Classicorum auctorum e vaticanis codicibus editorum tomus 1.10. ... curante Angelo Maio Vaticanae Bibliothecae Praefecto Tomus 5. 5

111쪽

DE VERBO.

SI fieri a corruptae mentis hominibus introductum est, et his qui nullam ex veteribus rationem scriptis acceperunt. olentes inproba ut iaὶ certa probare et confirmare , sumebant quasdam quasi coniugationum species , ut alii dicerent secundae coniugationis esse , quia licet haec perba in prima persona non more Solito in eo, exeant , ut Video , certe in secunda persona in .cs- desinunt bj, utes. A quibus inquirere debemus utrum suturum tempus eiusdem verbi in .bo. aut in .bor. exire posse inveniant. Alii vero firmissime contendunt tertiam esse coniugationcm , quia indicativo modo , tempore praesenti , numero plurali , persOna tertia , -sunt. habent. Sed quia omnino per totum verbum nihil habent , quod tertiam coniugationem Veraciter ostendat, pro Clo errare eos Opinabile est. Falsis itaque et commentaticiis imperitorum suspicionibus detectis , inuno amotis , Omne verbum quod primam habuias personam , non in .o. litteram desinuerit , nullius coniugationis esse incunctanter desinimus. i9. Sane etiam illud quaeritur , quare cum tres

ordinationcs esse omnium antecessoriun doctorumque nostrorum Confirmet auctoritas , in unaquaque

ordinatione quasi confusibili modo alterius ordinis litterae interserantur ; in ta tum ut in prima , Secunda; et in secunda et tertia, repperiatur prima :scribis enim sic , lauda laudet , doce doceat , lu-

112쪽

haec commixtio facta sit. Super hoc plerique no trorum et a nobis et a nostris quaesiere parentibus : quibus consultate responsum est , hoc idcirco suscipi , non quia rationabile actum sit, sed ut modorum et temporum discrimen habeatur. Si enim imperativo modo dicas secundum primam coniugationein lauda laudet , doce doceat , lege legat . indicativum modum non dubitabitur et imperativum velle praedicere. IIoc etiam in ordinationibus visum est ingerendum. Quare in omni coniugatione lii cordo servetur , ut tu modo imperativo secunda persona in suo semper statu permaneat . Facilis est quaestionis huius solutio , quia haec persona Secunda nulla discrepatione cogitur Ordinem suum

mutare.

IO. Nune de moderatione strictim quidem sed plene dicere debemus, Moderatio est qua Per modos verba ponderantur : in quo moderamino ratiocinatores numerorum diligenter inquirunt , quare sescupla moderatio habeatur ; et porpessiore laὶ laetantus intellectu, secundum sex aulatus vel tempora

mundi , sex modos verbi positos ibin a veteribus phi

losophis credulat et asserunt : sicut etiam tempora verborum trino ordine secundum visibilis mundi tempora permensi sunt. 2I. In hac ergo sena moderatione Verborum nonnullae quaestiones incidunt. Ρrima corum nasci Lur

113쪽

qui secundum litterarum ordinem modos quoque verborum ordiri debere putaverunt , ita ut ab imperativo modo declinationem verbi exordirentur ;praecipue si in .a. litteram desineret , ut inacta liga planta: et ab hoc modo sinito infinitivus modus sequeretur, quia melius tune finiatur , ut mactare ligare plantare : deinde post hunc modum fa) , cum ad indicativum ventum fuisset , a praeterito tempore incipientes , quod in ini, litteram finitur , ut mactavi ligavi plantavi , in praesenti tempore sinem verbo statuerent , quia in -ο- terminatur , ut macto ligo planto. Sed quia haec illorum sententia inepta suspicione magis coacta quam ratione veritalis videatur esse subnixa, reliquum ordinem quo in secunda vel tertia coniugatione per singulos cuiu cumque verbi utuntur modos , reticere melius quam exequi puto. 22. Nonnulli de imperativo modo quaestionem dicunt , quare pri Inam personam habeat , secundum nos qui hanc negamus posse latine dici. Ceterum in quodam volumine , quod a Terentio Marcillio scriptum , ad titulum ita invenitur. Imperativus modus Secundum tres personaS , quemadmodum ceteri, inflexus. Sic enim habetur : laudem, lauda: addentesque in secunda persona sub distinctione scribunt , vel laudes. Sic doceam , doce vel doceas ; audiam , audi vel audias ; quaeram , quaero vel quaeras : et neutrali verbo sedeam , sede et

