장음표시 사용
221쪽
DE SENSUS REPERIENDI RATIONI eus yc. I 49
nam tristia. Obscura sunt, neque certo definienda, quae dicuntur de reditu corporum in vitam, de conditione et specie illorum corporum: quippe et hic defuturis rebus sermo est . Porro, ubi de ipsa Dei hatura eiusque attributis sermo est, nonne hic quoque caecutimus, et omnia nostro loquendi more exprimimus p - Pariter, ubi de rebus novis sermo est, ibi inveniuntur etiam nova verba, velut in describendis inventis Physices. Similiter in religione, ubi sermo est de εἰς Xριτον, εἰς τον λόγον του Θεου &c. quod nullo modo pendet ex usu loquendi linguae graecae.
Quid enim sit , h. e. quae sint vocabuli significationes, docet me usus loquendi; sed quid sibi velit εὰ Xριςον, id aliunde discendum est. Accedit ad haec, quod scriptor interdum ipse usum
Quod factum in primis esse constat ab Hellentistis, de quorum sermone infra dicetur. E. J II. Rationes usus Iubsidiariae. Quae quum ita sint, assumendae et quas in s bH dium vocandae sunt aliae rationes, per quas elici vera verborum significatio eruique verus locorum sensus, sine usu per testimonia cognito, postit. Ac de his rationibus subsidiariis nobis nunc est praecipiendum.
III. I. Orationis contextus, patens a e scopo criptoris. In his subsidiariis adminiculis primum est, quod orationis contextu utitur , idque modo multiplici. Pri-
222쪽
I O PAR T. I. SECT. II. CAP. II. mum comparando orationis universae consilio, quem
Vulgo scopum dicunt f. et). Hic enim pertinet sine
dub1o ad orationis contextum, estque illius pars, ad quam oratio ipsa refertur. Respiciendum autem est ad hune scopum, quoniam, ut in vita communi quilibet praesumitur esse bonus, ita scriptorem bonum et prudentem, non credibile est, sine scopo scripsisse, aut dixisse aliter, quam consilium dicendi pateretur.
IV. Vnde scopus intelligatur. Hic vero quaestio ea oritur, quam plane praeter- ait ERNEsTI Us, quo 1nodo et per quae adminicula
possit iudicari scriptoris consilium. Intelligetur id et iudicabitur Ι. e diserta commemoratione scriptoris, et ex hae quidem omnium certissime. Si quis enim diserte dicit, se nunc hoc consilio scribere; negari nequit, hunc esse scopum scriptoris. Id autena valet partim de integris libris, partim de singulis locis. De integris libris: - Sic Iohannes sub finem evangelii sub dicit cap. XX, 3I.), esse hunc librum a se scriptum, Ut persuadeatur omnibus, Jesum esse Messiam. Cum hoc igitur Consilio coniungi debent omnes sermones Christi, ad illud revocari, quaecunque Johannes scripsit. Similiter in Angulis locis. Quum v. c. I. Cor. VII. incipiat in hunc modum Paulus, se nunc dicere velle, de qui bus Corinthii per epistolam ipsi quaestiones proposuerint; apparet, per integrum caput ad quaestiones propositas responderi. Iam versatur illud caput etiam in
eo, non videri consultum, inire matrimonium. HOC
Per se, absolute posituna, qui potuit ab Apostolo scribit
223쪽
Sed e commemoratione scopi intelligitur, eum non voluisse hic dogma, aut universale quoddam de moribus ossiciisque praeceptum, tradere, sed respexisse ad propositam sibi quaestionem huiusque respectu iudicavisse, quatenus his temporibus calamitosis consultum sit, aut non, inire matrimonium. I. Cognoscitur scopus scriptoris animadvertenda ocea- sone, quae ei suppeditata es. Quum v. c. temporibus Apostolorum permulti essent, qui errores spargerent et Judaismum defenderent; oportebat Apostolos saepenumero contra hos erroreS dicere, et oppugnare Judaismi defensores. Talis error occasionem historicam praebuit toti epistolae secundae, quae a Petro scripta est. - EX eodem genere multa sunt in Christi parabolis. Cui quum proponitur aliqua quaestio, aut e probratur aliquid, veluti, quod ipse versetur cum honainibus scelestis; hac re occasio ei praebetur respondendi, aut defendendi sese per parabolam. Nonnunquam etiam ubi Apostoli aliquo errore laborant, Christus per parabolas eos docet secus statuere. - Pariter in multis vaticiniis Veteris Testamenti initium sit ab eo, fore, ut hostes bellum gerant contra Judaeos. Apparet, occasione belli proponi vaticinia. - Inde etiam sunt admodum utiles Psalmorum inscriptiones, in quibus notatur, quo quodque canticum tendat, quo consilio scriptum hi. Omnino autem haec via, animadve tendi scopum, omnium facillima est ac tutissima. Quoniam enim omnia redeunt ad historiam ; hac cognita, scopus sponte apparet. Nam quis serio neget, eo
