De rerum natura, libri sex ad optimas editiones collati praemittitur notitia literaria ..

241쪽

Si minus offendit vitam vis horrida teli, Ossibus ac nervis disclusis, inius adacta; At tamen insequitur Ianguor, terraeque Petitus Suavis, et in terra mentis qui gignitur aestus,

Interdumque quasi exsurgendi incerta Voluntas. Ergo Corpoream naturam animi esse necesse est;

Corporeis quoniam telis ictuque Iaborat. Is tibi nunc animus quali sit corpore, et unde Constiterii, pergam rationem reddere dictis. Principio esse aio Persubtilem, atque minutis Perquam corporibus factum constarer id ita esse, Hinc, licet advortas animum, ut pernoscere POMis.

Nil adeo fieri celeri ratione videtur, Quam si mens fieri proponit, et inchoat ipsa.

Ocius ergo animus, quam res se perciet ulla, Ante oculos quorum in promtu natura videtur. 186At, quod mobile tantopere est, constare rotundis Perquam seminibus debet, perquamque minutis rΜomine uti parvo possint impulsa moveri. Namque movetur aqua, et tantillo momine flutat,

Quippe Volubilibus parvisque creata figuris.

At contra mellis constantior est natura,

Et pigri Iatices magis, et cunctantior actus Haeret enim inter se magis omnis materiai Copia; nimirum quia non tam laevihus exstat Corporibus, neque tam subtilibus atque rotundis. Namque papaveris, aura potest suspensa Ievisque Cogere, ut ab summo tibi dissiuat altus acervus; At contra Iapidum coniectum, Spicarumque Nenu potest: igitur parvissima corpora pro quam Et laevissima sunt, ita mobilitate seruntur. Αi contra, quaecunque magis cum pondere magno

242쪽

LIBER III. V. 2O3.

Asperaque inveniuntur, eo stabilita magis sunt. Nunc igitur, quoniam est animi natura reperta Mobilis egregie, Perquam ConStare necesse ratCorporibus parvis, et laeVibus, atque rotundis. Uuae lihi cognita res in multis, o bone, rebuSUtilis invenietur, et opportuna cluebit. Haec quoque res etiam naturam dedicat eius, Quam tenui constet lex iura; quamque loco se Contineat parvo, si Possit conglomerari: Quod, simul atque hominem leti secura quies est Inclepta, alque animi natura animaeque receSSit, Nil ibi Iibatum de toto corpore Cernas Αri speciem, nil ad pondus: mors omnia Praestat,

Vitalem praeter sensum, Calidumquct Vaporem. Ergo animam totam perparvis esse necesse mi Seminibus, uexam Per Venas, Viscera, riCPUOS: 2I3Puatenus, omnis ubi e toto tarn corpore cessit, Extima membrorum circumcaesura tamen Se

Incolumem Praestat, nec desit ponderis hilum: Quod genus est, Bacchi quom nos evanuit, aut quoin Spiritus unguenti suavis diffugit in auras;

Aut aliquo quom iam succus de corpore cessit: Nil oculis lamen esse minor res ipsa videtur Propterea, neque detractum de Pondere quidquam rNimirum, quia multa minutaque semina succos Emesunt, et odorem in toto corpor TCrum.

Quare eliam atque etiam mentis naturam anima que

Scire licet perquam pauxillis esse creatam Seminibus; quoniam fugiens nil ponderis aufert. Nec tamen haec simplex nobis natura putanda est: Tenuis cniin quaedam moribundm deserit aura

243쪽

Mixta vapore; vapor Porro trahit aera secum; Nec calor est quisquam, quoi non iit mixtus et acri Rara quod eius enim constat natura, necesse est Aeris inter eum primordia muIta moveri. Iam triplex animi est igitur natura reperta. Nec tamen haec sat sunt ad sensum cuncta creandum; Nil horum quoniam recipit mens posse creare Semiseros motus, quaedam qui mente Volutant. Quarta quoque his igitur quaedam natura necesse est Attribuatur: ea est omnino nominis experseu Qua neque mobilius quidquam, neque tenuius, exstat, Nec magis est parvis et laevibus ex elementis; Sensiferos motus quae didit prima per artus. Prima cietur enim, parvis persecta figuris;

Inde calor motus, et venti caeca Potest ,

Accipit; inde aer; inde omnia mobilitantur 249

Concutitur Sanguis, tum Viscera Persentiscunt omnia; postremis datur ossibus, atque medullis, Sive voluptas est, sive est contrarius ardor. Nec lemere huc dolor usque potest penetrare, neque acre Permanare malum, quin omnia perturbentur: - Usque adeo ut vitae desit locus, atque animai Diffugiant partes per caulas corporis omnelS.

