장음표시 사용
121쪽
DE SIC NIFICATIONE ET SENSU VERBORUM. 49
non nova est diligentia opus, si ab illo ad recentiorem scriptorem descendatur, propterea, quod mutatur subinde loquendi usus 3II. Alterum dividendi fundamentum est reiciis. Qua quidem ratione usus loquendi alius est religiosus,
alius nora eligiosius. Nam ubi de religione sermo est, verba aliam accipiunt vim, quam in vita communi.
Sic facere , operari, quum de religione rebusque religiosis dicuntur, significant: Deo victimam Ossere, et sic quasi aliquid facere Deo. Apud Homerum etiam saepius est ρεζειν, ερψειν de oblatis Victimis. Pariter Hebraeorum illud I2E, servire , et ductum inde grae-
cum λειτουεῖν, dicuntur in Uni Versum : colere
Deum. Servire ergo quum de religione dicitur, aliud est, quam in vita communi. Hinc in Novo Testamento λειτου-ία est vel oblatio victimarum, vel tropice omnis Dei cultus , etiam qui fit animo.
Hactenus de discrimine, quod intercedit inter usum loquendi religiosum et non religiosium. Verum ipsa quoque religio, ut ita dicam, influere in linguam nationis solet. Prolati enim mutatur religio evehiturque a superstitione ad veritatem, ab obscuritate ad claritatem: ita etiam verba multa, cum illa coniuncta, aliam
subinde significationem accipiunt. Quantum distant verba. quae sunt de religione, in scriptis Augustini, Scholasticorum, in scriptis Reformatorum tempore Lutheri, et in scriptis nostrorum Theologorum i Aessi hoc in eadem fit religione, quid non fiet, ubi diversitas est religionis , non dicam inter Paganos et Christianos, sed inter libros Veteris ac Novi Testamenti Θ Quantum distant in illis significationes verborum et victima , farriseium , oblatio , lex , regVum coelorum, ab his, quae in Novo Testamento obviae
122쪽
suntl Proinde in explicandis scriptoribus etiam videi dum diligenter est, cuius quisque maxime religionis fueriti III. Tertium dividendi fundamentum est secta et
E se plana, addam US et: vita communis. Hinc oritur1,9s Ioquendi philois hicus, quum aliquid dicitur e disciplina scholae, usis loquentat popularis, quum aliquid
dicitur e consuetudine Vitae communis. Verbum percipere in vita communi denotat fithon, e finden; sed ubi a philosophis dicitur perceptio, est vel formatio ideae, vel facultas ideas formandi, quae dicitur intellectus, in secta denique philosophorum A cadernicoruin percipere est evidenter scire, idque opponitur coniecturae μt opinioni. In scriptoribus historicis ac poetis virtus est fortitudo bellica. At longe aliter intelligunt philosophi, virtutem dicunt Omnem vitae et animi conformationem ad leges. Accedit, quod quaevis secta suas habet sententias, sua verba technica. Aliter enim animi perturbatio usurpari a Stoico scriptore solset, aliter a Peripatetico. Hinc cui sectae adscriptus fuerit scriptor, sedulo quaerendum est. Itaque apud Apostolos, qui fuerunt Judaei, non quaseritur, an fortasse tale aut simile Verbum, veluti γραφὴ Θεοπνευ- in alio scriptore occurrat, sed quaeritur Unice, quam haec formula sagnincationem habeat in homine quondam Judaeo- Praeterea in ipsis etiam Novi Testamenti libris sequimur interdum stilum vitae communis, qui longe est diversus a subtilitate philosophorum.
