장음표시 사용
711쪽
Noe est : Sabbato die memoriale erit eius sabbati, quo Deus post sex dierum operationem, septimo die requienerit, eumque sua benedictione sanctificaue rix ti 'libet autem sensu hoc praeceptum intelligamus, eo certe docemur, sabbati quietem non nostris ut dixi usibus , affectibus , uoluptatibus, ac profanis ociis.destinandam, sed Dei gloriae esse iacrificandam, iuxta illud Esa. s8. Ne iacias uoluntatem tua in in die sancto meo. Quinto in hoc quoque pra cepto notandu est & illud quo dicit: Non iacias oe opus. in eo, tu,& filius tuus &c. horum enim expressione sabbati sanet ficationem non latum patri familias, sed & liberis,& seruis,&aduenis. Deinde per eam distinctionem remouet omnia quae sabbati sanctificatiouem ullo modo impedire possent. Voluit. n. Deus. nos eo die sic esse affectos,& comparatos, ut tunc integri ,& ab omnibus externis impedimentis liberi sacrarum scripturarum lectioni lius uacaremus, uelut ad fastas conciones, ad mysteriorum communicationem, ad laudis diuinae sacrificia, uel ad preces Ecesesiasticas synceiis animis accederemus ireliqua 'que tu pietatis, tu charitatis exercitia in peditissimi curatemus. Quo loco & hoe nota dum est, quod sabbato non prohibet curam. aut operationem rei u illicitarum hae enim etiam alias sex diebus , & quouis tepore sunt prohibitae sed tan tu operationem rerum domesticarum,de licitarum , quae qua uis a nobis sex aliis diebus fieri possint,& debeant, sabbatis eaedem tamen nobis sunt prohibHς, tanqua ad labbati lanctificatione incommodar. t Deinde& hoc notandu, quod istud praeceptu non copetat perpetuo oci Osis.
ris,& sabbato omne opus no facies , ueluti qui nunquam operan tur, sed semper in profano octo .deliciatur, quod ipsos merito pudere det qui lic uiuut, quasi apud ipsos diuina harc praecepta nihil habeat locni S cxto, notandu est iumentis Lic praecipi octu fabbati, non ut ea labbatu sanctificet, de religionis exer
712쪽
estiis istringatur, 'sed nostro bono, & commodo id Ipraecepit, qui uoluit, ut quemadmodum nostri labore. altεrna temperandi sunt requie, neri gibus laboribus conficiamur, ita uoluit Sc nostra iumenta quς nostris usibus sunt destinata, subinde alterna requie recreari, ne assidua fatigatione nostro damno confiiaciantur, Deus. n. omna a quae codidit amat,& nostro, bono ea consereat. Deinde est & alia ratio. Si iumen iis operandum esset diebus sabbatis, certe etiam ipss hominibus tunc operam dum serer, quod eis hie est prohibitum, quia iumenta line ductu, & coopera tione hominum nihil rectri nihilque nobis o tiliter agere possunt. Cum igitur iumeto praecipitur quies simul & hominibus uimentorum ductoribus praeci pitur sabbatorum requies. Septimo notandum est apud populum Dei etiam aduenis, phregrinis,& exteris locum fuisse, illosque non temerξ ab indigenarum pellendos sedibus, modo patriae, indigenarumque sese conforment ritibus, & legibus, etiamsi interius diuersam religionem premerent. Sicut etiam contra Abraham, Isaac, Iacob, Moses, & Israelitae,' quanquam diuersis religionis fuerant, apti d exteros tam o pulsi non sunt, sed habitationis locum inuenerunt, ut qui ab indigenarum moribus, & legibus etiauilibus non fuerat diuersi, neq; religionis causa ullos excitar ut tumultus, licet alia religione fuerat imbuti. Verum hie nota dum est, si aduenae tales postea eandem indigenarum religione essen i professi, iisdebaptismatis mysteriis initiati essent, nollentque postea sese huius uerae religionis acceptae est e communicatores, sed contemptores potius, religionisq, u rae turbatores, hi certὸ ciuili legc a contractu,& consortio fidelium excludi possen t, ne Ecclesiae tranquillitas horum pertinacia conscinderetur. dixi uerae r ligionis, propter eos qui dum sal far, ei ranti, ac seductae religioni consentire nolunt, indigne tamen pelin Iluntur, non quidem suo, sed errantium inhumanissimo uillo.
