장음표시 사용
121쪽
II 8 Commentaria in Ebher. Cap. VII
nccidenda itim, seque tu privabcrisine regina , meoquc . boro , quem tantopere bivii tire ambis. Non tam ergo in me quan in te, o Assuere mi rex & marite Amanitie in tui ius S: violentus est aeque ac subdoliis& staudulentus.
e Areuntius ii a ut vita nobis condonata , lait: m Regi de Persis lamulari de ancillari possemus. NUNC AUTEM Hos Tas Mos et Ea EsT qui me N I idaeos, de omnes vult spoliare vita C v ν υ s proinde cKsu Liras Rauu NDAT IN Ra GEM Itum quia per suum dilictum necis Iudaeorum, qui ingentibus tributis eius aerarium locupletant, quique plurimas operas regi praestant , & ex quibus multos, validolquem ditcs prolui, regnique tutela conseribere valet, imo quos uelut tipientes provincirs tuis prae cere potest, uti Praelectus fuit Daniel cum tribus sociis. Hisce inquam &plurimis emolumentis , quae ex Iudaeis tu Assuere percipis, de maiora percipere potes,privat te Aman . Idem gravemdcmennem infamiam tibi constat apud omnes gentes, quod gentem nostram innoxiam, imo bene de te meritam sunditus extermines. In te ergo vel maxime crudelitas Amani Iudaeorum petens exterminium redundat.
Nota hie niamin:mitatem Estheris, qua non abiciat Amanum secreto, uti iaciunt timidae&viles mulierculae, scd praesintem palam coram Aisuero accurat, ut ipse sciat aeculationem esse sinceram& veram, quam Anian nee renen poli: Unde inopinata hac accusatione, quasi nil mine ictus Aman obstupuit re obmutuit. Distant ab Esthere prinins magnorum potentiam & insolentiam non metuere, sed premere&caltare. Hoc regum est. Vere Se neca in Hercule furente: Arato ream est, invidi Mi. Et in indip. Ret is Et in Theb.
Si in visa mundi em re posuit Deus i
Vix s. s. R RIV AMAN SUPER LE sM uoti noc mum ad somnum: sed convivalem, in quo mentae accumbebant , γ COR R. Is sh , 1M q o 3 ACEBATE, Tuta a ut supplex ad genua ejus provolutus ab ea postularet vitam sibi iuri. Unde laucius Athanasius in Sy
supplices tenebant genua eaus, O supplicabant, quasi sed in misericordiar, idque ob quatuor causas, quas fusurreensui Exodi 4. Is . Ex , tr Rex TYIAM a torvAM UULT . O .PRIMERE, Me PRAEx ENTE J Dixit hoc rex partini ex irai partim ex Zelotypia, qua deperibat Estherem: haec enim suspicax est mali&rivalium, etiam ubi re ipsa nil tale est, uti in Amano hic nihil erat. Suspicatur ei Amnum velle Estherem opprimere, id eit, non tam vitae squam pudicitiae eius vim afferre, illectum eximia ejus forma, uti eadem illectum se seruiebat Assuerus.
Ita 1aciebant illi, cui rex erat ostras , quasi qui indignus esset videre faciem regiam, &ne rex videns faciem sita invisam ad ma)orem iram& indignationem commovertetur. Rursum operuerunt laciem Atram, quasi rei morita& pene condemnati. Ita Lyram nam damn ali d .reebaranir ad
mort m oculis velatis , ne Icilicet videntes patriam , cives, amicos , liberos, uxores non iam 1 mel sed septies mortem obirent. Sic iam reis capite mulctandis velantur oculi, ne videant gladium in cervicem tuam vabrari, itaque expavescant, & ictum gladii cademio declinent ac mistrentur. Hinc illa priscorum Iudicum Roman. in reum is alis se
p xo Rica 3 puta pro regis salute detegens ei coniuratorum insidias. Harbona erat eunuchus, quia rege missus ad accersendum Aman, ut seciam iret ade vivium Esth ris, ingredrens domum Aniani vidit in ea patibulum, &a me:t:cis, ait Iosephus, intellexit Amanum illuderexisse Mardoctio, unde idipium hie regi denuntiat, videns regem illi offensum, di Amano ob lallum, ut videtur, i sensus, optansque eum e medio tolli & suspendi. Sus Erusus E T 1 TAQUE AMAM J non rid mo sua, sed in porta urbis su sorum, ut dicitur c. 16. I 8. Va s. ro. Eo enim patibulum ex domo Aman translatum fuit ad m, jorem eius ignominiam , ut omnibus ingredientibus &egredientibus urbem jam suspensus esset speetaculo, & Imdibrio, qui paulo ante ab omnibus adortatur ut Deus. Gretserus lib. t. de cruce C. t p. sulpicinar Amanum clavisi iisse cruci afiixum. alii lanueo in colliun injecto , ut ibam siti nil hac in re est certi. Illud critum , erucem hanc tuis. se altam so. cubitos, ut, qui altissima petierat,altissime suspenderetur, omnibusque fieret conlpicuus . vide hie pri
mo quantae essicaciae fuerint jejunia de preces Estheris, Mardochaei 3e Iudaeorum. Secundo, quam verum sit illud
Tertio, quam mundana omnia sint instabilia&vana: eoee enim repente Aman summus fit imus, & Mardochaeus imus fit summus: nimirum impii&superbi
Quarto, Ze proprie, quam malum, quod quis alteri Moimis
struit inique, in struentem revolvatur ,ac iusto Dei judicio minis .m in ejus caput recidat. Crux enim parata itardochaeo, d dii E. ta fuit paranti Amano. Sic Phalaris I crillum suggerentem rimm . sibi, ut reos torqueret in bove aeneo igne lubjecto, ut eorum mugitu aures liras oblectaret, primum in bovem mjecit, de quo ovi lib. i. de arie amandi r
Addit exemplum Busiridis, qui Thrasum suggerentem, ut hospites suos immolaret Iovi ad impetrandam pluviam, ipsummet Thrasum immolavit:
Unde hoc epiphobemate concludit:
Denique vide hic duanta sit mundi fallacia . Unde jure
' apud princi . sensim decidere , uti cecidit Seianus, M itophel, mnan, Ioab, alique plurimi. Qui sapit ervi ante casum tempestive se ab avia abducat . ex
122쪽
Commenta; ia in Eb her. Cap. VIII. II 9
Μ-dochaeus succedit in dignitatem Amani. Esther a rege flagitat impetrat , ut litterae Amani de mactandis Iudaeis remeentur,qn , ae in 'udκπmn favorem scriba . . Unde exultam Judai. i. I Ie illo dedit rex Assuerus Esther reginae domum Aman adversarii Judaeorum, & Mardo-LI chaeus ingressus est ante laclam regis. Consessa et lenim ei Esther quod esset patruus suus. Tulitque rex annulum, quem ab Aman recipi justerat, sic tradidit Mardoch. . Esther autem constituit Mardochaeum super domum suam. 3 Nec his contenta procidit ad pedes regis, flevitque,& locuta ad eum oravit, ut malitiam Aman Agagitiae, &Inachinationes ejus pestimas, quas exc gitaverat contra Iudaeos, iuberet irritas fieri. . At ille ex more sceptrum aureum protendit manu , quo signum clementiae monstrabatur, iliaque consurgens flatit ante eum, s. &aite si placet regi, id si inveni gratiam in oculis eius, ded recatio mea non es videtur esse contraria, Asecro, ut novis epistolis, veteres Aman litterae, insidiatoris oc holiis Iudaeorum, quibus eos in cunctis regis Provinciis pei ire praeceperat, corrigantur. 6. Quomodo enim potero sustinere necem S interiecti nem populi mei 8 7. Responditq; rex Assuerus Eliner reginae, cu Alata haeo Iudaeo: Domum Aman concesti Esther, di ipsum justi assigi cruci, quia ausus est manum mittere in Judaeos. s. Scribite ergo Jud.cis, sicut vobis placet, regis nomine, sigilantes litter annulo meo. Haec enim consuetudo erat, ut epistolis, quae ex regis nomine mittabantur, & illius annulo sgtiatae erant, nemo auderet contradicere. v. Accitisque scribis celibrarii, regis erat autem tempus tertii mensis, qui appellatur Siban vigesima & tertia die illius , scriptae sunt epistola: , ut Mardochaeus voluerat, ad Judaeos, & ad principes, procuratoresque & judices, qui centum vigimiscptem provinciis ab Indiauique ad AEthiopiam praesideiant; provinciae atque provinciα, Populo oc populo, Iuxta linguas te litteras suas, de Judaeis, prout legere poterant, & audita . 1 o. ipsaeque epistolae, quae regis nomine mittebantur, annulo ipsius ohsignatae sunt, & inis Per veredarios: qui per omnes pro- vilicias discurrentes, veteres litteras novis nunciis praevenirent. Il. Quibus imperavit rex, ut convenirem Iudaeos per singulas civitates, ct in unum praeciperent congregari, ut starent pro animabus suis, & omnes inimicos tuos, cum conjugimus ac liberis & uni fersi, domibus, interficerent atque delerent, sit spolia eorum diriperent. I x. Et constituta est per omnes provincias una ultionis dies, id est, tertiadecima mensis duodecimi Adar. II. Summaque epistolae lixc fuit. Ut in omnibus terris ac ρ pulis, qui regis Assueri subiacebant imperio, notum neret, Paraco esse Judaeos ad capiendam vindictam dehoitibus suis. i . Egressique sunt veletarii celeres nuncia perferentes, de istinum regis pependit in Susan. is. Mardochaeus autem de palatio, S de conspectu regis egrediens, fulgebat vellibus regiis, hyacinthinis videlicet ed aereis, coronam auream Porrans in capite, & amictus se-GO palliis atque purpureo. Omnisque civitas exultavit, atque laetata est. I 6. Iudaeis autem nova lux oriri vita est, gaudium, honor, de tripudium. 17. Apud Omnes populos, urbes, atque pro-Vincias, quocumque regis jussa venierant, vilaea exustatio, epulis atque convivia, detest dies: in tantum ut plures alterius gentis desectae, eorum religioni ec cirem iis jungerentur. Grandis enim cunctos Iudaici nominis terror invaserat.