Veluti quum πνευμ α , et recensentur, non interpretamur id e scholis, nec quaerimus, quo pacto philosophi πνευμιοι, et σωμα ut tres hominis partes, coniunXerint, sed reVo Cumias rem omnem ad vitae communis usum, ubi πνευμα, σῶμα dicitur coniunctim , non introducto significationum
123쪽
DE SINGNIFICATIONE ET SENSU VERBORUM. I
lU. Quartum dividendi fundamentum est reipublicae con sittitio. Hinc usus loquendi fit lius publicae vitae istis vitae privatae. Ille tum obtinet, quum de constitutione aut forma reipublicae ferino est,' pertinetque ad ius civitatis, sacra et alia politica ac publica in civitate. Manifestum enim est, aliter in iure graeco, aliter in romano et germanico, quaedam dici, ideoque singularum gentium scriptores, ubi de talibus exponant , diversimode esse intelligendos. Rem illustrabunt haec exempla: Dies et terminus in foro atque iure est gerichtEch anberatianter Termin. Proscribere
proprie quidem significat loco publico aliquid scribere,
publiςo loco scriptum proponere ; at in iure veteriti Osriptio dicebatur, quum in exilium mittebantur proscripti, quod esse factum scimus v. c. tempore Marii et Sullae. Sic inter nos voc. Begunsigung quid sigpificet, neminem iugit: in foro a Utem, quum poenae dictitantur, die angethane Begunsigung dicitur molestia, quam alteri creamus. ita disciplina educandi omnisque omnino civitatis dispositio publica tribuit vocabulis certes quasdam significationes, in illa civit,
His fundamentis dividendi, seu causiis, cur variae sint species usus loquendi, quas, duce ERNEST Io, hactenus pertractavimus, addi potest
V. dictio ipsa seeu silus scriptoris. Hinc enim
loquendi est vel poeticus, vel prosaicus. Qui quidem usus loquendi uti vehementer inter se differt: ita quemlibet,
constat, id spectare in interpretando debere, utrum versetur in scriptore prosaico, an in poeta. VI. Spectari etiam, tanquam fundamentum dividendi, potest ingenium scriptoris, ob quod usus loquen-
124쪽
Hi haud parum differt. Prout enim est vividum, ita
pro perdiati US , nec accurate semper , scribere solet: prouti incalescit, ita tropos cumulat: prout est severuna, ita et abrupte effert enuntiata : prout est fellinans, ita facilius transit ad rem aliam et relinquit lectori multa cogitanda, quaerenda, nectenda, Quo respectu nonne magnum est discrimen Caesaris et
Livii Θ Jesaiae et Jeremiae 3 Mosaicae narrationes nonne distant a narrationibus Esrae aut Chronicorum ZAliter loquitur Paulus, aliter Johannes ; et nonne quilibet habet quaedam sibi propria 3 - Tum etiam ingenium scriptoris efiicit, ut quaerat nova et audacius loquatur. Ad Thucydidem et Tertullianum intelligendum vix linguae graecae vel latinae accuratissima cognitio sufficit: adeo pendet uterque scriptor ab ingenio suo et novam plane scribendi rationem sibi formavit, quae nil habet sibi simile uspiam. Praeter Johannem , evangelistam, nemo Jesuin appellavit λογον;
praeter Paulum nemo de καταλλαγῆ του κοσμυου loquitur. In tali igitur scriptore ac tali eius loquendi consuetudine, nonne opus erit, illum eX ipso interpretari 3 Adiungam et hoc, vetustatem incultam et rudem
differre multum a recentioris aevi cultu et elegantia. itaque multa deprehenduntur in orientis sermone rudia et inculta, quae noster eXcultus et elegans ferre
nequit. Solobat ille sermo propter defectum cultus cogitandique infantiam, eXprimere Omnia per Vocabula sensibilia, quae docebantur de Deo, de animo, de virtute. Etenim defectus cultus et elegantiae erat defectus subtilitatis ; neque venerunt isto tempore homines ad abstractas, quas vocant, notiones, sed ut externis aliquid sensibus offerebatur, ita exprimebant, et quicquid tradebatur, ad sensus revocabant.
125쪽
VlI , timium denique fundamentum dividendi
dico esse nationem, e qua quis scriptor oriundus est. Nam inde est usitis loquenti et nationatis et provincialis.
