliorem angustiorem Ve, quam invita communi, significationem accepit; ibi eX-
primimus lenium, et primum quidem ponendo Verbo, cuius notio cum notione illius verbi, quod scriptor adhibuit, per stari recte possit. Fit autem permutatio , dum ponitur ad luctum et connotatum Nebeni begri f) ; h. e. dum exprimitur illud, quod rem, quam scriptor dixit, antecedit aut sequitur, aut ab ea re efiicitur, aut modum illius declarat, aut ullo modo, sive natura, seu cogitatione, Cum re coniunctum est. Plana haec reddentur exemplis.
I . Uuod rem , quam siriptor dixit , antecedit. Quando Paulus Corinthiis scribit 2 Ep. XI, 8.
susicit tenere notionem verbi καταναοχαν etymologiae convenientem: torpidos re, ere, sed id erit exprimendum , quod antecesserit et istum torporem attulerit, ideoque sensus erit: numquam vobis molestus fui et acerbus, mercede exigenda.
a. quod rem , quam siriptor dixit, sequitur. Κλῆσις quid proprie notet, nemo ignorati Sed apud Paulum saepe est de benescio Dei quocunque, ad quod
132쪽
P A R T. I. S E C T. Lquod nos ille invitavit; ut Rotia. XI, 29. coniungitur cum , et pauno post V. 3I. ελεηθέ - τες VOeantur , qui antea κλητs; maXime autem risurpatur de beneficio beatae isnmortalitatis , ad quam vocat et cuius spein iacit Evangelium. a. quod ab ea re efficitur. I. Cor. II, I g. OppO
admittit ea, quae sunt a Spiritu Dei tradita. At quo modo hae et notio profanitatis, hic sensus, insit in nomine του id, quum a plerisque praetermissum sit, praeolare ostendit No EssELΤus Opincul Fascicul. II. p. I 33. Scilicet proprie est
id quo quis animal est, in hominibus igitur quod
Commune omnibus cum animantibus habent, vita
videlicet ac sensus. Sunt itaque qui sensu ducuntur suo, nec, quod homines decebat, rectam rationem sequuntur, in primisque in religione aestimanda ne alios audiunt quidem, nec utuntur Opportunitate discendi, nec vel examinant oblata sibi, vel experimenta faciunt eorum quae audivere, Ut quale sit istis pretium statuendum, intelligant, sed temere repudiant, quae sentiunt suis opinionibus et lubidinibus contraria. Spectandum igitur et experimendum ab interprete est id, quod ab ea re, quam verba scriptoris proprie exprimunt, a eff-citur.
4. Iuod modi rei declarat. Loquitur Paulus Hebr. s X, I 4. de victima Christi, quae, quod erat omnibus quasi numeris absoluta, tantum praestiterit, quantum ille sanguis animalium praestare non pOtuisset. Eam victimam appellat, singulari plane modo loquendi, πν υρια. Hic interpres non satis habe
133쪽
DE SIGNIFICATIONE ET SENSU VERBORUM. 6 r
habebit, vim verbi illam ex omni serie P mlinae distputationis eruere, et tali permutatione notionum exprimere, sed declarabit simul modum, quae rem spectaverit appellaveritque Apostolus, ideoque sensum excellentis et perfectae victimae tenebit. s. Inod ullo modo, sive natura, seu cogitatione curure coniunctum est. Pertinent huc freque iitissimae illae translationes notionum a physicis ad moralia ; ut quum επις οφη, ἀνακαινω τις , ἀνοιγε η τις et alia dicuntur de diicestione a sensibus pravis et xitae ratione perversa ad sensus vitamque, quales doctrina Christi p ,stulat, aut σκλος de ignoratione, vel imperfecta cognitione, de meliore et periectiore scientia usurpantur,
Alter modus tradendi sensum loca significationis,
continebatur circis loquutione eius verbi cuius notio non potest alio verbo uno, ad aequante eam notionem eXprimi. Ponuntur igitur plura verba , quibus modo defmiatur, modo describatur, modo divisione aut partitione explicetur notio verbi eius, quod interpretari aliquis velit. Non opus: est sm-gula haec exemplis illustrare. Itaque uno defungemur. Satis notum est, in libris sacris nomen filiorum Dei multiplicem habere sensum, definiendum
semper ex cuiusvis loci conteXtu, et circum loquutione aliqua declarandum. Vt nihil dicam de antiquis limis scriptoribus hebraeis, apud quos Omnes Haudiebant, qui vel ingenii dotibus, vel animi virtutibus, vel ulla aliqua arte eXcellerent, in primisque reges sic appellabantur, qui duces essent in bello, iudices in pace, et sacrorum antistites diavinitus edocti atque constituti ; in Novo Testamento dicuntur filii Dei, qui vel amplectuntur rectam
134쪽
doctrinam, vel ei se bene agendo accomodant, stin, que Dei vel sapientia smiles vel Virtute, ideoque etiam beatitate , quo Deus aeternum fruitur, denique in universum, qui Chrisianae religioni a Picti, Dei societate in quasi proprius attingunt. Cf. CAR.
