Wilebrordi Snellii R.F. De re nummaria liber singularis

31쪽

tabus, quaesiuit, cuius imagine titulo signatus esses: ipiis rursus Caesaris imagine & titulo nota tum uice laribus Mei p. misit, date igytur Caesari,quaesiuiit Caesaris,& Deo, quae DeI. Caeterum pondus omnium aequale fuille Plinius autor est tib 6 c. i 1,

ubi de Annii Plocami, qui maris rubri vectigal fisco redemerar, liberto loquii ur. Is aquilonibus in Taprobanem vique abreptus, ad regem deductus est, qui mirum in modum Romanorum iustitiam suspexit, quod pares pondere denarii essent in captiua pecunia, cum diuersae imagines indicarem a pluribus Achos. quod ut verum fuerit de nummis illius & superioris aetatis, sub posterioribus certc Imperatoribus multum .pri ico ponderi decessit. Verum qui res haec clarius liqueat, rem ipsam paulo altius repetam, & nummos auctores dabo. Denarius fuit librae Romanae quarta &oistogesima pars, tot enim ex ea signabatur, quem

admia uin Plinius libro 33 capite V scripsit. Mi. 'scuit, inquit, denario triumuir Antonius ferrum. miscuit aeri. Alii e pondere subtrahunt, cum sit iustum Lxxxi iii e libris signari. hanc eande sententia disertis verbis Cornelius Celsus libri s. cap. a confirmauit. Sed & antea sinquit sciri volo, in uncia pondus denariorum septem elle. idemque a Scribonio Largo, qui Tiberii aetate vixit comprObatur. Sic illi. , quibus uidorus libri 16 capiter longe abit diuersus: cui drachma octava pars unciae est. de denarii pondus argenti. Haec ram pugnantia aetas dc consuetudo facile conciliabunt. Sed ut Marius denarii argentei ratio omnibus liqueat . & quasi ante oculos versetur, quemadmodum singulorum pondera expenderim plane explicabo,

32쪽

DE RE NUMMARIA. 11,

plicabo, ut cui Que arbitratu suo iudicandi potestatem faciam. Romanos sane libras singulas in duo tadenas uncias partiri solitos iam diximus: unciae autem singulae ab aurificibus nostris In vicenas partes dispescuntur, quos illi an glIcOS vocant; an glici porro sinpuli in tricenas binas partes allas subdiuiduntur, quae grana' sa frumenti granorum pondere) dicunt . ut unciae singulae grana 6 o pendant: & libra Romana unciarum duodecim grana 768o. Quamobrem si uncia Romana habuerit denarios octo libra habebit denarios 96, denarii l. singuli appenn aequabuntur granis 3 o. Atqui vero si cum Celi, Scribonio, Plinioque unciae tribuas denarios septem, singua orum pondus fuerit si granorum, ut proxime. id vorum sit, an secus, libet experiri, proposito tanquam in tabella, pondere aliquot denariorum integerrimorum iuxta & vetustissimorum,ex argento purissimo, quorum uberem copiam initructissamae Cnotterorum,& alio rum amicorum arculae miliI suppeditaverunt. atq. illos quidem, quantum omnibus signis coniicere poteram, legittimOS. Signatura igitur, & pondus,

in quo argenti bonitas quoque in rationem venit. huiusmodi erant. pace una.

Daiuua. parte aduersa.

ponstranorum

33쪽

C.4οκι muliebre eaprina peste tectum eornibus retrorsum auersis. esem hu literAS. C. in ora crebris cranis, tanquam berra, incιμε. Mulieν alara, qua victoria ea . quadrigis inuicta, supra equorum capita hienumeruι. C x v III. insta ρε- des eq-νum nota fugientes. nummara integerrimm .

Biga. supra equos stella tres, infra pedes Tanaquil .ssub hoe lineola intariecta

Ianus bifrons cum litera. νum notis, quas colligere non poteram.

ras duntaxat noscitare potuerim N. C. F. '

Caput virginis, rircum Q. cacar. V cst. Capuι viriti Q Sicinius III vir Caput Mercurii cum petas. 5 pinnulis, oculis clausit, a vertiee Ronia. num. maia eui vix quidquam d ι ssisse diceres. Bou/s iunctos agit bu-b--, infra imp. caesar. . Caput humanum. a vertice Pansa.erat-alier pari pondera signatura. Capricorni signum eum flarua humana τινimque austa caesares in ora au- gus .f. reliqua non capieta,

Caput humanum, evia vertica tridens.cνedo No α.

