장음표시 사용
261쪽
ita procurant ad augendas colocassiarum radices, & ad casdem, quaestus caula, multiplicandas) constiti ipsarum bulbi, plurimum aucti, plura eademq. amplissima folia cum maximis suis pediculis suppetunt, atq. ab ipsis radices fiunt maximae crasisissimaeq. & in numero plurimum multiplicantes, In quibus,(quod in ipsis nutriendis, augendis, S multiplicandissere ex toto humor alimentalis abs amatuo mirum non est, si floribus fructibusq. sterilescant In solo vero Italiae illis peregrino, minui q. congruo, ct pingui, cum eae stirpes nedum insolijs,& radicibus multum non augeantur, at quin immo plurimum decre scant , minoret q. radices, numeroq. pauciores eX ea incongrua terra reddantur, mirum non est, si(humido alimentali partes superiores petente aliquando flores prCgignerint. Itaq. in radicibus colocassiarum amplis, crassis, &multum ab eo sqcundissimo solo enutritis, quae ad nos ex Aegypti, aut ex Cretae,aut Cypri aquis stagnantibus erutae deferuntur, oppositum fieri obseruamus scilicet, ut dictum etiam est, easdem radices magnas, crassis ima sq. in Italico solo consitas, viventesm. multum decrescere, parum q. vel niti l hasce
radices multiplicari. Quo mirari merito non oporteat si aliqua ipsarum tacundior in partibus supra radices positis essfecta, vita sit aliquando florem atque fructum protuliste.
Radix autem quae in meo horto hoc anno unicum florem tulit, proximo anno ad me delata, erat magna, rotunda, ut
maximum malum cotoneum cernebatur: qccum multis alijs radicibus in horto posita cito germinauit, multaque folia &la produxit, Hyeme vero ineunte , ex terra eruta, perlota, a terraque detersa, ct sole per aliquot dies probe s ccata , per totam hyemem in meo cubiculo lignea pyxide clauso, conseruata est, quae e terrra eruta longe minor quam fuerat posita euaserat, nihilumque multiplicauerat. Hanc vere incipiente scilicet mense Aprili anni presentis in eadem terra posita , lardius , quam feceritanno praeterito , gelini nauit, vixque soli a tria neque ampla prompsit , tardiusque etiam aucta. Ex si si ura vero unius pediculi soliorum inferius, cauliculum exclusit semipalmo alium , rotundum , crassitie calami gallinacei
262쪽
atque cum foliis concolorem, cum l. caeteriS notiS nuper ex- prellis. Aliae colocassiarum radices eodem tempore, qUD ea, terrae consitar, folia longe plura, alq. ampliora prodUXerunt unde nullum forsitan ob id florem itidem protulerunt. NOS digna relatione certi facti su mus. Ex coloca iliis tantu in modo
strogyloria is quasdam in Italia flores edidisse,aliquando unuinterdum duos,& nonnumquam etiam tres, ex ipsi S vet O fructus ut fit in Aro in pistillo rotundo productos numqua per sic tam maturitatem accepi fle. His prae missis unum superest cognoscendum ( de qua re aliaS ob ter accuratius plura ani-nuduertimus scilicet an colocassia sit Arum Aegyptium. Q ''d vero ex antiquorum lactione poni t cognosci pu to esse diiiicillimum Si quidem nulli ex veteribus Arum Aegyptio-is rum meminerint, uno Plinio excepto qui de ipso ita scripsit : 'e Esl: inter genera bulborum,&quod in Aegypto Aron vocat, scillae proximum amplitudine, soliis lapathi, caule recto duucubitorum, baculi crassitudine, radice in Ollioris naturae, qUa: edatur,& cruda . Mirum est, ex quo veterum scriptorum, hac
