장음표시 사용
701쪽
rvin usum, in locis sacris , & praecipue rebus prosanis cum parentum nostrorum, amicorum, principumq; icones quisq; pi Ecitra iniuria diuinae maiestatis effinxerit. sed solum eas imasines,& statuas a Deo hic elle prohibitas puto, quae tormatur ad figurandu ipsiim Deu, ut sub sola tali forma ipse diuina maiestas sq nulla externa, corpative forma exprimipot,uel adoretur, uel colatur, quum id sit a Deo prohibitum, qui inuisibilis est,&inessgiabilis, uide Deutero . . Et Paulus idem nefas Romanis exprobat. ' cap. I. c. Mutauer ut, inquit,gloriam incorruptibilis Dei, in similitudinem imaginis corruptibilis homunis,& uoluerum , & quadrupedum, & serpentum. Ibidem. 2 t commutauerunt ueritatem Dei in mendacium, & coluerunt,& seruierunt creaturae potius, quam creatori, qui est benedictus in secula. Et Deu-l tero uom ij. 3 1. Deus de tali suo populo conqueritur.
Prouocauerunt me, inquit, in eo qui non erat Deus, di me irrita uersit in uanitatibus suis. Et Hieremiae. - 2. Dicentes ligno, pater meus es tu, & lapidi tu me
genuisti. His ibidem exprobrat,& dicit. Vbi sunt dii tui quos secisti tibi surgant, & in necessitatibus uos protegat. unde & ob haec idolatrica Deuteronomii. 3 I tali populo minatur dicens. t Abscondam saetem eam, id est, intelligentiam diuinae uoluntatis meς,
ab hoc populo, quia secutus est Deos alienos. Percutere autem populum suum caecitati metis, ignoratia uoluntatis diuinae, & ueritatis in scicia,&insensum reprobrum demerso ultio diuinae maiestatis est non minima. Quocirca quum Deus noster sit Deus unicus,& solus, solus itidem adorari,& coli uult. Deinde quum sit spiritus, & solo spirituali cultu delectatur potius qua corporalibus simulachris. Ethni eorum Ore quos quantis malis ob dolorem Deus affice. rit, passim testantur facia Biblia.& certe prophetaruomnium aperta testimonia idololatriam hane adeo execrantur, ut ipsam alias foedam scortationem, alias, adultcitu cir lignis, & lapidibus tanqua eum diis alienis
702쪽
alienis uoeitent. Alibi hane uocant abominationes. Dis. Deuteronomij. 17. Ierem . . Ezechielis. 8. Ne itaque
populus suus hune idololatricii cultum ipsi placere sibi persuadeat, Primo uetatne ullam similitudine s. sui colendi causa essingat, Secundo uetat ne eam re--ligiosa inclinatione adoret,au t suppliciter eo lat. Id enim est adorare scilieet sese cora aliquo incuruare, uide Genesis I 8. 3 3. 42. 3. . Tertio, ut ad huius Gen. it.
praecepti prohibitionem sint obsequentiores, ipsos D . 3 partim beneuolentia allicit , & deuiucit, par xim 3 3. 4.