114쪽

54 EPIπDra. m. sedeas ; dormiam , dormi et dormias r pariter communi et deponenti, loquar , loquere vel loquaris ;glorier , gloriare vel glorieris ; horter , hortar volhorteris . Et in futuro tempore eiusdem modi si habetur , laudem , laudato et laudes ; et sic per

cetera verba. Hoc utrum Sit ratione plenum , an consuetudinarium , immo potius viliosum , nolo audaciter discernere ; quia etsi nos non habeamus ira usu , vel declinationis ipsius vel celebrium auctorum corte rara lectione docemur , non usque ad D r nnuere , si sorte contigerit primam personam in supra memorato inveniri modo. 2 3. Alia quaestio est quae quoSdam movet , quomodo quasi confusis vel commixtis modis insinitivus indicativo vel optativo adiungitur nee non

et coniunctivo fa . Sic enim habes , dico dicis, at dicere vel dicit, dicimus dicitis dicunt vel dicere. Temporo suturo dicam dices vel dicere , dicet , dicimus dicemus dicetis dicunt et dioero di ant vel ill-cere. Optativo quoquo modo , utinam dicorona diceres vel dicere. Fiaturum , utinam dicam dicas vel dicero , dicant vel dicere. Item cum diceremus diceretis dicerent vel dicere t et in passivo verbo iisdem modis scriptum invenitur dicere. Et ideo requirunt quae sit huiusmodi ratio , quae

infinitivum modum tam mobiliter Convertat , ut Per Omno verbum circumserat. Qiribus rationem a maioribus nostris traditam ac praeceptam redde-

115쪽

DE VERBO.

mus, quia infinitivus modus secundum soloecismum pro omni modo acci latur. Et ut hoc tam tibi quam omnibus palam fiat, inventa passim proferamus exempla. Catonius quidam africanus in epistola ad B manos de pace missa cum , inquit , pacem sacere , Vestra Sequimini commoda Q. Hoc est dicere , cum facitis. Virgilius quoque asianus in illo opere , quod quinque voluminibus de statu regali, graeco licet sermone , scripsit , et a Galerio no tri temporis grammatico versum est in latinum , sic inchoavit dicens U Reges antiquitas secundum inores sibi solitos legitimis populos deorum statibus regebant; quos si nunc quoque istius temporis reges imitati suerint, bene et competenter regnare. , , Hic regnare posuit pro regnabunt.

24. Sed forsan quis hoc improbans dicat latinum interpretem propter inscientiam graeci sermonis tali modo per transmutationem usum sui se. Non autem hoc contendat : nam etsi in grae-

eis dictionibus infinitivus modus pro qualibet alia

statui non debeat , certe aput Latinos , licet secundum vitiosam consuetudinem , saepissime ce tum est inveniri. Denique et Galbungus , quem nulla ratio sciendae conponendaeque latinitatis potuit

praeterire , in clarorum saὶ romanorum laudis imperatorum militumque libro sic non semel ne non tam de industria, quam obliviose ponere putaretur sed uaterna vice infinitivum pro aliis posuit modis .

116쪽

In primo quidem libri loco ita dicons clari im

peratores laude esse digni, , . ESse pro sunt posuit Postea autem V milites , inquit , roinani indefessum habent studium donec semper pro SutS vincere,, . Quod pro vincant legcndum est. Ut lique excelsa

Troiae moenia Utices fa ne disperdi caule timuere , , . Hoc dicens assignat infinitivum modum in optativi locum recipi debere. Post aliquanta O sodales romani civesque imperativo modo j consulu-

25. De impersonali modo una utrobique qUaestio ventilatur , Terunt ii quidem partibus obstinato contondentibus impersonale vcrbum ab omni ver-ho significatorio, id ubi tam activo quam deponenti , lain noulrali quam communi , Dasci indubitabili assertione solere , excepto pabsivo. Nam quod ab activo tertiae pursouau verbi passivi similitudine

derivatur , passi una iterum non repetit : prae se lim cum passi Vum Verbum alisque nominativo casu asseri non valoal: Galbiangi autum auditoribus nonnisi ab activo ct n utrali verbo impersonalem modum procedere posse. Quibus et ego lacile assentirer, nisi Terentii partes mile scὶ nobis exempla prodidissent, quibus sentcntiam suam affirmabilem secerint. Pauca proseremus dj in medium. Namque Terentium ipsorum fel praeceptorem serunt dixis-

arian. quorum.