713쪽
x ' Octauor notandum quod dicit, Sex enim dis
MMI. gbus secit Deus coelum,& terram, mare & omnia quuin eis sunt, dc requieuit die septimo,&caer. His enim uerbis non tantum sabbati requiem ex sua auctoritate praeeipit, sed&exemplo sui nos ad imitationem inuitat. Praeceptum ad obediendum auctorit tem habet. Exemplum imitandi obedientiam requi-xit, unde & Christus dicit: Exemplum dedi vobis,ut quemadmodum ego feci, ita & uos iaciatis. Ioan . Isb. Et, diligite in uicem sicut ego dilexi vos, Ioan . I s. Item, diligite inimicos uestros, benefacite his qui oderunt uos,& orate pro persequentibus, & calumniantibus uos, ut sitis filii patris uestri qui in coelis est: qui solem suum oriri saeit super bonos,& malos di pluit super iustos, & iniustos. Matth. s. g. Huiusmodi enim scripturae eum ipso praecepto etiam exe-plum continent, quo nos ad sui imitationem,& ad Deiliorem obedientiam flectar, ut in lactis suis inon quidem diuinis,sed humanis, & nostris uiribus paribus J nos pro facultatis nostrae portione consor-
'Nono: notandum est, quod ante sabbati per oetu
sanctificationem meminerit non quae uis opeta , sed tantum creationis mundi, ut hac commemoratione nos in eius errationis fide aleret& confirmaret. Huius enim fides aliarum operationum, nempe prouidentiae,& gubernationis Dei caput est, & principium. Nisi enim credamus mundum hune ab uno Deo in prinei pio suisse creatum, fieti non poterit ut ad fidem conseruationis, gubernationis, & prouidentiae Dei qua cuncta conseruantur, & teguntur perueniamus: Imo ne fidem quidem reparationis humanae qua per uerbi Dei in earnationem humanum genus reparatum est, in unquam perfecte assequi poterimus. Vnde Apostolus dicit: pide intelli-imus aptata esse foecula uerbo Dei, ut ex invisibi- ,us uisibilia fierent. Hebraeorum undecimo . Et in
bymbolo Apostolico principio dicitur: Credo in
714쪽
Deum Patrem omnipotentem, erratorem eoeli & tetrae. Ex huius itaque creationis fide sacilis est transitus ad fidem pro uidentiae Dei: qua credimus omnia quae in coelis,& in terris sunt ipsius uirtute consistere, eiusq; uoluntate,& potentia gubernari,per que ex nihilo omnia sunt condita Τ Decimo, quod deus x post sex dierum labores, die septimo requieuerit, euinque diem post labores quieti seruadae sanctificauearit, nos quoque per hoc admonitos esse uoluit, defuturo tempore, quomodo post praesentium temporum finitos labores, communis omnium seruatur
ruies irremissa, & sempi terna. Sieut enim per sexies operum, sex praesentis uitae aetates,laborum, ac
molestiarum plenissime designantur: Ita per septimi diei quietem suturum Mculum quod perpetuae quieti sanctifieabitur, adumbratur, quae quies eceleste sabi batum uocari poterit. Haec ut plenius intelligantur sciendum est triplex esse sabbatum.
Sabbatum Legale, uel literale est quod per Mosen soli populo Israelitico ad paedagogiam quanda erat
praeceptum. Vnde hoe Sabbatum diei etiam potest corporale, elemen tarium,uel umbratile. Hoe sabbatum boni & mali hie celebrant, sed non pariter sanctifieant. Hoe est, non aequaliter se Deo, uirtutibus, sanctisq; pietatis exercitiis tradunt, quum plerique sabbatum prophano octo,aut quod peius est n ullis non uitiorum generibus uiolant uerius, quam sanctificant: adeo ut his seriae nostrae exitio potius qua' saluti institutae esse uideantur. Qui igitur sint qui contra hoc legale praeceptum peccent, ex hactenus dictis,ti ex contrario sanctificandi sabbati debito elarius euadet.