pretiosa supellectile in Buctam, ac auro argeiu Jue reser ram, ut Atet ex Sept. de Ioiapho. Mira enim Amani quasi rei laesae ninnitatis rex hico add:xat, ceditque resanae, iuxta illud Cyri apud Iolephum L a I. antiq.
ci EM REGI 1 J q. d. factus cit regi intimus, coniuncta Dsmus , Ee familiarissimus quasi proximus i rege, ut i
MA noc καo. J Erat hic annulus regius , quo A. man litteras suas de Iudaeis interficiundis subsigraverat quasi sigillo regio. Itaque hie annulus erat summae dignitatis M auctoritatis, fecitque Mardochaeum regis vi. carium & ouasi alterum regem . Unde Alexanocr ab
Alexandrolio. x. Geniat. cap. 9. Apud Persas, inquit, donara Minuti a ναι πινυιitia signum erat , eo illos in intι-- sodalitatem Tmaxinufaederit al
mitiora Rui λυπυ. Hine N Mardochos vestibus regiis, S corona aure a
tector , uti fuerat ant quam ipta ei et regina. Setrarius censet milierem dedisse Mardocnxo domum A.tiani sibia res doratam, idquet tradit Ioleph. Lb. xi. cap. 6. Ve- tum hoc proprie his verbis noa signincatur.
AMAN LiTTERAE . Sc. coa RioAMTυκ 3 Heeiat nodus difficilis , ram Aman scri plerat, di sigillaverat litteras de occidendis Iudaeis nomine regis: res sau. tem Peliarum liticiae de decreta erant irrevoca Nisa, ut patet in Daniele damnat O ad lacum leonum. Daa. o. a . Quocirca Elthor genuflexione, lachrymis, omnique arte connua est, ut regem flecteret ad irritandas liaice litteras . Ac prudenter luc ratione de methodo usarem confecit, quod ditarct has non cise regis , ted Amani litteras , quas ipse inlcio rege lubdole scripserat, de annulo regio ostigi rarat. Cum autem iam regi constaret Amanum futile insidiatorem te proditorem, aequumella ut acta eius scriptaque proditoria irritentura ut μυ- te fraudulenter ignorami r x iupposita, ac in regis de regni totius damnum aeque ac dedecus promulgata .llac ratione perii iasit regi, ut litteras Amani quasi h ltis 5e insidiatoris sui abrogaret , ac contrarias in I daeorum favorem dictaret , uti ips) rex asserit m iisdem capit. 16. II. siae eiuM rex uoxam de inlamiam orn
123쪽
Iao Gmnentaria in Epher. Cap. IX.
blicos referrentur. corpora, fovet πιν tu es, exemεν tia.
vi, Li i. ver dariis sive cursoribusὶ i up Ea AvrT Denique notat Serarius in hac Amani tragaedia septu. η x , UT coων ut a tir Iunnos j ut teilaeet eis plicem catali romen. sismlicarent edictum regis in ipiorum favorem editum, Exaltatus supra omnes Prurcipes erat Amane infra omne magii iratus Iudaeis offensi aliquvraetextu illud dissi. nes pollea denctus est. mulare, ardare , ve Hupprni re possent: sed ab ipsis Ju- z. Alterum a rem thronum habebat: Mardochaeo equum daeis cogerentur illud exequi, comminaremurque te, ni siccite te pol a urbini, ut esus vcluti lirator, &andi. id facerent , eos apud regem acculaturos tanquam regii edicti conecmptores. Addunt Miri hic de Notior cap. 16. 3. Minacissima in eum verba plurima jecerat: εt eum lati legem hoc edicto Iudaeas coacest sse ut suis legibus ubique ure, praeconis inllar es it . viverent. riter a rege vocabatur, & ab eodem postea Iaesae ma D.
xv A a Eiij id est, candidis, ut habent Hebr. N Chald. s. Indignans , oculis quam infestissimis de torruissimis, vide dicta capit. i. o. Ab hoc colore nobiles dicii sunt Itala naeum intuebatur: de Regis pollea vultum sistem v hinim ι quasi iandidi. Candida, quia lue velles B Potuit. olim induebant in diebus sestis & laetis, quale hoc erat, Nim G ntemus unim Mardochaei ex se, omnium Iti-hrata illor Omm rem rea vestimora rua ι .d da . datorum languinem haurire volebat: & ipse rion solus , sed Eccl. 9. 8. vide ibi dicta. cum domo, cum decem charisimis filiis in crucem Coa OMAM AD a AH ro YAiax ira cx ra I actus cli ι plurimaque eiusdem ciun ipsis animi, tent, more Persico, radiatam, id eli, radio, in t armathiae sive Itum millia contrucr data. solis quem litae ut Deum coiciant vibrantem. Enti. 7, Quod limum, quemque diem Mardochaeo, Iudaeisqueb: Mardoctiaeus quasi alter rex, qui paulo antesqualdus Leteris ad necem praescripterat : iis ip e, canas ura, mu
Aul. Binereti ta Virgo, de qua insensu mystico die, furamque proselyti.