Nescio quid numma in tegar bonus. Caput humanum, xissio γε quo Frrato circvio supra

equorum corosia , victoria alata palma amum dextra tenens curria ιnuehirur. msia M. Tuli Ciceronia e 1.

Aug. s. Augustus D p. 79 Augustus

34쪽

te s

sianus avg. rans.

Imp. Traiano. avg. S. P. . optimo prin-63. ger. dac. p. m. tr. p. Cocicipi. vis quasi sed ni iavLP. P. umbilicum nudato pectore. rotam sinistia. ramum δε- κινά tenens,infra vitiaraia

Diuus Marcianus P. Victoria Augusti infra x

Istos duntaxat d maximo cumulo delegisse suffciat. Ex quibus liquido constat denarii pondus Sograva i modo duos,Sabinarum raptum, & L. Proculi filiam,qui sunt primus & tertius, excipiannon excedere. Hi autem si veri sunt, certe legirtimos fuisse mihi persuasissimiim est,cumque argenti b nitate nulli nummo cederent,& illum Sabinarum Iaptu notatum quatuor aut quinque granis detii b tum

35쪽

tum res ipsa loqueretur, equidem eos lia ab initio. illo pondere institutos censendum, ut pcnadus si gr anorum explerent. E reliquis porro nullus ad id pondus assurgit: ita enim omnes a Cicerone, Augusto:caeterisque signatos intra septuaginta&

octoginta grana coerceri videmus: neque istos solum, quorum titulos & pondera annotauimus rue- Ium alios quoque quamplurimos,quorum descriptionem hic consulto omisimus: ut ex eoru analogia planum sita yr, aut 91 ad 8ograna paulatim. quasi per gradus iustum denarii pondus esse contractum. Atque ideo cum ex libra initio quatuor& octoginta denarii si Z granorum signarentur: postmodum sex & nonaginta pondere granorum 8o signari coeperunt. Vtrum vero libra Romana

Centenaria quoque euaserit, ut centum denaria senatus consulto ex eo signati sint, millo autoreconfirmari potest.quamuis enim denarii podus etiam sub consulibus ad grana & infra accisium sit, ut inde expeditum sit colligere centum denarios tales clibra signari potuisse: malim tamen explessis Plinii verbis, quam obscuris& incertis coniecturis fidem habere, ut potius iniuriam reipublicae facta, tantumque a iusto pondere subtractum existimem. vertim ne illa quidem auaritia sibi modum fecit: cam vix ad Traiani tempora ea ratio serta tecta Permanserit. Tres enim nummi illi ipso impe-perante signati Λ ,hoc est is granis facile a iusto Sogranorum pondcre deficiunt. Et rursum Imperii sede Constantinopolim ti alata quinta altera denarii ponderi detracha, ut vix 4 denarii Romani antiqui, quales Sullae, Ciceronis & Caesaris aerare signabamur, aequiparet. Posterioribus enim se

culis,

36쪽

BE RE NvM MARIA. culis, venali iam imperio, ob militum rapinas, ocPrincipum donationes, argenti aestimatio, re haud dubie quoque auri multum excreuit, ut tum denarii argenti i pondere granorum 13 e singulis libris signatos iit verisimile;quo tempore primum aurei solidi 1 Principum constitutionibus libram

