장음표시 사용
251쪽
DE PLANTIS EXOTICIS. De Colocaspa macrori a minore desi longe radicis
Cap . X V II. Ym Loti plata ex Aegypto accepimus etiam
colocassiam macro rigam alteram,ab ea,qUφ,& in libro de plantis Aegypti, & in historia
Aegyptiaca proxime evulganda delineaui, mus haud parum differentem , illa enim quasi per terram repens longe crassior, d
carnosior isa est. Haec vero colocassia macroriZa planta est,& in toto,& in partibus longe minor. Folia si quidem longe minora cernuntur,tenuiora, ct magiS in acu tum desinentia colorisque virescentis dilutioris pediculi itidem sunt longe subtiliores, gustus valde acrioriS, acu tioris . Radix vero longe gracilior, exterius Obscurior, intuS non ita alba, ut altera longa visitur saporis itidem acrioris, per rectum autem in terra manere videtur, seu iacet, ut betae radix. Numquam in ea regione visum est hanc plantam caulescere, nemque florem neq. fructum ferre. Neque haec colocasiae speties inibi est multum frequens, neque minus in usu est apud eas gentes familiarius cuiusmodi est altera macrori Ea maior, . quae etiam gustui ex vire elixa est suavior, & ea Aegyptij v scuntur frequentius, In magna enim copia inibi nascitar, decocta sane dulcis redditur, omnemq. in coctura acutum, &acrem saporem ammittit. Itali et jam ibi viuentes magna voluptate, & cocta, scilicet, & elixa,& in sartagine si ixa, vescuntur. Insiuauioris gustus est macror Za minor, & durioris substantiae . Est tamen haec caeteris alii S colocasset jS, medicamentosior. Decocta enim stomacum iuuat, appetentiam con citat atq. essicacius urinam mouet. Sed quaedam me ad istiusce stirpis cognitionem illi strandam non pigebit,& repetere, &accuratius considerare,& primum quid faba illa Aegyptia apud VetereS suerit, an nunc alicubi vivens reperiatur, an siit colocasisia, vel ab ipsa spetie distinguatur, quidque & ipsa comlocassia dicatur, & si ad Arigenus eam referre debeamus,
non minusque etiam si eam Plinius solus (qui Aron Aegyptium
252쪽
2g2 PROSPERI ALPINIptium meminerito per Ari descriptionem intelligi voluerit Haec a nobis in presentia sunt cognoscenda constat vero (verem ipsam aggrediamur olim fabam Aegyptiam suisses bam nascentem copiosius in palustribus , & stagnantibus Aegypti aquis, ac non minus etiam in multis lacubus, in Syria Cilicia, ac vel etiam sauctore Theoprasto circa Toranani agri Chalcidici in quodam laco, huius autem solia fuisse ampla pilei Thessalici magnitudine, magnum scapum, store
duplo maiore, a nam papaueris,colore roseo laturo: Caulemque quatuor cubitibus longum digiti crassicie, mollem absq. geniculis. Radicem vero istiusce plantae fuisse arundine cratiliorem, acculeatam, qua cocta,&cruda illis gentibus grati simus cibus fuit,scilcet elixa,&assa,quaeque fuerat stomacho utilis multum nutriebat, tardique ( quod astringens esset transitus. Quam radicem, ut Attheneus est auctor, Aldixandrinos , & Cyprios Colocassion,&Colocassiam olim vocasse, constat. His q. notis faba Aegyptia fuit olim ab antiquis expressa. Haec an nunc alicubi vivat dubium maxime est, quando in Aegypto nusquam hactenus planta inuenta cognitaq. sit illis notis praedita, maximeque quae thyrsium illum longissimum maximumque ferat cum eo amplo flore, & fabis illis pro fructu, quae flori succedant, exculentis, de quia bus aperte meminerunt Theoprastus, Dioscorides, Phylar
