장음표시 사용
331쪽
DE RI PERIENDO VSv LOQUENDI N. T.
mus, qui dicatur alibi mundum condidisse, Conservare, omniscitis et omnipotenS, potestatem habere in coelo et terra, eum non sic tantum posse dici Θεον, ut sit excelsus et venerabilis, sed longe alio sensu, quam quo dicantur magistratus et angeli. Porro multi sunt loci. in quibus Deus convertere et emendare hominem dicitur. Hinc oritur dogmatica ambiguitas, sitiae hoc immediate de Deo capiendum, 'an non. Verba Θεος et similia patiuntur utrumque; sed legitur aliis in locis evidentius, Deum perdoct0res convertere et emendare, Ut 2. Petr. I. init
Sic per analogiam dirimitur illa ambiguitas. XIX.
Ita explicata ratione universa reperiendi sensus per usum loquendi, aut alia artificia subsidiaria, separatim dicemus de quibusdam capitibus, in quibus saepe peccari solet in interpretando 3. - 9.). Sunt autem inprimis tria: primum de tropis, alterum de emphasibus, tertium de iudicandis. a
332쪽
DE DICTIONE TROPICA IUDICANDA ET INTERPRETANDA.
In his tractandis ita versabi inur, ut praemittamus theoriam troporum quae est in En NE SI II futeim prete Sees . I. cap. II. l. 2 sqq.), deinde, quae ad praxinexegeticam pertinent, adiungamus. II. Troporum notio, fundamentum, species. Alia igitur verba sunt propria, alia tropica. propriis verbis uti nihil aliud est, nisi uti iis verbis, quae adsunt et inventa sunt, Ut crita res certo nomine appelletur. Tropicis verbis uti, erit permutare nomen rei certum cum alio nomine rei similis vel relatae vel coniunctae. Ita qui dixit roseam faciem, cutem niveam, haud dubie tropice loquutus est, quia permutavit certum rei verbum usurpavitque de alia re, cui proprie non conveniret. Quia igitur usus vocabulorum hoc modo invertitur et transfertur ad aliam rem; ideo dicuntur talia verba τροποι, iuUersiones con Der-s0ues. Sed quum homines aliquod verbum de aliare usurpant, fundamento nituntur duplici: alterum est smilitudo, alterum coniunctio, seu relatio rerum
333쪽
Similitis υ - V. c. qui dixit plantam serpere, is nonne serpere, quod proprie animantis est, de planta di 1it improprie, ideo, quoniam similitudo est 3 Aut qui dixit pla Miain se dere, quando planta circumvoluta bacillo altius crescit, nonne eodem nodo sitnilitudinem expressit ΘConiurictis , h. e. relatio seu ratio duarum rerum analoga Derhiilt nflauri fige Aehulich eit). Qui dixit
sordes Ditisrtim, nixus est iundamento coni sanctionis seu relationis analogae. Nam ut se habent sordes ad corpus, sic vitia se habent ad animum. Iam sordes deturpant et polluunt corpus : hinc sordes dicuntue de turpitudine vitiorum. Pariter gelu senectutis exprimit non simile quid in oculos incurrens, sed rationem analogam. In senectute est defectio actionis et agilitatis, imbecillitas, ut gelu defectum actionis ei-ficere solet. Quum ergo tropi sic usurpantur propter sinit btudinem et rationem analogam, dicuntur metaphorae. Metaphora enim est translatio verbi ad rem aliam propter similitudinem sensibilem aut rationem intelligibilem. Apparebit in ira, quem fructum haec habeant in interpretando. Diximus, fundamentum aliquod troporum esseco ImmctisΠem. Ea rursus esse potest aut sensibilis et
physica emoudbar aut intelligibilis et moralis deii barri. Coniunctio rei sensibilis est, ubi res cum altera
physice coniuncta est. Talia coniuncha sunt continens Ct contentum, pars et totum. Possumus itaque dicere adire limeri, praebere p0culum, ubi partem pro toto, continens pro contento dicimus. Habemus Ori-
334쪽
262 PAR T. I. SECT. II. CAP. IV.ginem syllecdoches, quae est translatio verbi ad aliam rem propter coniunitionem rei sensibilem. Couiuiictio res Ditelligibilis est, ubi res cum altera moraliter coniuncta est. Ita ponimus caussam pro ei-fectu, effectum pro caussa v. c. ruborem pro pudoru); sagnum pro re signata; subiectum pro adiuncto. HabemuS Originem metoirymiae, quae est translatio verbi ad aliam rem propter coniunctionem intelligibilem. Optime haec tractavit Ari teles in Rhetoricis, cui sua ianice debent Cicero et uuinctilia rus. Inter recentiores Rhetoricos palmam caeteris praeripuit
Tropi a) necesserit, maxime tu linguis antiquissimis. Quod ERNEST1us Sect. I. c. II. f. 3. dicit, prima institutione, dubitari vix posse, quin verba pr0pria fuerint omnia et ad certas res indicandas iacta et e X- cogitata, ut per eas discerni facile et sine ambiguitate possent, de eo, equidem arbitrer, nihil posse a nobis certo statui. Quid enim, si homines illi primi, sensibus plane dediti omnique exercitio abstrahendi destituti, prima verba maxime tropice adhibuerint 8 Hinc tanta est copia troporum in antiquissimis quibuscunque linguis, etiam in ipsa hebraica. Sed nihil ausim definire; nec iacit hoc quicquam ad interpretandum.