minis terret, si praecepta non eustodiant. Beneuo- 'lentia, quidem allicit, primo cum repetit quod in primo mandato praemisit. Ego lam,inquit, Dominus Deus tuus. q. d. Ego ego, inqua, sum Dominus Deus tuus,& non alius, Ego sum eui soli debetur omnis honor,&gloria, quod & Christus testatur Matth. . Dominum Deum tuum, adorabis, & illum solum coles. Secundo, eum dicit. Faciens miseri ordiam in milia his qui diligunt me,& eustodiunt praecepta
mea. Minis uero terret, cum ait,telator, sortis, uisitans iniquitatem patrum in filios, in tertia,&.qua tam generationem. Quo loco non est quod quisqua Deum accuset obnoxi si esse zelotypiae,& qmulationis affectibus, sed humano more loquitur, quo ostedere uult se tam ardenti amore erga populum suum assectum esse, ut non serat siqui a se ad alios Deos . adorandos,& colendos, uel ad ipsimim simulaera eolenda defietant, aut eosdem secum in diuino cultu
coniungant, sicuti maritus zelotes non ferret, si uxorcu alio misceretur, ut si scortaretur, uel moecharetur, aut saltem cuius alteri coniugalem sui amorem partiretur. Quod si fecerint, minatur eis aulichionc, . dc subuersionem, uide Iosue et . quo loco hoc etiam γ' ' 'notandum est, quod non tantum simulachrorum cultoribus,sed etiam ipsorum aliis minitatur ultionem, usque in quarta generationem. Verum hoc intelligendum est Deum no puniturum nisi eos filios qui paternorum scelerum suturi essent qmuli: Nam
703쪽
iuxta illud Eetech. I 8 Anima quae peccauerit, ipsa morietur: & filius no portabit iniquitatem patris : nee pater iniquitatem filii &e. quod patuit in Iosia Rege Iuda , in que impietas aut sui Manassis punita non fuit. Nempe quod is aut sui impietate imitatus non fuerat,sed in uera fide, ueroq; Dei cultu Perm nens, in pace cum piis patribus obdormiuit in Domi no. 2. Reg. 22. Secundo, & hoc notadum est quod hie n6 loquatur de quavis leui iniquitate, sed tantude adoratione deorum alie norum, & simulacrorum cultu, quam hic uerE tanquam grauissimam iniquitatem uocat, quod Augustinus imitans dicit nefas esse & abominabile,si in templis christianorum Dei simulacrum collocetur,libr. de fide, & symbolo. Et
Lact. Lib. 2. e. I9. Nulla est religio, ubi stimulacra colatur.Et S. Clemens ad Iacobum statrem Domini. Lib.
3.Quis inquit iste honor Dei est, per lapideas & ligneas sormas discurrere, & ex animas figuras , tanquam numina uenerari,& hominem ipsum in quo uerEimago Dei est, spernere i&e. Certe Patriarchar,
Prophetet, Christus , Apostoli:& Apostolici patres
christianam religionem, uerumq; Dei cultum absque ullis simulacris, statuis, aut imaginibus impleuerunt. Nihilominus hac de re sententiam meam Ecaclesiae censurae submitto. Tertio notandum est, quod hune simulacrorum cultum hic uocet odium sui, cum iniquit. eorum qui oderunt me. Quocirca si Deus simulacrorum cultum aestimet odium sui,consequitur quod ipsos simulacrorum cultores etia sui osores reputabit, quodq; ipsorum cultum noti iuxta eorum intentationis pret textum, sed secundu essecta ad expressum suum uel bum iudicabit. Quarto, nota dum est, quod diligentibus se, suaq; mandata custodientibus misericordiam promittat in milia, & non sciuantibus ultionem tantum in quartam generationem. Ist sed etiam Minuit Dei bonitatem,& misericordiam ad bona praesstanda musto esse ima lorem ipsius
iret ad puniendum zelo. Nam quamuis Deus Perse-
704쪽
cte sit iustiis, ipsius tamen absolutam iustitiam superat, eius bonitas. Vnde Psalm. 32. Misericordia Do- . mini plena est terra. Et misericordiae Domini sunt, quod non sumus consumpti. &e. Huius autem Dei clementiam utinam & hodie mundi Principes iudicesq; terrae imitari uellet, nempe ut ad bonitatem & imisericordiam,quam ad Iustitiae rigorem propensiores essent, quos proh dolor saepe truculentiores esse, qua iuste clemetiores experieti a procedet. Quinto,& illud hoc loco notandum est, quod dicit his qui diligunt me, & custodiunt praecepta mea, utique di- Iectionem sui cum mandatorum suorum custodia . coniungens,quo dicto indicat ueram sui dilectione sola mandatorum suorum obseruatione constare, & . contra e ueram madatorum suorum custodiam ex intimis amoris affectibus proficisci, iuxta illud : Qui diligit me, sermonem meum seruabit. Ioan . de- Iρ .cimo quarto,
Domini Dei tui in uanum,Nee enim habebis insontem Dominus eum,qui assumps vis nomen Domini Dei sui
Hoe praeeeptu duabus c5stat partibus; prior prohibitionem,altera comminationem habet annexam: Prior prohibet sanctissimi nominis sui contemptu , ut per ipsius abusum contingit. Atque hic abusust, quoties uane, frustrau, a nobis usurpatur: quod di huic eontraria nominis Dei reuerentia facile declarat. V t. n. is qui aium Dei reuerente habet, nomen Dei san magnifice, praeclare, & cum honore, ac , reli-
705쪽
religione usurpat, ita is illud in contemptu habere tonuincitur, qui id irreligiose, uane ac temerE usurpare praesumit. Vane autem nomen Dei usurpatur, quando quis illud sine ratione sine honore, sine ueritate, mendaciter, iacile, temere, prosane, in Iebus nihili usurpat, quales sunt isti: ς Per nomen Dei temere,& ex consuetudine tantum iurant. Malitiose,& ad blasphemiam iurant, uel ad Daudem proximi, uel ad studium uetris, ocii, aut luxns, uel ad oppressione uerita
Aliquem ad iurandum cogit, quod effecta Qui l praestare non poterit.
