장음표시 사용
171쪽
2 De Matribus Ecclesiasticis, O qur praesunt in monasteriit, uel simili statu uitae sine matrimonio, quomodo πι- Dana eum suis domesticis.1 Vod supra diximus de prineipibus & dominis temporalibus,& de parentibus,& quo nam pacto illi ad suos subditos: isti erga suos liberos se habere debeant: idem sere iudicium est de magistiis ,&dominis erga suos discipulos,& seruos, & de matribus familias erga suos liberos, & pedissequas.
Verum ut cuncta lucidius declaretur, scire neceΩse est,qui proprie uocentur magistri, domini,& matres samilias. Magistri proprie artium sunt praeceptores:quamuis etiam ad omnes trans serri possint, quibus praecipua rerum cura incumbit. Dicti magistri, quod magis caeteris possunt, uel quod magis, quam caeteri, diligentiam rerum quibus praesunt, habere debent. Hinc pagorum, societatum, uicorum, coli giorum, pecorum magistri dicuntur, qui pagis, cietatibus, nicis, collegi js,& pecoribus praesunt. Et Magistrum equitum uocant, cui summa potestas est
in equites, quem vulgus Gallicum Connestabilem appellat. Hoc loco magistros intelligi uolumus praeceptores ,qui sub se discipulos habent, in bonis literis, ac moribus instituendos. Dominus is proprie dicitur, qui domui praeest,&qui domus imperium habet. Item Dominus uocatur,cui seruitur,& cui populi subsunt.
Materfamilias autem no necessario requirit m
Nam & ui duci & uirgines possisnt esse matresfamilias. Matremfamilias agitur mores discernunt, non coditio, neq; status. Illa ergo quae pest alicui familiet siue matrimonio iuncta, siue uidua, siue uirgo sit, sino inhoneste sed honeste,& cu dignitate in ea uiuita iure materfamilias appellat i aduertcdu in sup Christit no e hibere magisti os esse, quado Maribaei 23. Mat.
172쪽
ea. dixit discipulis: Ne uocemini magistri,qsii unus est magister uester Christus : sed ambitione ipsam, non alit ossicium magistri, quod est docere : qui ex adiumno declarat seipsum, dum a tr. Vnus est magi stet uester Christus, nimirum se esse praecipuum magistrum,& doctorem: sine quo in cassum laborat oesmagistra,& doctores. Nam ipse solus est , qui intus docet, ac uere docet. Sic& quod diuus Iacobus ait cap. 3. Nolite plures magistri fieri, no prohiber his verbis esse magistros,& praeceptores: sed sectas prohibet, ac plures feri in Ecclesia sectaru professores, ac magistros, qu cadmodum olim inter philosophos erat Stoici, Peripatetici, Academici, Pytagorici, Epicurei,&c .Et nunc inter haereticos Lutherani, Caluiniani, Ana baptistae, Adamitae Libertini,&c. Na oes orthodoxi doctores , & magistri quia idem senti ut,& idem dicunt, quatum ad fidem attinet, & mores, non plures, sed unus magister reputantur: quod sub magisterio unius, ac uera magistri Christi, ocs se cotinent. Et tm abest, ut Christus & Iacobus prohibeant,& arceant a Christianismo magistros, & doctores : quum ipse Paulus Ephe. . cap. dicat Christuposuisse in Ecclesia non solum Apostolos, & Euangelistas: sed etiam pastores , & doctores . Quinimo
T. Timoth. I. cap. seipsum praedicatorem, & Apostolum magistriam gentium appellat. 4 Magistrorut igitur est, iii bonis litetis, artibus scientiis, atq; disci iplinis suos erudire atq; istituere discipulos. Et hoc non solum, uetum etiam in ot pietate, & optimis moribus, non minus enim magister bonis ex eptis, qua san, doctrina suos discipulos erudire debet: gaiat ait Aristoteles, magis mouent exepla, quam uerba & in actionibus humanis minus ci editur sermonibus, quam operibus. Vnde magistri contemnuntur,quum sermones dissonant in operibus sensibiliter,& politicorum septimo idem Arist. docet, quod Iuuenes sunt custodiendi, a magistris, ut nec dicar, nec audiant aliquod malum, uel turpe: quia & dic