Multa germanica vocabula omnis natio usurpat cum
magno consensu, sed quaedam usurpare tantum soletha 6c vel illa provincia. Eodem pertinet, quod saepe audimus, tot esse loquendi consuetudines, quot sint nationes. Et quid commemorem nota illa vocabula, hebraisInum, graecismum, latini Sinum etc. Θ
IEx his variis speciebus constituitur scriptoris. Haec igitur omnia, quae hactenus eXposuimus, quamquam non sola pertinent ad characterem scriptoris: tamen fre propemodum inciunt characterem orationis 9. 13.), qua quisque scriptor tempore quoqrerisiis e Inde est, quod v. c. dicimus, characterem scriptoris esse popularem, antiquum, hebraeum, grae- eum. Quapropter interpretem, si velit muneri suo satis facere, diligenter inquirere oportet in characterem scriptoris, probe discernere varias formas usus loquendi et in libro quolibet attendere, quae species insit. Aliter enim saepe idem verbum in vita communi, aliter in religione, aliter in scholis philosophorum dicitur, quae et ipsae, quoniam non consentiunt satis, singulatim spectandae sunt. Sic in libris Novi Testamenti in primis observandus est usus loquend1 hebraicus, tum etiam historicus, et qui est vitae et consuetudinis familiaris. In Ueteri Testamento reperitu cuius loquendi poeticus et elatior saepe numero, item,
qui omnium ultima aetate generis humani fuit ideoque omnium simplicissimus
126쪽
Satis multa diximus signisiicatu υerborum, qui pendet ab loquendi usu. Ab eo quum distinguenduin esse docemus seni sim, ordiamur ad declarandum hoc discrimen a quibusdam eXemplis, quibus positis, deinceps deveniemus ad definitioncm. Si Deus dicitur naribus infase halitum visae, haud di fit cile est, singulorurn verborum significationes
intelligere. Sed eas qui novit, an sensum verborum novit Θ Minime. Sentiunt enim et concedunt omne S, Verba illa non posse proprie h. e. non sic, Ut sonant,
intelligi. Itaque sensum loci is demum perspicit, qui Verbis hoc intelligit inesse. Deus animam Adami vitalem esse jussit. Pariter si Christus sedere ad demiram Dei καΘ,ῖσθαι την του Θεου) quis
non novit singula vocabula eorumque significationes singulas 3 At significationibus illis cognitis, nondum sensus est in promptu, ut adeo quaerendum sit amplius, quid sibi velit ista formula. Jam nostris moribus foret: oben au steten. Moribus Orientis sedere ad dextram regis dicitur amicus eius et administer, qui proximum a rege locum occupat. Verum si id de Christo dicitur, non dicitur nec germanico sensu, neque orien- . tali, sed est idem quod συμ Sασιλευει τω Legimus porro in litteris sacras hanc formulam : in terrae inferiores partes descendere. Hoc fieri multis modis vot- est. Apud Hebraeos discendere
significat sepeliri, ut apud Erech. XXV ι, IO. HOC pacto non singula verba transferimus in aliam linguam, sed rem ipsam, quae verbis illis indicatur, seu sensum Verborum exprimere studemus. Et quoties dicimus, sinpli-
127쪽
DE SIGNI PICATIONE ET SENSU VERBORUM. ssimpliciter vertendo verbum de verbo nihil profici, toties intelligi inus ac profitemur, non modo significationes, sed etiam sensum quaeri debere. His ita praemissis, proclive erit sien*s definitionem invenire. Quoniam enim signiscationem supra
i l. , sic descripsimus, ut esset ima unius rei notio, uno vocabulo eXpres la ; hensum nunc recte ponemus in noti me rei e rebae integra dictione sBegriss einer durct einen ganeten Austaruch angeaeisten Sache . Ac si placuerit,' etiam nostrae linguae vocabula asserre : Bed tung,
Sinii, BegrisC; apparebit, illa sic discerni saepenume-TO. etiam in sermone vitae communis : ich Geth die Bede ut ung der Morte , abre nichi den Sinn des ganeten Aus druch s. XU. Sensus reperiendi prae fidia. Ducimur autem ad cognoscendum hunc sensuin rursus
I. consuetudine loquendi. Ea enim duce diiudicandum est, quae notio soleat ab hac vel illa gente his vel illis verbis eXprimi.
