장음표시 사용
321쪽
DE REPERIENDO USU LOQUENDI N. T. 249
sentis, et periectum pro imperfecto aut praesenti ponitur. Qiicd elucet maxime ac tenendum est in legendis Prophetarum libris, ubi historia consulenda est.
Comparandae etiarn caeterae dialecti Orientis.
Vbi hebraismus nos in sensti indagando destituit, adeundae sunt caeterae linguae Orientis, in primisoriaca, chaldaica et rabbitrica s3. 26.). In qua re tamen cavendum est, ne his adminiculis abutamur addo Strinae ostentationem, congerendis inutiliter, quae nihil prosint. Quod si genus aliquod dicendi e syriaca V. c. lingua petitum reperimuS, tum vero, quando constiterit, quo id sensu Syri dixerint, poterit etiam de sensu, quem habeat in graeca lingua, iudicari. Tractata haec sunt copiosius p. sqq. Hic verbo adiicere liceat, etiam in arabicas lingua deletia a peritis esse, quae illustrationi vocabulorum et phrasium, in N. T. obvenientium, egregie inservianti V. c. αργου, Matth. XII, 36. Matth. XIX, 13. ερχεο Θα ἐν οδῶ
XIV. Directa testimonia non semper fi ciunt reperiundo usui loquendi N. T.
Atque ita descripta nobis est ratio legitima cognoscendi et in singulis locis indagandi et reperiendi usus loquendi in scri utoribus N. T. per testimonia, quae Q 5 maxime
322쪽
aanaxime direcZa diximus. Sed etiamsi ea ratio latissi-1Ne patet, tamen sola non iussicit, nec sufficere potest. Sunt enim non pauca in his libris D 0Pe dicta propter. Π0Uitatem remtriι f. 2 T. , quae non possunt neque eXLebraica lingua, neque ex graeca explicari, sed ita sunt N. T. propria, ut plane novo sensu hia reperiantur. Videamus huius generis quaedam eXempla. Doctrina Christi appellari solet v. c. a. Cor. III, 6, ita, ut contraria ponatur Mosaicae legi scriptae. EX stat nullus locus V. T. , neque exstare potest, in quo πνευμια habeat illum significatum; multo minus Iaaec verbi vis cognosci potest e scriptoribus graecis. Similiter tota doctrina Christiana dicitur etiam ευαγγελιον, quod rursus non potest v codice hebraico eYplicari. Quod nos dicimus seim Religi0u auderii, id
est in N. T. interdum μετανο ιν aut επις θῖεσθαι,
maxime de Paganis, ut A R. XVII, 3O. Nec hoc ita in V. T. legitur. est in N. T. institutio de Christiana H religionis doctrina: in V. T. Occurrit quidem denotat concionem populi congregatam. His addamus e X empla, ab Ernemo suppeditata. in N. T. dicitur de quodam
genere aegrotantium, quorum morbus a daemone
quodam repeti solebat, Quamquam hoc verbum iam Iaabent scriptores eius aetatis graeci, ut Joseph US, equibus translata vis verbi videtur in N. T. Don reperitur in V. T. , sed est tamen graecae lite guae usitatissimum. Verum in N. T. Q. Petr. II, 4. non intelligitur tabulosus ille Graecorum tartarus, sed nove dicitur de misero statu eortalia, qui sunt mali. Verbo ἀναγενναν nullum respondet hebraicum. Et quamquam in graecis et latinis scriptoribus saepe legitur derivo nata tu et geri itum e se, sensu hoc: e statu tristiore transferri in laetiorem: tamen in N. T. nove dicitur de morali hominis immutatione. Caeterum
323쪽
' DE REPERIENDO USU LOQUENDI N. T. 25 I
cur his adiecta sint ab Ernestio καὶ σημιε7et, non satis aiIequor. Possunt enim illa e V. T. satis commode eXpi cari, neque in N. T. nova sunt. XV. D talibus unde cognoscendus sit usus loquendi N. T.