Sed plerumque sit, in summo quasi corpore, sinis

Molibus: hanc ob rem vitam retinere valemus. Nunc, ea quo pacto inier sese mixta, quibusque Comia modis vigeant, rationem reddere aventem

Abstrahit invitum patrii sermonis egestas: Sed tamen, ut potero summatim attingere, tangam. Inter enim cursant primordia, principiorum Mochus inter se, nihil ut secernier unum

244쪽

LIBER III. V. 265. Possit; nec spatio fieri divisa potestas;

Sed quasi multae vis unius corporis exstant. Duod genus, in quo vis animaulum visere VOIgo, Est odor, et quidam calor, et sapor: et tamen ex his omnibus est unum Persectum CorporiS augmen. Sic calor atque aer et venti caeca potestas Mixta creant unam naturam, et mobilis illa

Vis, initum motus ab se quae dividit ollis;

Sensifer unde oritur primum per viseera motus. Nam penitus prorsum latet haec natura, subestque: Nec magis hac in a quidquam est in corpore nostro; Atque anima est animae proporro lotius ipsa: Quod genus in nostris membris et corpore tot Mixta latens animi vis est animaeque pol mi , Corporibus quia de parvis paucisque creata rat.

Sic tibi nominis haec expers vis, saeta minutis 28o Corporibus, latet; atque animae quasi totius ipsa

Proporro est anima, Et dominatur corpore toto. Consimili ratione necesse est, ventuS et aer Et calor inter se vigeant commiXta per artus;

Atque aliis aliud subsit magis, emineatque; Ut quiddam fieri videatur ab omnibus unum:

Ne calor, ac Ventus Seorsum, Seorsumque Potestas

Aeris, interimant sensum, diductaque solvant. Est etiam calor ille animo, quem sumit in ira, Quom scrvescii, et ex oculis micat acrius ardor. Est et frigida multa, comes sormidinis, aura; Quae ciet horrorem membris, et concitat artus.

Est etiam quoque pacali status aeris ille, Pectore tranquillo fit qui voltuque Sereno. Sed calidi plus est illis, quibus acria corda, Iracundaque mens lacile effervescit in ira:

245쪽

Quo genere in primis vis est violenta leonum; Pectora qui fremitu rumpunt plerumque gementra, Nec capere irarum fluctus in Pectore possunt. At ventosa magis cervorum frigida mens est, Et gelidas citius per viscera conuina auras; Quae tremulum saciunt membris exsistere motum. At natura boum placido magis aere Vivit, Nec minus irai sax nunquam subdita percit Fumida, suffundens caecae calignis umbram; Nec gelidis torpet telis perfixa pavoris:

Inter utrasque sita est, Cervos Saevosque leones.

Sic Itomitium genus est: quamvis doctrina millos Constituat pariter quosdam, tamen illa relinquit Naturae quoiusque anImae vestigia prima r e radicitus evelli mala posse putandum est, ain Quin proclivius hic iras decurrat ad acreis; Ille metu citius paullo lenietur; at ille Tertius accipiat quaedam cIementius aequo :Inque aliis rebus multis differre necesse est

Naturas hominum Varias, moresque sequaceis: Quorum ego nunc nequeo caecas EXPOnere CRUSas,

Nec reperire figurarum tot nomina, quot sunt 'Principiis, unde haec oritur Variantia rerum. Illud in his rebus videor firmare Pot se, Usque adeo naturarum vestigia linqui ParVOIa, quae nequeat ratio depellere dictis: Ui nihil impediat dignam Dis degere Vitam. Haec igitur natura tenetur corpore ab omni ἔ Ipsaque corporis est custos, et causa salutis; Nam communibus inter se radicibus haerent, Nec sine pernicie divelli posse videntur.