Iudaei hostes suu eodem die , quem illi neci ipsorum degnarans, occidiret , oderem Amani filios δε- oravit: in huiu, beneficii memoriam perenne festis I . . II. die mensis Adar a Mam ciues is
i. Υ Gitur duodecimi mensis, quem Adar vocari ante jam diximus , tertia decima die, qua I do cunctis Iudaeis intersecti , parabatur, ot hostes corum inhiabam sanguini, versa vice Iu
daei superiores elle cc runt, &sede adversariis vindicare. 2. Congregatique sunt per singulas civitates, Oppida, &loca, ut extenderem manum contra inimisos ire persecutores suos. Nullusque ausiis est retas ere, eo quod omnes populos magnitudinis eorum Armido penetrarat. 3. Nam & pr vinciarum judices, deduces&procuratores, omnitque dignitas quae singulis locis ac operibus prim-rat, extolliant Iudaeus timore Mardochaei: q. quem principem cile palatii, id plurimum pos lac Gnoverant: fama quoque nominis ejus crescebat quotidie, & per cunctorum Ora volitabat. Itaque perculserum J udaei inimicos suos plaga magna, & Occid um eos, reddentes eis quod sibi paraverant 1acere , 6. in tantum ut etiam in Susan quingento, viros interficerent , extra decem filios Aman
Agagitae hostis Iudaeorum, quorum ita sunt nomina: 7. Pharsandatha, & talphon, tu Espha rha , 8. & Phoratha , & Adalia , & Aridatha , v. Phermesta , & Arisai, & Aridai, ερ
Jeratha . io. Quos clim occidissent , praedas de substantiis eorum tangere noluerunt. II. Statimque numerus eorum , qui occisi erant in Susan, ad regem relatus est. I 2. Qui dixit reginae:
In urbe Susan interfecerunt ludaei quingentos virus , cie alios decem filios Aman : quantain Putas eos exercere caedem in universis provimus Quid ultra postulus, &quid vis ut &ri iubeam I3. Cui illa responditi Si regi placet, de tu e potestas Iudaeis, ut sicut secerunt hodie in
124쪽
Commenta, in tu Ephor. Cap. IX. I 2I .
Susan, sic & cras faciant, & decem filii Aman in patibulis sit spendantur. i . Praecepitque rex ut ira fieret. Statimque infusan pependit edictum , & decem filii Rimn suspensi sunt. is. Con. gregatis Judaeis quartadecinia die mensis Adar, interiecti lant in Susin trecenti viri : nec eorum ab illis direpta substantia est. 16. Sed de per omnes provincias, quae ditionis regis subjacebatupro animabus suis steterunt Iudaei, interiectis hostibus ac persecutoi ibus suis : in tantum ut septuaginta quinque millia occisorum implerentur , de nullus de sistantiis eorum quidquam
Contingeret. II. Dies autem tertiusdecimus mensis Adar , primus apud omnes interfectionis
suit, & quartadeclina die caedere desierunt. Quem constituerunt esse solemnem , ut in eoo ni tempore deinceps vacarent epulis, gaudio atque conviviis . 18. At hi qui in urbe Sulancaedem exercuerant , tertiodecimo & quari ximo die e usdem mensis in caede versati sunt :quintodecimo autem die percutere desierunt. Et idcirco eundem diem eoni lituerunt solemnem epularum atque laetitiae. I9. Hi verb Iudaei, qui in oppidis non muratis ac villis morabantur, quartum cimum diem mensis Adar conviviorum & gaudii decreverunt , ita ut exultent in eo, & mittant sibi mutub partes epularum & ciborum . Eo. Scripsit itaque Mardochaeus omnia haec , & litteris comprestensa misit ad Iudaeos , qui in omnibus regis provinciis morabantur , tam in vicino positis , quam procul , 2I. ut quartamdecimam & quintamdecimam diem mmlis Adar pro testis suscipetrent, de revertente temper anno soletnni celebrarent honore : χα. quia in ipsis diebus se ulti sunt Iudaei de inimicis suis, di luctus atque tristitia in hilaritatem gaudiumque comersa sunt, essemque dies isti epularum atque laetitiae, ocmitterent sibi invicem ciborum partes, & pauperibus munuscula largirentur. G. Susceperun que tussici in solemnem ritum cuncta quae eo tempore facere c erant, & quae Mardocli usitteris faetenda mandaverat . 24. Aman enim , filius Amadathi stirpis Agag, hostis & adve sarius Iudε m , cogitavit contra eos malum , ut occideret illos , atque deleret : & ini sit Phur, quod nostra lingua vertitur in sortem . 21. Et pollea ingressa est Esther ad regem, obsecrans ut conatus ejus, litteris rexis irriti fierent: S malum, quod contra Iudaeos cogitavera z , reverteretur in caput ejus. Denique & ipsum & filios ejus assixerunt cruci, ruis. atque ex illo
tempore dici isti appellati sunt phurim, id est, sortium: eo quod phur, id est , sors , in urnam
inissa fuerit . Et cuncta quae gesta sunt, epistolae, id est , libri hujus , volumine continentur : 37. quaeque sustinuerunt, oc quae dein s immutata sunt , susceperunt Iu Mi super seci semen suum , & super cunctos qua religioni eorum voluerunt copulari, ut nulli liceat duos
hos dies absque solemnitate transigere ἐν quos scriptura testatur , ω certa expetunt tempora,
annis sibi jugiter succedentibus . 28. Isti sunt dies, quos nulla unquam delebit oblivio : & per singulas generationes cunctae in toto orbe provinciae celebrabunt: nec est ulla civitas , in qua phurim , id est, sortium, non observentur a Judaeis, & ab eorum progenie, quq his Hr montis obligata est . 29. Scripseruntque Esther regina filia Abihail & Mardochaeus judaeus, etiam secundam epistolam, ut omni studio dies ista solemnis sanciretur in posterum , 3o. demiserunt ad omnes Iuhos, qui in centum vigintiseptem provinciis regis Assueri vertibantur , ut
haberent pacem, & susciperent veritatem , ai. observantes Dies tortium, & suo tempore cum
Raudio celebrarent : sicut constituerant Marg harus & Esther, & illi observanda susceperunt se, semine suo, jejunia& clamores, S Soni via dies, 32. ει oumia, quae libri hujus, qui uocatur Esther , historia continentur .
sati coεν astuti x J Adar mensis duodecimus tianni ultimus respolidet nostro Februario . Primus enim Hebraeorum mensis erat Nisan, id est, inritus , quia in eo celebrabant Pascha, Exodi H. Porrin Iudaei ut tantur mensibus lunaribus , non solaribus et quare neomenia sive novilunium erat prima dies mensis 3 d cimatertia vero dies erat proxime antecedens pleni- Iunium : hoc enim incidebat in diem decim auartum . Hic ergo dies pridianus plenilunii Februarii destinatus suetat Cedi Iucisorum , & mox vice versa caedi flostium Iudaeorum . Quocirca etiamnum Iudaei illo die in synagogis suis quotannis legunt hi isto. xiam Esther: & quoties fit mentio Amani, pugnis &malueis pulsant scamna , perinde ac si caput Amani ferirent , uti testantur Antonius Margarita L . de ritium Iudaeorum & Gregor. Tholosanus syntagm. lib.
a. capit. I 6. num. Io. Porab Iudas Ma baeus aliud
festum hac eadem die 13. Adar instituit, ob insignem
victoriam eadem die de Nisanote obtentam , quo amoris. in. 37.
quos primos publice in theatro, ut videtur , quali reos a rege damnatos occiderent caedem enim iucho
ruata Hiis Aman hostis sui iurati, quasi a primuinpti,c πιι a Dp. V. - , . ' rmisque justae suae vindictae victimis: deinde eorum jam occisorum corpora postero die suspeiideriant in pati ilis, ut dicitur v. I . ad maiorem Amani ignominiam de hostium terrorem. Igitur mense tertio rex tulit edictum, ut Iudaei trucidarent filios Aman, ceterosque suos adversarios, ut dictum est cap. s. v. q. Quare Iudxi mox filios Aman , ne fuga elaberentur, incluserunt in carcerem, ac post novimmenses puta die 13. mensis duodecimi, quae caedi erat destinata eos jugularunt, &postero die jugulatos sulpende. rrunt. Dices, o 6. I 8. rex serens hoc edictum ait, Amanum & omnem cognationem eius ante portam suun pindere in patibulisi ergo filii Aman cum eo occisi sunt mense tertio , non duodecimo . Resp. per ibi non intelligi filios alioquin enim eos explicite nominasset stsed cognatos & astines Aman et hi enim ut clas fautores cum eo sit spensi sunt x filii vero ad communem omnium caedem, de ad dies 33. Adar publicum spectaculinn, inqvindictae reservati fuere. υ -
ostenderent se non aliud. quam vitae suae incolumitatem quantem e hane enim perdere volebant ii qui occidebantur equare se non inhiare opibus , nee propter opes innoxium
aliquem diritem cuti e fit inter noxios interficere: tum
denique,quia Aman utpote Iudaeorum juratus hostis, erat uasi Mathema, ut nemo ejus & filiorum res attingere aueret. Idem secere meris occisis, quorum facultates duri pere noluerunt, ut dicitur vers. i6. etsi rex id eis commisisset capit. 8. 11. Utinam Christiani Duces di milia
Us . eos imitentur, qui non e tum mimicos, sed L etiam
125쪽
Ia a Commentaria in Ner, Cap. IX.