Impleueriuri: ita enim fere aureus nummus argen

tei fuit pondere duplus. quod isto aevo experientia comprobatur. Et haec quidem de pondere sufficiant. Superest ut denarium cum partibus suis paulo accuratius contendamus. Quemadmodum enim denarius asses decem,ita quinarius quinque, sestertius duos asses cum semisse initio valuit:dupondius enim e sembella antiquis sestertius est. inquit Varro. Recte antiquis; non sua aetate; id enim obtinuit duntaxat ab anno urbis 48 , quo primum argentum signari coepit, ad annum urbis 14s: postea namque denarius, quinae ius,& suste rius pluribus assibus commutabantur. quod ex Vit rhuio, Plinio, & Volusio Meriano constat. Q. Fabio Maximo dictatore a es unciales facti, placuitque denarium xvi assibus permutari, quinais 'rium octonis, sesterrium quaternis, inquit Plinius , lib. 3 3. cap. 3. Et Vitruvius lib. 3 cap. r. Nostri

autem primo decem fecerunt antiquum numerum, & in denario denos aereos asses constituerunt, & ea re conii positio nummi ad hodiernum diem denarii nomen retineri etiamque quartam eius parrem, quod efficiebatur ex duobus assibus& tertio semisse, sestertium vocitauerunt. & pa id post. ita efficitur uti habeat pes sedecim digitos.&totidem asses aereos denarius. Denique Metianus, denarius primo decem asses valebat, unde Sc . b a nomen

37쪽

nomen traxit. & paulo post: Nunc denarius sedecim, victoriatus & quinarius Octo, sestertius qua-.tuor asses valet. Omnes igitur isti uno ore denarium sedecim assibus commutant sub Augusto. Vitruvius: sub Vespasiano, Plinius: sub Antonino Pio, Metianus. Ut plane fi ultra sint. qui nobis denarium sub exitum Augusti duodecim assibus commutare conantur: idque unico aliquo Taciti loco c primo Annalium permoti: sed qui ad hanci rem nihil faciat. Nam quod ita rationem putant, clim illic miles seditionem moliens queratur decem in diem assibus animam & corpus aestimari, proque eo denarios singulos postuIet: menstruum porro militis fuisse aureum Romanum, quinque viginti denarium rhosque per 3odies diuisos facerere, hoc est, reductis terminis Eunius dena-

rii, stipendium militis diurnum, qui sitiar, ut ipsi

queruntur, asses decem ratque inde effici denarium 'rum in assibus permutatum, ratione omnino carer.Neque enim umquam probabunt aureum Romanum. illa tempestate, militis menstruum fui sse. Quin cotra statuo milites limitaneos minus aureo cepisset sed quasi denarios viginti, aut preteterpropter. Eius rei e Polybio, Suetonio & Tacito symbolas colligam. E Polybio, menstruum militis sua aetate suille denarii partem tertiam: id nos libro sexto docet his verbis, 44ωνιον δ' ὼ μὲν οὶ ι ἡμέρα δυο Ocολῆς. A 1 -ξιορχοι δηλουν, διγ-Pedites stipendium in diem accipiunt obolos duos,ductores ordinum duplum, equites drachmam. E Suetonio, stipendium militibus duplicarum: hoc de Iulio Caesare prodidit capite ψ, Legionibus stipendium in perpetuum

38쪽

duplicauit. idque iam ante bellorum ciuilium tumultus:credibile interim per bella ciuilia, vel ipse, vel Oetauio imperante militum stipediis non nihil commodi accellisser sed Octauius illis periculis

iam defunctus, quicquid ubique militum esset, ad certiam stipendiorum, praemiorumque formulam adltrinxit: inquit idem cap. 49. hoc est, ut ego interpretor, legem Iuliam de 'duplicato militum stipe iidio reuocauit: excepta cohorte praetoria, quibus binos denarios in dieris assignauit Floc cTacito, militumque querelis clarum est. Vt itaque prima nouissimis conferamus: Polybio risit itis diuritum est pars denarii rettia, hoc est; si denarium' intelligas decussis exim ut Vitruviuit qui tur asses quinque cum triente: duplicauit ultpendium deinde Iuliust fuere. ergo asses dHem cum gemino triente, qui sunt 1 deitarii; atque ita evidens est denarii tricies sumptas, hoc est, senarios viguiti militis menstruum fuisse. nam bini in diem denarii praetorianorum diurnum, faciuiaeso denarios in mensem, triplum peditis limitanei: qua in re eorum stipendium equitum stipendiis

exaequatum constat. Itaque io denarit,eius numeri

pars tertia est militis diurnum. quod vero to assessilidos tantum numerensi gemino triente Heglecto, id vel Deioκωι ad inuidiam augendam dictum arbitror, vel vere quidem , sed ur duo trien- res c militis diurno ita dediicti sint, ut pro ebstu mentum accipereti quod 'maximo illorum comis modo factum constat. Denique vero etiam Vt denarium decussi sexim comprobem dupondiarica sestertiosque nummos huc advoco et Quos ab omnibus Imperatoribus ira, signatos experientia