solo quondam ab antiquis sererentur, non in Aegypto duntaxat, sed in multis alijs locis, Nicander de iis in Georgicis, ita
habet sine pilam tu fabam serito, di post metas
E floribus coronam texas: de lapsu Maturo fluctu cibaria pransuris Pueris, O iam pridem cupientibus ira manum des o quidem radicem clixam in epulas promo
Ostendunt fine Aegyptii incolae in lacubus, aquisque palustribus nasci plantam radice preditam longa, crassa, carnosa, geniculata,crassi harundini maxime simili gustu acri adstrin- teque esculenta, atque invictu eosdem usus apud Aegyptios praebente,quos fabae Aegyptiae radicem olim habuisse,costat, quam
253쪽
quam nunc omnes colocasiiam appellant.Qtio nomine vocatam quoq. fuisse olim a multis fabae Aegyptiae radicem, scilicet a Dioscoride, qui dixit sabae Aegyptiae radicem a CyprisColocassiam vocari,& Athameus ex Nicandro, quiscripsit: eam radicem Alexandrinos colocassiam appellasse. Plinius vero scribit, In Aegypto nobilissima est ce cassiae,quam Cy mum aliqui vocant, quo fit ne Aegyptiae fabae planta a Theophrasto,& alijs,cum caule, flore,& ii tactibus descriptam, plane Quod nusquam in Aegypto ea nascatur ubique locorum perinfe fateantur,dubitant potius ea de faba Aegyptia (quod scilicet caulem ferat, florem, & pro fructu fabas edules) veteres cum errore, aliorum relatione deceptos posteritati
tradidisse. Vnde ij idcirco fuere haud iniuria suspicati fabam Aegyptiam esse colocastiam Aegyptiam Macrori Zam a: nobis vocatam, idest longae radicis, praesertim q. cum ea radix sit harundine crassior, eiu sdem coloris, exterius quippe nigri catis, intus albj, saporis acris, adstringenti sq. quae decocta redditur gustui iucundissima quamobrem illis gentibus in cibo est familiarissima, eosdemque usus habet, & ad cibum apud Aegypti incolas ,& ad medicamenta, quos Aegyptiae fabae
radicem Olim ex antiquis habuisse constat, Addunt solia nostrae colocassiq notis omnino conuenire cum fabae Aegyptiae foliis, & amplitudine, & figura, eamque, & propriam , dc singularem notam habent, quae foliis fabar ab antiquis ex- p re illam fu i ste visa est. Maxime vero ab uno Strabone ita de ea dicente: Delectantur autem in Thalamegis nauibus densissima fabeta,& eorum foliis inumbrati, quae adeo magna sunt, ut poculorum, & catinorum usum praebeant, habent enim concauitatem ad id idoneam, utebantur iis ad pocula. Hoc singulare in soliis vulgatae nostrae Colocassiae recognouimus quum aquam multam ex pluuia in eam foliorum cat talem delapsam multos dies conseruatam, quam quisque commode ebibere potuerit, saepius viderimus. Hinc ire so lasse est, quod multi ex antiquis , cum de faba Aegyptia egerint squod scirent ipsam, &colocassiam unam eandemque esse stirpem ne verbum quidem de Colocassia , ut Iheoprastus, & Dioscorides fecerunt: Idem ex Diodoro Liber Secundus. Gg Siculo
in lib. I. deis nosas lusiatu, In Ceo.
graphiae lib. 1 Te Intui. dc fabulosis
254쪽
Siculo comprehenditur, qui duas duntaxat stirpes Aegy- Colume ptiis familiares cxpressit, scilicet lotum Niloticam , atque Libam Aegyptiam, ne verbum quidem de colocastia locutus.
