장음표시 사용
91쪽
mraras Iudais, se ipsum est, ινι nec erat sis de ea A multos hoc 'eius propositum ut temerarium dammium.
tra quinque dies vobis succurrat , urbem hostibus tradere mihi noctu porias metu hostiinnocelusas, ac sinite me nvelitis, tam potius eum supplici prece invocare debeatis, mea ancilla egredi. Petit enim sita nisu aperiti portas. ut vestri misereatur, S diem, modumque liberationis v COM A RA M E AJΜut i putant 'ν arua esse nomen. itrae ipse vobis praescribat . proprium ancillae Iudith: sed errant: nam incommune
' Nou Euiu unas I tio Mo , si e DE s com signifiCans ancillam. Unde cap. ro. Σ. & seq. uiancillarest Malli T. R J '. d. non timeamus minas Holofernis, inriti t-cilia, in Grax est aisa; ergo dicitur quas m. 'sed Dei: illius enim mine superbae sivit, inanes, &v ehabra, id est,ibcia, vel poeius quas .maz ab , id est, nae, sicut sint cetero um hominum: sed Dei certae sunt, transiens, pediisequa, rara ha enim significati . . fixae&eficaces. Deus enim iratus certo di inevitabiliter Ita digninus. Porro non fuit hae vulgaris ancilla Iudith, irrogat quod comminatur. sed qua omni--με-D-ώωι esses ransita, ut habet V, Lis. NUM L FHu1 ILLI AN MAs N Graecus. Hinc Graeci ancillas honoratas, quas Itali . set stati JPer humilem poenit iam,ieiunium, orationem, cant Meriere εαρ ν appellant, ut patet ex Mena iam re obsecrationem, ut nobis pcceata condonet,Wab Hol in pseudo-Hercule. Sic Genes. 14. v. 6 t. ancillae Rebecca ferire liberet. vocantur aris V, aeque ac ancilla filiae Pharaonis Exodi γ.va 1.11. EL RUIUM vhsT UM id est, eloquio vestro v. . Addunt nonnulli abram proprie dici ancillam, quae eo DA EO UM ERIG1T1 3 ad triagrianimitatem de commensalis est,&amanuentis, praeestque ciuae penariae: firmam in Deum liberatorem confidentiam. B hanc enim Spartanis significat ἀβη .
TRIBULATIONE PRO A Tiss D I a Micos ενν - Μ o M J ut te a Deo prcstatum & decretum. Prudemet crus 1εrJ praesertim csima Deo iussus immolare unige- celat suum secretum: tota enim energia hujus actionunitum silum luiac, eum immolare voluit, Genes xl. Viae consistebat in secreto.
. T RU LATION Es TRAMax ERONT FiD LEs. J Fide- Nov. J Hic disce in publica, gravique causa publicas ialiter scilicet adhaerentes Deo, &ab eo liberationem e tri- continuas poscere preces, ut dius rem dirigat & secundet. bulatione poscentes, & expectantes . Vide dicti Iacobi Arma ego Iudith, quibus truncavit Holoferam, erunt I. I. S: IR.&Eccles i. v. I.&seq. publicae litaniae&preces totius populi. Nota hunc locum 6. Ex 1aco Mou σι ea se ἀὐκ Nos 3 pro litaniis. Audi sanctum Augustinum seri a x8 de Tetri. ut est, non ulciscentium more indignemur,&obmurmureis qui est de Iudith: Iuuit. , μναιναι ραι ia
in ' cidere Holofernein γ ν os et , a I Lx Dao εστ J τι Deroa Ἀ--to procedit,saliuam populos redditi as se non est dubitantis, sed ammantis I idemque est, ac , Pareo rem vinari ruod: q. d. sicut probassis meos sermones quasi ex Deo pro- C or insanatrem retur,por m ιρ- ωλι remotis uicitiis p lectos, sic etiam probate propositum meum, quod ex beo 'Lπαρ rara. Pinarit secura --wm e ruisa eo--a ersve Deo impellente, agere decrevi, ut scilicet vadam ad Ao m securratre M properaevit in east . I v -- μωHolofernem, eumque occidam. Dicit tamen si quas dubiis creami , fee. sit --iat mori primis rit. Et seb finem. ans, modeltiae causa, quia res hac necdum erat Ma , ω--s s e castum pro πι- ρκι-- -r imam sed tacienda aesto ipsa de eventu selici ex Dei instinctu lam σ-, arcemque iamυ- , M. via -- --ιρα cota , q. d. P Mare, id est, videte& attendite id quod a - r- --iombu caelum, mora semper ea a ----- euara sum, & ex eventu probate & judicate rimosa femina casta lauem serum ro amo,'MViam foeta utique cum rem feliciter confectam vide ditis, probabitis π- potuit mrat iis . - tar-- so a Mute illud, &ex Deo auctore iusceptum iudicabitis. Loiluitur venduare, συμπιν rem regemn- ρο-rms, e . Et in genere, sed particulatim non explicat quid animo desti. ωrm. 119 I ith MILπον--atienum postiis a se . III., narit: sciebat enim, si id faceret, rem non manseram le- Mi R I miscua fra nastum, Maa -- - rasserens, cretam, sed ad Holofernem perserendam. Sciebat pariter nee nranem in periculis timuit, - - ας--- θ' min.