etiam amicos saepe spoliant, imo spe praedae marunt. A
Uri tu L RENT RJ Ingens fuit hic hostium , idemque & caeli itiani numerus , quia Iudaei de vita securi esse non poterant, niniis occisis. Et noceti quod hic dicitiar: pro inima us saur pro vita sua tu nda constrarer caeden tes hostes suos ast rem,si Mesribus, Sc. Nisi enim ipsi interlecti fuissent, timenduin erat, ne rursum Iudaeos invaderent, imis contra Regem rebellarem. Porro ixistit Mardochaeus Iudaeis, ut ii digenter inquirerent, Nannotarent qui revera essent I.idaeorum hostes, nequis amicus vel innoxius inter hostes & noxio, occideretur,
uti factum est in Vesperis Siculis Se Parisierisibiis, ideoque per novem menses caedem differri iussit, scilicet a mcille
a . Adar, quibus Iudaei mactandi mactarunt luos hostes
M MARa sic hoc se. tum, ait Sancirer, ρέ ,rim appcllatiar, id est, sortitam, nona libertate, quam eo die con-
s d a sortibus , quas consuluit Aman , & quae in eumdem dedimurmertium diem mentis Adar Iudaeorum cae-dcm desima unt, ut d ira dies ille anni vertario redatur ecumi , pzriculi athus renov2tur memor .a , in quosuerunt , α qualem nabuerunt animorum conflerna. tionem & angorem, clim de sortibus , ac die nuncium ac Pere., Perperam in Septuag. Rom. pro ρλν- , ut habent Sept. Complut . legitur unde & Ioseph: dies micitis, ho, arpcllat. Nisi malis Sept. de Iolephum vo- dax , ,hurim addita litera r commutasse in uζalicii rent ad Graectim etymon verbi ς ἐνλεω, qu a se a custodire si in ricat, q. d. dies hi ab hostibus suere vocati ibi. im, id eli, sortium, itana confracta um , qui κis scilicet genu, noli rumeonfringer eius hoc enim ii.
Mi da chrum ex pharim facti sunt τε - ει, id eli, cullo. d. ,-conservatorii, quibas scilicet in vita incolumes conservaremur, hostibus vetoricii suiuudem dies νιuram , id est, confractionum , quibus nimirum ipsi meta nobis confiniterentur de macta sentur.
Sie All g. Dies passionis Christi fuere dies Ah-ibis, id Vest, sortium &contractionum, quibus scit cet Iudae imbserunt sortem de occidendo Chrillo pro Barrabas ac milites de dividenda Christi crucifixi tunicaz tunc mini ipsi carnem Christi confregerunt clavis , flagellis , spinis :ses hi dies insem per Chri tum facti sint pbrurim, sive σρ. - , iaci , cui locis & cou servatorii, quia ovinci in Clit istum credentes , sperantes, & dilis. mes liberarunt i Peccato , morte & inieruo . Irdem dres Iudaeis iacti sunt phurim , quia illis ipsis , puta in palchate poli 38. annos Ierusalam a Tuo capta, Miuua deiunditiis excisa est. Idiplum praesignificavit sors in die expiationis iaci solita in duos hircos , alterum emissarium , alterumgo immolandam Lcvit. a 6. vers. 3. dc s. vis Tropol. sellum Durim agimi sancti, cum series advertae in prospera commutantur, uti commutatae surre laneto Iob capit. ult. Ioupho Genes. 41. t. Moti E 1iat .& s. Davidi, Tobiae, aliisque sanctis. ac nomulatim
N Eustachio , ut liquci ex ejus vita apud Surium dae Io. V. Ieptem, DAnagog. dies id est, sortium erit dies iudicii , quo Clitilius sortes piorum iu hae vita a dici
rum , de impiorum in hac vita exultant vita comm tabit ι ac pias perpetuam laetitiam , amplis perennem gehennam ali grabit , uti d et Sapiens capit. s. l. &Isaias cap. 6M & Christus ipse Lucae 6. vers x I.
Hine colligitur Mardochaeum libri huius rite auctorem. Ipse enim auctor fuit epistolae hujus t epitiola autem iacm continebat, quod continet hic litari ; sed quae pnis1 in epistola breviter scripserat Mardochaeus , e cem in littam hunc referens iustu conscripsit, de a
vetamine comanentum, atque 1n horum memo
runt se, suosque filios,&posuros, quin&proselytos ,
κ t, celebrare hoc stilum phurim, id est, sortium , is T
diem debeant agere scitum, sed quod alterum ex duo.
bus , vel certe terti .im a caede r nam Iudaei habitantes Susis , quia tam die 13. quam i4. ciciderant suos h lles , hinc die is. Λdarquoc stirant a caede festum μα-ν,m celebrarunt : ceteri autem qui uno dae citius, piata decimaquaria a caede alui uruciant , eadem die stilium agebant
dochaei polia a a tota Syrias a contismata I 1 LTATUR, ide: , conrellatur& mandat esse annua nitimoria &gra. titudine recolendos.
jam dictis, id etiae non ibium ex Mardochaei, seu & Al- sueti decreto, qui id ipsum non solum Iudaeis, red&Perse sis, ceteriique gentibus suo amperio subdim praecipit cap.
Λnagog. sellum sortium significat sessum & gaudium
beatorum in coelo de triumphato de mone, mundo, tyramiis, cet dii que persecutoribus, quisbrtes inii erant de
eo nam perditione a sed petr virum unum , & per unam mulierem liberati sunt, id cii, per Christum S: Mariam , & inim:cos tuos gladiis punient , sicut seri in
ait Indutum c scriyrum e bu est innibus sinctuatus . t Ioc in fine lx li, Melt, in die judicii. con. tu:get : iduo duodecimo incrase celebratur . Die decuma quarta agitat , id est , in plenilunio , quoniam . cum Sancti cum Christo iudicabunt nationes , & do. m: nabuntur populis , iam Ecclesia banetorum Plinitu-dm in decoris sui habesa: t. Verum ibi emnitati additur dies decimus quintias, utcgnificetur hoc secundo die gaudium, quod Sancti capiunt, videntes semper impiorum rit: cutorum damnati iacm, scut in Isaraicriptum ei tr
vix ATLΜ ὶ Hebr. M serunt e solas verborum paci, W:rarii, id cit, precantes eis pacein, hoc eri omnimodam protriritatem, &exhortantes eos aducet iratam, id elt , hi litatem& conitantiam in s rvandis pro nistis detello ρέtirim i latis diebus celebrando.
bant enim Iudaei pridie fellorum ieiunare, uti&laciunt Christiani in vigiliis Salidioriim; lblabant tune quoque clamores prccrtas miscere, ac in sortitudine clamare ad Dominum, praesertim in publica calamitate, S uti haefecere I idaei ab Λman neci deitinatiι idem te eiulantes N inploi antes: in quorum memoriam clamores holoe quotannis eodem die renovabant cum lite pitu& complonone icamnorum, uti dixi vers. i. sicut Chrilliani in triduo pallionis Chtilii cre; itaculis S complosionibus strepitus edunt; quod nonnulli cum seratio ad hoc facto Hebrae. rum mnalse suspicantur. Addit S. Ataraiias ita Synopsi eadem die t3. Adar, Iudaeos in memor:am N contumeliam Aniani crucifixi omcem ligneam publice circulni .: re , ea malle cum In aSiae Amam igne conoen are: Uertim quia multi Itulcorum nae Amani tras ara, L uilli palli 'em de crucem represen. tabant iri id bant , quanta rutus esset per o natus sarea Amani, hae deca L a Hon 'I &Tnoeensius Impp. ho eorum litus deget: as inhibuete, ut patet d. de Iu os π tu sis L. ubi lc. d. ciuiu . Iv. m nuo tam
126쪽
MAJestas ct gloria aequὸ ae virtus Mardochaei, qm v. q. somnum expiacationem de Iudisorum in Peri
,de alliatione, indeque liberatione ct exaltatione e Trat.
