장음표시 사용
181쪽
dari alterius interpretatio possit. Atque hoc est idem, quod supra XII. docuimus, iudicandum esse diligenter, quo in loco aliquid dicatur plenius, dilucidius
citraque ambiguitatem. Qui autem sit talis locus, clarior altero, hoc est uniuscuiusque sensui relinquendum : nam per praecepta tradi non potest. Caeterum
qui pro tali loco habetur ab interpretibus, is diciturriassicus locus, praesertim, ubi non solum propriam remox primit perspicue ac plane, sed eamdem quoque uberius eXplicat atque edisserit Dum ita versamur in interpretando, facimus id, quod dicunt, scripturam e scriptura eXplicare. Nec vero postulatur hic quicquam novi. Nam idem facimus in scriptoribus, quos profanos vocant, omnibus. Quippe scimus experientia edocti, quemlibet esse optimum suorum verborum suaeque sententiae interpretem. Accedit, quod omnes scriptores sacroruila librorum in eadem re versantur, in doctrina religionis explicanda, et quod nominatim omnes Novi Testamenti scriptores eamdem rem tractant , religionem Christianam. Tanto magis licet alterum eX altero eX-plicare. Et hac quidem ratione devenimus unice ad explicationes authenticas, quum vel scriptor suam ipse mentem explicat, vel alius eiusdem aetatis dignitatisque scriptor alterum illustrati
XX. Saepe plures sunt Ioel eonferendi. Neque vero unus semper locus ad comparandum cum fructu suffecerit 9. Io. , nec in hoc genere de parallelismo rerum et verborum , nec in superiori, quod exemplis commemorandis ponendisque rebus
182쪽
i Io PAR T. L s Ecae . t L CAp. Laperiebat vim significatumque verborum ; suffecerit-
qile tanto minus, quum no Iones verboriam c0 lexas et
pluribus partibus conflatas quaerimus. Tales autem sunt notiones universales, h. e. notioneS generi S et totius. Npna quia genus species omnes comprehendit, ideo est notio complexas quia totum omnes parte S continet, ideo est notio pluribus partibus consata. lam vero ex uno loco non polram totum aut getaus ex arte iudicare, sed species tantum et partes: Verum eX pluribus locis coniunctis tandem colligitur notio universa. Proferam exempla. 'H Sασιλεια Θίου est geuus; comprehendit enim varias species; aut totum; comprehendit enim varias partes. Indicat enim : esse in coetu
Christiano, frui bonis in coetu illo obviis, nosse Deum, frui futura felicitate. Vnde autem hoc potest colligi, nisi plurium locorum comparatione 3 Similiter variae sunt species πιςεως. Ergo πχις est gcnus , est notio universa: quae sint eius species, unde intelligere liceat notionem illam, eruendum est eae singulorum locorum comparatione.
Cfr. Mora diss. do notionihus universis in TheoAgia, in Dissertati. theoc et phisoL Vol. I. p. 239 - 3 Cp.
a. e Scholiastis et Glossogra, nis. Docuimus supra IV. p. 78. , testimonia directa de significationibus verborum peti etiam aut firmari posse e Scholiosis et Glusographis. Postulat igitur rerum ordo , ut de his nunc singulatim agamus.
183쪽
Sunt autem Scho a breves notae in auctores veteres, eorum lite duo maXime sunt genera, eXegetica
nimirum et grammatica. Exegetica schosia sunt, quae sensum locorum ipsamque rem breviter describunt: grammatica, quae vim et significationem verborum aliis verbis notioribus illustrant. Hic quidem sermo nobis est de scholiis grammaticiS. Dabo quaedam exempla, sumpta ex Scholiis ad
Ephes. IV, 6. ibi occurrunt verba haec: εἶς Θεος πατηρ παντων , ο επὶ παντων. Vltimis Scholiastes adiecit: τὴν indicans rem et sensum paucissimis, scilicet, in ill cogitandum esse imperium in omnes. Versu Ia. docendae religionis munus valere dicitUr προς τὸν καταρτQTlχον τῶν ἀγιων, ad perfectionem Christianorum. In Scholiis est εις οἰκούομήν καὶ ώφελειαν. Habemus grammaticum et exegeticum scholion. Grammaticum, dum adiectum est vocabulum eXegeticum , dum ponitur res: utilitas. Versu Iq. non debemus esse amplius infantes, qui circumferuntur quolibet vento doctrinae εν τῆ κυβεία τυε ν άνΘρωπίουν. Et βεια est ludus aleae. Hie scholii auctor: εν τῆ Eς ατη-ως νυν μιD τουτο, νυν δε εγιέivo λώσ-ν. Indicat circumscriptione
quadam, intelligi instabilem iactationem doctorum, qui in docendo sibi non constant, instabiles sunt tum in affirmando, tum in negando.
