장음표시 사용
201쪽
SE PLANTIS EXOTIC Id. IdyDatura Contarena .
202쪽
De Datura Conta rema. Cap. III. Amum cuius hic imaginem damu S, plantae qUa vulguSstram Onitim Iocat, accepim HS daturae Alexandrinae nomine a Nicolao Contareno Patricio Veneto illustris linio in plantarum co-
gnitione maxime erudito, cui DS rami pia latam
re alit in suo Horto rariorum stuprum instructis i mo . Planta est vegeia, unica talis ita cubitalis altit Ud nis, &lioris et lam, albores cenS, catili blas rotundis, cras is, colore violaceo in nigrum splendescente, quae folia fert stra monii rotundi similia, oblonga, in acutum desinencia, longis pediculis pendentia, maiora circiam crenata, minora Vero circum nullis crenis reserta ad lauri solia fetura inclinantia cCloiis violacet nigrescentis, Flores autem inter alarum tanta S producit longis pediculis anneXOS,longos, magnos in latiam cara pana
modo desinentes, triplici soliorum ordine praeditOS, primus sex septemve habet folia longa lata, in acutum desinentia,exterius violaceo peramen O colore infecta, intus candida, secudus sex aut quinque at l. postrem fis in medio positus eodem fere, &numero, & figura itidem habet, eodem etiam colore extimo violaceo atque interno candido,qu ibus flos efficitur pulcherrimus visui incundissimus odorem etiam suavem respirans a quibuS nuces rotundae pro fructu succedunt cortice spinoso semina candida in fluctu mali granati modo simul sit pata albicantia primo aspectu citri semina qua lantenus imitantia,triangula, quadra ingulaq. figura, radice nititiar longa, crassa, rubescente,Odore ad optum inclinante . Haecq est delineatio, quibus constat este plantam vulgo stramonium vocatam . sed ab ea disserens ramorum colore violacc o, & store pleno violacet, & candidi coloris, cu vulgaris stramonia caules albos habeat, storcs, simplicis, candidique coloris. Vertamenimuero ex iis constabit hanc plantam aequeat q. albam stra. montana esse legitimam macem iret tellam Arabum,praese
tim q. Avicennae qui de hac ipsia plata ita inquit: Nux methel quia est cui venenum, deest stupefactiva, similis nuci super
203쪽
quam sunt spuam grossae,breues,& est sinitiis nuci vomicae, reeius temen est si mile semine citri . Vnde haud dubium cst,
stra moniam rotundam esse nucem methcllam Avicennae,
sed quid dicemus de Stra monia longa r quam Turcae, de Periae Tatulam appellant, de alii Daturam. An, dc ipsa etat
micis me rellae genere comprehendenda 3 Certe quidem vitatur, cum ex facultate stupefactiva quae per os astumpta faciat, ut Avicenna expressit magnam ebrietatem a que iubet. Nos cum in Aegypto moraremur audiuimus a medicis Arabibus atque Aegyptiis latrones istiu de stra-moniae (vulgo longa: vocatae) seminibus tritis longe' iambliarius uti ad mercatores ebrios reddendoS ut commode issorum merces depredari queant, pra sertimque eundo in comitatibus,(quas Arabas Caravanas appellar) commodam occasionem expillandi mercatores nanciscuntur. Sterum mercatoribus seipsos consociant fingentes iter cum ipsisin Caravana saei uros inaulq. comedentes, iis bellaria nuce meis thella insecta obferunt quibus esitatis in ebrietatem,& in Sonum profundissimum delabuntur quod plerumq. non nisi
triduo excitantur, interim q. ipsi raras merces, aurum, argentum q. expillant. Quare ex hac facultate ebrietatem cum stupefactione cerebri,dc profundum somnum inducenia no abis horrebit datura a natura nucis methellae,addimus notas eiusdem plantae singulares ex florum praesertim figura , dc odore depromptas nec non ex fructu spinoso, atq. ex seminibus rotundis lentis magnitudine, & figura quae merito Serapio ex Haese medico, madragorq seminibus sun ilia esse, fecisse visius est, a quibus solo nigro colore distinguuntur. Quibus sortasse sed icendum erit Avicennam per nucem mellacitam intellexisse stra moniam rotundam, cum eius seinina citri seminibus similia fecerit,& Serapionem longum, qui eius semina magnitudine,& sigura mandragorae seminibus itidem similia fecerit. Nulli dubium videtur hasce duas plantas esse congene-Xes, & pro nuce methella utram q. posse usurpari quippe stra, moniam,de rotundam, & longam. H inc docti stimos Fabius Columna merito solanu maniacum, de Dioscoridis,& TheO-
Ihrasti esse credidit. Neque in ea re ( ut opinor deccstus .st,
204쪽
cum omnes not* solani maniaci cum hac planta conuenire videatur,neq. et lain absurdum erit credere una cum Anguillara esse Hippomanem Crateuae cum Theocriti scholiastes de ipso scripserit, Crateuas Hippomanes plantam esse dicit, qu fructum habet cucumeris sylvestris modo, spinosum. Semina atq. radix istiusce plantae est frigida, dc sicca supra tertiuordinem,cuius profecto obolus inducit ebrietatem cum profundo somno,& drachme pondere epotum interimit . Semina vero longi stra monii ad semidrachmam deuorata, obse uatum est facere metis alia nationem cum somno profundo. Nos hanc plantam in horto aluimus anno MDCXIII. dc eius nores pulcherrimi certe sunt,& quod pleni sunt,& quod exterius venu stini mo violaceo colore . interius candido oculos oblectent,& suavi odore olfactum inficiant,quam platam Daturam Contarenam vocare,ex auctore primo istiusce stirpis, libenter audiuimus.