consilio scribi, ut satisfiat scribendi occasioni suppeditatae 3 3. Cognoscitur scopus scriptoris ex addita in me conclusione aliqua diserta. Rom. III, 28. post longam' Κ dispu-
224쪽
IS 2 PAR T. L s pCΥ. II. CAP. II. disputationem additur haec concitis o : λογιζομ εθα - ουν, πι ει δικαιουσθα ἄνθρωπον , εργων νομου. EX ea intelligitur, quo consilio scriptus sit totus locus, et ad quam sententiam referenda omnia sint. q. Poterit etiam ex hisoria scopus loci cognosci. Historia ostendit, temporibus Apostolorum vario S iu- isse errores 1 parsos, ideoque multos ab iis locos necessario scriptos hoc consilio, ut refutarentur errore S. Historia docet, in epistola Judae ne unum quidem Versum reperiri, in quo non contra hos dicatur, qui docendo libidini indulgeant, et libertatem Christianam
eant mutatum in perversam licentiam. Argumentum totius epistolae secundae, Corinthiis scriptae, indicat, Paulum vindicare se velle a criminationibus eorum doctorum, qui detrahere ips1 de auctoritate moliebantur. Agit ergo hoc, ut doceat, se habere parem cum Caeteris Apostolis auctoritatem. Obiectum ei fuerat, ipsum non nisi lucri studio docere; confirmat multis, se do, cere gratis. Verum talia, quae ab scriptore aliquo sunt contra homines certos defendendi consilio scripta, non pertinent ad omnes Christianos, neque dogmata
continent aut osticia omnibus temporibus communia. Tenendum etiam est, propterea non singulas libri pa te S cum argumento primario cohaerere, praesertim in
populari scriptore. Nam in eadem illa epistola Paulus cap. VIII. et ΙX. eX ponit de eleemosynis colligendis, et postea demum ab hac digressione redit ad eam, quam instituerat, auctoritatis suae suique studii defensionem. Et fortasse hoc in genere ab iis erratum est, qui eVangelii Johannis hunc scopum facerent, ut Cerinthiani refutarentur, h. e. qui existimarent, eos tantUm Christi sermones delectos a Johanne et consignatos iu isse, quibus Cerinthianorum errore S redargUerentur,
ita, ut ubivis reperirent antitheses contra illorum sententias.
225쪽
DE SENSUS REPERIENDI RATIONIBvs Sce. Is 3
tentias. Iam licet verisimile sit, capite primo ad cos respici: tamen nec hic a particulari ad universale concludendum est. Dixit idem ille Johannes sub fine ni evangelii, fuisse haec a se scripta, ut fides fieret omnibus, Jesum esse Mestiam. Quid Z si ne hunc quid om
scopum affligere toti libro liceat 3 Ita fortassis videatur quibusdam, qui reputantes nexum, meminerint, paullo ante de miraculis quibusdam, poss Christi invitam reditum peractis, sermonem esse, respicique ab auctore ad haec potissimum miracula, quum addat, se plura commemorare posse, nisi magna esset libri moles futura, et haec suffectura ad confirmandam Christi doctrinam viderentur. Haec utcunque sint, illud certe apparere arbitror, rationem lsram concludendi ab historia et argumento libri habere quasdam cautiones, quas observare interpretem oporteat. s. Quod si nihil horum, quae hactenus commemoravi, adest, unum illud relinquitur lectori, δε-hram; integrum, locum totum cogΠ cat , et ad sicopum attendat. Hoc uti sensu S comm UniS praecipit: ita cavendum est, ne librum Omnem, in primis eum, qui est populariter scriptus, tenternus ad aliquam dispos-tionem redigere; ut si in epistola Pauli esset propositio aliqua, qua niterentur omnia, deinde partes explicarentur, denique plures subpropositiones, quas vocant, traderentur. Quod valde absonum est.
Sed in tali indagatione scopi non semper ea est evidentia, quae certam interpretationem ericiat f. a); quod interdum plures interpretationes consilio oratio-
226쪽
nis satis consentaneae reperiri possunt. Sic in locis iis,
ubi de παρουσια του sermo est, non disceptatur semper, sitne adventus eius ultimus, an adventus ille
ad sumendum de Judaeis supplicium iiitelligendus. In talibus contentus esse interpres debet aliqua probabilitate, praesertim, ii unum ei relinquatur illud, quod quinto loco commemoravi, neque adhiberi positiat superiora quatuor scopi inveniendi adminicula. VI.
evidens explicationis cum scopo coniunctio.
