장음표시 사용
261쪽
DE SENSUS REPERIENDI RATIONIBUS &c. I 89
perveniatis. z. Joh. V. IO. haec occurrunt: si quis venerit ad vos, pervertens erroribus doctrinam, nolite
illi dicere : Salve. Quidni 3 Additur haec caussa :Nam qui dicit is particeps fit peccatorum illius.
Foret haec ratio plane absona, si verba proprie caperentur. Capiamus sic : nolite eum adire cum eoque familiaritatis multum contrahere. Subiiciam his eXemplum legis alicuius naturae. Ea lex praecipit amare parentes. Quamobrem ubi legitur, nos debere Christi caussa odiste parentes, pertinet id eo, religionis caussa discedendum etiam a parentibus esse. Verum hoc nondum exstirpat amorem, neque odium indit animo. Observatio Iu. Loquentibus Di es concedendum, quod in vita communi quilibet loquentibus concedit.
Damus et concedimus hoc omnes in vita communi, ut, qui sint animo commoto, dicant minus accurate , eXaggerent rem et praeter modum augeant, iusto durius loquantur, nec ponderent singula orationis momenta. Quod si quis scriptor eXplicatur, popularis praesertim imitansque communis vitae sermonem, in eo, ubi animo loquitur commoto, non Urgenda nimis sunt omnia, non reprehendenda neglectio nexus ; limitanda potius sunt multa duriter dicta, dandum aliquid assectui, neque ex arte iudicanda, quae ex artis iudicio fortassis ei vitio verti queant. In communi vita porro concedimus iis, qui sunt rudes scholae et doctrinae, ut non semper accurate loquantur. Concedimus loquentibus in communi vita, ut dicant ita, prouti aetas illorum et natio fert; ut multa
κατ ci ιν loquantur, prouti res in oculos incurrunt. Concedimus in communi vita, ut de rebuS vitae communis loquentes intelligantur etiam eX usu vitae communis ; ut v. c. qui utantur parabolis, allegoriis, com
262쪽
I9o PAR T. I. SECT. II. CAP. II. parationibus e medio sumptis, ii non eXistimentur pamtes omnes inter se accuratissime conferre. Quapropter etiam scriptores sacri, non docti illi, sed homines de plebe, loquentes centies de vitae communis rebus, tractandi eodem modo sunt, ira, ut agnoscantur in iis
catachreses, hyperbolae, hypallagae j. IS).
Catechresis ea est figura, quum tribuimus rei, quod illi per naturam tribui nullo modo potest, seu abusio verbi, quo utimur ibi, ubi proprie illo uti non
possumus aut debemus. Catech resis igitur est, quum Virgilius agricolam dicit cogere arva et imperare agris,
describens indefessum illius studium; quum idem ille
post Homerum vocem dicit ferream, eXprimens summam illius vim, quae frangi nequeat. Tali catachrestica ratione dicendi si scriptor utatur, id quis vertet ei vitio 3 inperbole est aliqua veluti supergressio, quum dicimus plus quam verum est, aut rem supra modum augemus. Quum Christus dicit, facilius posse camelum transire acus foramen, quam divites felicitate sese dignos praestent aeterna; nihil nisi summam exprimit illius rei dissicultatem. Sed quis talia reprehendat, praesertim, si usurpentur in sermone vitae communis, et ad affectum referantur Θ 'pallage denique est immutatio: quum plane immutatur id quod dici debebat; ut, dare ventos classibus, oppidum immittere fammae. Ita in optimis scriptoribus, in primis poetis, aut iis, qui ad poeticam dicendi rationem propius accesserunt, saepenumero fit praedicatum, quod esse debebat subiectum, et vicissim. - Addam illud, a scriptoribus interdum universe ac simpliciter pronunciari, quod de
parte aut certo genere valeat. Dicuntur sταντες
ανξ ραγ τοι, ubi non intelliguntur nisi multi. Legimus, omnes eos iri VeXatum, qui pie Vivere velint; non accidit id omnibus, neque, si referre ad priora Christianismi
263쪽
DE SENSUS REPERIENDI RATIONI avs I91
nismi tempora Velis , proprie dictae persequutiones tetigerunt omnes. Similiter in aliis locis. Nec profecto caussa ulla erat, cur talia vitarent sacri scriptores