173쪽
re,& audire aliquid turpium de facili perducit eo, ut quis etia faciat turpia,&quod de Rectore populi Solon dixit, illud huc transferre possum, Interroga itus Solon qualis debet esse populi rector, rndit: Populi rector prius se, quam populu rectj si care deberi alioquin secerit idem , ac si umbram curuam prius
conetur rectificare, quam uirga curua umbra facies: recta fiat: ita magister debet seipsum ante omnia recte gerere,& corrigere vita. Nam alias audiet illud Catonis. suae culpare soles, ea tu ne feceris ipse. Turpe es doctori, psum culpa redarguit ipsum. Leo Papa ait: Validiora sunt exempla, quam uerba,& plenius opere docetur,quam voce. Adiungere
oportet illud Augustini de pastoribus: Ois qui ma-
uiuit in conspectu eorum, quibus praepositus est, quantuin ipso est, occidit,& sorte qui inuitat moritur, qui non iuuitae, uiuit, in quantum ad illum attinet, ambo occidunt: & idem de ovibus: Non illi curemur, ut habeamus conscientiam bona, sed quatum potest nostra infirmitas, quantu uigilantia fragilitatis humanae, curem ni nihil etiam facere, quod
ueniat in malam suspitione infirmo fratri: certe magister ita se gerat, ne ullius mali suspicione suis discipulis praebeat, mala enim statim radices agut. Hinc pulchrum est illud Horatii libro tertio Ode. s.
Hoc cauerat mens prouida Leguli, Dissentientis conditionibus Foedis,o exemplo trahentis, . t
Si non periret immiserabilis , captiua pubes.
Philippus Macedoniae Rex industria Epaminudae Regis Thebanorum sub optimis magistris educatus suit,& maximus euasit, huius filius a patre stelix habet', natus est ipe Aristotelis ut eo magistro recte institui posset. VerE magnus extitit Alexander bene ab optimis magistris institutus, non tamen,
174쪽
tit D. Hieronymus, & Quintilianus, multique alii
testantur, potuit carere uiti js Leonidis Pqdagogi, Amagistri sui in moribus,& incessu, ut quae paruulus iii illo uiderat, procliuis est enim malorum aemul tio,&quorum uirtutes aliquis assequi nescit, uitia imitatur. 3c Seneca ait, Plus holes oculis si auribus
credunt. Longum est enim iter praecepta , breue per exempla. Cleantes enim nunquam Zenonem expressisset, si tantum audiuisisset, sed obseruauit illum , ut ex forma uitae illius uiueret. Qui ergo magistri uolunt honorati, sibi credi,& bene praeesse. ac discipulos sibi similes, uel maiores relinquere, debent moribus praecedere. Alioqui, ut Paulus ait, scientia inflat. Propterea praeceptores,& magistri cauere debet, ne iuuentuti proponant aliquas malas artes , aut iare prohibitas. Vt sunt magicae artes, & huiusmodi: neve poetas impudicos illis praelegantia ut auctores non probatae fidei, uel ueneno haereseos insectos. Nam quemadmodum , ut Paulus ait, corrumpunt bonos mores colloquia mala: Ita & poetae impudiei, Scauctores haeretici eorrumpunt iuuentutem , si
iuuenibus praelegantur. Secundo debent illis bonupraebere exemplum tam in uerbis, quam in tactis . Tettio illos corrigere debet si errent; aut aliquid admittant quod non decet. Vetum in corripiendis,& corrigendis illorum desectibus prudentia utatur praeceptores , ne sua saeuitia adidesperationem adigant iuuentutem:& ne Orbilij potius, quam magistri dicantur, Ars enim summa est regere iuuenu ingenia : quae saepen umero duci magis, uolunt quam
Vnde Horatius plagosum uo eat Orbilium, sici
memini quae plagosum mihi paruo orbilium dictare,s d emendata uideri, libraque, ct exactis minimum distantia nisin Potius sequatur consilium Holatii. Quid uelai tui Deris olim dant crustula blandi Doctores,clementa uelint, nι discere prima.