Habet ergo observatio scopi varias cautiones; primam hanc, ut ei non nimis, aut soli, confidamus, et qualicunque cum consilio convenientia contenti simus: quod solent iacere ii, qui linguarum non satis sunt periti sed iit sit evidens et nocessaria explicationis cum consiliuorationis coniunctio g. 3 , . cui confidere queamus. Quaeritur itaque, ubi et cur explicatio necessario et evi- cohaereat cum consilio et scopo p Huic quaestioni satisfacere conabor tribus observationibuS.I. Vbi altera explicatio seriei orationis manifese pugnat s ibi necessitas oritur, praeferendi alteram.
Ps. XLII, 3. haec leguntur: quando perveniam eo, ut Dei faciem spectem J Hic versus in asceticis libris explicatur sic: cupere hominem mori, et ita maturius pervenire ad felicitatem illam futuram, quae interdum exprimitur formula : ρπτεσΘαι τον Θεον. Sed haec explicatio utique repugnat consilio orationis. Davides nimirum, exul, in fugam coniectus metu Absalonis, versansque in bellis, optat, ut Hierosolymam redeat et Deum videat, h. e. ut Deo cultum praestet in templo. Nam
227쪽
Nam v. q. ponitur id: O qUam laetus conferam me ad laudes Dei in templo Hierosolymitan ol Eit itaque hoc loco necessaria et evidens coniunctio alterius eYplicationis cum scopo et serie orationis. I. Cor. III, 17. Si quis templum Dei corrumpit , hvuc perdet Deus. Id solet sic accipi, ut templum Dei intelligatur de corpore humano , et perdere releratur ad impudicitiam libidinosam. Ita vicissim Deus perdens erit: incommoda et mala tribuens homini libidinoso. Et fatendum est, Omnia verba Optime convenire, explicationemque illam suadere, praesertim, quum cap. VI., ubi talia dicuntur adversus libidinosos, haec ipsa allegoria templi Dei de corpore hominum reperiatur. Verum praecesserant de ossicio doctorum religionis haec monita, ut cum doctrina palmaria de Jesu servatore alias coni ungant veras doctrinas, neque illi addant falsas. Hoc ut late disputatum erat ante; ita posthaec sequitur illud, Paulum esse huius ossicii memorem. Iam medius inter hos versus locus legitur, de quo dicebam. Quid hic tandem ad rem facit, in hac serie orationis, monitum tale, libidinosum libidinis suae manere incommoda
N0cesse fit, ut alter sensus verborum praeferatur, quo 9αος si coetus Chri,ilamis s-νοιον, violare et corrumpere hunc coetuin , se. per erroreS, qui spargantur ;denique Deus puniens illam errores propagandi libidinem. Ita singula congruunt cum loco, qui de ossiciis doctorum eXponit. II. Vbi ex parallelismo doceri potest, se utique locum esse explicandum, aliter non posse intelligi ; ibi reiicienaeus es alter sensus, etiam si ille grammatice etiam per scopum, intelligi poterat. Matth. V, 23. Epo benevolus et facilis adversario tuo mox , quam diu in itinere cum illa versaris, ne fortasse
228쪽
Is6 PAR T. L sECT. II. CAP. II te adversorius tradat iudici , et iudex publico ministro , et tu in custolam conitelare. Haec duplicem possunt interpretationem habere, Ut referantur aut ad futuram vitam aut ad hane. EX priori ratione , . quae centieSest repetita ab interpretibus, id dicitur: esse placabilitati studendum, dum in his terris in via ad coelum vivamus Cum adversario, ne olim animi implacabilis poenas a Deo, iudice nostro, luamus gravissimas. Ex posteriore sensus hic prodit: si tibi cum adversario controversia est de re forensi, fac, ut ei aliquid cedas, ut leniter cum eo agas, redeasque adeo cum eo in amicitiam inter eundum ceto hrend da sis mit thm vor Gi richt gehes): ita non opus erit adire iudicem, quia rem ipsi 1nter vos composuistis. Sin fueris tenax ; re ad tribunal delata, iudex erit severus, decernetque, etiam ultimum obelum tibi esse solvendum. Utraque explicatio convenit cum scopo; in utraque gravis est cohortatio ad placabilitatem. Sed si conferatur parallelus locus, qui est Luc. XlI, 58.; rem sic reperimus expressam: quando tu cum adversario tuo tendis ad magistratum invia εν τ' des operam, ut ille tecum reconcilietur ne necesse si ad tribunal accedere: nam ibi severius patuetur. Nihil hic de vita in his terris. Additur etiam: ne ille alter te rapiat in ius. Nec id potest ad futuram vitam referri. Sequitur denique :iudex te tradet τω π ρ αγιτ ο ρ At is est publicus minister, cuius in carcerem coniicere. Nec haec posisunt ad mala pertinere, quae in futura vita oriantur ex impla cabi litate. Sic unus ostendit parallelimus, quum sensus uterque consilio orationis conveniat, uter ab interprete praeferendus sit.