Certius illud est, linguas origine sua fuisse pauperes et paucorum verborum, auctas subinde verborum copia, quum ipsum culturae incrementum progressu temporis augeretur l. 3.). Augendarum Vero linguarum dupleX erat ratio: nam aut nova vocabulaeXcogi-
335쪽
DΕ ΥROPIS IUDICANDIS ET INTERPRETANDIS. 263
excogitanda erant, aut vetera cum pluribu S communicanda. Et nova quidem verba plurima invecta sunt in linguas eas, quae aut usurparentur a popUlis ingeniosioribus et studiis doctrinarum deditis; quales fuerunt Graeci; aut sua natura vel arte essent flexibiles et novis verbis essingendis aptiores. Cuius rei nostra vernacula lingua illustre exemplum praebet. Quae sicut componere praeter modum multa vocabula potest, unde producta est innumera copia verborum: ita flexibilis etiam est propter terminatione S, unde novum oritur incrementum; ut abstracta etiam fingi, ac multa uno verbo comprehendi possint. Adde derivationes: e verbis enim eorumque temporibus singulis quanta derivatur copia vocabulorum i In caeteris linguis, non aeque flexibilibus, plura, quae iam aderant, VOCabula cum aliis rebus communicanda erant; qUamquam id etiam factum est in flexibilibus. Vnde fit, Ut, quo quaeque lingua et universa, et in quibusdam partibus orationis pauperior sit, et numero verborum tenuior, ita frequentior esse debeat verbis translatis seu tropicis. Res enim augentur ipsae; populus colitur; cum aliis gentibus nectitur; eget aliis verbis. At lingua est pauper, nec flexibilis satis. Quid
si Verba, quae adsunt, transferuntur ad alias re S.
Quid inde sequitur 3 Nihil quaeras in eo, quod
scriptor pauperis linguae utitur tropis; quod Prophetae, Psalmi, Jobus, abundant troporum copia quod scriptores tales, de religione dicentes, omnia iere exprimunt tropice, neque cultum Dei, immutationem hominis in melius, periectionem moralem iis indicarunt verbis, quibus nunc utimur: neque enim illa habuerunt. Ita accipient istae observationes trictum aliquem practicum. Optime haec exposuit HER DE Rus, Geist derebr. Poppe, . TO. I. p. IT. J
336쪽
oporum necessariorum diversa ratio.