I. Ex veris Assuerus, omnem terram & cunctas maris insulas fecit tributarias: Σ. cujus B L titudo& imperium, & dignitas atque sublimitas, qua exaltavit Mardochaeum, scripta sunt in libris Medorum, atque Persarum: I. de quo ni lo Mardochaeus Iudaici generis secundus a rege ΑΩ suem fuerit: &magnus apud Judaeos, &acceptabilis plebi fratrum suorum, quamns bona populo suo, &loquens ea quae ad pacem seminis sui pertinerent.
Qua babentur in Hebraeo, plena fide expressi. Hac autem, quae sequantuin, scripta reperi in editisne istigata , quae Graecorum lingua tueris continentur : interim post finem libri hoc evitulum fenisatur :quod 1uxta rensuetudinem nostram obelo, id est, ve praenotavimus.
. Dixitque Mardochaeus: A Deo lacta sunt ista . Recordatus sum soninii, quod videris ,
haec eadem signifieantis: nec eorum quidquam irritum fuit . o. Parvus sons , qui crevit in fluvium , oc in lucem solemque conversus est , in aquas plurimas redundavit et Esther est , quam rex accepit uxorem , de voluit esse reginam . 7. Duo autem dracones et ego sum , & Aman 8. Gentes , quae convenerant: hi sunt , qui conati sunt delere nomen Iudaeorum. p. Gens autem mea et Israel est , quae clamavit ad Dominum , & salvum fecit Dominus populum suum t liberavitque nos ab Omnibus malis , & secie signa magna atque portenta inter Gentes et io. & duas sortes esse praecepit, unam inpuli Dei , alteram cunctarum Ontium . ri. Venitque utraque sors in statutum ex illo iam tempore diem coram Deo universis gentibus: IΣ. & recordatus est Dominus populi sui, ac misertus est hereditatis suet.
i 3. Et observabuntur dies isti in mense Adar , quartadecima & quintadecima dis ejusdem mensis , eum omni studio & gaudio in unum coetum populi congregati, in eua deinceps generationes populi Israel.
U. s. r. D v b Assu avs ori NER Txii RAM , ητ' G cυ Meetas is Axis ius υι As nimirum sibi sumque imp io sab ectas νε ei Tτα illor Axi si id est, novis tributis oneravit , tum quia ipse auri cupidior in tributa erat μ'pensust tum quia magnis &niagnificis suis in convivium tam amplum & continuum de quo capit. a. expensis aerarium exhauserat stum quia Deus hoc tributo castigare uolebat Perru ,
sui paulo ante caedi de spoliis innocentum Iudaeorum
inhiarant V as. MARDO Nnus Is Darei orua Rrs sa CUNDO
A Eoa Ass saxo. J Erat ergo quasi regis vicarius , di in eius absentia rex, imo rege Italente Mardochae rara tua priadentia &vigilantia gubernabat imperium, teste Ioseph .
priis, sed populi sui. Res ejus praeclare selias omittit hie
Scriptura, ac eas cupientem cognoscere remittit ad ann te, Medorum & Periarum. Beniamin in Itinerario narrat, Mardochaeum & Ulla rem lepultos in urbe primam Medorum, dicta Hamdam suas aitque suo tempore in ea liuile svi millia itidatorum. Nonnulli suspicantur a Mardochaeo nominatam provineiam Mardochaeam, quae sita est inter Babyloniam x Sinum Perilaum. Hic in Hebraeo finiuir liber Esther: cetera quae sequuntur ex Graeco in Latinum transtulit S. Hieron. ubi nota haec ulti septem Estheris capita esse Scripturam Micam . Id patet tum ex definitione Concit. Tridem. seg tum ex editione vulgata Latina & Graeca septua&Quarum utraque hucotulanter legit, licet in Graeca non nataeantur seorsim, in in Latina ι sed quaeque suis locis in terra sint ordine historico , uri olim quoque ante S. Hieron. mems in locis inserta extabant, in editione Latitia . verum s. Hierori. quia Estherem ex Hebraeo transtulit in latitnum s&ejus tempore haec septem capita non extabant in Hebreo
hinc ea ex Graeco transtulit , ac seorsim posuit , Se in ealcem libri retulit poli seriem totius hiltoriae. Esetitisse autem olim illa ante S. Hieron. Hebraice patet ex Graeca septuag. & Latina vulgata prisca , atque
ex Iosepho , de Iosippo filio Gorionis , qui haec ea
dem habent , quae Noster, utique non aliunde, quam ex prisco originali Hebraeo . verisimile est hune I, brum aeque ae Tobiae bis Hebraice fuisse conscriptum, semel brevius , ut tuam Hebraice extat , secundo fuissius; indeque manasse translationem Graecam Sept ε.& ex ea Nostram , ideoque illam hasce attexere laciis nias. Vide Fevardentium hic , & Bellam. lib. i. de verbo Dei cap. 7. Dixi του a MA Doe Maog J eum iam suspenso Vlla s. 4. Aman intelligeretihmnii sui lanificationem.
suit a Deo immissus Mardochaeo, ut per illud significaret futuram exaltationem sui& Estheris , ac colluctati nem cum Amano. Quocirca hoc somnium ordine historiaco collocandum est in itio huius libri, totiusque historis, uti ibidem collocatur in Graecis Rom. Simile somnium a Deo immissum fuit Pharisai Genes. i. & Nabuchodotio
Racii MAM J Somniarat ergo Mardochaeus, tui narratur cap. seq. vers. 3. se videre parvum fontem, qui erevit in fluvium. &in lucem solemque conversus eiri ac postea intellexit hunc fontem esse Lilnerim , quae antea ab ectare Wilis, postea ita crevit, ut secta sit regina , & gentem Iudaeorum & numero , & robore, de gloria mire ιμadauxerit, ideoque quasi ibi in re de totoque orbe tacitis suae virtutis & maiestatis effulseris . Apte Esther comparatur fontiι Primo, quia sisut fons aquas contu 1. nuc crucians producit angentem fluvium, sic L uter sua L x vera
127쪽
Ia Commentaria in E er. Cap. X.
opera&studio ingratem produxit Iudaeorum populum , A dricianio toto , quo Elther quasi vili , ineo ita , Ic o
multorque Gentilium ad Deum re Iudaismuin convertit, livioni tradita latuit an domo Assueri; iram anno iecua lox. in dictum est capit. 9. ult. secimio, ipsa luis oculis edu- Alsueri in domum ejus inducta fuit: septimo vero demum chri misqvili tontibus extinxit in nune Amani incendium anno ad eundem introducta , ut patet c. v. v. 16. a. in Iudaeos conflatum, aeque ae iram Dei. Tertio, ipsi Nimirum haec est via & methodus, qua urnur Dei pr itidem quali aquis torrentis ingentibus & vehementibus videntia, ut eos, quos vult exaltare & glorificare, seius . obruit, &demersit s. millia Gentilium Iudaeis adver- humiliat, viletque&ignobiles e sciat. terso id ipsum santium . Q rari', fons hic, qui ante erat in tenebris ca- in se experitur, i meerta meliorum eritat animum , sc pit. II. 8.li estia summo moerore S angore , 1κ Lυ- quele esse in rectavia, qua Deas suos deducit ad l ublimi. CEM soL1MQUE, id est, in lucidum solem est Hendya- ratcm S gloriam: quia ut ait Sapiens, praeeste dis coκ vh a sos hsr, puta in summam laetitiam, de humilitas. prim5 mortifera, deinde felicitatem, cum Iu daeos morte liberavit, eosque deho. ι ear, Primo de cit ad ra feros, dcindet reducit. I.