DAV. I LGEN de notione tituli Alii Dei , Messae in Iibris sacris tributi, Jen. 1793. Sect. I. NUES SELTHe vera vi nominis sutorum Dei, in opusculis Fascicul. II. p. 33 . seqq Has tali vel permutatione notionUm, vel Ve
borum circumloquutione ducitur lector ad sensum eorum , quae scriptor diXit universe cogitandum. Interdum enim, ubi scriptor de parte aut specie loquutus est, transfertur id ab linterprete ad totum et genus, et vicissim; aut ubi scriptor signu in alicuius rei ostenderat, interpres rem ipsam, illo signo notatam traditi Sic quum Deus , coelitus Veniens, cogitatur is, qui illustre opus edat aut Omnino agat
aliquid, sciat; aut quum in Orientis scriptoribus
solem obscuratum, offuscatam lunam sideraque tremefacta interpretamur de auguriis et indiciis temporum calamitosissimorum ; tenemus quidem notionem scriptoris, sed universe. Pertinent etiam huc allegoriae aut similitudines, quibus sic utimur in legitima interpretatione, ut inde ducamus universim sententiam aut propositionem, qua idem illud, quod scriptor similitudine aut allegoria illustrare voluit, summatim et proprie dictum continetur. Sed in toto hoc genere illa est cautio adhibenda , ut sensus indagationi praemittamus interpretationem historicam, sine qua nulla esse potest in id libus subtilitas. Recte quidem monuit in acroasibus suis Morus, ducinos ad cognoscendum sensum natura rei cogitanda, ideoque Demu , qui dicatur balare, spirare
135쪽
DE SIGNIFICATIONE ET SENSU VERBORUM.
per nares, cogitandum esse iratum aut insigni cum potestite operantem, idemque in opusculis p. 89. repetit, non posse ea, quae de Deo ut homine αν- dici soleant, proprie et ad litteram intelligi. Tamen historicus interpres, si velit ossicio suo satis iacere, quaeret ante omnia, quam nam scriptores, in quorum libus tales loquendi formulae Occurrant, eorumque aequales de Deo et eius natura sententiam foverint; ea reperta, in Versione
conservabit istas formulas, ne scriptoribus obtrudat sui ingenii suaeque aetatis opiniones , quum satis constet, non omni tempore eamdem his de rebus sententiam obtinuisse, vel apud eos etiam homines, qui divina gauderent institutione tandem de sensu iudicabit, qui verbis tiniverse spectatis subesse videatur. Quo fieri non potest, quin ad eas perve'niat notiones, quas Morus proposuit. Pariter,
ubi spiritus Duae inces isse aliquem dicitur, si sensus
huius phraseos universe declaretur , descriptionem agnoscemus hominis, insigni virtute animati et insolita fortitudine adacti ad audendum aliquid. V. Jud. XIV, 6. Sed cavebit historicus interpres', ne in hac universe sensus eXplicatione acquiescens, eX- cludat miraculum, quod formula istan n,ym continetur ex mente illorum scriptorum, qui rerum eventus e suis ingeniis et opinionibus, non e nostra rerum caussarumque cognitione iudicabant. Nam quis nescit, totum antiquum Orbem a Deo
136쪽
Deo repetiisse tales conatus, ciui virium human, xum modulum superare viderentur ΘDenique quod dixi, notionem scriptoris, etsi
universe e X primatUr, nec retentis singulorum vocabulorum significationibus, tamen sc debere exprimi, in plene cogitari queat, id, quale sit, sponte apparet. Reditque res omnis ad officia interpretis, cuius est efiicere, ut lectores cogitemus ea, quae scriptor cogitavit. In priore igitur genere , quum notiones permutantur, operam dabit, ut verbi, quod alteri substituitur, notio quam proxime accedat ad notionem eius verbi, cui substituitur; in posteriore autem, quod circumloquutione continetur, id videbit, ut eodem modo, quo scriptor ipse, Verbum Ponat . quod notionem illam multis partibus compositam non exhauriat quidem, sed aeque t. Verum de his nunc non est locus praecipiendi; praecepitque more suo, hoc est, subtilissime et magna cum
perspicuitate, b. Morus in laudata dissertatione, p, 84. 87. E. J XVI.