III. Vbi e duabus explicationibus una frigidum sensum eis; ibi altera praeferenda necessario es. Fri
229쪽
DE SENSVS REPERIENDI RATIONIBUS &c. 1 37
Frigidum appellatur omne id, quod vim non habet, seu quod non efficit id, quod debebat eficere. Ita Deus est frigidus, qui non risii in efficit, sed improbationem. Pariter sensus frigidus , quum Vina nullam habet nihilque confert, neque ad demonstrationem, neque ad perspicuitatein, neque ad eXOrnationem. Iam quia nemo scriptor existimatur ita scripsisse, ut frigidus oriatur sensus; aequitas interpretem ducit huc, ut frigidum sensum repudiet, alteram explicati O-n in teneat. Jac. I, 17. Omne bomitu et donum proficiscitur desuper a patre luminum, apud quem ne umbra quiHem mutationis aut vicissitudinis es. In his pater lumianum potest significare auctorem solis, lunae, siderum; potes: etiam significas e patrem beatissimum, ut ergo πατὴρ των φρυτων, fons beatitudinis, ille vocetur eodem modo, quo pater benignitatis h. e. benignus, patermisericordiae, h. e. misericors. Nam ut hebraicum , Centies occurrere de beatitudine , notissimum est. Iam frigidus haud dubie sensus oritur, si
προτερα των φωτων intelligam patrem, creatorem solis ac siderum . Mens enim scriptoris haec est : Deus est
immutabilis, et quicquid ab illo nobis datur, id bonum est. Quod si sequeretur: creavit enim dera, nihil id afferret ad perspicuitatem, quod unusquisque sentit, multo minus ad demonstrationem, quoniam cohaerere in logica demonstratione nullo pacto possunt notiones hae: Deus honus, Deus siderum creator; nec faceret denique is sensus ad eXOrnationem. Nam quae foret tandem haec exornatio, si quis dicere vellet: Deum non dare nisi bona ; creavisse enim ipsum sidera 3 Contra vero si haec inferatur idea: Deus, beati tudinis omnis fons et auctor, nihil dat, nisi quod bonum nobis sit; egregie omnia et commodo neXu videmus cohaerere. I. COr. IV, i. dicuntur Apostoli et omnes doctores religionis Christianae esse ριυς η- ζιων
230쪽
ρι οὐν Θεου. Hoc ab aliis sic est intellectum: mim riincognitae hactenetis doctrinae, ab aliis autem sic: Aispensatores sacramentorum. Hinc, addunt, confirmari morem, sacramenta administrandi per sacerdotes. Sed haec altera interpretatio est frigida, utpote quae nihil conferat, neque ad confirmandum, neque ad illustrandum, neque ad exornandum. Dicit Paulus, id lassicere doctori debere, si Deus eius fidem in munere gerendo probet, etiamsi homines eum sinistre diiudicent. Addit caussam, quare id debeat ei sussicere. Esse enim doctorem oeconomum m seriorum Dei, h. e. ministrum Dei in doctrina incognita aperienda. Ergo eX notionemini ri colligit, satis esse, si Deo bonam fidem probet;
plus ab eo non postulari. VII. Sensus e scopo repertus eomparari debet eum loquendi usu. Altera cautio, quam habet observatio scopi, haec est, ut sensum e consilio orationis repertum comparemus cum usu loquendi, videamusque, an cum eo in concordiam redigi possit, vel sic, ut verba per consuetudinem loquendi hunc sensum habere possiat, quod sit in primis in πολυσημοις, vel sic saltem, ut ei non repugnent l. 3). In quo praecepto duo insunt: I. Sensus e consilio orationis reperiri potes. Id satis demonstratum est. Q. Tim. II, 13. postulatur a doctoribus ορ Θοτομεῖν, quod est vi verbi recte secare. Vnde mira sunt emcta. Docet autem scopus, eli primi debere ossicium, praestandum quotidie per facta; ideo non fundamentum dividendi doctrinam in duas partes, in legem et evangelium. II. Rein