Ari descriptionem, Plinius fuerit mutuatus, Non ex aliquo Graecorum cum nemo illorum Aron Aegyptium meminerit,non inquam Theophrastus non Herodotu S, non DioscorideS,non alius ex Graeco tum schola. Nisi quis putet Galenu' istanc plantam forte nobis indicasse, cum de Aro in libro secundo de alimentorum facultatibus haec scripserit: Ad Cyrenem au tem planta liqca nostrate est diuersa, nam in illis locis Arum minime est medicamento sum, & acre, ut rapiS etiam sit utilius. Idcirco hanc quoq. radicem in Italiam aduehunt, ut quae longiori tempore imputris, di sine germine possit perdurare, Haec Galenus: ex quibus liquido constare visum est Arum non Aegyptium, sed Cyrenaicum nobis Galenum expressisse, Non tamen negandum duxerim nos posse exinde Iuspicari huiusmodi A rum, quod sit vulgaris Colocassia, quasabam Ac gypti an, este haud iniuria multis creditu m e st, ea-qUa p rae ferti m conice tura , quoniam fateatur, hanc radicem nihil medicamentosi habere, & in cibo est e rapis utiliorem; at q. etiam quia de ea dixerit: idcirco hanc quoq. radicem in Italiam aduehunt, ut quae longiori temporc impuriis, & sine
263쪽
germine possit perdurare, Notae profecto illi ulce Cyreneniis
Ati eaedem videntur cum nCtis colocasse laeta Etenim ne vel co locassiae radix rapis gustus suauitate in victu cedit,i apis enim longe acrior est, parum aerimonia ci vulgari Aro differens, sed clixata,vt rapa dulcescit acrimonia q. exuitur,quae etiam id habet amplius. quod imputris, & rine germine possit longiori tempore perdurare, Indeq. sit Vc ex Aegypto,& Creta insula& Cypro suis natalibus, Sc in Italiam, m aliaS longinquas,
extera i q. nationes incorrupta, & sitne germine convehatur. Cuiusmodi radices fuerunt, qua S anno proximo accepimus ex Aegypto. qau in edrae, imputres, sine ullo germine ad nos peruenerunt, Uerti m enim vero, licet G dentis eo modo sinu Cyrenaicum Arum ita expresserit, tamen non necessario inde colligi potest, arum illud colocastiam strogylotitam est e iat potius credendum videtur illum descripsiste Arum spetie distinctum a Colocasia,unum idem specie cum eo, quod Di Iscorides, & Theophrastus nobis descripsisse Pisi sunt, quodq.
in Graecia, Asia,& in Italia sponte nascitur, a Cyrenaico solumodo differens quia est admodum acre, O medicamento,u. idcirco minime esse esculentum, & in cibo utile, ut Curenaicum, ex illius soli ptoprietate dulce, exculenturno. redditum cuiusvis acrimoniae expertem substantiam nachim, ut esu ipsis rapis, cdecoctum tamen . non crudum cum multum habeat acrimonia: sit v c licis. Non enim ibi Galenus rotam Ariillius Cyrenensis plantam cum singulis suis partibus,delinea-uit. Quare Plinius eam ari Aegyptii des csiptionem ex Galeno mutuari non potuit. Multo vero minus ex Theopra sto, &Dioscoride, qui Arum meminerunt mech camento sum , in Gra:cia, in Asia,& in Italia sponte nalcen S. Ex antiquoiu iras . lectione, non video, quomodo polli mus, quid sit Arum Aegypti una cognoscere, quin imo antiqui sciri plores de omnibus radicibus esculentis, quae fuere Aegyptiis ad cibum familiares, adeo consu si, dc discordes si ierunt, ut vix quicquam certia nobis sciri queat: Etenim quidam illorum duo sol tria iiDO-do radicum bulbo sarum e seu lentarum genera illis gentibus oti m familiaria fuisse, posteritati tradiderunt, , t pol e Lortina Niloticam Aegyptiamve vocatum,nt q. fabum A pupliam.