I Uditis in cinere π citrio precatur De n ut sibi robur conferat ad Holoferam necandum , ut elus obsi e
I. Uibus abscedentib us, Iudith ingressa est oratorium situm, S induens se cilicis, posuit einerem super caput suum: &posternens se Domino, clamabat ad Dominum, dicens: Σ. Domine D'us patris mei Simeon, qui dedisti illi gladium in defensionem alienigenarum, qui violator extimrunt in coinquinatione sita, oc denudaverunt semur virginis in confusionem; 3. & dedisti mulierct in lorum in praedam, te filias illorum in captivitatem, de omnem praedam in divisionem servis tuis, qui Zelaverunt Zelum tuum: subveni quaeso te Domine ruus meus mihi viduae. q. Tu enim secisti priora,&illa post illa cogitasti: &hoc iactum est quod ipse voluisti. F. Omnes enim vita tuae paratae sunt δε tua
judicia in tua providentia positisti. 6. Respice castra Assymorum nunc, sicut tunc castra AEgyptiorum Videre dignatus es, quando post servos tuos armati currebant, confidentes in quadrigis, &inequiratu suo, S in multitudine hellatorum. 7. Sed aspexisti luper castra eorum,&tenebrae fatigaveruntem. 8. Tenuit pedes eorum abyssus,&aquae operuerunt eos. p. Sic fiant&isti, Domine, qui confi
dunt in multitudine sita, & in curribus sitis, & in contis, & in scutis, S in Niuis sitis, & in lanceis
gloriantur, Io. &nesciunt, quia tu ipse es Deus nosse qui materis bella ab initi δε Dominus nomen
92쪽
Commentaria in Judith. Cap. IX. 89
est tibi. 11. Erige brachium tuum sicut ab initio, &allide virtutem illorum in virtute tua: cadat
virtus eorum in iracundia tua, qui promittunt se violare saneta tua, de polluere tabernaculum n minis tui, &dejicere gladio suo cornu altaris tui. 12. Fac Domine, ut gladio proprio ejus superibia amputeturr I 3. capiat inlaqueo oculorum suorum in me, & percuties eum ex labiis charitatis meae. I Da mini in animo constantiam, ut contemnam illum, & vii tutem, ut evertam illum. Is. Erit enim hoc memoriale nominis tui, cum manus feminae deiecerit eum. Iis. Non enim in multitudine est virtus tua, Domine, neque in equorum viribus voluntas tua est, nec superbi ab initio placuerunt tibi, sed humilium & mansuetoruin semper tibi placuit deprecatio. II. Deus coelorum, creator aquarum, & Dominus totius creaturae, exaudi me miseram deprecantem, S de tua miseri. cordia praesumentem. I 8. Memento Domine testamenti tui,&da verbum in ore meo, i in corde meo consilium corrobora, ut domus tua in sanimilaatione tua permaneat, I p. &Omnes gentes agnoscant, quia tu es Deus, & non est alius praeter te.