205쪽
DE PLANTIS EXOTICIS. I 83 Conuolti ulus ArabicuS.
206쪽
D e Consolastylo aratico . Cap. IIII. X Aegypto semina quaedam parua, rotunda magnitudine, de figura Orobum imitantia, albicantia cum leui quadam tomentosa lani sine nomine conuol mali arabici accepi mu S: ex quibus plantam saepius natam vidimu S uit culos M, Uc circa perticas maxime in altum luxuriat, in immensam enim altatudinem ascendit, viroreta Oculis iucundissimum praele sercns. Folia habet viticis septena simul coniuncta momordicae soli aqua lantenus simulantia longis pediculis pendentia . Fert abrad: ce caulem,(de quandoque plures assurgunt, praesertim auium no , quo tempore maxime luxuriat, floribusq. sere innumeris redditur oculis speciatissima longi in obliquc sursum actum, ex quo alii cauliculi excunt in quorum cymis flores cernuntur quasi vir bellas efformantes, qui sunt simul plures plerum . septem di nouem ac vel etiam plures voltibilis re aioris similes, sed vinosi sunt coloris,mh: l . OdoriS respirantes. Radicibus multis nititur, longis, albis , Cannuam esse mihi persuadeo. Elegantissima planta est , in perguli Samaenisiimus rospectum faciens. Saepe apud me, ct in fictilibus, & in terra vivens per belle floruit, numquam vero semen al:quod produxit. In morbido solo sta luxuriat, ut vel etiam Vnica pia Cia suis cauliculis per terram serpentibus maximam vel etiana aream Occ upet, in quibus etiam serpilli modo radices in terram demittit, et eo modo seipsam multiplicat mirum in m Q-dum, sed hoc apud nos autumno facit, post quem statina tot frigore exarescit. Nullos usus istius plantae audiui.
207쪽
208쪽
De Shap pnt Ico. C F. V. E Rhapontico, etsi proximis annis accuratissime in s hola Patauina egerimus C quae disputatio etiam a Petro Bertet libibliopola typis sui tanno
praeterito e uulgata j nOS hoc loco etiam agere flatuimus, sed tamen ut hactenuS fccimus, coni pendiosa tractatione.Presertin)q. cum noster hortus medicus
etiam hucusq. habeat, ct alat legitimam plantam' Rha pontici ex Thraciae monte Rhodope ad nos delatarn. Nascitur enim sponte ibi in quadam planitie in qua lacu S extat, a quo Hebrus fluuius originem habet, Nascitur etiam, ut a quibus dam nostra aetate deprehensum est, in multis Scythiae locis. Planta est lapatiorum genere comprehensa pulcherrima tamen,quadam ve luti maiestatem soliorum amplitudine, prae- se ferens . Haec igitur ab radice solia fert multa, longis pediculis sursum acta ampla , qua lantenus ad magna: lapae, figura inclinantia, maiora tamen, S latiora, quae id proprij habent,
ut in circumferentia quibusdam miris circum volutionibu Sagantur,quibus quasdam magnas cauitates praeses erre videntur . Colore vero viridi in nigrum inclinante sipectantur, neque terrae procumbunt, at sursum in aerem sta is pediculis longis, crassis, latis, intus,cauis, exterius conuexis, striatisque in orbem expanduntur. Inodora lunt, sapore vero subacido haud iniucundo linguam assiciunt. Fert vero e medio foliorum caulem, ut semel in hac planta obseruare potui nata Sunicum, cubitalem , ac ampliorem etiam, sol ijs concolorem quadan tenus ad rubrum inclinantem , rotundum, crassum, callum, striatum, geniculatumque, a cuius geniculis surculi recti exeunt duo, vel tres utrinque ex opposito, simul cum
unico foliolo qui in plures alios diuiduntur, flosculis albis nauscosis, sambuci floribus similibus, racematim undique congestiS, praediti, non injucunde olentes, lapore subacido, dc gustui non ingrato. Iis semina parua succedunt, triangulaugura, paruis solliculis membranaceis contenta, nigra, hyp-
209쪽