264쪽
Halce duas stirpium radices solummodo Aegyptiis nolli,su i ste, scripserunt, Herodotus, Diodorus Siculus , Theopra,stus, at q. Dioscorides, Plinius, Artam Aegyptium addidit, exl a linis etiam Columella, ct Paladius colocalsiam tamquam stirpem Aegyptiam adiunxerunt. Neq. concordes etiam fuerunt in harum stirpium partium descriptione. De loto Theophrastus eius radicem,& rotundam esse statuit, & rnali colo.nei amplitudine eam cc spici.Quod falsum est e,oli in in Aegypto animaduertimus, quando, ( ut alia S quOq. de toto Aegyptio scribentes, notauimuso Planta Arais et Nil ab Aegypt ijs vocata, sit legitima nullo Aegyptio reclamante lotus Nilo- tica antiquorum, quae tamen fert radicem, S magnitudine, & figura, nuci iuglandi omnino similem , aut pruno oblon go, Quid amplius 3 non ne uniformiter Theoprastus, Dioscorides, Nicander, & Plinius caulem fabae Aegyptiae, dupla papaueris amplitudine, florem papaueris itidem ampliorem roseum , atque tabas esculentas ut etiam dictum a nobis est, tribuerunt 3 de quibus superius satis dubitauinaris , cum nusquam in ea prouincia in aliquibus plantis maximi ii caules , flores, atque fabae illae exculentae reperiantur, neque ab aliquo Aegyptio cognoscantur. Neque aliquis nobis obijciat, dicens: Andreae Matthiolo eam plantam non fu i Te ignotam, cuius delinea tam imaginem nobis in suis ad Dioscor dem commentarijs doctissimus dedit, ego etsi numquam de Mattheoli ingenuitate dubitauerim,
ramen dubius sum, quod &in Historia Aegyptiaca dixi, ne fuerit a sitio Bui beNe deceptus qui ficte stirpis imaginem (det
ueniam mihi abeto receperit; ego spero breui tempore de istac planta adhuc firmiorem notitiam me affecta turum iri: APq. etiam cae eo sabae Aegyptiae icone magis dubitaui , quod eam viderim spinis carentem. de quibus d heoprastus inquit: Radix eniim valida est, nec procul harundinu in stirpibuS, verum spinis sub horrens, quamobremCrocodilu Seam refugit
ne occureris oculo Offendatur,quoniam acute non videt. Sed
quid de Plinio dicemus qui singula sed cum errore ex Theo-issii, id, phrasto mutuatus est 3 Cum errore(mquam dico, quod scri-
pserit fabam Aegyptiam nasci in Aegypto spinoso caule, qua
265쪽
de causa Crocodili oculis timentes refugiunt, sed quid de co- i. ii. io. locassia 3 cum ipsam cyam uidest fabam appellari tradiderit e cap is,
fateaturq. habere thytium, caulemq. coctum esse araneo sum in imandendo.Qibus sane ita cognitis auderem assima a re veteres hos scriptores numquam praedictas plantas viventeS cOspexisse. Restat ut presentem disputationem absoluamus,quS-da de colocassiis rotundis considerare,quippe quid sint, quo tu plicis differentiae,atque an rotunda Atum dici queat.COlO- cassias vero dictum est esse stirpes in aquis palustribus, & lacunosis sponte nascentes solijs amplitudine,& figura, ad personaliae maioriS,ut etiam Plinius expressit, radicibu sq. crassis, carnosis, bulbosis . quae decoctae apud Aegyptios ad cibum in delit ijssunt. Hae vero figura differunt, quoniam quaedam macrortet eidest longae radicis, sunt de quibus proximo capite diximus; quaedam strogylorigae, quarum aliquae, in apicis radicis medio, germinant,atq. hae profecto sunt,quae aliquando florent. Altera est ex strogylorixis qua longe maior est, quam maximum cotoneum sit, sed breuior magis in seipsam compressa, quae non in medio apicis extremi, sed circum apicem germina producit, unde pars in apice media germinibus vacua est. An colocassia rotunda specie differens sit, a macro ri-γa, quam credidimus esse fabam Aegyptiam antiquorum ti , , hPaladius fortasse visus est pro colocassia radicem strogyloti-pi , ei metam esse intelligendam, cum in eius Latii dixerit bulbos, esse