Haec igitur non possunt intelligi et explicari ex prisco loquendi usu, sed habent interpretationem pr0yriam 3. 28. , nec tamen superiori illa minus certam. Ea vero inest I. In descriptione, quam ipsi interdum scriptores addunt. Sic Hebr. IX, joedus, κληρονομοια, με- σιτης, quid sit, explicatur sic, ut ostendatur, verba esse ad aliam rem tran Stata. II. In collatione loc0rum similium. Agnoscimus parallelismum realem, de quo supra p. 92. e Xpositumem Hic illud adspergam, explicationem nove dictOrum petendam esse e loco aliquo classico. Qualis est Joh. ΙΙΙ. classicus locus de regeneratione. III. In testimoniis Patrum graec0rum 3. 29. . Hac autem via nihil aliud intelligitur, nisi hoc, ablioc vel illo doctore ecclesiae verbum aliquod sic fuisse intellectum. Restat semper, ut quaeramus, rectenean perperam intellexerit. Ita revolvitur Omne examen ad ipsorum N. T. scriptorum, Variorumque locorum comparationem. Nominat ERNESTIUS Ρatres graecos e X iisque eXempla profert Part. ΙΙΙ. cap.
f. l. a 3., e quibus, quae huc pertinent, breviter eX-cerpemus. Phil. II, 6. . haec , leguntur: 'Iησους Dii ρφῆ Θεοῖ υπαρχαν Ουχ ά; ir αγών ἡγησο ο το εἰναι ἶσα Θεῶ. Sed hic nihil invenio nove dictum a Paulo, nec possum multum lucis capere ex illo loco Clemeu-tis
324쪽
βα Θη του Θερυ. Hic quid lucror ex loco Cyrilli Hieros. Cat. XI. p. 222. qui cum illo ερευναν permutat
verbum γγ γ σκει; Θ Si possem docere, in libris Patrum Apostolicorum quae hausta fuerint e prima disciplina Apostolica et ad posteros propagata l. 3O.) ; in ea re plus sane praesidii foret ad interpretandum, quam in laoc, quod nunc tantum scio, sic intellectuin
aliquem locum ab aliquo luisse. Verum illud quis
ausit docere ΘΙU. Iit risu glossariorum graecorum J. 3I. 32. . Etiam de hoc supra p. II 5 seqq. iam egimus. U. In c0M textu v. p. 149 sqq.) et rerum is larum ante c6gvitarum iud0le 3. 33. . Quae huc pertinent, facile possunt ad haec praecepta revocari: Collige tibi propositiones scripturae sacrae perspicuas et certas; has pone fundamenti loco etiam in interpretando. Vide, ne ulla tua interpretatio repugnet illis propositionibus perspicuis et certis; si denique in ipsis scriptoribus sacris occurrat aliquid, repugnans istis propositionibus aut parum conveniens, id cum illis xedigas in concordiam. Quium itaque legitur: Deus est sanctus, Deus neminem allicit ad peccandum, et alibi occurrit: Deus efiicit, ut homines peccent; quum legitur: Deus est omni praesens, et alibi: Deus in homine habitat, eae propositiones inter se invicem componendae sunt e ferisu c0mmuni, de quo p. 183. dictum est. Iam vero qui ita se gerit in interpretando, is Vulgo dicitur secundum analogiam fidei seu doctrinae interpretari.
325쪽
DE REPERIENDO USU LOQUENDI N. T. 253
XUI. Analogia fidei quae sit, et quid faciat ad reperiendam
Doctritiae ferorae et fidei Aualogia est vocabulum
technicum. enim saepe dicitur de integra doctrina; aualsgia vero dicitur eo sensu, quo Iuris analogiam dόcere solemus. Quando autem in luco iuris ambiguo provocamus ad analogiam, quae
hunc vel illum sensum loci postulet; id agimus, ut ex locis perspicuis, legibus certis, propositionibus evidentibus explicare et definire studeamus id, quod ambiguum est. Paciter docti tuae et fidei analogia inest 3 35 in sui iam a religionis formula et lege, evidenter in scripturis tradita. Quam definitionem Ernestii sic puto intelligendam esse, ut sit mria religionis formulossit eiu JaωMitari cher Inbegri is der gauete u Religi0uslehre.
Nam si perspicuae et certae propositiones, veluti, esse Deum unum, Deum creasse omnia, regere Omnia, emendare nos per doctrinam suam, fore aliquando re
muneratorem fact0rum; si igitur tales propositiones colligantur, fit tandem summa religi lanis formula. Eaedem propositiones summatim iunctae eficiunt legeΠι s. norinam, secundum quam Omnia interpretanda sunt, ita, ut nihil eis repugnet, omnia probe consentiant. Male autem agunt, qui illam Analogiam doctri. nae ponant in ipsa doctrina uni Uersa, coetui alicui probata, veluti in systemate Lutherano, Calviniano, Pontificio. Foret enim admodum multiplex analogia, quilibet coetus suum systema commendaret tamquam regulam. Nec vero potest umquam coetus cuiusdam systema lex fieri aut norma interpretandi; nam haec unice nititur certis ac perspicuis scriptorum testimoniis.