Sed horum tropicorum verborum diversa et multiplex ratio est 3. 5.). Nam primum in quibusdam
illa prima et, subtiliter accepto verbo, propria signi ficatio obsolevit, et a multo tempore desit usurpari. In quibus planum est, alteram, quae olim tropica videri potuit, propriam factam esse. Sic coelum, egraeco proprie significat casu it. Sed ubi habet vocabulum hanc significationem 3 obsolevit illa, et vis verbi tropica iacta est propria. Papyrus proprie indicavit plantam et truticem Aegypti; tunc dicta est de materia, cui litteras inscribimus. Abundat et nostra lingua talibus verbis, v. c. Befuguis, beheslige i, in quibus nemo quaerit propriam significationem, i. e. eam, quam ab initio habuerunt aut per etymologiam habere debuerunt, sed amplectitur eam, quae nun Cfacta est propria. Rursus autem fluit hanc: nihil quaeras in istiusmodi verbis, ubi occurrunt in aliquo scriptore, sed audias simpliciter consuetudinem loquendi. Deinde, quod illi simillimum est, verborum quorundam tropicus usus ita usu tritus est, ut magis vulgo
etiam notus sit usurpeturque, quam proprius j. 6, . Adminiculum proprie est bacillus, quo fulciuntur plantae scandentes, ut illius ope surgere possint altius. Sed
illa latina verbi vis nunc non occurrit nisi in re rustica; quo sensu nunc dicamus adminiculum, satis constat. Scrupulus proprie est lapillus; sed nunc proprie magis quam tropice dicitur de dubitatione. Aggredirem nunc sane non est pedibus gradum ad eam facere, sed multo usitatius, suscipere et inchoare rem. Similiter nostrum Ursprung proprie dicitur de fonte, ubi aqua primum prostitit in terram, sed magis usitate deprimo
337쪽
DE TROPIS IUDICANDIS ET INTERPRETANDIS. 2 s
primo initio , de auctore et caussa rei. Sequitur inde, non esse in his argutandum aut emphasin quaerendam. Et tamen in his peccatur saepenumero, quUm V. C. τι, tu mauus suscipere aliquid, urgetur in evangelii Lucae initio, quassi ibi notetur audacia illorum, qui conati et aggressi fuerant scribere historia in Christi. Aut ubi vita aeterna dicitur, non prememus illud visere, leben unci ewig thatig bleiben: nam et damnati vivent: sed simpliciter intelligemus de sempiterna felicitate. Tales explicationes Verborum, quae saepe obtrusae sunt sacris scriptoribus, quis sine risu ierat in profanis Denique quum verba transferuntur ad res, quae proprium verbum non habent, ea propriis paria sunt et proprie de iis dicuntur 3. T.). Latina lingua quum eXprimere vult, segetem crescere paene nimi S copiose, quia non habet verbum in ea re proprium, appellat Iuxuriem segetis, ducto vocabulo a vitio morali hominis. Sic et nos: die Saat i obet gelh Talia etiam sunt, quae de vite dicUntur, eam habere gemmas, et nos Augen des Teii lachs; aut quae in militari re adhibentur tropica, v. c. acieS, Ila, Cornit. Adde radicem montis, Fu se des Berges, Flu libet te, et similia. Nec abhorrent ab his litterae sacrae; v. c. ubi Θάνατος dicitur de miseria post hanc vitam futura, non habito respectu ad vocis Θάνατος propriam notionem. In his uti rursus nil est quaerendum aut argutandum; ita nec sunt ea ad orationis ornatum
Trvi b) liberi, eorumque caussae. Transimus ad eam translationem Verborum, quae introduct a est nulla necessitate iubente, quam rei no-
338쪽
266 PAR T. I. sp Υ. IL CAP. IV. vitas attulisset l. 8.). Neque enim necessitati tantum in rebus humanis servitur, sed etiam, et multo magis, suavitati et delet attoni, et pro ingenii aut morum indole magis minu Sue. Tales autem tropi, tali modo quaesiti, dicuntur liberi. Huius libertatis duae potissimum sunt caussae: prima, ut varietur oratio f. 8.), altera, ut exsi Hetur f. 9.). I. EX priore genere sunt met0Πymiae, synecd0chae et tenuiores illae metaphorae , quae quotidie in omni genere orationis usurpari solent, et in quibus plane nullus est Ornatus. Huc pertinet, quod pro Deo coelum etiam dici solet; pro morte somnus; pro mori,
obire diem supremum, vitam commutare cum morte, ex terris migrare, cedere hinc Sc. Non necesse erat,
hanc rem tam variis tropis exprimere; sed datum hoc est varietati, ne similitudo taedium satietatemque crearet. Pariter qui dixerunt per metonymiam tremo rem pro timore, Iguecd0chen limina pro domo, nil nisi variare orationem voluerunt. Fluit hinc, nihil