polapathi seminibus plane similia. Planta nititur radicibus multis ab uno, vel a multis germinibus proficiscentibus, longis, rotundis, centaurei maioris figura similibus, sed minoribus tamen: statim e terra erutis ex toto russis nigrescentiabus, sed postea siccatae radices exterius nigre Icunt, & interius rusta colore cernuntur, a germine vero radiceS numero tres Vel quatuor oblique per terram aguntur, hae statim effosae sine ullo odore sunt, substantiam raram, laxam, leuem, rutamque habentes, quae commanducata croci colore tim git,&si plusculum in ore dentibu Sagitetur, glutinis modo lentescit, sub calidumque non expertem alicuius amaritudinis saporem gustui inducens. Ha:cq. est istiusce nobilis plan- hae delineatio in planta quam alimus in horto medico semel obseruata. Fortasse aetate in aliquibus, aliquatenus ipsam mutari , estimare non erit absurdum. Post triennium solummodo caulescit, floret atque semina producit. Amat solum opacum, eius si tus vitalis est, ut septentrionem spectet, orien- teque Sole gaudet . An vero haec planta sit legitimum rheum antiquorum aestimanda, etiam in presentia est cognosce dum; Indiscursu de rhapontico euulgato demonstrauimuS, primum istiuscae plantae radicem respondere omnibus notis 1 hei antiquorum , presertimque Dioscoridis , cum illiusce notas recenseodo dixerit: Radix nigra, centaureo magno si, rei milis, sed minor, ac intus rubicundior laxa seu sungosa, alis mea. c.a, quantum leuis sine odore: Optimum habetur quod ter ines non sensit, si gustatum cum remissa adstrictione lentescat manducatumque colorem reddat pallidum aut quoddammodo ad crocum inclinantem, quae singulae notae(ne vel una desiderata in radicibus nostrete platae cum observentur(quippe cum radix sit centaureo magno similis, minor tamen, exterius nigra, interius ruffa, quae in ore agitata tingit pallido colore ad crocum inclinante, atque etiam cum leui adstrictione lentescit, fitq. ipsius substantia leuis, rara, laxa,fungosa, cum remissa adstrictione lentescens, sine odore quis quaeso negabit esse legitimum rheum antiquoruml Arabes huic rhdici inesse Laporem amarum dixerunt, Galenus vero ait: quod
si plusculum mandatur, subacrem saporem edere. Veritas Gaviss
210쪽
est, Vt nos obser tiavimus rheum habere subcalidum saporem cum leuistinia amaritudine, vel este cum lcui ex calfactione subamarum. Itaque cum radix nostr es antae Omnibus ijs notis respondeat, Verum esse rhetani antiquorum non erit dubitandum, atque etiam non minus isti ulce radicis plantam itidem i hei plantam tale. De radice Galenus in primo de antidotis non recte sensiste visus cst , qui voluerit rheum notis a Dioscoride traditis praeditum uippe quod radicis substantiam habet leuem , laxam rapam, remisseque adstringentem, esse adulteratum , legitimumque esse oportere densum graue, valde adstringens, quod Capitulo falsum esse, Vel ipsemet, etiam sensiisse visus est, in libro 'rum ' octauo simplicium,quo loco ipse fastus est, Optimum rheum necessario habere substantiam raram, laxam, leuem, modiceque adstringentem . Atqui volunt hanc dilii cultatem acuratiuS cognoscere, complura alia de hac planta, legant disputationem nostram de rhapontico euulgatam, in qua omnia ad cognitionem thei pertinentia diligentissime suete considerata. Liquido igitur ex ijs cuique nostrum constabit , plantam propositam esse legitimum rheum antiquorum, atque alia coniectura etiam , quod haec planta ad ri- pathum accedat, (lapathi enim genere hanc stirpem comprehendi, nemo qui ipsam sedulo Obseruauerit, contendet. Quam sine come cturam expressiste v jsus est Ioannes TZet Zus Hesiodi commentator, cum dixerit lapathi radicem olim rheum a veteribus striste vocatam , atqne haec de planta rhapontici sussiciant. Radix perpetuo singulares usiis habuit in medie ina , mistam enim habet eum temperaturam , tum facultatem , habet enim quiddam terrestre frigidum, cuius inditio est ad irrctio, & adiuncta est quaedam illi caliditas : siquidem si plusculum mandatur,
sub acre persentitur , quin etiam aereae cuiusdam substantiae subtilis, est particeps , quod indicat tum laxita S, cum latuitas: Quibus prcfecto non tantum conuulsis , sed , dc ruptis , Q orthopnoicis , haec radix prodest, sic quoque, di liuentia , O lychenas ex aceto sanat, S: ad sanguinem expuentcs, ct ad caeliacos atque dysente ricos conserat. Hi sunt