Ex editidiae N. T. quam CHR. FR. ΜATTHAEL
docto studio debemus, Rig. IZ84. P. ISI. E.J
184쪽
Soholia in N. T. ubi reperiantur. Eiusmodi scholia exstant etiam in exteros scriptores multos, praesertim graecos, in Homerum, Thucydidem , Sophoclem, Aristophanem, Theocritum, Apollonium Rhodium, alios. Exstant et in latinos scriptores , vel ut Horatium, Juvenalem, Persium i c. Sed nobis nunc dicendum est , ubi reperiantur talia scholia in Novum Testamentum. Quorum quidem
tre S reperiuntur classes: 3. Scholia e Patribus graeeis desumpta, qui in commentariis suis, homiliis, vim verbi saepe paucis eX-plicaverant. Plenus est his scholiis in primis CARYSos et o Mus in homiliis. Ex huius igitur operibus, et ORIGENIS, aliorumque, eXcerpserunt recentiores Graeci, quae illi viri breviter de sensu alicuius loci dixerant. Istiusmodi breves eXplicationes grammaticas, missis rhetoricis et dogmaticis, e Chrysostomo collegit ΥΗΕΟ-DORETUS in commentario in quatuordecim epistolas Ρauli; collegit etiam admodum ieiune THEOPHYLACTUS, patria Coiastantinopolitanus, in commentariis in quatuor evangelistas; maiore cum iudicio idem instituit EUTHYMI Us, ut alios taceain. Nam multae praeterea eXstant huiusmodi syllogae variarum eXplicationum, eX patribus antiquis collectarum breviterque expressarum, quae sequuntur ordinem librorum Novi Testamenti et Catenarum ') nomine appellantur.
I iam ex iis nominabo, VICTORIS ANTIOCHENIEua rationem Marci , quam edidit Chr. Frid. Matthaei, Mos quae ITT . Atque idem vir doctus alia multa
' De his Catenis plura insta cap. IX.J
185쪽
II 3 eiusmodi scholia in sua editione Novi Testamenti in lucem produxit. Sed quicquid est in illa farragine scho
liorum, id nonnisi excerpta continet et compilationes e veteribus ecclesiae scriptoribus. II. Scholia codicibus adscripta, sive in margine , sul intra textum, seu etiam ad calcem.
Seorsim edita sunt talia scholia in RICH. sIMONJ V oire eritique is Texte is N T. ROtterd. I 684. q.), a Io H. J A C. WETs T ENIO passim in adi T. Sed maxima illorum copia debetur studio ac dilis gentiae CHR. FR. MATTHAEI in Mitione N. T. III. De aliis Seholiis veteribus eisdemque exegeticis dicetur alio loco et consilio. XXIV. Seholia sarum quale fit resimonium , quale pretium. Horum Scholiastarum testimonium vel suum est, vel alienum f. IIJ. Suum est, quum scriptor ipse scholii sui auctor est, quum ipse quaedam e suo ingenio et doctrina addidit, neque omnia verbolenUS Compilavit. Alienum est, quum Scholiastes notam suam ex alio petiit; ut omnia fere scholia, quae hodie eXtant, compilata esse scimus vel ex Chrysostomo, vel ex Origene, Vel e caeteris saeculi tertii et quarti scriptor bus. Quare de pretio, his Scholiastis statuendo, videndum erit, num e bono scriptore suas compilaverint notas. Id autem interdum annotant illi, ut iactum videmus in codicibus, in quorum margine nomina auctorum per compendium scripta reperiuntur. Pretium itaque scholiorum pendet a doctrina illorum, equibus hausta sunt. H Facile
186쪽
Facile hinc patet, duas posse de his Scholiastis l
addi admonitiones : I. Uuo antiquior est scholii auctor , eo magis meretur sidem Quia vero antiquitas per se non esiicit fidem in interpretando; ita limitandum hoc praeceptum est, ut
maxime referamus ad ritus et bisoriam. In his enim antiquior fide censetur dignior recentiore, quoniam itae privatae sermo est , antiquior maiorem meretur idem recentiore. Sed quando quaeritur de vi et signi- lscatione verborum, nunquam sic est concludendum, quo lquis sit antiquior testis, eo etiam fide esse digniorem. Nam et is, qui propinquus aetate fuit scriptori, cuius se interpretem profitetur, errare in talibus potuit, at- lque evenit haud ita raro, ut recentior interpres multo melius vim verborum perspiceret antiquiore, sensumque multo rectius assequeretur. Res igitur omnis redit tandem ad usum, ut legendis pluribus Scholiastis, videamus ipsi et eXaminemus, quisnam bene aut secus explicaverit. .