iis x 'i' conserendos, quo nomine rotunda radix exprimi videtur, cu ' bulbi omnes strogylorigi sint, De hac colocassia ipsa ita scrupsit: Hoc mense colocassiae bulbos ponemus, Amant hu mi- dum locum, pinguem maxime irriguum, circa sontes laetantur, & riuos, nec de soli qualitate curant, si perpetuo foueantur humore, Frondere prope semper possunt si tamquam citreta tegumentis defendantur a frigore . Dubitandum videtur, an strogylorieta colocassia specie differat a macrori Za ; ego quidem puto eo modo solum, quo rapum stro-gylorigum differens videtur a macrorjZO, quippe ambas e re colocassiam, conuenireq. simul in foliorum,dc amplitudine, dc sigura, non minus . etiam in radicum sapore, &gust i,
Q qualitate ipsa medicamentosa, sed tamen nondum est
266쪽
deprehensum, macro rigam coli cantam alicubi florem pro tulisse, Quibus colligo colocassiam si rogylo rigam, idcst rotundae radicis, specie non alii 'at, a maci ora Ea, idest longe radicis: Vtramqueq. eosdem,& nu medic nam, d ad c litam Vsus habere, cocta sq. m cibo rapi S merito tale utiliores: De mu
negamus, clam habeat folia similia, radices & flores eodem modo, at q. in pistillo fructus producat quam similes, ta hilominu S non concedam, ex hac similitudine Colocassiam Aruesse,quin imo specie ab ipso d:fferre,longe plures sunt disteretiae, quibus ab Aro in te istinguitur colocasiia quan i sit cum ipso similitudo, si de foliis loquamur, Ata solia, alia magnitu dine,& alia figura cerniantur maciniosaq or ia snnt,colocausae vero longe maiora latiora, & longiora absq. vllis maculis
insecta apparent. Ari 'Hoci. Hos similis colocasiae flori, sed mdiffert, quod colocassius flos tenuitate plus ad aris ita forem conuenit, at . in figura. Ab Ari vero,& ari ari sore colo iecandido differt,fructusq. etiam non illius colore facit. Ari vulgaris radices quod sint paruissimae nullam cum colocassiae radicibus habeant conuenientiam. Est vero Ari motant, de quo
postea scribemus, radix ad modum similis, sed id proprii habet in quo a radicibus colocassiae differens est, quod diu erutae terra, non sertiatur Vivens, ne q. germinet, ut radix colocassiae extra terram eruta, sed tem pore siccatur,exarcscit, nullis prius germinibus productis. Sed quid de Ato magno Andreae Cesalpini sponte in Siciliae aquis proueniente, qUa plan-ram ait vulgo colocassiam vocari, dicemus 3 An erit colocasssia Aegyptiarnequaquam; cuoa habeat folia maculata, erit vero Arum esculentum cum sit innocentis gustus, & sortasse erit Arum Theophrasi de quo in libro septimo de historia plantatum, dixit: Habere folium cum latitudine caniam , &cacumeraceum , ct in libro septimo de historia plantarum itidem scripsit: Ari quoq. radix cibo idonea est,& folia euas modi decocta in aceto mandi nimirum rostant, sua N S prosecto &ad fracta utilis est. Haec ut incretinentum capiant, cum foliis luxuriatur,ssuemadmodum ampla sparguntur stalia de flactcntes ipsas circum Obi Uere si lent, quo Planta non in Uer
267쪽
mina excrescat, sed totum alimentum in suum attrahat caput, quod vel in bulbis nonnulli incomponendo facere asse solent: sed quid tandem de differentia colocassiae ab Aroex ipsius viribus , & esculenta facultate dicemus. Radix colocassice dulcis est cum acrimonia, qua decocta ex toto exuitur, atque non leui adstrictione : de qua idcirco Ab- imbetar medicus Aegyptius dixit Radieem colocassiae decoctam omnem acrimoniam dimittere , reddique cum adstrictione viscidam, indeque esse quod ea sit crassi nutrimenti , dc tarde concoquatur, stomachoque grauem molestiam inducere , neque est quod aliquis dicat Dioscoridem, vel etiam de Aro dixisse Radicem eius decoctam cum minus acris sit edi, quod, & nos fatemur, sed ea tita acrimonia , ut colocassiae radix non exuitur, sed acris remanet post cocturam etiam, proinde comeditur sane acris , & medicamentosa, ut recte Galenus de hoc eodem Aro sensit, unde meri ro dixit habere facultatem incidentem, eXtenu nantem , atqne detergentem , quod prorsus, opponitur facultati colocassiae, quae est dulcis adstringens insarciens, obstruens, Galenus de Aro in libro sexto simplicium scribens dixit: illius radices habere facultatem