Q Peiurant, deierant, execratur, ac mala alii imprecantur.
Iurant, non iuxta illud Iere. 4. Iurabis inueritate, in iudicio, & iniustitia. In iudiciis iurant secreta proximi, quam ad ipsius spectant perniciem. Vel qui alios ad huiusmodi iuramenta co
In negotiis suis dicunt in nomine Domini) & non Domini gloriam, sed propriu
In magicis artibus, sortilegiis,& in incantationibus illud usurpandi
Orant, psalluntque in templis oscitanter, garriendo, nugando & ridendo, &c. Aut qui sacram scripturam,a Deo ad sui nominis gloriam, & ad nostra salutem di uinitus nobis traditam, contemptim te gunt, de ea friuole disputant, aut illud pro sane citat ut illi qui viri generositatem probare uoletes dicut: Ipse est, tenete eum, & ita in similibus. Porro conteis litui a nobis nomen Dei traditur multis modis, sciaicet. Primo Dei nomen contemnunt, qui ad iactum diuini uerbi ministerium accedunt indigne, uel qui ad sacerdotiuindignos ordinant, & uilissimos quosquet
706쪽
que Eeclesiae praefici sit. Quod Malachiis. e. I. iudaeorum sacerdotibus his sere uerbis exprobrat, dicens. Vos Osacerdotes despicitis nomen meum, offerentes super altare meum panem pollutum. Et paulo post. Quis est in uobis, qui claudat ostia mea, & incedat altare meum gratuitoὶ Non est mihi voluntas in uobis,dicit Dominus exercituum,&c. Et D. Hiero ia
nimus. Fulgent laquearea aurea, nitent marmore te-
pla,ministrorum uero Christi hodie nulla est elestio. Vide de his etiam dist. 9. cap. Sacerdotes. Secundo. Quorum tum dicta, tum facta, tum studia um uersa, ad diuini nominis aut blasphemiam, aut contemptum rectius,quam ad ipsus gloriam vergut. Quos cRV. 3Paulius reprehendens admonet dicens: Quicquid se l. coriceritis uel uerbo ,nel opere, omnia in nomine Do- Lmimini nostri Iesu Christi facite. Col. 3. Itein: Siue comeditis, siue bibitis, siue aliquid aliud faciatis , omis3 nia ad gloriami Dei facite. I . Corin thiorum deei in o. Tertio. Qui periuriis nomen Dei polluunt. de quibus Levi ti. 19Jaut qui horrenda aliorum rura menta blasphemumque diuini nominis abusum, imo &blasphemias ipsas contra sacrosanctum Dei uerbueffulas patien ter audi unt,& illis non contradicunt, aut uon puniunt, cum ramo acriter puniant, si quis regi et Maiestati uel minimum obloquatur, uel ipsius redicto non statim in omnibus pareat, quod in mundanis Satrapis uidere licer, quoriam punitio non solum in ipsos aedictorum humanorum transgressores expeditur, uerum etiam ad ipsorum uxores,& insons tes liberos non raro extenditur. 1 Quarto. Qui uerbuDei quod sub nomine Dei proponitur) aut prorsus
audire contemnunt, aut si audiunt tamen religiose, reuerenter,&cum obedientiae studio, sic, ut ea nunquam sibi facienda esse persuadeant, omnem uidelicet religionem in solo uerbi Dei uel auditu, uel in in Σitellectu constituentes. Quinto, Qui humanas doctrinas repugnantes diuinis, non ut humanas, sed uti diuinitus propositas amplectuntur, dc opere siς
707쪽
adimplere curant,ut prae illis diuini uerbi a quo sint negligentiores, quia humanae doctrinae stpe sunt pagnantes cum diurnis, Sexto. Qui sub Christianae pr. 1estionis titulo coram impiis, aut infidelibus tam improbE,&corrupte uiuunt, ut ipsorum perfida, Scscelerata uita Dei nostri sacrosancto nomini pluriamum adserat ignominiae, Quod Deus Iudaeis interethnicos umentibus obiecit, dicens .'Nomen sanctum melim polluitiis inter gentes , ad quas ingressi
estis λ Etech. 3 6. e. Et Paulus. Propter uos nomen Dei blasphematur in tergetes. Rom. 2. d. Idem . Servi Dominos su os omni honore dignos arbitrentur, ne nomen Domini & doctrina blasphemetur. I. Timo. 6.