Analogia Porro appostre sons hie dieitur conversus in lucem de Alleg. hic fons in Iem conversus similisque sonti selis, set et solem , quia magna est alii nitas& analogia sontis&lblis: de quo oliae, ad literam significans Eltherem , mystice
seo . Primo, quia sicut sons est origo S scaturigo flumini, , iae reprauentat B. Virginem, quae Aro A. in . I. Vocatur mu- I. solet fluminis: sicut enim flumen innata fonte, sic tu. lier amicita sole. Undes. Fulgesnt. s. . de laud. mma sole, similis enim ei utriusque produetro, proflu- fia, inquit, Mamiasuel araeli, 'Mat Deu τωxu ,&emanatior unde Hebr. no, id cit , lux & rtim'dur scuti tameo. h. Danusc. Orat. t. L nati v. Virg. lucertia, alludit ad naham, id eli, fumen, & ad vocat eam Pistam vi ra , Fonrem tuera , qtio nomine eam υκ or , uicii, lumen , cuia sthnificat profluxum seu 3inant comi lures alii. I piph. s. m. de laud. Virgin , his
propagationem luminis ceu numinis, idcit, i. minis&po- o vetuis: OMVos . Ta, lucra arerna materi Iuc nquam a
, si et iratis. Secundo, quia quod ibi scit in terra , hoc sol est ova in caelis ituum .iar copιas Auge sortim: Iucos 3 iri coelo: sicut enim fons est quasi oculus terrae, sic ibi est , nisat i: siorum Seraphim incomprehensum oculam ζ M- quasi oculus coeli, totum coclum or inque lustrans & os, qua illuminat solem θ iis Desim : Iucis ,
ornans. Unde Hebr. a .n ta in oculum quam ibntem flues terra tuummat ad credendum Trimrati : Inoa ,
si iiii cat, quia quod oculus ell in homine, hoc tans est qua Lx G. sum lux munda: iueir ,-ἀxit: in terra, &lol in coelo. Wrtio, quia flumen exibit te tuae in mundiam veni'. lueas, assumpta est, manans lympidum est , perspicuum , de clarum inllar naist cuncta stia sunt in ea lis π tis terra, & iterum ζchrci allis imb chrystallus non eit aliud , quam aqua O ut eram M. diorem in xtii. σι biis tumen septus siemis 1omis conglaciata ac radiis ibi is illuminatum resplendet smatia . Chrysippus orat. aia Deiparam: Ave , inquit ,
ut ibi. Quarto, qauexibiatis S aquis primigeniis creatus tons tuos amnem homιmmiliti minans: Avestra mus , est ibi ec uli; Unde N Heb. Seamaια, q. d. , v qua nullum feres p.rest secasum. Ille phontu,serm. . decantur, uti ostenda pluribus lanes. i. 7. Simili modo& Assiimptione: Maria, inquit ι secundiam verbum tirer alialogia Esther hic quasi aquea, id est, pauper S ab octa, cum interpretatur elia maris; Mare Vadems saeuium es , ab Au uero evccta ad lolium regale quasi ad clxquin, tacta stella autem, A. V rgo Maraa, de qua ortus est ille, percii gloraosa 5: radians ut ses, ut iure lotas solis, de quo quem attum natur omnis mundus . rime μανιώs Heedit Iolue I s. v. 7. 5 cap. 13. i 7. vocata Pollat iuxta id , quoa ad laudem ι ιν nis π ivuminamim , quouiam na est, per c. ii. ii. de ea dicitur I Lux tr sol ortus es , o humalet quamve lux in mar, hias Ma Iaciati refulsit. Ecclesia in ea altari sunt, π δι oraverunt ineditor . Misti in praelatione de B. virgine, hac eadem metapbora Hinc S. Scripe. saepe lumen de flumen combinat, ut Pal. utitur illis verbis ἰ frua mi Smiratas gloria tremanento In
Io. Domine apud te es fons urta Icπ in lumine tuo vide ι- men aternum mundo eguit , I um Chrutum
mus lumen. Et AP al. I r. r. lumcn Siorix beatorum de- Ο Ν Dum . Ephrem sermone de laudibus Virginis: Axe,ii scribitur per flavium paradisi, cum ait: Et ostendit mihi quit, stellia uel E ima, ex qua C sui pro FG Avepre
. intem de sue De Agna. Denique in toturbus tuom te nem Lucifero appellat: aeque ac Q rillus lib. I. dercctapet reflexioncm rad:orum sol sui cissicin exprimit , fide ad Reginas: M Ua, ast , vita tersurax, maIertistis citque parci Lim, id eli, alterum quasi solam, ut sons rudistis, mora ara ciferi .ipie videatur eis set, uti dicam capri. sequent. vers. ro. DUO AUT M DRACO M s, a UN, ET ANANJUs s. r. N ii. Hoc eii crgo paradoxum, hieroglyphicum Mar- Hi duo dracones inter se praeliabantur, ut dicitur c.leq.va.dochaei 1bmnium : Ex aquis sol, id est , ex tribulatione ut sisnificarent colluctationem Mardochaei cum Amano , oritur gaudium , ex adversitate prosperitas, ex desbi, e suique suptilantationem. Dracones enim sunt iniisntat ire coniblatio, ex mccrore laetitia , ex humiliatione 5 luminata militum de Ducum:notanteirim con GI: , exultatio, ex mortificatione resurrectio . Fingunt quarum praecipui limi tres , scilicet vigilant , iori 'taei Lm, cum occumbit ex labore diuino ansietum, se ludo, &celeritas in rebus conficiendis. Draco enim cit aquis & mari inimcrgere, ut noctu se abluat& rcfrige- vigil , & acutissime eernit i unde inaco dictus est Drae iaret: quare mane ex lud: In riirsus vegetum prodire & re- του δε; κειν, id est, avidendo. Idem tbrtissimus cit &natet: sic aquae humiliationas refrigerant mentem operi . celerrimus; unde in Arabia volat: quare quid divinum θω . . biri charitatis aestualitem, ut humilior & vesetior ex illis praeie fert: qiui de causa veteres draconi asi ignarunt cu- ad eadem relurgat de rcgrediatur. Tunc fit illud , quod stodiam aedium , t cmplorum , oraculorum, thelaum-
diu itur Iob. II. 6. Mureta quoqua obliουὶ eris , rum, ac infantiae heroum , uti de Hercule, imo de N se aquarum , qua proerierunt , nou reeordaberis . Et rone labulati iunt l)oetae. Ilinc rurium draco hri lcis luit quasi meridiantis fulgor eonsurget tibi ad vinueram: ρο , lx in livn Prudentiae, sapientiae, imis de vaticinii, uti cum te tonsumptum putaverit , orierιstit LMifer. Et u- ri docet Carolus Palchal. lib. s. de Coronis capit. I in fine.
Iud Malach. 4. 1. orietur bis nomen meum Adde quod huic api ositum& proprium eii Parilios , IOI justitia, π sanitas m pennis euus : π egrediemim , live Perras olim in lyraelio praemisile leones eu dracones in ' satieris fur vituli de a hamio. Vide ibi die a. m. lioites ad eos contumendos, uti ex Luciano de Ennionique sommum hoc allusit ad morem Persarum , qui docet Brittanius libr. 2. de regno Ilariarum Ini g. sto. Siselem colebant quasi numen , ac reges suos vocabant inite ibinnium de dracone habuit Oluempia, inter Al soles . Unde Cyrus rersice idem es quod ibi. Et Sapor xandri magni, quo ei portendcbatur imperium &mo Persarum rex teste Marcellino lib. tr. lcribens ad Con- narchia , uti eati m draco portendit Augulto, Aure stantium Imp. hunc tibi ari at titulum : Rex νetiam limo, vero, Scipioni, S: aliis te ite Incrio Hierre. Sapor , particepi sAriam , σ fratre sotis ' luna, C-- is. Huic&Plurao vocatur draco magnus Erech. 28. cri. stantio fratri meo fatalom . ergo Mardochaeus per 3. Hinc quoque olim in bullo vocabantur Draconarii, qui vatum vidit Esthcrem quasi .lem, paulb polt intellexit nunc vocantur vexilliseri. Denique sicut dracones Mosis eam fore regulam Polarum , ac capite pistaturam co- devorarunt draconex Magorum Exodi 7. 12. sic Maia ronam thiarem, id eli , radiis aureis quasi solaribus dati. chaeus devoravit Amanum. Sic etiamnum vulgo Draco stinctam. Addit Iosippus filius Gorionis libr. a. capit. a. nes vocantur milites 1sertissimi , puta equites, quia ter-Nardochaeum Eltherem in persecutione Amani aini lam so accipiunt peditem, ut in praelio eum in terram dep consblatum suisse resticati'ne huius sui somnii, indo nentes tam equites, quam 'dites in hostem pugnent. que spe certa liberationis secuturae. Idem dicas de qua- Er uo as scia 1 Ch Mi r; υΝAM P
128쪽
co, mentaria in Esther. Cap. XI. Ias
Tl 'κ irato Det, irine est Iinirisadversu m&in micorum; Aman enim mssit sortem pro Iudaeis occvlendis: Mardochaeus vero dedit sortem pro gratibias Iudaeorumito tibiti machaiulis.