175쪽
Sicut Lucretius docet, Quod medentes pueris oras pocula circum Contingunt mestis dulci I auo ue liquore. Vt puerorum aetas improuida ludificetur Labrreum tenus, laeterea perpotet amarum Ab ibi lariae decepta ue non capiatur, Sed potius radi tactu recreata valescat. Sic etiam iacient praeceptores puerorum, ut cum dulcedine quae amara sunt praecepta, & exempla uitae, morum scientiarumque inculeentur.
4 1 Quod de magistris,& praeceptoribus dictum est,
idem de dominis dicere post ulnus: Nam tametsi, iuxta Philonem, nullus sit natura, & essentia uere Dominus ex his qui procreati sunt, etiamsi domin tu, de imperium suum in omnes ultimas terras praete-derit sed solus est non salse Dux & Dominus, qui creator est omnium : tamen id nomen multis communicauit Deus, ut sint & uocentur Domini, hoc est quod Paulus. I. Cor. g. cap. uidetur dicere. Nam etsi sint, ait, qui uocentur Dij, siue in coelo siue in terra siquidem sunt Dii multi,& Domini multi nobis tamen unus est Deus pater, ex quo omnia,& nos in illo, Sc unus Dominus Iesus Christus, per quem Omnia,& nos per ipsum . Quemadmodnm ergo unus est solus bonus Deus essentia,& natura, qui tametri suam bonitatem aliis communicauit,& adhuc comm umcat: Ita unus est quidem essentia,& natura Dominus,ut Paulus ad Ephe. ca. . scribit: unus Dominus, una fides,unum baptisma. Sed is idem aliis et sub se dominij iurisdictionem, & auctori tatem cCmmunicauit, ut alijs praesint, ut seruos habeant, quibus & populi subsint . quandoquidem sine oldine Deus nihil secit, qui attingit a fine usque ad sine sortiter,& disponit omnia suauiter. Ossicium autem dominorum est imperare suis, qui sibi subsunt, & domui eui praesunt: quos de suis uitiis & desectibus corrigere deberent,admonere, exhortari,minari atque sagellate illos, qui uere letui
176쪽
sunt, si quid perperam admiserint. Etenim seritis male institutis,& insipientibus, utilis est Dominus sormidolosus. Nam illius indignationes dum metu ut, uel inviti, metu corriguntur . Sic flagellauit Sara Abrahae coniunx Agar ancillam suam Genesis is capit. Sic Sara filia Raguelis increpavit puella pro culpa sua. Tobiae 3 .capi. Propterea Salomon Prouerbiorum capite 26. Flagellum ait, equo,& chamus a sino,& uirga dorso imprudentium. Pro dorso imprudentium alia lectio habet seruo insipienti. Et capi.29. eiusdem libri. Seruus, subaudi malus, non potest uerbis erudiri: quia quod dicis, intelligit, & respondere contemnit, propterea qui huiusmodi sint, castigati & flagellati debent. Sicut enim pabulum uirga,& onus asinum decent: sic & seruum panes, castigatio,& opus, ait Ecclesiasticus. capit. 3 3. Et sicut iugum,& lorum curuant collum durum, sic seruum inclinant operationes assiduae. Seruo malevolo tortura,& compedes: mitte illum operationem ne uaceta multam enim malitiam docuit ociositas. In opera
constitue eum, sic enim condecet illum. Quod si noobaudierit, curua illum compedibus. Verum sine iudicio nihil facias grave. Castigari etenim debent, sed cum iudicio,& aequitate. Propterea Exo. 2 r. sic scribitur. Qui percusserit seruum suum, & ancillam ui ga,& mortui fuerint in manibus eius,criminis reus erit. Et post pauca. Si quispiam percusserit oculum serui sui, aut ancillae , & lusicos eos fecerit, dimittet eos tiberos, pro oculo quem eruit . Dentem quoque si excusserit seruo uel ancillae suae, similiter dimittet eos liberos. Hoc de illis seruis dictum puto, qui u rξ serui sunt, uel natiuitate,uel emptione, quos uulgo uocant scia uos, uel captiuitate, in.quos ius omne Dominus habet: non autem de illis, qui se locant ad tempus ea ut traduntur Dominis ad ipsorum mi- nisterium, quos uulgo famulos, & pedissequos uocarmis . Nam in tales qui sunt natura liberi eam non