Quod genus, e turis glebis evellere odorem

246쪽

. LIBER III. V. 329, 93Haud facile est, quin intereat natura quoque Dius. Sic animi atque animae naturam corpore toto Extrahere haud facile est, quin omnia dissolvantur:

Implexis ita principiis ab origine prima

Inter se fiunt consorti praedita vitar Nec sibi quaeque, sine alterius Vi, posse videtur Corporis atque animi, seorsum Sentire Potestas: Sed communibus inter eos constatur utrinque Motinus, accensus nobis Per Viscera, SenSUs. Praeterea, corpus per Se nec gignitur unquam, Nec crescit, neque Post moriem durare videtur. Non enim, ut humor aquae, dimittit saepe vaporem, Qui datus est, neque ea causa convellitur ipse, Sed manet incolumis: non, inquam, sic animai Discidium possunt artus perferre relicti; 343 Sed penitus pereunt convolsi, conque Putrescunt. Ex ineunte aevo sic corporis atque animaΙΜυ tua vit eis discunt contagia motus, Μalernis etiam membris, alvoque reposiO; Discidium ut nequeat fices sine peste maloque: Ut videas, quoniam coniuncta est causa Salutis,

Coniunctam quoque naturam consistere eorUm.

Quod superest, si quis corpus sentire resutal, Atque animam credii, Permixtam corpore toto, Suscipere hunc motum, quem sensum nomini lumus i Vel manifestas res contra Verasque rePugnat. Quid sit enim corpus sentire quis asseret unquam,

Si non ipsa palam quod res dedit ac docuit nos ΘΑt, limissa anima, corpus caret undique senSU: Perdit enim, quod non proprium fuit eius in aevo; Μuliaque praeterea perdit, quom expellitur aeVO. Dicere porro, oculos nullam rem cernere POSSe,

247쪽

Sed per eos animum ut soribus spectare reclusis, Difficile est, contra quom sensus ducat eorum; sensus enim trahit, atque acies detrudit ad ipsas rFulgida praesertim quom cernere Saepe nequimus, Lumina luminibus quia nobis praepediuntur; Quod soribus non sit: neque enim, qua cernimus ipsi, Ostia suscipiunt ullum reclusa laborem. Praeterea, si pro foribus sunt lumina nostra, tam magis, exemtis oculis, debere videtur. Cernere res animus, sul,latis postibus ipsis. Illud in his rebus nequaquam sumere PosSis,

Democriti quod sancta viri sententia ponit, , Corporis atque animi primordia singula, privis

Adposita, alternis Variare, ac nectere, mCmbra. Nam quom multo sunt animai clementa minora, Quam quibus et corpus nobis et viseera constant, 376 Tum numero quoque concedunt, et rara Per artus

Dissita sunt, dumtaxat ut hoc promittere possis, Quantula prima queant, nobis iniecta, ciere

Corpora sensiferos motus in corpore, tanta Intervalla tenere exordia prima animes. Nam neque pulveris inlci dum sentimus adhaesum Corpore, nec membris incussam sidere cretam; Nec nebulam noctu, neque aranei tenuia fila Ohvia, sentimus, quando obretimur euntes; Nec supera caput eiusdem cecidisse vietam

Vestem, nec plumas avium, Papposque Volanteis, Qui nimia levitate cadunt pIerumque gravatim: Nec repentis itum quoiusviscunque animantis Sentimus; nec priva Pedum vestigia quaeque,

Corpore quae in nostro Culices, et cetera, Ponunt. Diuit ipso by Cooste

248쪽

LIBER III. V. 393.

Quam primordia sentiscant concussa animaI, Semina, corporibus nostris immixta per artus;

Et quam, intervallis tantis tuditantia, possint

Concursare, coire, et dissultare vicissim. Et magis est animus Vita claustra coercens, Et dominantior ad vitam, quam vis animaI. Nam sine mente animoque Hequit residere per arius Temporis exiguam Partem pars ulla animair

Sed comes insequitur facul, et discedit in auras; Et gelidos artus in leti frigore linquit.