in eandem diem a Deo ab aetemo itatutam, scilicet in i 3.&14. Adar, sive Febriarii: sed dies hic suit Iudaeis felix&laetus, sentibus vero Iudaeorum hollibus suit infaustiuυ &exitialis, quia
, o a 3 id est, populi Israelitici , quem ut hereditarein, E: peculium suum Deus singulariter diligit; ideoque m te sit, salvat. &pro Diat. Sym L S. Prol per Issi. i. de vocat. gentium c. a. duas series accipit fidelium de infidelium ι Deus enim Iudaeos quasi fidelis elegit ad Matiam &gloriam, a quibus gere. tes infideles exclusit, ita tamen, ut communem in vudentiae suae cursum&gratiam eis noci denegant, uti ibi. dem ostendit Prosper; sed pro Iudaeis sibi fidelibus magna fecit stom&porienta in Gentibus, ut cum per Moseu Myptum vicem plagis affixit, eum per Iosue Chan, naeos, per Davi m Philisthaem subrugavit, M. Ad haec enim ponema lucrespicitur .
M MMπι--m ipsem --π, cu Asmificationem iam cap. I . marratat.1. R Nno quarto, regnantibus Ptolemaeo&Cleopatra, attulerunt, Dosithaeus, qui se Sacerum dotem de Levitici generis ferebat, &Ptolemaeus Lius ejus, hanc epistolam phurim, quam dixerunt interpretatum esse Lysimachum Ptolemaei filium in Ierusalem. Hoc quoque princi um eras in edιtione vulgara, quod nee in II- , nec apud ullum fertur internetum.
a. Anno secundo, regnante Artaxerxe maximo, prima die mensis Nisan, vidit somnium Maia . ebaeus filius Iairi filii semel, filii Cis, de tribu Beniamin: y homo Iudaeus, qui habitabat in urbe
. Hi,. Susia, Vir magnus, di inter primos aulae regi . q. Erat autem de eo numero captivorum, quos transtulerat Nabuc onosor rex Babylonis de Ierusalem cum Iechonia rege Iuda: s. de hoc ejus somnium fuit: Apparuerunt voces, &tumultus, tonitrua, & temino , di conturbatio super terram: 6. & ecce duo dracones magni, paratique contra se in praui utis. I. Ad quorum clamorem cunctae concitatae sunt nationes, ut pugnarent contra gentem justorum: 8. Fuitque dies illa tenebrarum & discriminis, tribulationis & angustue, & ingens formido super terram. p. Conturbataque est gens justorum timentium mala sua, &p parata ad mortem. Io. Claniaveruntque ad Deum: vociserantibus, Emparvus irevit in fluvium maximum, &in aquas Plur mas redundavit . it. Lux de sol ortus est, & humiles exaltati sunt, & devoraverunt inclytos. IL
Q cum vidisset Μata linus, &surrexisset de strato, cogitabat quid inus iacere vellet: di 5-xum habebat in animo scire cupiens quid significaret somnium.
T in eaput initis libri ordine histori eo ponendum est,
uti pomini Graeca Romana. Ua s. i. AN QUARTOs R GNANT 1 σε PTσι Mao
'ax Cικον Taal in AEgypeo. Illo enim aevo a prim Ptolemaeo Lagi lege AEgypti ceteri omnes vocati sunt in Iemaei, reginae Cleopatrae. Hae Ptolemaeus Mit is, qui eognominanis est Philometor sextus a lexania m. Dior ae Iudais impena favit , imbomae regnum suinum mandum nimisit, ac Duces militiae suae constituit Onimia si haeum Iudaeos, teste Iosep lib. x contra Appion. Incertum est, in hiemsithaeus sit idem cum sithaeo sacerdote, qui epistolam , --, id est, sortium Mardochaeo Hebr. scriptam, Eea Lusiurae in Graecum convertam tulit in Ierusalem, uti hie dicitur. Porro hic versus non est Mardochaei, nee additus a Sept. hi enim v xerunt ante Philometorem sub Ptol. Philadelpia, sed ab aliquo polleriore scribatagiographo historiae causa m. teriectus. V a. x: AN CUNDO I Hic incipit epist. Mardoehaei quae scrip afuit anno secundo Artaxerxis, id est, Darii Hystasi . imperantis in Perii de . Artaxerxes enim erat commune nomen regum Persarum,scut Mucius Med nam, ut dixi. Erat enita idcin annus, Quo Darius com cessit Iudaeis facultatem resumendi fabricam rempli, quam inchoarat Curus, sed inhibuerat ejus
a a JHaec omnia significabant tumultus de conturbati γnes, quos Aman excitavit contra Iudaeos per mim j hens omnes occidi. Erant enim multacent Iudaeorum CH ι ὰ - - - , m. millia, qui omnes erant necandi cum uxoribus, filiabus, de ancillis. Cogita quanta in eis fuerit consternatio, u-
pina contra Iudaeos, qui eram populus fidelis Dei uin
Tos I nimirum Aman cum ejus asseclis, ceterisque sibi adversantibus. Foras parrus fuit Ether I suis Iudaeis, quae primo vilis x exilis ererit in fluvium, imo in lucem &si lem conversa est, eum effecti regina Mardochaeum &Iudaeos extulit, ut de Aman & hollibus suis eos .ctando triumpharem. Alludit ad fonticul , in profundis locis, ut puteis & antris, modice exiliunt, ideoque obseuri sum de tenebrosi ι sed dum affluxu vicinanim aquarum crescunt, fiunt lympidi & lucidi, iuxta illud:
im fiunt saetidi instar solis, misertim dum radiis solis ita verberantur, ut sol in eis velitidem vel seipsum e primat, ut fit in paretici, quando sol in nubibus aqueis raresinistransparens alium quasi solem in eis spectandum exhibet. in ea modo nitar si adepturi r num
129쪽
I 16 Commentaria in Est Min Cap. XII.
iesi Medicoria refulsit quasi sol. vide dicta C praeced. A tionem non intellexisse, sed sens inera tertiaee-ntu. di
ΜArdochaeus Alpino per Estherem revelatem rationem eum chora ri rentra eum , de qua eap. z. tr.
areota ne victorico eis loci hoe caput inserendam est: quae enim ει stri cisa Ant, bis faliis
Orabatur autem eo tempore in aula regis, eum Bagatha& ara eunuchis regis , qui j , . ct s. IVL nitores erant palam. 1. Cumque intellexisset cogi tiones eorum, & curas diligenti in μου. pervidiIlet, didicit quω conarentur in regem Artaxerxem manus mittere, &nunclavit super eo regi. 3. Qui de utroque hal ita quaestione, confessis jussit duci ad mortem. q. Rex autem quod gestum erat Rripsit in commentariis: sed&Mardochaeus rei memoriam licieris tradidit. so Praecepitque ei rex, ut in aula palatii moraretur, datis ei pro delatione muneribus. 6. Aman vero d-lius Amadatti Bugaeus, erat gloriosissimus coram rege, de voluit nocere 1 ochaeo populis Mus, pro duobus eun bis regis qui fuerant interiecti.