3 4 Sabbatum spirituale est, quo uetus homo noster, scilicet, homo peccati cum omnibus actibuς
715쪽
sais ueluti in quodam mentali octo sepelitur: ut nouus, qui secudum Deu creatus est, uires suas recreet.& opera sua perficiat. Actus autem ueteris hominis sunt opera carnis,sorti icatio, immunditia, impudicitia, luxuria, idolorum seruitus ueneficia, inimicitiae,
contentiones aemulationes, ira rixae, discentiones,
sect , inuidia, homicidia, ebrie tates , comessationes,& his similia. Gal. s. Haec enim carnis uitia spiritua Gala. 1. te sabbatum tollunt,& impediunt, ideoque istud sabbatum non est nisi iustorum,& regeneratorum. Qui enim adhuc in carne uiu sit,id est, qui carnis sapietiti carnisq; a flectibus obediunt. quoniam ueteris hominis occupati sunt operibus, hoc spirituale sabbatusanctificare non possunt,quantumuis legalis sabbati obseruatia colat. Alieni. n. sunt a spiritu sabbati, quia uetere homine cum actibus suis no mortificant, nec nouu hominem induunt, quu toti carnis operibus incumbant. Verum hoc sabbatum spiritualem cels
brant, de sanctificant sui dixit soli iusti,&qui perspi
ritum Dei in interiori homine sunt regenerati :quorum , uel potius , cuius spiritus fructus sunt charitas, gaudium, pax, patien tia, benignitas, bonitas, l5ganimitas, mansuetudo, fides, modestia, continetia, castitas, &c. Gai s. Hoc autem spirituale sabbatum
Gala, I, non ulli alligatu rem p ori,si cuti, legale, sed iuge
est,&continuum . Mortificatis enim a ueteris hominis actibus prςcipitur, ut semper & insidie ter credant, sperent diligant, benefaciant, reliquos que fructus spiritus proserant.1 4 Sabbatu m coeleste est, quo animo, & corpore a praesentis uitae laboribus, & molestiis quibus etiam pii,& electi hic affictantur & subinde grauius,quam mali,& reprobri coquiescimus. Hoc sabbatu in praesenti uita celebrari no poterit, nisi in figuris, sed ipsius ueritas in coelesti requie post hnius Ide culi atrumnas demum celebrabi tur, qnoniam Deus absterget omnem lachrimam ab oculis sanctorum, quamquam mors non ςiit ultra , neque luctus, neque dolor
716쪽
dolor, neque elamor erit amplius: ut quae hic prima transierunt. Apo. ZI. Hoc Sabbatum dici poterit Sabbatum perpetuum , N perfectum, alia uero duo imia persecta sunt,& multis amictionum molestiis, dum
QUINTUM PRAECEPTVM. D A T RE M T V V M,
o matrem tuam, ut sit longamus super terram quam D minus Deus
tuus dabit tibi. Quatuor prImae tabulae iam dicta praecepta ad fidem, reuerentiam,& cultu dei potissimu spectant,reliqua uero secundae tabulae posthac en aeranda pro cepta ad nostros spectant proximos, quibus admonemur nec plenam, nec ueram religionem posse consistere per priorem tabulam, hoe est, si solam diurna
maiestatem ritξ colamus, nisi & alteram subiunxi set tabulam, quae erga proximos nostros iustitiam&curam complecteretur. Vnde sciendum est Do esse ueIos , nec integros dei culto tes, qui extet ne deum sic tantum colunt, ut nulla diligendi iuuandique proximi cura tangantur quasi deus sui cultum sit approbaturus quantumuis negligentes, & iniurii fuerimus erga proximum,Sed quia inter proximos,imo secundum deii prima pietas, primaque cura debetur parentibus ex quibus sumus orti,& prognati, quique nos non minori molestia, quam diligentia educarunt, aluerunt,& prouexerunti certe etiam iusto ordine primoque loco in hac tabula de iis parentibus honora dis praeceptum tradidit. t Huius itaque praecepti duo patet esse membra. Prius membrum praeceptum habet de obediendis parentibus. Posterius utilitatem continet, quam ex huius praecepti obedientia consequimur nempe qua Deus uitam diuturnam , & prolixerunt polliceaturiis, si pietate,& honore seruat erga parures. Ex cuius
717쪽