326쪽
niis. Neque inest doctrinae analogia in Mexit doctri-srae, h. e. in systemate huius vel illius viri. Quippe systeinata conduntur ab hominibus, quorum qui, que suo modo ordinem doctrinarum nectit. suo modo eX-plicat, disponit ac determinat; ideoque syst Mitata talia non possunt haberi pro regula interpretandi. Veteres latinae ecclesiae doctores multum loquuti sunt de Regula fidei, ad quam Omnia referenda sil3t, ne cum ea pugnet quicquam , sed ut cum ea consentiunt omnia. Ea Regula fidei quae tuerit, quamque sit diversa ab ea, quam hic tractamus, Analogia doctrinae disci poterit e X IOH. GEO. ROSEN-M ii L L Ε n 1 libro de origiti e Christis uae religionis p. 82. Habuerunt nimirum illi do flores saeculi maxime secundi aliquam epitomen doctrinae, non ductam illam ex N. T. libris, sed iam ante scriptionem N. T. Obviam et in ecclesiis ore traditam ). Talem autem regulam, quae non nititur nisi traditione orati, quis potest iacere legem interpretandi 8 Recte igitur nostri valere illam regulam iussertant, nihil traditioni, omnia tribuentes scripturarum certis et perspicuis dogmatibu S.
Poterit denique his adspergi admonitio 3. 34
contra sententiam illorum, qui Analos iam fidei, eodem quo nos e X plicuimus sensu, reperisse sibi videbantur Rom. XII, 6. Primum non opus est, Ut praeceptio talis alicubi exstet in scriptura sacra, quum res ipsa et communis sensus et consuetudo in omnibus scriptis hoc suadeant, ut alterum ex altero illustretur. Deinde
locus D uterentur mavi me in catechumenis instituendis et refellendis ad xersariis seu haereticis. Caussam tradit ΤΕΗΤULLIANUS de praefriptionibus haereticorum, c. I S. C1 r. S C HR o E C K H LirehengscὼAhte, Tom. IX.
327쪽
Analogia fidei ubi maxime adhibenda sit. S0d ad hanc analogiam doctrinae maXime con- sugere oportet in locis iis, qui sonant aliquid abhorrens ab veritate perspicue tradita alibi, atque a sensu adeo cornini mi de rebus divinis et humanis 3. 36.). Veritas perspicue tradita ilia est: Θεος ne facias tibi figuram aut imaginem Dei. Iam quum alibi legitur, habere Deum membra, quis non cogitur ea explicare iuxta evidentiam propositionum 3 Acommuni seri lis abh0rret, quod legitur: si vis me sequi, parentes odisse debes; nam alibi est, τί itaα τον Hinc et illud accommodandum est huic evidenti propositioni. Et commune sane hoc est omnibus scriptoribus etiam humanis, quamquam disertis et acute subtiliterque et cogitantibus et scribentibus, ut, quuIn compendium does rinae ipsius et elementa componunt, nec agant eX instituto de aliquo capite doctrinae, notitias communes et elementa doctrinae nota e disciplina et institutione sumant, nec ita semper de rebus loquantur, uti subtilis institutionis elementatis et scholasticae ratio requirit; velintque modos loquendi crassiores et populares ad illam exigi atque intelligi. Quocirca mirum non est, scriptores etiam sacros saepe minus subtiliter ac durius scripsisse, quum id Orientalis ingenii et sermonis indoles maxime ferret. Oportetigitur
328쪽
igitur interpretem tales modos loquendi reddere sibi familiares f. 37o, itaque assuefieri ossicio, quaedam emolliendi, alia limitandi, ne ubivis haereat, si quid
repererit durius aut negligentius scriptum. Verum quo modo omnia illa mitigari debeant, quae non conveniant propositionibus certis et perspicuis, aut cum
illis conciliari; id non potest per regulas universe describi. Nam in locis propemodum singulis alia opus est ratione. Tamen quaedam possitnt observationes dari, adiuvantes hoc studium. Quales sunt: I. Multa dicuntur universe aut simpliciter, quae Junt accipierida particulariter et προς τι, praesertim iur ebus m0ralibus cf. Praeceptum de amandis aliis ante Christum exstitit in V. T. , saepiusque repetitum est et inculcatum. Hoc evidens est. Iam si praeceptum illud dicitur Il ovum Joh. XIII, 34., Mniverse lic dicitur aut Dupliciter; neque enim additur, quo verbi vis restringatur. Nunc hoc accipiendum erit particidiariter et τοῦτς, ut sit certo quodam respectu novum. Quatenus autem sit, id est ex ipso loco discendum: scilicet, qHatenus praecipitur amor erga alios ad exemplum Chrisi, h. e. quia ChristuS, et quo m0do alios amavit. Sic etiam notum est et evidens, esse debere in ecclesia
Christiana doctores religionis, utpote quos Christu Sipse instituerit et esse voluerit. Iam quum legatur
I. JOh. II, 2 O. VOs nostis omnia, nec opus habetis, ut aliquis vos edoceat; hoc non videtur satis convenire cum illa certa propositione. At vero dicitur simpliciter et universe, quod capiendum est particulariter et Certo respectu. Is autem respectus, ea limitatio rursus definienda est ex ipso illo loco, in quo agitur de talsis doctoribus, qtu errores spargebant.