habent potestatem eos sic flagellandi, sed tantummo
177쪽
do illos a se rei:ciendi soluta mercede, nisi sorte sint
pueri 'c iuuenes, pedissequi, quos patetes nonnun- qua principibus in ministerm tradui: quos & uliga aliqua do flagellare necesse est, ut effraenata iuuen tu ..Ieprimatur. Sed cu iudicio, &rone, queadmodu Sc praeceptores suos castigat.& flagellat discipulos, x metsi liberos, nobiles, & igenuos. Cetteru lex diuina iubet dominos in sua domo uitare omnem atrocit rem,squitiam, ac tyrannide, dicens Eccle. . Nol eL ' 'se seu i leo in domo tua: euertens domesticos, &Opprimens subiectos tibi. Propterea Paulus ad Ephesos e. s. adhortans dominos Christianos,sic ait. Et
vos Domini remittite minas: scientes quoniam illorum, scilicet seruoris,de uester unus est dominus in elis. Porro autem bonos, ac frugi seruos, nulla
sine domini laedere debet, aut in i uria illis in serre: quia potius illos libertate donare, & in Oibus eis ipuidere debet de necessariis:sicut Sapiens Ecclesiastici. 7. praecipit,dices:Nol das seruuin ueritate ope r Illante,neq; mercenariu dante anima sua. Seruus sensatus sit tibi dilectus, quas anima tua: non defraudes illum libertate, neq; inope derelinquas illum . Caueant etiam Domini ne fraudent seruos locatitios sua mercede, quemadmodum solent nonnulli: quod graue peccatu est,haud leuius quam operariorum,mercedc debitam retinere. Vnus Centurio illustris capitaneus omnes docet Dominos qualiter sese erga seruos gerere debet. Nam quum haberet seruum paralyticu, non illu e domo sua ei jcit, sed cura eius egit, nec quieuit donec a Domino Iesu Christo impetrasset ipsus salii tate. si uetuest dictit Pauli.
I. Corint. 3. Unusquisque autem propriam mercede
accipiet secunda suum laborem, & Luc. io. Dignus r 3 in enim operarius mercede sna, ergo rectὰ quoque L N πscripsit D. Gregori us Maximi no Syracusano Episcopo: Iustum nanque est , ut illi consequantur
stipendium, qui pro tempore suum commodare repui inius obsequiu, &-co ductitio seruo L liberaliter
178쪽
liberaliter debet suam persol uere mercedem, Sc euia eius non abiicere: quoniam canes quoque colligat micas , qtrae cadunt de mensa Domini, &scriptum est: Boni trituranti non obligabis os suum. At serui
longE pretiosiores sunt bobus. Legitur enim sic Ecclesiastici. 3 3. Si est tibi seruus fidelis, sit tibi quasi
anima tua. Audiamus, quo in honore Domino Se neca praecipiat seruos esse habendos. sic enim allo quens Imperatorem scribit: Cum seruis familiariter uiuere decet prudentiam tuam, sunt enim serui, sediti sunt 3 imo homines, serui suntὶ imo contubern Ias, serui suntὶ imo humiles amici: serui sunt 3 imo conserui. Si cogitaueris in utroque tantundem licere sortunae. Itaque rideo istos,qui turpe putant cum seruo coenare. Quare nisi superbissima consuetudine coenandi, Domino astantium seruorum turba ei cuneingit, maiestatis su et diminutionem putat ad. eandem mensam cum seruo accedere. Et paulo post Si uis tu, cogita istum,quem seruum dicis, ex eisdem ieeum seminibus ortum, eodem cibo frui, aequὰ spirare, atque mori'uoli ergo de usu seruorum disputare, in quo superbissimi,& auarissimi, & crudelissimi
sumus. Haec tamen pr cepti mei summa est, ut sic cis infimo uiuas,quemadmodum superiorem tecum uiuere uelles,& Cato a ita cum fueris seruos proprior mercatus m Uur,
Et seruor dieas, homines tamen esse memento.