Sensus litterae et Angus litteratis. iΡrogrediemur nunc ad sensus eius, de quo huc uς-que egimus, Varias appellationes in scholis usitatas. Eum igitur, quia ex usu loquendi et Verborum contextu intelligitur, consuetudo doctorum litteralem appellavit h. a). Quo verbo audito, sponte nunc intelligemus notionem rerum verbis expre1surum , quatenus cognoscitur seu loquendi verborumque contextati Caussa appellationis inest in eo, littera apud recenti Oxes nihil aliud significat, quam quod Graeci το
137쪽
DE SIGNIFICATIONE ET SENSU VERBORUM.
μενον vel το γρ μοι diXerunt, Cicero et alii, qui Latine loquuntur, scriptum, h. e. librum scriptum, formulam scriptam. Quoniam igitur synonyma sunt littera et scriptum, patet interpretari scriptum intemi pretari litteram indici eodem. Neque dissert sensus litteratis apud veteres et bonos scriptores a sensul litterae, quem regentiores , qui post Reiormationis
tempora de eliegesi scripserunt, a FLACTO, inde Usque ad RAMBACHIUM aliter et ita epte dicere eoeperunt, quum Veteres, etiam ERAS M Us et aequales, promiscue usurparint. DistinXerunt autem recentio,
res illi inter utramque appellationem sic, ut sensius litterae esset significatio verborum propria, sinus litteralis vero significatio metaphorica, aut res, quae eX primitur aliqua notione. Dixerunt etiam sic, sensum litterae esse eum, quem habeant verba a nativa sua significatione, sensum vero Iitteralem esse vel tropicum, vel realem; rem ipsam, quae significetur. Veluta. Cor. III, 6. in Verbis το γραμιμοι αποκτεινει sensus est 11gnificatio illorum propria: littera occidis;
veruim sensitus litteratis inest in significationibus illis metaphoricis, secundum quas littera hic metonymice indicat librum legis scriptum, et verbum occidere tropice adhibetur pro : tripem reddere. Vt adeo sensus verborum hic prodeat: Das gesichritaene Gesta machi traurig. Profecto non opus est, cumulare vocabula technica, praesertim, quum omnis istius distinctionis inanitas sponte intelligatur ex errore, quem in interpretando admittere olim solebant. Nimirum putarunt,
qui verbi caussa dictum illud Joh. si I, 3. : εὰν μη
Θεου, pueriliter exponeret sic : nisi quis fuerit regenitus,
non potes in regnum coelorum venire, eum tradere sensum litterae. Iam vero praeter illam versionem, quae E litte-
138쪽
Iitteram premit, quoniam quaeri etiam potest fessus
litterasis , explicatio moderanda est sic, ut intelligatur, eum dici tropice regenitum, qui fuerit in melius mutatus. Quaeri etiam potestsi sis ita, ut describatur natura mutationis in melius. At qui acquie1-cit in ista puerili versione, neque eXplicat vim verbitropicam, is nullo pacto elaborat in eo, ut sensu in loci reperiat. Tradere interpres debet realem notio nem, veluti, quid cogitandum sit audito verbo regenerationis. Qui autem, tradito sic sensu, incipit deinde latius disputare de natura regenerationis, is non amplius interpretis ossicio iungitur, sed dogma ipsura et naturam rei eXplicat. Quamquam olim, introducta semel hac ratione, multi essiciebantur huius generis commentarii, qui primum Verbolenus verterent, deinde sensum litteralem traderent, tum vero de ipsius rei natura longe disputarent. Sed bonum factum, quod haec ratio iam abierit in desuetudinem, neque hodie censeatur grammatica interpretatio , nisi quae
ipsam verbi vim, illo, qui tractatur, loco comprehensam spectet atque exponati
Hinc intelligetur facile, cur sensus litteratis idem
dicatur grammaticus g. 34.), graeca appellatione Grammaticus enim est is, qui explicat libros scriptos; eiusque artis maxima et praecipua pars in eo versatur,