P. . ius Eodem modo plu res ex antiquis qui de Colocassia egeruntiri uel id minime tabam mcminerunt. Curiis modi ex latinis fuerunt
x btate Columella , & Pabditas. Vtrique scripserunt de colocasse si 1 ne verbum quidem de faba Aegyptia facientes, Idem fecerunt , & ex Arabibus Avicenna , ct Serapio , qui de Chut callia solummodo scripserunt. Abi rubetar vero medicus Aegyptius visus , est voltusse colocassiam esse quae
habet radicem rotundam , praesertimque ad malum aurantium inel nantem. Qui tamen non negauit fabae Ae gyptiae quam crassiorem radice harundinis fecerat sua aetate vocare colocastiam . Addunt ad eam sententiam confirmandam complares ex antiquis scripsisse fabae Aegy- ptiae radicem Colocassiam appellari. Huiusmodi fuerunt ex Graecis Djoscorides , Diphilus, Siphnius, atque Nicander, ut Atthaeneus est auctor. Hoc maius expressime visu S. est cum dixerit. Colocassiorum fabas decorti eauit, ct incidit: Plinius etiam ut nuper etiam meminimus fastus est colocassiam, cyamum, idest fabam fuisse vocatam , quare nobis quidem visum est colocassiam macro rietam, cise fabam Aegyptiam antiquorum, cuius opinionis suerunt viri doctissimi. Hermolaus Barbarus in suis corollariis ad Dioscoridis libros,
M. Virgilius, & Aloysius Anguillam, & alii viri undequaque celeberrimi , quorum opinioni libenter nos subscria psimus. Sed quid ad Nicandrum qui expressit fabam Aegyptiam ferre caulem maximum, scapum magnum, si remque roseum, magnum, & fabas esculentas 3 Suspicatur antiquos salsa relatione deceptos haec posteritati tradidisse; fortasseque caulem, scapiam , florem , atque fru- ctum Aegyptiae fabae, qui fuerat loti Nilotici attribuisse, cuius radix esculenta in cibis apud eas Aegypti gentes in delitiis, est habita Quare colligimus colocassam macrori- Tam maiorem ex iis, haud indigne vitis maxime eruditis
visam, & creditam suisse esse fabam Aegyptiam antiquorum
255쪽
riam , eoque vel maxime illo argumento, quod illa fabae Aegyptiae planta olim iam abundantius proueniens in aquis palustribus, & lacubus Aegypti foliorum, caulium, florum magnitudine, fabis esculentis radiceque itidem olim apud Omnes incolas, esse in delitiis habita , nullo Aegyptio non cognita, nusquam hac nostra aetate in tota Aegypti prouincia nascatur, atque a nulliS cognoscatur. In Historia Aegypti dedimus i conem colocasselae macrorigae maioris per terram harundinis radicis modo serpentis. Nunc alterius non serpentis, sed recte in terra actae imaginem itidem damus.
256쪽
Colocastita Strogylorietabulast rotundae radicis.
257쪽
Deco casastrog lori ideli rotunda radicis. Cap. XVIII. Rssenti hoc anno M D C I. ex Aegypto Varias radices colocassiarum accepimus Vluentes quasdam longas, de quibus proxime nunc egimus: quasdam rotundas, inquibus duas disterentias obseruauimus,s quas da illarum magnu malum cotoneum rotundum aemulantes,quales accepi ex Antonio Antonini, qui multos annos, & Chirurgiam, & pharmacopolia in Aegypto fecerat, qui q. proxime Venetias, ex Al xandria Aegypti venerat,hae radices germinant ut omneS alte bulbore faciunt in apicis radicis medio rex terius rubesciit, intus candicant,gustu acres cu adstrictione obseruatur. Post aliquot menses alias, Sc longaS,Sc rotundas, accepimus ex Cairo
Aepypti a Mattheo Carbono philosopho, & medico illustri
abhinc multos annos, ut superius quoq. dictu est,in Ae gypto medicinae facteda: causa, morato,amico plurimi Obseruando.