Rursus Seneca monet: Nescis qua aetate Hecuba seu ire cepit, qua Darij mater qua Plato, qua Diogenes uiue eum seruo clementer,uiue comiter, in se monem istum admitte, in consilium,in conuictumia Hie adde illud Catonis quoque. Seruorum ob culpam cum te dolον urget m iram,
lase tibi moderare tuis ut parcere possis. ε Et haee de Dominis . t Quantum attinet ad matres familias: si liberos habeant, & maritum diopus est ut adimpleatit quod Raguel,& Anna Sarae suae filiae praeceperunt,uidelicet honorare soccios, diligeru
179쪽
m mar itum, reSere familiam, gubernare donaum,&seipsum irrepreliensibiles exhibere: Et hoc ultinium praecipuum est omnibus matribus familias , cuiuscunque conditionis,& gradus extiterint. Nam si reprehensibiles sint, qua non te audebunt familiam reprehendere: quando in ipsas retorqueri possit id ip- .sum uitium Si e& paulus ad Titii monet, ut Anus 'cqvae sunt uelut in atresfamiliae) bene doceat familia 1 uam:& adolescentulas ut uiros suos amet, filios diligant, ut sint ea ita, sobtiar, prudentes, benignae, ut domus curam habeant,& subditae fini uiris suis. 7 4 Matresfamilias itaqi, quae liberos habent, & Α- miliam, debent illo tu cura habere. Nam sui Paulus ait I. Timo. s. qui suorum & maxime domesticoru 'curam non habet,fidem negauit ,& est infideli deterior . Det ergo curare, ut bene instruantur in omni pietate,& honestis moribus, ne iuret, ne metiantur,
ne litigent, ne seretur. Contineat praecipue suas filias, & ancillas siue pedissequas, ne octois, & curiosae discurrant per domos,&plateas:& ne quid agantiquo dedecus aut scandalumi sibi ae domui suae contingere possit:illas contineat domi: raro uel nunquaad i pectacula prodeat: & caueat ut seclusis arbitris,cu uiris maximὸ suspectis, & patu notis nimis sint
familiares in colloquiis. a lineae aut matrimonio luctar no sunt, nec fuerui, ut sunt abbatissae, prioriss e,& aliae, praeter cura DO-mus,& bonoru teporaliu, quibus ad luxu abuti non licet ita se gerere debet,ae honeste uiuere, ut neminescadali sent: Deinde oes monere, adhortari, corripere,& in corripic do nullius persona accipere. Imitentur ex eptu Annae prophetis Iae uiduae Phanuelis : de qua habetur Lu. a. qd nunqa teplo aberat, in ieiu- lani js,& orationibus seruies noctesq; diesq;: respiciet ad illas Sibyllas antiquas, quae uitae integritate, doctrina,& scriptis, no tu steminas, sed et uiros inpietatis officio cotinebat. Helenus Sacerdos madat
apud Virgiliu Aeaeae ut bibrila audiat , siccanens.
180쪽
Quaecunque in foliis descripsit carmina Visgo,i iri Digeris in numerum, atq; antro Ieclusa relinquit. Il
IEa tibi Italia populos, veniti que besta, lEt quo quemque modo fugiarque, ferar que laboremni. Expediet cursusque dab/r Menerata secundos. R Proponant quoque sibi historiam Iudithae Hebraicς foeminae, quae patria Bethuliam ab obsidione bHolofernica liberauit, prudelia de sortitudine . nec desint Rei p. Na legimus Rom..Matronas patria abi hoste sua pietate seriissse,&Punicis bellis aurum Sc. ' argentu contribuisse ad stipendiu soluendu militib. . pro Reip.defensione. Et sicut summo amore pros quatur sua Rem p. ac sint tanquam Vestales, in ea: ita domi suae benisne se gerant erga filios, & neξOtes, erga famulas, seruas, & ministeria, ut sciant te es isesamularum sorores in Deo patre, & Domino I su,& exemplo Monicae matris diui Augustini.