39쪽

ax ILEBORDVS SNELLI Us docet, ut sestertius ad dupondium eiusde temporis sit quali duplus. Quare dubium amplius este non potest. quin a Iulio usque denarius decussi sexis hoc est, assium fuerit lenum denum. De aetate superiore saltern dubios nos Polybius facii r qui secundo historiarum de Gallia togata scribens,

tantam rerum omnium vilitatem 'praedicat, ut procoena reliquisque necessariis, tantum dimidius assis expendatur, quem ait valere oboli partem quartam. verba isti sunt,ἡμαΜαροου, τουπτον acολου. quare allis unus fuerit oboli di midium nam oboli Attici sex denarium essiciunt) &alles duodeAin denarium implebunt. Autor dili gentissimus, Romanae consuetudinis haud ignarus. α Asricani Iunioris qui Carthaginem landitus deletiit praeceptor. cus Aude sua aetate porissimum

scribendi tam diseriis verbis, non credam, causae nihil habeo r c. rarim tamen hoc idem aliorum exemplis comprobatum, vel certe illustratum. neiaque enim constat quando, aut quo primum aut re id factum sit, nisi diuinare libeat id tum institu. tum, quando Populus Romanus tributum pende e desiit, Antiocho deuicto: ut tum aeris pretium, ob argenti uberem copiam, paulum excreuerit. Ego quidem adhuc donec certiora ex aliis scriptoribus, aut nummis autoribu S proserantur. Qquar , etiam Victoriatus. Volusius Metianus: Est autem Victo latus semis denarii, A nunctantundem valet, quantum olim quinarius. Varro libro nono de lingua Latina, quam rationem, inquit, duo ad 'nu in habent, eandem .habent an ad io: In numeris, in similibus, sic est ad unum victoriatum denarius, sicut ad alteram victoria

40쪽

DE RE NUMMARIA. . '

tum alter denarius. Nominis Oiiginarionem docet Plinius libri 3 3. capite 3. verba adlcripsi. Qui nunc victoriatus appellatur lege Pqdia percussus

est. Antea enim hic nummus ex Illyxico ad lectus, merciu loco habebatur. Est autem signatus Victori , Ita, & inde nomen. Itaq.Victoriatus a Victoriae gno dilius. Huius num Cicero meminit pro Lici-.icio. Triturium,inqtui,Tolosae qualetnς denariOL in singulas vini amphoras portorii nomine exe-'gille, Crodimipoicium Numium, tornos vict Tiatos. Liuius quoque libro . ii dς Claudii triumpho rebus in Histria Liguribu=qvς prospe . . . gestis. Tulit in eo, triuinpho denarium omini γ& Victoriatum 8s o 2. Ex μ gw in pupilli Vnum vidi, eumque integerrimum, quem ad me misit vir nobilis Nicplaus Rockox, antiquit iis studiosissimus, & nummorum veterum aestimatin solertillimus, i pendentem grana quatuor &qu draginta- pondere legittimo i id enim in dimissiuo iusti denarii pondus quam proximc accedit. Interia ptio & nota utrimqRe talis exat. p Vni caput Mercurii cum petaso x pinnulis, pone Verticem , , nota quinarii seu ,Victoriari, autore Metian0. Parte altera duo equites hastaticitatis equis inue sti. infra pedes Alios plures videre licet in ' illa nummorulis diuite arca, unde hiinc ipsum de

Sestertio . 'qiui se semissis terti's, ut in lege' duodecim orabit 3 sui . Pes : sestertius , sunt pe- des duo iS . semia 1. P an'Inio , voteres Latini

trientem tertium diserev id fenim 'siginificare ait '' Cincius mystaghgici h libro: secundo. duas libras pondo & trientem. ne i aliter Graeci: Pollux libri