scir. Matth. II, 3. III, s. IV, 8. VIII, 3 q. XXI, IO. J, quae essent usu loquendi vulgari in omnibus linguis, praesertim orientalibus, irequentata; neque si1 adhibetur ab iis hypallage , ideo quisquam ausit spiritui
sancto imputare culpam mendacii. Faceret enim id non magis absone, quam qui in aliis scriptoribus ob talia vitiosam orationem iudicaret, g. I 6 , aut qui, quae dicta sunt ex usu et consuetudine vitae communis, sustineret ad amussim exigere, et miras hinc comis minisci explicatione S. Ad eam dem sensus eo minis normam et vitae quoin tridianae consuetudinem plura sunt eXigenda in litteris sacris N. T. , quae non raro satis contortis et argutis interpretationibus tentata sunt, vel quod in se spectata, offensionem quamdam praeberent antiquitatis et interpretationis iustae rudibus, vel quod adiuvare viderentur illorum studia, qui scripturis sacris ingeniose et abusa sunt, et hodienum abutuntur, ad concordiam quamdam christianae doctrinae cum philosophiae suae placitis introducendam. Quo in genere praeclari etiam Viri labuntur, non reputantes, Christum, sapientissimum religionis nostrae auctorem , non tradidisse principia doctrinae moralis purae , sed applicatae pol S , seu practicae anthropologiae, eaque, ut Vulgi tum captus terebat, proverbiis, parabolis, allegoriis et narrationibus inclusa proposuisse. ' Observandumque etiam hic est, ne Christi moralem doctrinam philosophico molimine torqueamus, non traditam ab eo fuisse eam doctrinam, quam ΚΑΝTI Us die Mugheiulebre
sed hanc, quae de ossiciis praecipit, eine Ichte P sicht-
264쪽
Iebre. - Igitur I) in proverbiis, quae in N. T.
passim occurrunt, repetita eX usu Vitae quotidianae, sensus communis suadet , ut simplicem quaeramus sensum, consuetudini aptum et contextui orationis Consentaneum, neu sententias sectemur ignotas, aut doctrinas etiam arcanas, quas nemo solet in vita
communi adagiis suis includere. Exemplum est Matth. XXIlI, et . a) In explicandis Christi allegoriis et parabolis, quae et ipsae sunt e media vita haui stae, non arcessitae a rebus absconditis aut parum
j vulgo cognitis, postulat communis sensus, ut ne insignificatione verborum subsistamus simpliciter, neque ultra consilium dicentis philosophando progrediamur; sed ut, detractis orationis ornamenti S, separatoque narrationis velut apparatu, vim atque sensum totius loci spectemus, h. e. eruamuS Universain
sententiam, quae imaginibus subest, ad eamque reperiendam vitae quotidianae et hominum, quibus dictae aut scriptae sunt, consuetudinem consulam US.
Ita tribus istis similitudinibus, quae leguntur Matth. IX, ψ - de convivis, qui non tristes soleant esse praesente sponso, de panno recenti, qui non
assuatur vestimento veteri, de musto, quod non condatur utre attrito, si conssilium orationis spectes et rem smilitudine illustratam, haec universa continetur sententia: neminem facile in vita communi facere solere, quod ineptum sit, h. e. quod a re, loco, tempore, natura abhorreat. Caeterum huius loci egregia dilucidatione Monos Dissertati. theol. I. p. 94.) eXemplum praeivit allegoriarum e vitae communis ratione recte iudieandarum et eXplicandarum.
3) Quemadmodum in formulis loquendi atque phrasibus, quae per imaginem exprimuntur, res ipsa debet spectari, cuius illustrationi imago inseruit: ita passim etiam, ubi tropus nullus adest,
265쪽
communis docet, Verborum Vulgarem et propriam significationem mutandam esse, h. e. agendum esse
sic, ut, deserto litterati ac grammatico sensu, ve bis modo laxior, modo angustior notio tribuatur, 1ive etiam mitigatio adhibeatur interpretationis et quoddam veluti emolli mentum. In qua universa ratione si moniti fuerimus a sensu nostro; in si1ngulis deinde loquendi modis, a nostra consuetudine nimis abductis, videbimus, an et quo modo illum sensum alia quoque argumenta, ducta in primis ex usu loquendi et linguarum analogia, adi Uvent, Confirment, reganti Sic qui laboraverunt iis in locis, quibus Deus aliquid mali aut adversi dedisse mortalibus dicitur, cum benignitate et iustitia divina conciliandis, nulla profecto neque distinctionum neque harmoniarum subtilitate opus habebant, si sensus recti iudicio addidissent usum loquendi omnium lin-gVarum, ex quo intelligitur, verba et similia saepe sic usurpari, Ut permittere . concedere significent. Genes. XXX . . non permisit Deus , ut noce