De logis satis superq. diximus, rotudae in hoc a prioribus dira ferre visae sunt quod prioribus logq maiores in latitudine qua datenus fuerus,& velu ti copressis,& la tq,quq id proprii habet, vino omnes in apicis radicis medio germinent at circii circa in apice, nihil germinis in apicis medio producetes, In colose, gustuq. aliis similes visae sunt,sed age dicamus, quae de his situ digna existimavimus,& primo quod quq da illai u in hortulo nostro floruerit, atq. postea an lisc eolocassia Aron Aegyptiust aestimadarde qua re tametsi scia me abude satis disputaue in nostra historia Aegyptiaca, in presentia maiori veritatis argvinetolauod hac plata floruisse viderimus rursus accuratiore sermone habere instituimus, & in hoc sensu no dubitabimus septies vel elia repetita fastidiu studiosis nultu allatura, quod id a nobis fiat veritatis dutaxat indagandae studio,neq. imminrito san ,cu haud nondum earu stirpium Aegyptiam cognitio plane nobis innotuerit,sed ad re venio. Hoc anno inquam M D C XII. circa m ediu Iulii mensis radix colocassiae rotum da,ex iis,quae germinat in apicis medio,qua praeterito anno ac
258쪽
amplitudine mali coronei, in secretiori meo hortulo terrae, mense Apr. cosita no sine max ma,& mei,&alioru multoruadmiratione unicussore produxit ex cauliculo rotudo per pediculi unius folii maioris fissuram exeunte, fgrita, & magniatu dine Ata flori, quam simili mum, palmarem logitudinem cauliculo cum flore non excedente. Primum cauliculus exiit rectias, rotundus, asparagi crassitie, cum sol ijs istiusce plantae concolor, in cuius apice vagina seu in Volucrum longum, ariin uolucris sim j limum cernebat ut minus quam in Aro admodum in subtile desinens undiq. clausium coloris aurei, cui Viride sit permixtum. Quod biduo sese perlongum explicuit, floremque Ari modo exclusit digiti minoris longitudine,
macro piperis crassitie, colore candido , ac veluti serpentis caudam quasi serpentis linguam foris ex ore exertam , simulantem, & post triduum inuolucrum cum flore fere totum emarcuit, cquod non sine, multa molestiat ullo forsitan ab immodica irrigatione. Hoc igitur inquam anno in nostro hortulo colocassia rotunda floruit, & non sine multa studiosorum,& ad miratione,ac fere non paruo stupore, quos prius no latuerat, ullam colocassiarum,uel in Aegypto,vel in
Creta, vel in Cypro, cum flore visam umquam fuisse. In Aegypto,(ut alias quoq. dixi mihi conscius sum,numquam colocassiarum aliquam,caulem, vel florem propsisse Aegyptio, rum uniformi testimonio longa experientia deprehensum esse constare; Iacobus Mannus medicus Salodiensis qui ante me multos annos in ea prouincia magna cum laude ad V netam nationem Illustrissimam sana radam,medicinam fecit, amicus mihi familiaris, saepius quam sancte iurauit senumquam,etsi magno studio perquisierit, potuissealiquem flore in colocassiis videre dc multo minus aliquem Aegyptium audire,qui mite florentem quampam ex colocassiis viderit. P trus Bellonius Cenomanus olim simplicium medicament rum indagator solertissimus e pressit, in suis itinerariis obse uationibus pluries ex Aegyptiis cum rogasset,ut ipsi ostenderent coloca iam in flores,& fructus, fuisse maxime derisum, quasi rem ridiculam peris stet, qui ingenue faterentur in eo so
lo numquam vidisse flores in illis plantis,neq. ab aliquo intellexisse
259쪽