cILicio J Graeci quod Complut. &Regi rum interpres vertit: Exint saccum, nocest, cilicium. Sed id contrariatur versioni Latinae vul gatae ad verbum . Ergo sic verte cum Uatablo: --Me faera m , quo rear depositis scilicet extimis vestibus, solonianens induta facco, eumque nudum demonstrans: saccum vocat cilicium: Nudavit ergo coram
Deo interius cilicium. ostendens illud Deo quali signum P ritentiae , & poenitentis , supplicisque obsecrati nis. Cilicio igitur &cinere ornavit, imb armavit tuam deprecationem , cujus reti symbolicam causam dabo
osolymis, ut significet publicum in templo sacrificium, quod iugiter in vespere offerebatur, hiis Iudithae preci-- cooperatum fuisse, ac Iuditham illi precessitas junxisse, ut publieam cladem publica supplicatione conve teret, utque vis sacrificii demonstraretur, illud scilicet parasse hane iussit hae victoriam. UER s. a. DOMI ME DE Us PAT 1s MII s Iuton hine patet Iudith fuisse e tribu Simeon 'u I DEDisTr I 1μιι σι Avio M id est, sortitudinem 3 Iia n νεου-s t o M E M Graece ητε , id est, ultionem , a L i s.
vovet J Dinae sororis suae. Nota: Deus dedit fortitudinem Simeoni ad vindicandum Dinae stuprum, sed non tali modo peragendum, quo ipsus fiant. Licet enim ipsi sedicerint ex telo, ut sequitur: tamen relus iste fuit contra pacta cum Sichimitis inita, & Iacobum eum suis omnibus exposuit periculo, ne a vicinis omnes occiderentur: unde Iacob eos redarguit. Permisit tamen Deu, sichem sim pratorem, cluso subditos Sichimitas a Simeone Meldi, eorumque bona diripi in poenam stupri a Sichem Principe eorum commissi . Ita Lyran. vide dicta Genes 34. Me Deus obstetricibus mentientibus dedit domos , non propter mendacium, sed propter affectum , & beneficium Fle. torum insantibus, quos a morte servabant, impensum, Exodi x. Laudat ergo Iudith relum Simeonis in vindicam
do stinis Dinae, sed non laudat modum vindicandi , quod indicet propria auctaritate occiderit Sichimitas per
va L . Ex t ιι α νο T rLL id est, alia post alia tuae vindi exempla γ coci TasTi 3 scilicet facere. Me nil enim Iudith viam ad commemorandam vindictam de Pharaone sumptam a Deo in mari rubro. Ulla s. s. ET IAE COMetas J Ctrari sunt lanceae, &hastae ob longae , venabula , M. V as. II. CORNU ALTA Is Tu et . J Vere altare habebat cornua, sed per illa significabanir altaris &sacrificiorum
in ea oblatorum maiestas, robur, di gloria . Ullas. II. ET PERCUT EI EUM LX LAaris Ci ARITA.etis Mi. J id est, feries Holofe-nran ei bis meis elegantibus e maris, id est, amoribus illicibus: etiar:ta enim hie, n m divina, sed humana ii teli rgitur Reici achre sint amoris, inquam calli, quo me ut coniuge amare &ambire potest. Licet enim Iudith nollet Hololeium maritum , licite tamen poterat eum ad sui amorem castum & coniugalem illicere , ut sic haberire occasio nem eum incautum astute occidendi. Esto enim Hol semes in turrem & sornicarium eius amorem rapicndus solet, tu tamen non intendit Iudithi sed permisit dumtaxat ad tegendum suum facinus, quo eum caedi destinatat , quod alia ratione peragere non poterat . Intendebat in Holofernem lita si cie allicere ad amorem honestum & coniugalem, ut sic sui amantem& incautum occideret. Factum enim hoc Iudith , cui Deus singulariter operatus est, occidendo Holofern ,& Iudaeam liberando, totius exculandum, ac charitati in patriam, & peculiari Dei inii inciuia scribendum est , quam de libidine , vel scandalo accusandum , uti excusat Sacra Scriptura, Patres , & Interpretes , ac praesertim sanctus Ambrosius lib. de viduis. DA MIHI IN ANIMO CON, TAM TiAM J N ea. Omnis virtus, sed maxime constantia petenda est V RDI a Deo, tum praesertim infirmis & debilibus, uti sunt feminae, pueri, senes, aegri , cum aggrediuntur quid heroicum vires naturae exuperans, quale erat hoc opus Iudith , iisque tum quia homo ex peccato factus est totus fragilis 3e inconitans, tum quia Deus ait: Πομm qui sum, id est, per essentiam conitans, fons de auctor omnis essentiae . Sed adverte Iudith eam petoe indutam cilicio, & einere asperiam, ac prostratam in
terra , v. a. quia oratio ut conliantiam obtineat, debet
armari poenitentia , labore, & mortificatione carnis squi enim mollis m, & deliciis earnis indulget, nequit esse sortis de constans. Cinis, signum eli mortis, quia constantiam valde excitat memoria mortis , luevit a Dque vitae re laboris ac doloris in ea subeundi. Denique prostratio si num est humilitatis, qua qus agno seras suam fragilitatem, implorat Dei opem, ab eoque costantiam impetrat.