prccepti eontrario elicitur eos nec diu, nee sceliciis liciter uicturos, qui parentum suorum fuerint, aut ne- vepglectores,aut contemptores. Sed quia hoc praecepta ticum sequenti b. sequitur praecepta de uero cultu Dei, Et manifeste hine colligitur Dei obseruantiam, parenta bullio noribus semper esse praeserendam,ita ut nemo pa ta lrentibus obedientiam debeat, quoties uera dei reli- ei. gio, & obseruantia diuinae uoluntatis contrarium fidmandat. Neque etiam liberi a parentibus impensius vel sunt amandi,quam deus, a quo & parentes,& liberi uti sunt conditi, sed regulariter tum parentibus, tum fi- paliis semper spectanda erit in omnibus diuina volu tu: tas. t De parentum amore erga filios non praeseredo i diapertum documentum moseratum est in Abrahamo hi
qui ex solo iussu dei unicum suum filium Isaae ad se
immolatione duxerat. Gen. Q. Et de utrisq; dicitur. fh Qui amat patrem, aut matrem plusquam me, noest hime dignus. Matth. Io. Elobedire oportet magis deo ai. quam hominibus. Act. s. Sunt autem qui hoc loco hper patrem Sc matrem in telligant triplices paretes. n. Carnales,id est, patie & matre, ex quibus r
uit exordiu sumpsimus,& progressu. nScilicet ri Spirituales,qui animarum nostrarum cu cI ra gerunt,quales sunt Episcopi , pasto- xl res,praeceptores, tutores, paedagogi. I Civiles partim,& partim spirituales ; qui e
tum corporum,tum animaru nostraru curam geriat: squales sunt Principes nostri seculares, magistratus, di rerupubl. curatores. At his duobus modis improprie,& tantu in largo sensu patrum,& matru nomine isti cessentur. Deinde quia de his singulatim sunt alia peculiaria scripturae loca, quae ipsis honorem de obedientiam debitam aperte praecipiant, de quibus insta in praeceptis particularibus: ideo hunc locum proprie de parentibus nostris carnalibus sex quibus ortum,& educationem habemus linterpretabor, licet etiam de aliis in lethgi possit, de quo praecepto et habemus Leui. I s. Unusquisque patrem, & matrem suam
718쪽
suam timeat. Et Deuter. 1. Honora patre tuo, & matrem tuam, sicut praecepit tibi dominus deus tuus, ut longo uiuas tempore,& bene sit tibi in terra,&c. Et Tob. . Honore habebis matri tuae omnibus diebus uitae tuae, memor enim esse debes, quae, & quamia pericula pro te sit passa in utero suo. Et Ecclesiastici. 3.7. Qui timet dominu, honorat parentes,& quas dominus seruiet his, qui se genuerunt, &c. ut benedictio tibi superueniat a deo, 3c in nouissimo maneat. Notandum quoque est,quod non dicit, obediparentibus tuis, aut time patrem inum , & matrem tuam, aut dilige patrem tuum, & matrem tuam. Sed i dixit.ΤHonora patrem tuum,& matrem tuam, namhoe honorandi uerbum illa tria uerba non excludit, sed ueraciter includit. Non.n. simpliciter per uerbus honora intelligit externum, aut ciuilem quendam honorem, quem seruus hero,aut amicus amico , aut aulicus aulico, ex ternis moribus impendit, sed tale honorificentiam intelligit, quae omnem leuitatem, neglectum, & contemptum excludat, omnem uero reuerentiam,obseruantiam, obedientiam, dilectionem,& beneuolentiam includat: quaeq; moneat ne
quid committam us,quod ipsos ullo modo offendere possit. In summa,quae requirat talem mentis erga parentes affectum: quo quisq; sibi persuadeat patre ,& matrem esse homines non leuis momenti, sed esse graues,& summe sibi post Deum honorificos, nodiligendos laquam pares, sed tanquam ortus nostri,
uitaeque nostrae auctores: non timendos, ut heros autdnos, sed aman ter,ae honorifice reuerendos,taquam uitae nostrae duees ministros, &dei cooperarios. Nepe in quibus dei uirtute, simul & beneficentiam honoremus , perquam sumus tonditi, & ex humano sanguine homines nati. Na si magno aestimamus uita nostram, ortum de natiuitatem nostra,& quae hae consequitur, educationem nostra, profecto cosequitur quod etiam magnifice, & praeclare, sancte dc honorifice sentire,& de iis praesare aestimare debeamusa