BA PLANTIS EXOTICIS. Erylexisse eas plantas flores prompsisse,neq. Vil f tactu S. His v ro testimoniis persuasus, numquam ante hanc d em rn hi potui persuadere, multo minus in alijs locis colocasii js clienigenus, umquam in ipsiis plantis stoi es conspectOS fuisse, neq. in alieno solo floruisse. Quis quaeso me de hac re fortiter deprehedeit quippe quod mordicus negauerim in Italia colocassias quasda an siores aliquando promere potuisse, si verum sit in Aegyptio solo illis patrio numquam si otuisset Nunc vero ingenue fateor me falso id credidisse, cum in meo horto una ut dixi, ex colocassiis macrorigis hoc anno vives unicum florem protulerit, Quem florem viderunt plures rei Bolanicae studiosi, cum Paeta uini, tum aliarum nationum, pri mi fuerunt Germani tres, scilicet Henricus de Plettemberg liuonus, Iacobus Wolfangus, Pomerus Norimbergensis, & Ioannes Henricus Tirchberge rus Norimbergensis unus ex doctissimis meis auditoribus,ex Patauinis vero qui multa cum voluptate hunc florem diligenter consipexerunt, fuit Paulus Gualis clus Vincentinus Patauinte Di cesis Episcopi vicarius admodum illustris, generis . nobilitate, & propriis virtutibus inter nobilissimos praesides plurimi aestimatus, simul cum admodum Reuerendo Presbitero Laurentio Pignoria, morta sitiauitate,& reconditarum litterarum studiis,editis .doctissimis scriptis apud Gymnasii Patauini,& professores, & studiosos maxime celebris, cum multum itidem Reuerendo presbitero Martino Sandelli D. Martini Patavii praeside viro in bonarum litterarum studiis exercitatissimo Quid amplius dicam 3 non e sere innumeri medicinae studiosi ipsum saepius,& videre 'reuidere, voluerut 3Supposita vero hac veritate, L. quod aliquando vi su m sit, colocassiarii m quasdam floruisse sequod &Ferrandus Imperatus, & Fabius columna viri in naturae cognitione eminetissimi annis proximjs me per litteras certum fecer ut, quippe non semel Neapoli aliquas ex colocassiis flores prompsisse)duo nunc cognoscenda proponimus: unum quamobrem, quaedam colocassiarum in Italia aliquadosi
ruerint,& in Aegypto, Creta Insula, & Cypro locis ijs plantis
patrii Si numquam: Alterum an colocassia rotunda quae flore
seri, quod multis viris de plantarum studio bene meritis vis
260쪽
sum est, Aron dici debeat, aut possit. Quod ad primum perti,net,scilicet cur sit,quod stirpes in Italia ipsis peregrina aliqua,
do floruerint, numquam vero in Aegypti solo nativo ac proprio. Hoc aliquibus reserendum placuit, in earum radicum stirpium pro fertili situ deflectionem: Aegyptii enim quotanis ut eas multiplicent in parua frustula radices antiquas s cant, &iis radicum frustulis veluti paruis terra consitis buia
bis,eas stirpes conserunt,& hoc satu colocassiarum abundantiam, sibi incola quotannis comparant. Quo sit ut radices colocassiarum quotannis culturae causa in parte S recidantur,atque ex iis nulla perenniter Vivat, atq. idcirco ab ipsis florum,& fructuum omnem tacunditatem tolli . Quod tame ob eam causiam fieri multi haud iniuria negant,cum multae ex iis sti pibus sint,quarum radices litus causia non secantur, quippet sylvestres perenniter viventes, quas tame omnes steriles fuis- se in eo solo constat. Nos vero istiusce varii euentus causiam referendam putamus, in Aegyptium solum in quo eae stirpes vivunt pinguissimum,aqua Nili fluminis,omnium aquarum optima abunde irriguum, atq. humens. In quo solo maxime hae stirpes luxuriant, plurimum q. dc in foliis, & in radicibus augentur, indeq. radices maxime multiplicant, ut ob hanc causam,&floribus,&fructibus steriles reddantur; Non secus quam fiat in omnibus plantis bulbosis maximeq. in narcysi S,
hyacinthis,bulbis eryophoris, bulbosis'. iridibus,&aliis similibus. De quibias e topiariis quotannis obseruatur, quae ex iis plurimum in radicibus augentur,atq. eas multiplicant in terra,minus florum, vel nullos ferte: Unde fit, quod qui ex bulbosis plantis plures flores videre cupiunt,bulbos singulo tric-niosquo tempore plurimum in radicibus multiplicant a terra eruunt, quos denuo in terra macra, cretosa, & mala conserentes florum abundantiam sibi comparant, quoniam in macro,&sicco solo neq. in radicibus mulitina augentur,neq. eas
multum multiplicant, unde stirpium humor prolificus sursum in caules abundantius ex radicibus sertur, ad flores producendos . Idem etiam euenire colocassiarum bulbosis radicibus credendum videtur, quia in Aegyptio solo nativo pinguissimo,optimo, maxime Nili aqua irrigato quod Aegyptii