IL Uuo quis magis linguam intellexit; eo magis fusem
In universum tamen haud dissilendum est, Scholiasta- lrum Novi Testarnenti esse mediocrem usum ad interpretationem. Praeterquam enim quod notae illorum magnam partem sunt merae meditationes asceticae, quas nemo profecto desiderat, quum de sensu verborum grammatico quaeritur, pauci Scholiastae intellexerunt linguam hebraicam ; unde fit, ut, quum omnia in lNovo Testamento metiantur e bona graecitate, nescii hebraismorum, miras nonnunquam proferant inter- l
187쪽
pretationes. Tum vero interdum ab iis assertur tanta congeries variarum sententiaruin, ut magna relinqua- .
tur necessitas delectus faciendi. Et quamvis Patres graeci satis idonei videantur interpretes Novi Testa menti, cuius loquendi usum bene callebant: tamen et hi in hebraismis eXplicandis saepe numero falluntur, t et multo minus credendum est latinis Patribus, quip-l pe qui ne graeca quidem probe intelligerent, essent que fere Versionum male iactarum, et male intellecta
rum mali interpretes. Accedit, quod, ubi nominatimi de significatione alicuius verbi dicunt, nihil nisi uni verbo alterum substituunt. At hoc non est interpre-l tari, si utcunque aliquid suppeditem, si caussas non addam. Illud fortasse in scholiis profuerit lectori,
i cognoscere ex iis, quid auctor illorum legerit; quam-l quam hic est criticus usus, non eXegeticUS, Utpote qui nihil facit ad interpretationem. Tota denique res quorsum tandem nobis prodest, nisi quod inde disca- , t mus , quae fuerit aliorum interpretum sententia pi Iam si vel maxime sciam, hoc sic fuisse intellectum a Chrysostomo, Theodoreto, aliis i nonne multa alia quaerenda sunt, quae explicationem illorum vindicenti ac veram praestent 8 His omnibus collectis, apparet,l posse interdum Scholiastas in viam nos ducere sensus reperiendi, ut amplius deinde cogitemus de interpretationum caussis; sed ubi ipsi laboramus in sensu repe riundo, nihil ex istorum explicationibus nobis accedere praesidii, nisi leve quoddam firmamentum auctorii tatiS.
Glossarii notio et glusarum exempla.' Dicendum nunc est de Glossariis.et GD segra- pbri h. Ia.), in quibus etiam agnoscebamus dire-l ctum testimonium de significatione verborum V).
188쪽
316 PAR Τ. L sLCT. II. CAP. I. Glossarimn est tiber γλωσσοις compreheΠdem. Sed γλωσσα dicitur apud Graecos, . verbum provinciale, seu provinciae et regioni alicui proprium. Sic ARIsTOTELES Poet. c. XXI. γλα,- σας discrevit a caeteris linguae vocabulis , quibus omnes utuntur. Atheniensibus enim incognita quaedam erant, quae Boeotiis. ferebantur notissima, perinde ac nobis ih Saxonia superiore incognita sunt multa, quae in inferiore Saxonia frequentantur. Add.
P LU T A RC H. de aud. poet. p. 34. ed. Dcbs. 2. Deinde γ λ ω τ σα ι appellabantur verba obsoleta, eaque de caussa rariora et paucioribus cognita. Cf. THO. GATACKER. ad Μ. ΑΝΤΟΝΙΝ. IMP. Lib. IV. 9. 33. Add. D A V. R U IIN K E Ν II Praes ad Timaei Lex. Plat. JMulta enim vocabula maiorum venerant subinde in desuetudinem et oblivionem. Ea quoniam simul cum provincialibus illustrari peculiaribus libris solerent; faetum est, ut de utroque hoc genere vocabulum Gloffarii usurparetur.3. Denique γ λ ῶσ ιτ α dicta est quodvis vocabulum,
quacunque de caussa ab ustius et rarius. Hoc modo Verbum , quod in certo aliquo scriptoris loco habet intellectum dissicilem, indigetque explicatione, in illo loco
dicitur γλῶσσα. Proinde quum tam late pateret Verbi vis, Que INCTILI AN Us Insiit. Rhet. I. , I. γλώσσας desinit esse tinguas secretiores, h. e. Occultas, non
Ita Glosserium comprehendet γλωσσας, h. e. omnia illa variorum generum vocabula, quae indigent aliqua explicatione. Et haec explicatio fit, dum additur verbo dissiciliori aliud planius et iacilius. Quod
189쪽
IIT autem additur explicandi caussa, id verbum dicitur gle 'ua; quamquam olim promiscue usurpata sunt
verba illa: Glesae et Glo sis tar. V. QUINCTILIANUS I, 8. I 5. Brevius itaque ex ea ratione dicendi,q iae hodie num obtinet, Glo sanium describes sic: esse colle tionem glo sarrim vocabulorum, quae egeant eX-plicatione) cum glosematibus ipsa eXplicatione .