2. coutextu orationis. Veluti, ubi ardere aliquis dicitur aestu, contextus docet, irae an ignis aestu diu citur urdere, &C. 3. natura rei cogitanda. Quum v. c. Deus dicitur halare, spirare per nares, &c., natura rei cuilibet
indicat, proprie illa Deo adscribi non posse, sed signi-
128쪽
P A RΥ. Ι SECI. Lscari iram Dei, aut potestatem omninoque insignem eius Operationem. 4. Usu scriptorrs mdicro , qui, quid velit intelligi, interdum interpretationis gratia, addit. Sic in notomulido siunt, non intelliguntur res croatae, sed re S malae et vitiosae, quae a Deo non proficiscuntur. Id Quae proiecto non sunt a Deo. Ad definitiones siqn scationis et sensus, a b. ΜΟ - 1 O propositas, quotiescunque Veni, legendo priumum, dein scribendo relegendoque; toties sensi, aliquam iis obscuritatem ineste, neque eXhauriri satis notiones, quae desiniendo eX planari debebant. Nam si quis v. c. apud Hebraeo S, et, quod ei respondet, graecum πνευμα, aliquo loco interi relatus fuerit do excelientia , persiectione , rob0re, viribus, contra et σαρκά de imperfectione imbecillitateque s non verborum se significationem, sed sensum reddidisse opinabitur. Tamen quid dedit ΤNimirum dedit non tam notionem rei expressae integra dictione, Imam unius rei notionem, ΠΠ0 Uocabulo expressam. Aut si quis πνευuαταους intelle- Nerit de provectioribus aut emendatis , eodemque modo verterit, autem de in firmis necdum in
melius mutatis e nemo dixerit, has esse signiscationes ipsas, quae proprie et angustius dicuntur; immo sensus horum verborum in alia lingua, legitime e ConteXtu verborum perinutatis notionibus, sic exprimitur. Itaque quum ipse alia iam in scholis meis institissem via, discrimen illarum notionum eXpli indicatur additis his: ἡ
ιῶν , καὶ ἡ Οἰλαξονξια. του candi
129쪽
DE SIGNIFICATIONE . ET SENSU VERBORUM. 5T
eandi; laetatus impense sum, quum in praees radissertatione Ae disicri nive sensius et significationis quae inserta est eius D/1sereati. theol. et philol. VOL L p. 61 - 98.) dilucidius omnia et plenuas, et subtilius enucleata reperissem. Ista igitur disseratatione potissimum duce, si refingere audeam, quae in his acroasibus parum accurate dicta videantur; ne illorum quidem reprehensiones metuo, qui in verba magistri iurare consuerunt. Morum enim ex Moro limari, quis aegre ferat ρ - Dicam vero
sic primum, ut ostendam, interesse inter sensum et Amscationem, deinde, ut, quid intersit, paucis
Iam etsi ante b. Morum nemo, quod sciam, exstitorii, qui hoc de discrirnine vel diligentius quae
Teret, vel eX poneret accuratius: tamen nemo facile
fuit interpretum, quin rem tum sentiret Obscure, tum tacite, et ipsa veluti praxi, concederet. Omnes enim ad discrimen illud agnoscendum tum genis , tui a verterris , tum sponte ducimur, viam monstrante ipsa eXperientia. Saepe enim accidit, ut Mentas librum, praesertim si est ex eo genere, quod obviis verbis, facilique ac dilucida oratione complectitur res intellectu dissiciles, singulorum verborum significationes teneamus. sensum non assequamur; aut, si Velociore sumus ingenio , sensum loci divinando suspicemur , quamvis caussas illius sensus et modum, quo insit in loco, ideoque significationes verborum haudquaquam tantum, quantum satis fit, intelligamus. Accidit quoque, ut vertendo et sentiamus Ipsi, et alios moneamus , non posse hunc illumve locum sic exprimi, verbum ut verbo reddatur, utque adeo significationes omnes ac singulae in utraque lingua sibi respon-
130쪽
P A R T. L s E C Τ. Ldeant; sed quaerendam esse notionem, emendum sensum, qui verbis ab auctore positis subesse reperiatur. Neque se aliter res habet in explicando. Nemo enim , ut Vere omnino Moru S ait, interpretem , singula verba singulosque modos loquendi it lustrantem, muneri suo satis iacere existina at ; sed rem, quae sub illis Verbis latet, et sensum ostendi sibi yult atque aperiri- Hoc autem non tantum sat explananda materia quam scriptor tradidit, velutila istoria, ritibus, placitis philosophiae et aliis; sed
opera danda est interpreti, ut lector in omnes partes verba versare, , multi Sque modis cogitare discat; ut, si Europaeus fuerit , sermonem populoriam
Orientis usque eo comparet cUm sermone suo, dum alterum cum altero permutare, et rem suo modo
cogitare suisque verbis exprimere positit. Id vero curare interpres debebit non modo in verbis singulis, verum etiam in integris sententiis atque propositionibus. orietur Ansus tum verboru=n , tum propos ition LDemonstrata sic necessitate, agnoscendi disseritatem, quae inter AVificationem intercedat et tentabimus, tradendis definitionibus, UtriuSque naturam describere, et modum declarare, quo soleat
sensus pro significatione poni. Signifieationem igittar tradere nihil aliud erit, quam
notionem rei exprimere verbo, quod verbo alterius linguae, qua scriptor usus est , plane respondet. si mu vero tradere erit exprimere rei notionem sic, Verbis aut, quoad notionem, permutandis, aut, quoad vim, circumscTibendis, ut lector ducatur ad notionem eandem, quam scriptor suis verbis eXpresserat, universe quidem, sed plane cogitandam.