Hucusque prooemiam. Qua sequuntur , is ea loco posita erant, ubi scriptum est in volumine Et diripuerunt bona, vel substantias eorum, Quae in sola vulgata editione remimus. Mittolle autem exemplar uit ζε, . r ATII PRO O LATroua Mus alnos 3 exiguis C ali esse Θόων , urbem celebrem Phoeniciae. plura is de parvi momenti: nam postea majora dedit, tu pa- milia exempla milutationi liter 2 b in x asseri Ange-tetc.ε. v. 3. Ammerus in prolepsis, s anticipatio: tini V Ius Caninius in Hellenis . Licet enim Mian stirpe rim enim tu data videntur Mard haeo non statim a M. xima fuerit Macedo, indicitur cap. 6. Io. tamen prisca lati e , sed diu post, cum scilicre rex legem Annales im prosapia&oris ruit Amalecita exstirpe 4gag. ut dixitelligeret, nihil mercedis Mardoctam pro delati e d, C. s. a. Potest iecundo Fa esse nomen nodi printum ni isse, uti narratur 6. prium, nec patronymicum, ita appellativum; utide R Uix ,. 6. AH AH v K si νι Ius AM DAT NI auo υτ man. illud scribunt per minusculum h ut simitieet -- ERAT GLO s IssIMus J Cur Anian vocatur Bu- Mumi torem&gloriosum, qualis hie dicitur fir isti . Dis, , --Mi pontant aliqui: vocatur Bugaeus, adest, filius Anan, ut componatur ex , quae partiuitiaris i. sis. Bogimenim isecit exest elle Herodotol . inacis auxesin afferta', id est, bos,q. d. vitia i - 17. dis. Bogem qumiuisite Maledonem, uti erat Aman, gnitudine; πια - , id est, gliator, o, ut liquet ex eo, quod addit Herodot. eum fuisse oriundum ut idem quod ι--ὸ, hoc est,im nitos iis M. Vadeo urbe Sion, id est, Amphioti,q- urbs est Macedonii, Plutari in quaei . Graeci Σηιὰ , inquit, discaeni'. - quam praeter fiuit Arymon stuvius. Verum haec contigv sus, M.t Poeta Huarer Agamemnonem Ararit s. ω . ix.σ -νὸ. runt ante Xerx sub Dario patre Mois, ut os landi in ισυι-ε, - ν' - νιν μεα- Maelis, Prooemio. Dico ergo eam, velut aliqui I nt MM inseris ισι --εν. Hinc Homerus vocat ma- idem est quod Arvain, id est, oriundus exstirpe Agag re- gnumsa orem. Hinc&Italicum id est, memgis Amalec. Id ita esse liquet ex eo, quM τή husariu daei r gloriosi mim thrasones, qui grade se iactant non fit in Hebr. sed acceptum ex Septuag qai cap. vers. vii Aman, multa mentiuntur ι Itali enim multas voce ax. peto ex γε revertunt laus. Nam ex Agag dein Sipiunt a Graecis, utpote in Italia habitantibus. Uως pto primo Alepn per Aphaeresinfit Get, vel Gιτι uti pro MCalabria, laquo docuit Pythagoras, di est magna vertunt Septuas. Num. x veri. 7. Iam ex Gor sit cyaecia. . . . &ιnde Misa vel Maas. Nam litera b sudim P o Duosus kὐκ scuis 3 suspensis per deI de com Imratur cum gut d et Hieron. in locis Histi tionem Mardochaei. Nam hi er e inici α Hederati
130쪽
Comnentaria in Esther. Cap. XIII. I 2
Exemplar epimia Agueri missa ab Aman ad tammunem Dilaestrum eaesem, quae ordine hismo inisserenda est cap. 3. vers. I . ut ibidem inserunt Graeca Rcman. Deinde v. 8. D uitur Oratio Maris oebaei pro bac cade avertenda , με redine historico collocanda es post cap. x. Ex nuximus Artaxerxes ab India usque AEthispiam, centum viginti s rem provincia-I rum principibus & ducibus, qui ejus imperio subjecti sunt, salutem. 2. Cum plurimis gentibus imperarem, & universum orbem meae ditioni subjurassem, volui nequaquam abuti potentiae magnitudine, sed elementia & lenitate gubernare subiectos , ut absque ullo terrore
vitam silentio transigentes, optata cunctis mortalibus pace seuerentur. 2. Quaerente autem me
eonsiliariis meis, quomodo posset hoc impleri, unus qui sapientia & fila ceteros praecellebat, α. erat post regem secundus, Aman nomine, indicavit mihi in toto orbe terrarum populum esse dispersum, qui novis uteretur legibus, & contra omnium Gentium consuetudinem faciens, Regum jussa contemneret, & universarum concordiam nationum sua dissensione viol ret. s. Φod cum didicissemus, videntes unam gentem rebellem adversus omne hominum genus pervem uti lagibus, nostrisque jussionibus contraire , & turbare subjectarum nobis pro . vinciarum pacem atque concoriam, S juslimus, ut quoscumque Aman, qui omnibus provinciis praepositus est, & secundus a rege , dc quem Patris loco colimus, monstraverte , cum conjugibus ac liberis deleantur ab inimicis suis, nullusque Grum misereatur , quartadecima die du imi mensis Adar anri praesentis: I. ut nefarii homines uno die ad inferos descendentes, reddam imperio nostro pacem, quam turbaverant. Hucusque exemplo epistola. se φων, post eum Deo scripta reperi , Mi leuerare. pergensque Mardochaeus, secit omnia quἰς ei m1ndaverat Esther, P se tamen habentur in Hebraira , o apud nullum penitus feruntur interpretum. Mardochaeus autem deprecatus est Dominum, memor omnium operum eius, s. & dixit: Domine, Domine rex omnipotens, inditione enim tua cuncta sunt posita, & non est qui ponsit tuae r sistere voluntati, si decreverti salvare Israel. Tu secisti coelum de terram, & quidquid caeli amaicu continetur, II. Dominus Omnium es , nec est qui resistat majestati tuae. Ita Cuncta nosti, & scis quia non pro superata & contum ilia , de aliqua gloriae cupiditate , secerim hoc, ut non adorarem Aman superbissimum, II. libenter enim pro salute Israel etiam vestigia pedum ejus deosculari paratus essem, t . sia timui ne honorem Dei mei transiet rem ad hominem, & ne quemquam ador rem, excepto Deo meo. Is. Et nunc DImine rex Deus Abraham, miserere populi tui, quia volunt nos inimici nostri perdere , & hereditati: in tuam delere. l . Ne despicias partem tuam, quam redemisti tibi de AEgypto. I . Exaudi deprecationem insem, & propitius esto sorti & funiculo tuo, convicie luctum nostrum in gaudium, ut viventes laudemus nomen tuum Domine, & ne claudas Ora te canentium. I 8. Omnis quoque Israel pari mente ει obsecrat ae clamavit ad Dominum, eo quod eis certa mors impenderet .
' V multibus et Ausio. NTEM ea, ut habent Graeca. vix L G D L. - V V QUARTA Eerra a D a M a u a ignundi ei in I ADAR. J Nam i 3. die jussi sunt inchoare caedon, sed die 1 . eandem perficere, uti sorte minui infecisse Iudaeos patet cap. s. v. 37. nil ergo hac an uosi
trabet virium, ut suspeetam faciat auctoritatem & fi
horum rapitisn, ut volunt Novantes. Recitatur Me versu oratis Mardoctaeir ante quam S. Vlla s. 2. Hier. sta P saturr Hac i- Disaues, scit et illo breviori quo usus suit s. Hier. nae Maaiam ferara terretrem, nimirum Aquilam, Summunam, Theodo
tionem, quintam, sextam edition , Nam lmpi di si Scpti . quia ex eis haec traui tulit s. Hier. A nam ante emi verso se pr.enu vulgata, qua utebatur Ε ciesa; ex vulgata autem hac te transtulisse fatetur S Hieri
Porro haec oratio Mardocilaei pia est, nervosa, &ar. dens, quam proinde risurpat Ecclesia in Missa, seria 4. min. i. radragesimae, ex quo liquet illam, uti Meetera horum capitum esse script. Canocticam juxta de cretum Concilii Mid. seis