Fonam exempla quaedam ') e Glossario. 1. Timoth. I, 4. legitur illud: h0rt0r te, Ne aMimum adiitia. e fabulis et γενεαλογία. ις άπεράντοις h. e. i;onitis, manna copia scriptis. Hic verbum ἀπ εράντ ο ις hoc ipso casu in Glossario ponitur cum hac explicatione: τοῖς μη εχουσι το πεζοις τι λεγου ν,
ἡ τοῖς ἀκουουσιν, quae non haberit utilem scopum, utilem aut dicentibus aut audientibris. Patet, interpretationem esse falsam. Pariter Cap. III, 2. episcopum oportet e sάνεπ ἱλη πτ ον , irreprehensum. In Glossario ipse hio accusativus positus est cum explicatione: μηδὲ, κακον εαυτῆ συνειδοτα. Non incommode. Sic enim Glossaria non semper eXplicant significationem ipsius verbi, sed laxius sensum utcunque tradunt. Cap. V, q. si qua fidua habeat filios et Mepotes, discant primum omMium ευσεβεῖν τον ἴδιον οἶκον, pii sise erga familiam suam assuefaciat eos pietati adversus familiam suam)Hoc ευσεβειν ponitur in Glossario, addita hac eX-plicatione: διαπΘεναι καλως, bene agere, orriare bene- fetis. Rursus non traditur significatio verbi, sed ponitur pietatis edi emplum. Cap. V, IO. sermo est dθhoc, quaenam vidua sit in catalogum earum referenda, quae publicis eleemosynis alantur. Eam, ait Apostolus, viduam alendam esse, quae sectata sit omne geriris'. ) Desumpta sunt e cun. PR. ΜAΥTHAEI Gluseriirgraecis minoribus, To. I. Mos quae 1774. p. 83 sq. E J
190쪽
U8 PAR T. I. SECT. II. CAP. I. σεν. Ex hoc loco ultimum illud vocabulum επηκολου Θησε translatum est in Glossarium, addita hae explicatione: Gκοινυθνησεν b9na sua cum aliis communicavit, liberalis fuit), υπηeετησεν infert iit aliis). Igitur εργον άγαθον interpretatus est de omni genere beneficiorum, coniunXitque integram phrasn: operam dedit omnigenae beneficeritiae. - Hoc modo interdum ponitur in Glossariis abruptus locus, seu pro integraphrasi unum aliquod vocabulum. Atque e X hoc fonte multi manarunt errores in leXica et commentarios.
Glustris in quo modo dissierat a Lexico.
Omnino advertendum est diligenter, Glo graphos non colligere omnia vocabula graecae linguae et latinae, ut fit in Lexicis, sed ea tantummodo, quae egeant aliqua explicatione; porro, LeAica tradere verbi. alicuius significationes, Glossaria etiam sensum indicare utcunque, saepe laxius, ideoque non nisi eas afferre notiones, quae certis certorum scriptorum locis conveniant . i 3.). Id apparet eX eo, quod fere ipsa verbi forma grammatica, ex aliquo scriptore illata, in Glossario invenitur, non casus rectus nominis, non praesentis prima persona aut infinitivus verbi. Quaerendum igitur ante omnia, ubi legatur illud, cui Glossographus suam addidit explicationem, cavendumque, ne praecipitemus iudicium et loco scriptoris obtrudamus, quod non scriptum istius loci caussa erat. Ita v. c. Luc. ΙΙΙ, Ι. de Pontio Pilato Occurrit η γε- μιονευοντος. Hic ipse genitivus in Glossario est, addito επιτροπευοντος, quum praeses 'uset. lam quis usus
erit huius glossematis, si ignorem glossae ipsius sedem 3Propterea etiam qui Glossaria ediderunt, inter quos
sane eminet IOH. ALEERTI, celeberrimus Hesychii
editor, id maxime agendum sibi putaverunt, ut in Vestigarent