detergentem mediocriterque incidentem crassitiem humorum , Quod vero etiam ex Dioscoride cognoscatur , radicem Ari decoctam esse calidam , incidentem , & dete gentem, neque pro alimento edi, sed pro med camento
ex eo liquido apparet quod Dioscorides subiunxerit, Ariradicem , semen , & solia dracunculi vires habere , cuius
quidem nemo inficias ibit, esse multum acres, & cali, das . Quare ex facultate etiam colligimus colocasisiae radicem esse diuersiam ab ari radice. Hanc esse detergentem, di illam in farcientem. Quomodo itaque eae stirpeS , quarum vires diuersae contrariaeque existunt, non differunt
specie t Neque est inferendum , colocassia Aro est similis ergo specic Ari comprehenditiar , Rheutia est simile rhabat baro, non tamen ut nos in tractat hi de Rha pontico ostendi nitas utriusque radicis planta una eademque est. Flo,
rem seri arisaro longe quam Aro similiorem folia magis
268쪽
ad personatiam , vel ad petasitem ; radicem vero vulgari Aro prorsus dissimilem habet, similem vero Aro nostro Montano. Sed facultate omnibus Aris dissimilem, vel melius dicam contrariam, cum eae omnes admodum acres sint, ita ut ne vel etiam coctura acrimonia exuantur, unde medicamentosae detergentes, omnes comprehendantur , collo castiae vero, quod coctura omnem acrimoniam dimittant, redduntur Omnino alimentales crassatque substantiae atque viscidae, facultatisque ad id infarcientis,&obstruentis, quod
itaque collocassia ab Aro specie distincta sit, mirum haud
est si nulli veterum scriptorum colocassi amarum vocarint,
excepto Plinio qui de colocassia, & faba Aegyptia omnia
ex antiquiS, magna tamen confusione accepit, ut ei nulla
fides sit adhibenda, idem & nos suspicamur ipsium in Ari Aegyptii desci iptione itidem suisse: Visium enim nobis est,
quod & M. Virgilius antea nimaduerterat, Plinium illis verbis dracunculum , & non Arum Aegyptium ex Dioscors de, qui scripsit maiorem dracunculum habere solia rumicis, idest lapati, radicem grandem , rotundam, habereque caulem rectum bicubi talem baculi crassitudine. Quis non suspicabitur Plinium sua illa descriptione Ari Aegyptii ex Dioscoriden or colocasis jam Aegypti, sed maiorem dracunculum delineaste 3 praesertimque cum dicat habere caulem hi cubitalem , rectum baculi crassitudine , qui est dracunculi maioris, non colocassiae caulis , cum illa caulem dodrantalem ferat mini re eque bicubi talem Colligamus itaque colocasis iam non es e Arum, sed cum ea planta quandam habere similitudinem , qua tamen non impediente, colocassia erit planta ab aro specie distincla, s enim arum sui stet ex veteribus , plures ipsam aron Vocassent, neque
spurijs Dioscoridis nominibus prorsus sidendum etsi apud ipsum legatur, Ariam Cyprjjs dictum fuisse colocassiam , cum nusquam alibi, vel apud ipsum vel apud alios id
habeatur. Quod ad colocassiae facultates attinet ex ijs quae nis per dicta a nobis sunt ccnsabit ipsam calidam primo excessu leuiterque siccam esse, adstringere. in sarcire naeatus,eosdemque Obustrere, Serapio ex Aben Mesii a illanc
269쪽
hane radicem hi imiditatis pinguis non esse expertem statuit qua augeat semen atque Aegypra i ob id assicinant decoctam mouemlibidinem,oc haec decoloc diis. 'Lae Semiam