a. Septimo. Qui Deo blasphemiam inuehunt , hoe est, qui quod uni Deo est, proprium id ad creaturas trans fer uni, sie impii Pharisaei Christum pro filiosabri habentes, ipsi blasphemiam impingebant. Hic in qui sitὶ blasphemar. Quis potest dimittere peccata, nisi solus Deus Vel qui Deo subtrahut, quod ipsi ἀ-
sentialiter inest hoc, qui aut facto, aut dicto, aut in i qua mentis persuasione negant, aut saltem non firmiter credunt Deum non eue talem, qualem ipsum sacrae scripturae praedicant, id est, non esse tam bonu, clementem, & propitium remuneratorem erga amictos pro studio vetitatis, Aut qui non credunt Deuin minis sole ueracem, aut contra Innocentum Oppressores no suturum tam seuerum uindicem, quale apsum sorte sacra testatur Biblia. Altera ut dixi huiusprqcep ti Pars comminationem continet, cum dicit. Non enim insontem habebit eum Dominus . & quo dicto suos Deus terrere uoluit, quod certo certuus sit eos tanquam sontes, puniturus, qui nominis sui maiestate uane, frustra, aut co temptim usurpare
.cq praesumpserint. Si eut per Apostolum terret se punitus, rum,eu , qui sacra metu Eucharistiae indigne maducauerit: Qui inquit ima ducat, aut bibit indigne, iudiciu' sibi madueat, & bibit hae itaq; eo minatione admoniti,& perterres acti caueamus ne unqua huius praeceptiuonL
708쪽
transgressores inueniamur, sed ut fili des obedietes ipsum potius beneuolum, ac propitium qua irascentem,& punientem, experiamur. et '
Memento ut diem sabbati sanet rar: Sex diebus vera axo. ro. be is, Ofacies omnia opera tua. Septima autem die Sab . batum Domini Dei tui est. Non facies omne opus in eo,tu O filius tuus,ctsilia tua, seruus ruur, O anc ἰ- , ia tua,tumentum tuum, ct aduena, qui erit intra portas tuas . Soe enim diebur fecit Deus caelum , ct terram, .: O mare, ct omnia, qu ae in eir sunt, ct requieuit dies primo. Idcirco benedixis Dominus dieisabbatiosa uti.
r - Postquam Deus Hecto suo populo tribus superioribus praeceptis diuinam suam uoluntatem declarasset, qua ualuit ut ipsum solum& unice religioso fidei, timoris,& obseruantia assectu , sine ulla si mulachrorum ethnica supesstitione debite, syncere,& cum debita nominis sui existimatione & sanctificatione colerent. s utpote quibus uerae pieratis ac Christianae religionis summa contineretur, j v juit quoque ad hunc finem eidem suo populo certum constituere & sanctificate diem , scilicet septimum diem, nempe ut in eo ad integram erga Deum Pietatem , fidem, religionem .'oblituantiam.& eulturam commodius per legitimas ceremonias formaretur, exerceretur, & aleretur. In hoc itaque I . praecepto notanda sunt multa V Primo, praece- et .ptio illa, & obseruatio legalis, de qua Ex Od. trige-πιο. 3I. smoprimo. Leuit. I s. 26. Deuteronomii quinto. Leui. I sHierem. 1 .r Ezechiel uicesimo ubi populo' Ista et s. litico praecipitur sabbati sanctificatio. Hoc est,non Deut. socium profanum , sed se fictuin, aeligiosum ad fi. Hie. i7. dem, cognitionemque Dei sa ris ezercitiis de- Evc. Zopuradum. Et ob hanc causam Israeliis olim singulis
709쪽
sabbatis inteptis eo uenerant, ubi de ope ib. dei, quibus caelu & terra placerat, deq; aliis mirabilib. dei adoratia tu actione docebatur.t Sedo, admonebatur, ut