At manet in vita, quoi mens animusque remansit, Quamvis est circum caesis Iacer undique membris: Truncus, ademta anima circum, membrisqu e remotus,

Vivit, et aetherias vitaleis suscipit auras; Si non omnimodis, at magna parte, animai Privatus, tamen in vita cunctatur, et haeret. 4 3Ut lacerato oculo circum, si pupula mansit Incolumis, stat cernundi vivata potestas Dummodo ne totum corrumpas luminis orbem, Sed circumcidas aciem, solamque relinquas; Id quoque enim sine pernicie non fiet eorum: At, si tantula pars oculi media illa peresa est, occidit extemplo Iumen, tenebraeque sequuntur IncoIumis quamvis alioqui splendidus orbis. Hoc anima atque animus iuricli sunt laedere semper. Νunc age, natisos animanti hus et morialeis Esse animos, animasque leveis, ut noscere possis; Conquisita diu , dulcique reperta Iahore, Digna tua pergam disponere carmina vita.

Tu saco utrurnque uno subiungas nomine eorum,

Atque animam, Verbi causa, quom dicere Pergam, Μortalem esse docens; animum quoque dicere credas:

249쪽

Quatenus Est unum inter se, Coniunctaque res est.

Principio, quoniam tenuem constare minutis Corporibus docui, mulioque minoribus esse Principiis factam, quam liquidus humor aquai, Aut nebula, aut sumus et nam longe mobilitate Praestat, et a tenui causa magis icta movetur; Quippe ubi imaginibus fumi nebulaeque moventur: Quod genus, in somnis sopiti, ubi cernimus alta Exhalare vapore aliaria, serreque sumum: Nam procul haec dubio nobis SimuIacra genuntur: Nunc igitur, quoniam, quaSSatis undique vasis, Dimuere humorem, et Iaticem discedere, cernis; Et nebula ac sumus quoniam discedit in auras; Crede, animam quoque diffundi, multoque perire ocius, ac cilius dissolvi in corpora prima, Quoin semel ex hominis membris ablata recessit. 44o Quippe etenim corpus, quod Vas quasi constitit eius, Quam cohibere nequit, conquamatum ex aliqua re, Ac raresactum, detracto Sanguine venis, Aere qui credas posse hanc cohiberier ullo pCorpore qui nostro rarus magis incohibessit pHaeterea, gigni pariter cum corpore , et una

Crescere sentimus, Pariterque seneScere, mentem.

Nam velut infirmo pueri teneroque Vagantur Corpore, sic animi sequitur sententia tenuis: Inde, ubi robustis adolevit viribus aetas, Consilium quoque maius, et auctior est animi vis r Post, ubi iam validis quassatum est viribus acri Corpus, et obtusis ceciderunt viribus artus; Claudicat ingenium, delirat linguaque, mensque: omnia deficiunt, atque uno tempore desunt. Ergo dissolvi quoque convenit omnem animai Diuit ipso by Coo

250쪽

LIBER III. V. 457.

Naturam, ceu fumus in alias aeris auras: Quandoquidem gigni pariter, Pariterque videmus Crescere, et, ut docui, simul aevo sessa salisci. Huc accedit, uti videamus, corpus ut ipsum Suscipere immaneis morhos, durumque Iahorem; Sic animum curas acreis, IuctumqUe, metumque. Quare participem Ieti quoque convenit esse. Quin etiam morbis in corporis avius errat Saepe animus; dementit enim, deliraque fatur: Interdumque gravi lethargo seriur in altum Aeternumque Soporem, Oculis, nutuque cadenti: Unde neque exaudit Voces, neque noscere Voltus Illorum potis est, ad vitam qui revocantes Circumstant, lacrumis roraules Ora gen que. 47Ouuare animum quoque dissolvi fateare necesse est, Quandoquidem penetrant in eum contagia morbi. Nam dolor ac morbus, leti sabricator uterque est; Multorum exitio perdocti quod Sumus aute. Denique, cor hominum quom vivi vis penetravit Acris, et in venas discessit dissitus ardor, Consequitur gravitas membrorum, Praepediuntur Crura vacillanii, lardescit lingua, madet mens, Nant Oculi; clamor, singultus, iurgia gliscunt; Et iam cetera de genere hoc, quaecunque sequuntur: Cur ea sunt, nisi quod Vehemens violentia vini Conturbare animam consuevit corpore in ipso pAt, quaecunque queunt conturbari, inque pediri, Significant, paullo si durior insinuarit Causa, fore ut pereant, aevo privata suturo. Quin etiam, subito, vi morbi Saepe coactus, Ante oculos aliquis nostros, ut fulminis ictu, Concidit, et spumas agit; ingemit, et tremit artus;