Tua TisAJ ut permultos, validosque milites victoriam Vax s. 1μ, pares, sed per solam seminam imbecillem, & im item in rem totam conficies. Sic Artabanus Xerxi in tot copiis
cauis, uti refert Heliodor. lib. 7. Ραnsu MErex ἀ id est, valde confidentem. vide
id est, mi cum Hebratis per Mosen, Davidem, aliol que Principes initi. VERO . UT DOMos T. templum tuum In raucr Fic ATIONE Tux , id est, in sancta tui teligione Ee eultu, quo vere fructificitur, ν E MAMaAT.
93쪽
ι Commentaria in Judith. Cap. X.
IUdira semat, ae omata pergit ad Holoferam, einprehendisuras exploratoribus, ct ad ei diuitur, qui ejus forma cum . I. Actum est autem, cum cessasset clamare ad Dominum , surrexit de loco, in quo jacuerat pro-x strata ad Dominum. 2. Vocavitque abram suam&descendens in domum suam, abstulit a se cilicium, &exuit se vestimentis viduitatis suae, I. Octavit corpus suum, & unxit se myro opti-ryo, & discriminavit crinem capitis sui, & imposuit mitram super caput suum, & induit se vestimentis jucunditatis suae, induitque Landalia pedibus suis, assumpsitque dextraliola, & Iilia inaures, ct annulos, & omnibus ornamentis suis ornavit se. 4. Cui etiam Dominus contulit splendorem equoniam omnis ista compositio non ex libidine, sed ex virtute pendebat: & ideo Dominus hanc in illa pulchritudinem ampliavit, ut incomparabili decore omnium oculis appareret. Imposilit itaque abrae suae ascoperam vini, &vas olei, &polentam, de palathas, de panes, &caseum,&proiecta est. 6. Cumque venusent ad portam civitatis invenerunt expectantem Oziam & presbyteros civitatis. 7. Qui cum vidissent eam, stupentes mirati sunt nimis pulchritudinem eius. 8. Nihil tamen interr gantes eam, dimiserunt transire, dicentes: Deus patrum nostrorum det tibi gratiam, & Omne consilium tui cordis sua virtute corroboret, ut glorietur super te Ierusalem, & fit nomen tuum in numero sanctorum&justorum. p. Et dixerunt hi qui illic eram, omnes una voce: Fiat, fiat. Io. Judith vero orans Dominum, transivit per portas ipsa, de abra ejus. II. Factum est autem, cum descet deret montem, circa ortum diei, occurrerunt ei exploratores Assyriorum, & tenuerunt eam, dicentes: unde venis aut quo vadisi i 2. Quae respondit: Filia iam Hebraeorum, ideo ego fugia facie eorum, quoniam futurum agnovi, quod dentur vobis indepraedationem, pro eo quia contemnentes vos, noluerunt ultro tradere seipsos, ut invenirent misericordiam in conspectu vestro. II. Hac de cauta cogitavi mecum, dicens: Vadam ad faciem principis Holofernis, ut indicem illi secreta illorum , la ostendam illi quo aditu possit obtinere eos, ita ut non radat vir unus de exercitu ejus. I . Et cum audissent viri illi verba ejus, considerabant ficiem ejus, & erat in oculis eorum stupor, quoniam Pulchritudinem ejus mirabantur nimis. is. Et dixerunt ad eam: Conservasti animam tuam, eo quod tale reperisti consilium, ut descenderes ad Dominum nostrum. I 6. Hoc autem scias, quoniam ciunsteteris in conspectu ejus, bene tibi lactet,& eris gratissima in corde ejus. Duxeruntque illam ad tabernaculum Holofernis, annuntiantes eam. II. Cumque intrasset ante faciem ejus, statim captus est in suis oculis Holofernes. 18. Dixeruntque ad eum satellites ejus: Quis contemnat populum Hebraeorum , qui tam decoras mulieres habent, ut non pro his merito pugnare contra eos des eamus I9. Videns itaque Iudith Holofernem sedentem in conopeo, quod erat ex purpura, de auro, octinaragdo, & lapidibus pretiosis intextum: zo. 6c eum in faciem ejus intendisset, adoravit eum prosternens se super terram: Et elevaverunt eam servi Holofernis, jubente Domino suo.