329쪽
Poterat itaque scriptor suo iure dicere: non opus est, ut alius quis vos doceat nova et iis, quae ego docui, contraria: nostis enim Omnia ad doctrinam religionis pertinentia. Nec secus fit in rebtis muralibus, ubi saepe a potiore sumitur denominatio. Quando igitur occurrunt in Psalmis talia: nems est, qui Deum colat, Hem0, qui recte agat; omnes sunt pessimi, caedium, rapinarum,
blasphemiarum pleni: ea quis ausit universe intelligere Grassabantur nimirum illa aetate istiusmodi scelera et praevalebant, maiorque pars hominum illis erat dedita. Quapropter, ipsa historia duce, quae dicta sunt simpliciter, erunt limitanda interpretatione.
II. In rebus moralibus multa, quae Nou dicuntur comparate, tantum in comparatione intelligi peJuut et vera surit.
Legitur saepe: Nolo, inquit Deus, victimas, sed
volo obedientiam. At tamen ipse praescripserat lege, sacra sibi fieri, victimas offerri debere. Comparate itaque hoc spectandum est, sic, ut Victima comparetur cum obedientia. Prodibit sensus hic: Non tam vis tamas volo, qtiam obedientiam. Plus valet obedientia, quam vies ima. I. Timoth. VI, 8. Si habeamus alimenta et vestes, acquiescamus, nec plus appetamus.
Quidni appetam et domum et pecuniae aliquid 3 Comparentur igitur illa cum aliis, quae dicuntur bona
Vitae nostrae. I. Cor. VI, I 8. Paulus dicit, quod ibbet scelus, ab homine commissum, esse eXtra corpus, h. e. damnum suum exserere eXtra corpus eius, qui scelus facit, V. c. furtum, caedes Sc.: sed qui sco tetur, eum in suum ipsius corpus peccare, suo ipsius corpori damnum inferre. Ergo alia scelera, ut ebrietas, irae vehementia &c. non damnum inierunt cor-
330쪽
238 PAR T. I. SECT. II. c Ap. III. pori eius, qui scelus committit 3 porro, ut scelera caetera, nonne etiam scortatio extra corpus scortantis damnum eXserit Z Nonne nocet scortator et mulieri
et integris familiis Z Neutrum horum tam verum est, ut haec sibi invicem opponi queant. Quod si1 hoc legamuS spectemusque c0mparate, commodissimus Orietur sensus loci hic: Si comparem scortationem cum aliis sceleribus, scortatio poti sinatim nocet scortanti alia vero scelera aliis potissimum hominibus nocere solent. De tali rerum moralium interpretatione multis exposuit TURRETINUS de interpretatione sacrarum litterarum p. 348-XVIII.
Analogia fidei quomodo etiam dogmatiee ambigua dirimat.
Caeterum, ut hoc obiter addam, illa Analogia doctrinae poterit etiam sic prodesse, ut dogmatice ambigua inde dirimantur, quae aliunde dirimi nequeunt. Scilicet grammatica ambiguitas inest in possibilitate significationum plurium, quas verbum aliquod, aut sensus Varii, quem conteXtus admittit. Sed dogmatica ambiguitas ibi est, ubi diversitas est sententiarum aut doctrinarum ipsarum. EXemplo utar hoc, quod - in evangelii Johannei initio Jesus esse dicitur Deus. obiiciunt alii, Deum etiam posse significare excelsum ac venerabilem; quo sensu et magistratus dicantur Dii, et angelis idem nomen tribuatur. Quare nolunteX verbis : ολογος ην Θεος, derivari argumentum pro
divinitate Christi, quod alii inde derivant. Ad hane dogmaticam ambiguitatem dirimendam solemus omnes locos de Christo obvios colligere; agnoscimus, etiam opera et attributa divina illi tribui: hinc concludimus