ουκ εςιν ἐμυον δουναι. Quamquam igitur fatendum historico interpreti est, istius modi loquutiones fluxisse primitus e notionibus, quas homines de Deo habebant nondum eXcultas satis ac dignas natura virtutibusque divinis: tamen illa communis linguarum consuetudo ostendit, quod sensus communis veluti praesagiebat, eas formulas sic receptas fuisse in vitae
quotidianae sermonem, ut propriam ac duriorem vim prorsus amitterenti Saepe enim in vita communi in cauilis rei commemorandis solemus tribuere
alicui, quod permiserat, Vel semper tribuere, quod semel fecerat q) Vbi universalitas alicuius rei
per species varias et quemdam eorum μερισμον eX'
266쪽
primitur: quod genus dicendi a prophetis in primis
frequenter usurpatum, deinde a scriptoribus sacris N. T. adhibitum est: monet sustis communis et vitae quotidianae ratio, non esse in singulis, quae asseruntur, diutius inhaerendum, neque omnia anxie excutienda, sed simplicem potius atque universam sententiam constituendam atque eXplicandam. EX- empla sunt I. Cor. III, 22. Rona. VIII, 38. 39. S)Omnino autem in his omnibus, quo maior est simplicitas scriptorum N. T. scribentium narrantiumVe
v. M ORI dissert. Defensis narrationum M T. quoad modum narravi, in Dissertati. theo l. et philol. L no. I. , et quo rarius narrationes atque descriptiones in iis occurrunt elegantius compossitae : OC currUntentim etiam ex hoc genere nonnullae v. NOES SEL TVerther g. d. mahrhoit d. christL Religion, p. 303.): eo diligentius videndum est, primum, ut ea eXplicandi simplicitate utamur, quae linguae vitae communis omni propria est, neque de allegoriis, emphasibus , aut sensu arcano et mystico cogitemus,
nisi peculiare et perspicuum consilium scriptoris id flagitare deprehendimus ; deinde ut ne singula urgeamus et ad vivum resecemus ; denique ut ad . ea loquendi genera attendamus, quorum similis etiam apud nos hodipnum usus est in vita communi. E. JQuae dicta sunt de variis modis sensius communis in interpretando,hea latius exposuit TURRETINUS in libro. de interpretatione Scr. Sac. p. 249. seqq. et in cursu ad illum librum editor doctissimus , W. A.
TELLERUS P. I O . seqq. Add. JOH. CHR. THEOPH. ERNEsΤI dis s. de usu vitae communis ad interpretationem N T. Lips IT70. q.
Quantum autem haec valeant in poetica dictione et in allegoriis, declaravit ROB. LowΤHI Us de sacra poesi Hebraeorum, Praeleci. VI. et VII., ad quos loco Sinulta sunt MICHAEL 1s studio utiliter addita.
267쪽
DE REPERIENDO USU LOQUENDI NOVI TESTAMENTI.
Exponendum igitur nunc seorsim est, quae propria habeat usus loquendi Novi Testamenti, seu qui occurrant in eo idiotismi. Quamobrein videndum est primum de genere orationis universo, quo scriptores N. T. usi sunt f. I.), quod in eo permagnum saepenumero momentum est ad inveniendum et iudicandum, ut res ipsa declarabit.
Redit autem res universa ad quaestionem, sine stilus Novi Testamenti pure graecus, an hebraicae dictioni si initis f. et . Purumstilum dicimus eum, in quo nihil admiscetur peregrini, nihil a regulis grammaticis alieni, neque in significatibus verborum, neque in 'constructione dictionis. Primum igitur quando negamus peregrini quicquam inesse in oratione debere, exprimere id sic solemus clarius: non inesse debere ba barismos. Barbarum enim est extraneum, et quaecunque lingua adsciscit extranea verba, quorum loco suis poterat vocabulis uti, ea lingua censetur barbarismis iniecta esse.