ut, quid Verbum quodque, tempore quoque, apintscriptorem quemque, in disciplina denique et forma loquendi quaque, sonuerit, diligenter exquirat. Solet etiam , ERNEsTIO auctore, ille sensus litteratis vocari historicus, quoniam, ut caetera, quae sunt
139쪽
sunt in iacto, testimoniis et auctoritatibus constet, seu brevius, quoniam sit res historica. Sed novi quidem, tuisse quosdam, qui sensum hunc dicerent hisoricum,
i ut F L A C 1 v M in Clave Scripturae Stacrae. TO. u. p. 72.; Verum idem novi, hodie neminem ita dicere. Appellamus potius bis oricum sensum eum, quem habet narratio loci proprie intellecta, opponimusque tropico, morali, allegorico &c. Nota est omnibus narratio Mosis Genes. XVI, I s. XXI, a. de Agare, serva Abrahami, et Sara, eius UXore. Haec igitur quum Paulus Gal. V, 24. dicit esse ἀλληγορουμιενα , h. e. posse allegoricum sensum habere,. discedit ab historico, eique adiungit alium, docendi consilio. - Deinde vero hi oricum sensum appellamus etiam hunc, quem habuerunt scriptoris verba et phrases certo quodam tempore. Hoc modo formula saepe obvia: possidere terram, si historictim spectes, h. e. si historiam gentis Iudaicae consulas, indicabit: Palaestinae certa et secura possessione frui. Pariter est hi or ne in multis Novi Testamenti locis : Christum in Palaestina circumeuntem comitari eumque docentem audire, ut Apostoli eum sequi et audire solebanti De hoc historico sensi, quem ERNEsTius plane praeteriit, Mostv s hoc uno loco breviter attigit, x Et Li us singulari libello commendavit, Sec t. ILcap. IX. copiosius eAponetur. EJ
Non est verus sensus , nis grammaticus. Recte inculcat ERNEsΤ1vS g. I s.), nullum esse alitam verborum sensum, nis grammaticum Etenim si
sensus est notio rei expressae dictione integra XIV
140쪽
qua tandem alia via discere illam notionem possum, niti per linguam et per usum loquendi 8 Iam vero per linguam et usum loquendi sensum discere, nihil aliud est, quam sensum grammaticum discere. Nihilo tamen secius fuerunt, qui duplicem esse sensum statuerent, UnUm grommaticum, alterum Issa gram-
appellabant sensum, quum aliquis ope lexiciet libelli grammatici resolveret vocabula, verteret Ver- botenus singulasque phrases illustraret. Ab hoc discernebant si/θῖm, quem et realem appellabant XVl). Intelligebant autem id, quum res, sub VerbiS latens, ab interprete eXplicaretur. Caussa huius appellationis inest in eo, quoniam Logices ope putabant disci, quomodo comparanda sint subiecta et praedicata, et quomodo versandum sit in re ipsa eiusque natura describenda. Sic quando verbum μετανοῶν occurrit de Judaeis, logicus ille s. realis sensus postulat, ut id intelligamus de susceptione religionis, quam Messias antea repudiatus tradiderat. Verum qui hoc modo duplicem locorum sensum distinguunt, non modo vim sensus grammatici non satis assequuntur: includunt enim finibus angustissimis: sed nesciunt etiam, in grammatica interpretatione, si digna 11t hoc nomine, investigari debere sensum, sub verbis singulis latentem, quem realem appellant. Omnino autem sensus non variatur, h. e. non fiunt variae sensus species, ab usis aliquo qualicunque alicuius Eseiplinae in indagando sensu. Mirus foret, qui diceret, eum qui metaphoras in aliquo loco exponat, tradere sensum rhetoricum, quia de metaphoris agat Rhetorica; aut qui res ipsas ad Logicae disciplinam subtiliter tractet, tradere sensum logicum. Foret enim non minus multiplex sensus, quam res ipsae sunt. Nec variatur sensus ab usu aliquo inerum in eo vel indagando vel applicaudo. . Possum, ut hoc utar, lecto aliquo lo