719쪽
mus , de quorum carne, & sanguine uitam aecepimus, & homines facti sumus, v t ex horum consideratione Deus per legem naturae dignissime nobis praeceperit: Honora patrem tuum, & matrem
Hoc quoque notandum est, quod non simplici
ter dicat, honora patre tu si, sed adiungat & matrem tua, quo dicto quorundam filio tu, aut filiarii impie tatem retundere uoluit, qui solu patrem ueluti coniugii pr cipuum, auctoritatis caput sibi potissimum ob eruadu esse putet, adeo ut uix ullo in numero matre habendam esse sibi persuadeant. Maxime cu mater, aut nobilitate, aut opibus, aut ingenii dexteritate est inferior quam tune filii tales impii adeo in nullo habent pretio, ut ipsam prae patre, aut fastidiant, aut ipsos suς matris prae patre aut pudeat, aut pigeat mallentque se non natos qua tali matre prognatos
fuisse. Horum iraque impia stultitia Deus hoc praecepto reprimere uoluit ad dedo & matre tuam Nam
quamuis Deus patrem in lege coniugii matri, suaeq; coniugi auctoritate praefecerit, patremque matre co. iuge sua superiore esse uoluerit, in honore tamen, te uerentia, & obseruantia a filiis exhibenda non praeficit patrem, sed uoluit matrem cum patre in hoe ho nore filias debere esse qqualem: utpote quod matri adi rherorum natiuitatem non minus iuris, imo, si recte cuncta perpendamus plus iuris competat, quam patri. Vnde filiis non est respiciendum ad illud discrimen, quod Deus in lege coniugii constituit inter maritum & uxorem. Neque uidendum ad matris opuletia humilitatem, paupertatem, ignobilitatem,aut
ingenii inst licitatem: sed potius imo solum hoc eos
expendere, & sic cogitare uoluit: mater mea qualis qualis est, mater mea est, multis cum molestiis me gesta uat in utero, maximis cum doloribus,& cum mortis suae periculo me in mundum parturiendo enixaeli in me lactando & educando, non minus quoque curarum, dolorum, sordium ac molestiarum pia mater
720쪽
tet prome benignissime subiit: Postremo infinitos
tum gemitus, tum lachrymas in me educando ubertim effudit: quae mihi etiam de patre cogitanda sunt Itaque horum omnium respectu ,& quia Deus, hoe
mihi praecepit, matrem ut patrem,& contra, patrem ut matrem pari honore, Obseruantia , obedientia,&amore complecti uolo. Porro hic honor parentum in
tribus fere consistit, nempe ut silii parentes suos. Cobediendo: Honorent obseruandoc benefaciendo t Obedientia praestat ut filii parentum suorum iussis libenter, & ex animo obtemperent, in nullo rebellent,& in nullo ipsorum imperio, ac uoluntati relu-ctentur, sed ut in omnibus piis ac honestis ipsis beneu qle obsecundent. modo ea talia non sint, quaecum
Prim g tabulae praeceptis pugnent, hoc est,modo talia non sint, quae maioris iustitiae, id est, diuint maiestatis obedientiam potius requirant.t Obseruantia paren tu docet, ut filii sancte rebetiose,& pie parentum dicta observent, in pretio habeant, ac ipsis in omnibus ad nutu piissime subserviant, in nullo offendat,
in nullo traducant, spernant, obloquantur, rebelle si aut obmurmuret. t Beneficientia erga parentes requirit, ut filii non tantum externὰ parentibus obediant honorent, & observent, sed etiam ut necessitatibus ipsorum tum factis, tum opibus, tum consiliis, tum solatiis , tum obsequiis subueniant, haec enim tria in filiis parentum morigeris requiruntur. tini od si quisquam roget an haec a filiis pr standa sint etiam parentibus malis ebriosis, adulteris, rixosis difficilibus, uanis, leuibus, prodigiosis, Sc discordibus , aut sese uis, conurciatoribus , & iniuriis. Huic respondeo nihil enarratocum, filiis tanti debere esse momenti, ut Dei huius praecepti uiolandi essicacem
causam.praebeat cum ut dixi j sola primae tabulae praecepta impedire debeant, aut possint huius praecep t