268쪽
196 PAR T. I. SEU T. II. CAP. Id.
Nec inesse porro orationi debet quicquam
a regulis grammatisis, dicimus brevius, soloecam non esse debere orationem. Sed, ut ad barbarismos redeamus, ii reperiuntur non modo in con ruct-re, Verum
etiam in Agnimatibus verborum. Ita dicimus latine verba facere, sed non dicimus eo sensu, quo Germani
Πν orte machen , h. e. inania Verba proferre. Quare
qui tribueret latinae formulae hunc sensum, ab extraneis ei subiectum, is uteretur Germanismo. Si vero, ut diximus, pura dietio nihil peregrini admittit in verborum significatione , formularumque constructione; in iudicando scriptoris stilo quaerendum erit primum, an verba singula, CXprimentia res, de quibus etiam Graeci vulgo loquuti sunt, dicantur sensu eodem, quo Graeci dixerunt I. 6 . Apparet autem facile, in N. T. multorum verborum significationes petitas esse ex alia lingua, nempe hebraica. Quando igitur voc. δικαιοσ υνη a. Cor. IX, 9. et, eX Vera quidem lectione, Matth. Vs, I. occurrit de liberalitate; non quaeritur, an id sit bonum verbum graecum, sed an sit significatu illo graecum. At quia nemo umquam Graecorum ita usurpavit verbum, sed orta est significatio ex hebraico sequitur, esse illud in locis, quae adduximus, impurum. Pariter a. Cor. IX, s. ευλογία legitur de copia et ab duntta. Est illud graecum verbum bonum, significans laudem, ut ευλ0- γειν, laudare. At ista significatione Graeci illud numquam adhibuerunt: est ergo extraneum et peregrinum,
petitum ex alia lingua, in qua respondet τῶideoque impurum. Monuit b. Auctor tantum de iis vocabulis, quae origine essent graeca, significatu hebraica. Et ad haec sane inprimis est hac in quaestione respicien
269쪽
DE REPERIENDO USU LOQUENDI N. Τ. I97dum. Tamen verbo acdiicere liceat, occurrere etiam vocabula, quae scriptores sacri, loquentes de rebus ad religionem pertinentibus, propter defectum idoneorum verborum graecorum, ex hebraica lingua adiciverint et in vernaculam transtulerint. Qualia sunt Μεπιτιας, άλληλουῖα,
, alia. E. JDeinde etiam videndum est, an stbraves non modo Iaabeant syntaxin graecam, sed etiam sensum, quem iis graeca consuetudo attribuit f. 6). V. c. δ&οκιος Bώπιον του Θεου, L 1 c. I, 6. Singula verba sunt bene graeca, sed co 33 ctio est extranea, eae hebraica ducta, ubi est , ergo vitiosa. Diana significatus est ex hebraico secinone ductus: nam ut p γῆ, significat bonum ac probum in universum. Eodem modo in N. T. occurrit παραςηναι ἐνωπιον τινος sensu hoc, mini rare alicui, sed graece diceretur παρατῆναι τινι, idque sensu diverso. In phrasi illa αρτον φαγ constructio est graeca, sed significatio peregrina, Luc. XIV, I. Significat enim coenam parare et sumere, ad
Denique videndum est, an universia forma orationis β. 8.)-babitus sit graecus, aut ei proprius linguae, in qua scribitur. Habitum orationis dum dico, intelligo transitus ab uno ad alterum, periodorum formas, ConneXionem vocabulorum. Iam vero talia, qualia occurrunt in Evangelio Lucae I, s. 6. 7. , post praeiatiunculam pure graecam, satis indicant habitum orationis hebraicae, quae non continet periodos similes graecis; non nectit commata per particulas ut graeca, sed singulatim fundit, utens fere copula καί; non transit ab uno ad alterum ut graeca; neque collocationem habet verborum genuinam et germanam linguae graecae.
270쪽
198 PAR Τ. I. SECΤ. II. CAP. III. De his cfr. I. D. MICHAEL Is praefatio ad R.
L. Lociuthii praelectiones de sacra poesi heb/ p. 33.
Dictionem N. T. non esse puram, argumentis ostenditur.
Atque ita constituta ac definita quaestione, negamus sine dubitatione, dictionem N. T. esse pure grae-Cam, hebraicamque consuetudinem imitari defendi-INUS, nec modo in singulis verbis ac phrasibus et figuris dicendi, sed etiam universa forma orationis j. 8). Restat igitur, ut proferamus eius rei firmiora et illustriora argumenta.
I. Multa graeca in Novo Tosamento non stifimi iualiam linguam facilius ad verbum verti, quom in hebraicam g. so). Unum commemorabo eXemplum: factum es in diebus Herodiso id nonne totidem syllabis in hebraicam, linguam transferri potest Θ Quid inde Casu fieri non potuit haec tanta consensio stili, praesertim quum eadem scribendi ratio in toto paene libro dominetur; eXcidere talia scriptori non potuere, nisi adscivisset de industria. Hinc etiam iudicatur, ad interpretandi N. T. studium et exercitationem nil melius esse, quam graeca ad Verbum hebraice vertere s9. ai); quod saepe mediocriter , hebraice doctis proclive est, tum in verbis singulis, tum in formulis verborum. II. Ne explicari quidem multa possunt nisi ex hebraicis *. io). Quid Θ quod multi etiam errores in Theologiam importati sunt, multa falso explicata ideo, quod non assumeretur lingua hebraica. Quodsi nece