opa sua sex dieb. pcedentibus facta, no suarypriae induruiae ac potetiae, sed diuinae uossitati, diuinaeq; potetiς, ει gloriae accepta ferret, Sc nucuparet, fructuq; suoru operu a bonitate, dc gloria dei posceret & expectaret. Tertio eo die exercebatur ceremoniis legalibus, precibus, sacrificiis,& lectio ne legis, de prophetaru , quorii scripta tuc populo legebantur,vide act. Is . Huiusmodi itaq; exercitiis animi ipsoru a curarer u temporaliu quiescentes auocabatur, spirituali prosectu grandescebat, & in fide, spe,dilectione Dei, charitate proximi, Sc affectu gratitudinis alebantur. Quibus exercitiis eu die uere sanctificabant non sibi, sed Deo, di miisq; gloriae. Qtiod hodie nobis attere obseruandum est, qui sere dominicum die notra- fgimus nisi pro sano octo,& cessatione ab operibus
manuariis, putantes nos belle hoc praeceptum compleuisse,si a consuetis operibus cessantes, nos toto socio tradamus, contenti interfuisse ad horulam rebus diuinis, ac concioni sacrae, etiamsi reliquu diei expendamus aut conuiuiis celebrandis, aut ineptis colloquiis,aut oblocutionibus, aut poculis, aut hastiludiis, aut aleis,u i interim peiora taceam,quibus permulti hoe die sese consecrant, & diem sanctum Prophanant, non considerantes quod Deus hoc poepto no diei sabbathi octu,sed ipsius sanctificatione a nobis requirat: que ipse prius nobis sanctificauit. Gen. 1 nobisq; hoc exemplo suo sanctu & sanctis exercitiis deputandum esse uoluit. Secudo, notadumr est hoc uel bu.t Memento,quo indicat se uelle ut in perpexua memoria habeamus, ut hoc praeceptu cum omni diligentia custodiamus. Si enim dei maiestate ex animo diligere,ipsumque uere timere nos pron- teri uelimus, requiritur a nobis ne huius accepti praecepti unqua simus immemores , sed ut ad obteruantiam illud in perpetua h beamus memoria, hoc est,
710쪽
est,ut de sanctificando obedienter sabbato iugi meditatione,& recordatione cogitemus. Tertio, Quod dieit. Sex diebus operaberis, & facies omnia opera tua, id intelligi potest dupliciter, aut permissiue, ut populo suo tantum permittat sex dierum opetationem, septimum uero quieti,& sacro uoluerit consectatum esse octo,aut potest intelligi praeceptiuὰ, atque hoc modo praeceptum istud erit bimembre, sileut quemadmodum praecipiat sabbati sanctificationem, ita quoque praecipiat suis sex dierum operationes : iuxta illud: In sudore uultus tui uesceris pane tuo. Et, In laboribus commedes ex ea. Gene. 3. Si si ς 3. enim Deo curae fuit ut praeciperet populo suo ut sancte ciciatur, multo magis curauit, ut idem populus operaretur. Neque Deo placere puto ut Christianus post sabbathi ocii sanctificationem inutiliter perpetuo ocietur, praesertim quum ex octo omnis generis uitia,&corruptelae nascantur. Sed uoluit
ut quemadmodum ipsemet sex diebus opera sua perfecerat,&septimo die ab iis requieuerat, eumq; die nobis sanctificauerat, ita& nos quoque sex dies n6 inutili octo , sed fluctiferis operibus ad nostru, pr ximique commodum impenderemus.' Quarto, cadicit . Septimo autem die Sabbathum Domini Dei tui est, potest & illud bifariam intelligi. Primo ut sit sensus, Sabbatum Domini Dei tui eli, hoc est. Sabbatum diei septimi domino deo consecratum est, sie ut nos omnem nostrum eius diei respectum ad nominis ipsius sanctificationem,fidem, de cognitione dirigamus, non alitem ut is nostris usibus, affecti- . bus ac uoluptatibus nostris seruiat. Et quamuis aliquo modo is dies septimus diei posset esse sabbatunostrum, id est, nostro commodo institutu,uti Christus ait: Non homo propter sabbbtum, sed sabbatum
propter hominem Mar. 2. d. maluit tamen deus hoc Mar. 1.d
loco dicerε sabbatum esse suum,& sibi potius quam hominum usibus destinandum esse. Secundo ut sit sensus: Septimo die Sabbatum domini dei tui est. Vu a Hoc