117쪽

se Criminatur , inquit, ab omnibus , quia nos pecuniae in amicorum praesidia profligandae dura ditione pepercimus Et iterum Donati senis exemplum proserunt dicentis Gaudetur et gloriatur in nostris urbibus , rege de exilio redeunte , , . Sed quisquam sorsitan cum liaec audierit , praesumat dicere , quia magis activa et neutralia verba esse eadem possint, ex quibus liaee impersonalia veniunt, quam communia deponentia , id eri gaudeo et glorio . Quod etsi ego alicubi invenire potuerim ,

tamen quia non est usitatum , affirmare n n pos

sum.

us . De optativo quoque modo famosa et vent, labilis quaestio nascitur , utrum nempe in dcclinatione tres tantum temporum efficientias ostendat saj. Ita etiam ratio continuat, utrum ibὶ secundum e rum intellegentiam praesens tempus et Praeteritum

impersectum modus scin non recipiat; an potius duo

tempora sub una declinatione , vel propter latini status brevitatem , vel etiam ut audentius dicam, pro' ter angustiam, per duos ordines contineantur : ut cum dicimus , utinam rogarem l ad utrumque tempus , id est et praesens et praeteritum imperfectum, pertineat. Item cum dicimus, utinam rogassem l ad duo excurrentia tempora coniungatur : quod et ego in epitomarum opere ita esse sentiendum scripsisse me arbitror. Ceterum de coniunctivo modo , quia nulla ambiguitas est , nihil tractandum Pulo.

118쪽

Propter quod etiam indicativum modum in eundem praedictum, id est coniunctivum a , redigendum ac recipiendum nonnulli votorum putarunt ; quibus nec ego rennuere possum. Quoties ergo bj indicativus modus sententiae sc caput non facit , simplicem

coniunctionem faciat necessc est. Simplicem autem ideo dicimus, quia noli tam a doctiS , quam a simplicibus ac prosaticis exordium sumpsit haec scribendi consuetudo . Ceterum aput peritos quosque latinorum Omne verbum quod non ad dicturae id caput pertineret , coniunctivo semper modo pone

27. Nunc de subfiguratione breviarius quidam

sermo dicendus est. Primum ergo requirendum est quare compositio verbo accidat. Oh tres ut opinor causas , quarum prima eSt propter Sensuum expletionem et immutationum : secunda propter metri compositionem : tertia propter loquelae ipsius charaetorem scin .componcndum. Primam causam diximus esse , qua per siguras Compositas sensus otexplentur et immutantur. Explentur quidem cum per liane sigurarum assumptionem persectiores redduntur sententiae, ut si dicamus dico perdico , doceo perdoceo , facio perficio. Dico enim et doceo et facio etiam ab incipiendo possunt intellegi: cum autem docendi aut dicendi aut operis faciendi finis advenerit , tune .per, compositio adici potest. Μu-

119쪽

DE VERBO. 59 tantur vero sensus per lias subfgurationes duplicem ob causam , vel propter destructionem vel propter aediscationem. Destruuntur quidem cum dicas

dissipo vel discredo; illud ad sepis destructionem; hoc ad incredulitatem respicit. Aedificantur autem cum dicis consipo sal et concredo; quod enim illic destruxisti , hic reaedificas. Componuntur etiam Verba propter metrorum uti diximus compositionem ;sicut in versu quodam Gracchi bὶ oratoris legimus hoc modo dicentis bella Gallorum toto concessent iij in orbe Hic enim .cum. nihil ad sensum addidit, propter quod versum tantum explevit. IIaec de figuris dixisse sussciat , praesertim cum in epitomarum praedicto opere diligentius de figuris quaedam dixerimuS. 28. Nunc ad anuumerationem veniamus. Multi putant simplicium scriptorum hanc annumerationem verborum eandem esse quam et numeri mVerbo inter septem usitatas species accidentem: sed

nos hunc intellectum firmissimo destruimus , quia numerus simplex dualis est , singularis dumtaxat et pluralis ; annumeratio autem usque ad duo viginti species pervenit: quod factum ita nostri intellegunt, quia in prima Hebraeorum lingua idem elementorum Voluminumque numerus editus est : ob quam

120쪽

EPISTOI A III.

hoc tibi manifestius reddatur , singulas annumera species. Habes ecce in primis qualitatem verbi. per modos et lamas , -X- species habentem. Μodi siquidem sex habuntur, et sormae quattuor. Habes te nam coniugationem , quinamque significationem . Hinc octo species concluduntur. Per duplicem autem figuram et dualem numerum SUprascripta Sum

29. Verum quare tempus quod ternum est, et perSona quae aeque terna esse animadvertitur , ex hoc excipiatur numero , sorte requiratur. Sciendum proinde est historicorum hune esse morem , ut Cum typum aliquem vel numerum protendere voluerunt, non tam totam summae plenitudinem , quam quod ii, ad typum pertineat propositum annumerent. Quorum unus qui erat, ut rebantur, praecipuus Cliromas nomine , ad nos uSque PerVentans , quattuor tantum vocales litteras numerandas esse censebat. Cuius rei rationem cum ab eo Aeneas meus perquireret , tranquillo reddidit estamine. Scimus, inquit , et nos quidem quinque esse litteras quae vocales dicuntur : nostrorum tamen VeterVm Parentum moris antiquioris scὶ erat, Ut nullum numerum absque typo mensurarent: unde quia cum quino in supputatione numero nullus cardinalis processerit