esse in tropis his quaerendum, nec v. c. dicendum, κοιμυασΘm 11gnificanter usurpari de morte piorum apsi delium, qui dormientes ad breve tempus, cessationem capiant a laboribus et molestiis. Nam pariter dicitur id verbum de omnibus, qui sub terra dormiunt. - Paulus Hebri XII, 3. dixit nos debere Οἰν αλ ογιζες Θ αι, quam multa Christus pertulerit ab adversariis sibi Judaeis. Hoc est, reputare secum. Cur dixit αναλογιζε τΘαιῖ Variandae orationis caussa. Sed hic multi volunt illud verbum esse valde essicax et emphaticum; duci enim a λογιζεσΘM, quod sit ratiocinari; id esse, e pluribus colligere unum, et opus esse regulis ad ratiocinandum, ne erretur. Hinc apparere emphasin verbi, quod sit cum attentione summa, et omnibus singulatim spectatis atque in unum colliga-
339쪽
DE TROΡIS IUDICANDIS ET INTERPRETANDIs. 267
colligatis reputare. Pariter ubi dicuntur prophetae φερραενοι διὰ πνευματος ἁγιου , verbum φερεσίοι aiunt proprie usurpari de navibus, quae ieruntur Vento. Quemadmodum igitur navis se habeat passive, non active, quum pellatur a Vento; ita etiam scriptores illos se habuisse non active, sed passive, quum impertirentur iis omnia, quae scriberent. Sed haec sunt
prorsus inania. ΙΙ. Ad ornandam orationem tropica verba etiam collati sunt, praesertim metaphorae. Caussae autem huius ornatus in eo sunt, prim0, quod praecipua bre-
sitas delectando fersit in similitudine f. 9.). Si dico sordes vitiorum, est sane similitudo: nam ut sordesse habent ad corpus, ita vitia ad animum: et placet illa similitudo, quoniam redacta est ad unius vocabuli
angustias. Maxime autem delectatio oritur, ubi suavis est comparatio aut valde ei ideris. Ita centies poetae dicunt Boream aristas alis stringere. Comparatio haec venti cum corpore aliquo alas habente suavis est: suave enim est adspectu, vent0rum segetes fuitantes cernere m0tu. Eadem vero etiam evidentissima est. - Deinde Oritur ornatus a smilitudine rerum splendorem aut dignitatem habentium. Talis metaphora excitat mentem ad sensus altiores; placet autem animo, praesertim nobiliori, se paululum evehi. Ex eo genere sunt metaphorae, quae ducuntur a Deo,
coelo, sole, regibus. Nam quod magistratus in sacris litteris dicuntur Dii, plenum hoc est maiestatis; quod
cum .sole comparantur, magnam habet dignitatem- Ex eodem genere sunt metaphorae, quae ducuntur a religione. Habent enim res divinae dignitatem aliquam, et quo quid saepius Comparatur cum religione, eo plus accipit dignitatis, v. c. Ach Gott Hahen, Opserdes Dankes, Tethrauch des Sebeths. Verum nec in his
340쪽
quaerendum quicqua in est praeter consilium ornandi quod poetae in pruanis atque Oratores sequuti sunt. Et ut ex illo genere ornatus, quod delectationem a C-cipit a brevitate dicendi comparationisque suavitate, ingenium maxime scriptoris elucet, qui talia multa nove dicit: ita in hoc genere, quod similitudinem ducit a rebus splendidis, agnoscimus et laudamus scribendi elegantiam. Quo enim quisque magis est studiosus ornandae orationis, eo est tropis frequentior. III. Alia caussa adhibendorum ac frequentandorum troporum est in Digellis f. i I.) tum Matiunis, tr mscriptoris. Nam ingenia vividiora et calidiora frequentant magis tropos: adscribas ergo ingenio scriptoris, si offendare troporum copia: frequentant etiam
msdacioreS tropos, h. e. eos, in quibus est 11 militudo cum altera re. sed nec satis propinqua, nec accurata
fatis. Nori satis pr0yinqua - in qua non quilibet
lector reperire potest tertium comparationis. Non satis accurata - ubi cogimur fateri, eXaminandos esse tropos. Hebraei v. c. omnes, qui sunt cum realiqua coniunes i. appellant filios L filias illius rei. Ita urbs in monte structa est filia montis; filia sylvae, arbor ; homines, urbis incolae, filii urbis. Etiam qualitas mera animi susscit, ut, qui qualitatem illam habet,
dicatur eius filius: velut si quis est vitiosus, appellatur vitiositatis filius; contra virtutis filius, qui virtuti studet. Pariter hoc nomine insigniunt, si quae res sunt coniunctae tempore; ut audacius filias Aurorae dicunt guttas roris mane stillantis: in quo tropo non est fatis propinqua similitudo. Prunas coelestes Plebraei
dicunt i ulmina, comparatione non satis accurata. Dandum vero hoc est hominibus Orientis, quorum stilus
propterea tam densus est indole et creber tropis audacioribus, quia ingenium illorum respuit subtilitatem logicam