V η . a. a Ba M c id est, ancillam a soAM, ut dixi capite. L octavo, & cap. s. in fine. UARM 3 Uuxi et M.xxo perperam aliqui legunt myrto id est, unguento hoc enim Graecis eri,
οντια o J ut miram ex se fragrantiam spargeret, iuraque seraret narci Holofernis, atque ac forma oculos, di verbis speciosis aures eiusdem. Audi S. August. vel potius S. Ambri huius enim itylum redolet, ut adverterunt Doctores Parisientes, set m. 11'. de Temp. qui est, de Iudith: Gratis sua tundo e si sit ornamen on ma , non de lolia nuptias μι. rura; sed de eιωt- ω
in . copulae, scilicet matrimonii, quod Iud:th in men.
te concipiebat , quod. ipsa facile sua tricie , de Hamilloquentia persuasuet Holoferni, si ad id conniti v
Nitra est, fascia byssina gemmis & bracteolis aureis, tremulisque collucens. Hoc enim significat ri in reati, ut dixi Ilaiae 3. Alludit ira ad mlibra, quae vox Persice solem significat: solenim purissimis le fulgentibus radiis suis Quasi mitra coronatur. Virgines pariter Ac rassi, ut Iudith, sum quasi soles quidam mithrati sulgoribus suae castitatis
ET L ici A J id est, armillas specie & forma Illi rum. Graece est Φιλλ , id est, arminas, Machialia,
Α xεM J tum efficiendo, ut ornatus ejus pulestrior, &splendidior lic minibus appareret, tum revera lucim, Miulgorem quendam coeleuem vultui ejus afflando qualcmafflavit Movs Exodi I as. ac Sancto Antonio, Salaci Ignatio, aliisque eximiis Sanctis , quibus radios lucisalpiravit, ut in facie sanctitas eorum resplenderet . Vide hic novam Dugnandi artem, qua Iudith te orirando suam callitatem Κ suorum civium vitam defendit . nam aliae vi sines suam pudicitiam tueri solem sese deturpando. A no Domini ου o. cum Dani invadentes Angliam, accederent ad monasterium Collingliammense, Ebba Abbatissa , ut suam, suarumque cali itatem tueretur, sibi nasum Belabrum superius praecidit, tuisque ut hiam sacerem, si a. st. Quare irruentes Dani monasterium cum virginibus concremaverunt. Ita rescit Matthaeus Urimonali eris sis, in annal:bus, anno iam dicto. Nimirum de instinctu secutae sunt dictum & factum L Pelagiae virginis , quae simili necessitate constricta, ne virginitatis dispendium pateretur e Mm-- , inquit, vel λ πε- , moria Noe.ι νε-dio n- ofudit in , Minas fidos allisit . Italue se e tecto Praecipitavit, uti resert Sanctum Λm. I hrouum lib. 3. virgin. & S.Clitvsostomula om. de ejus la
n AT . J Quia ex relo liberandi patriam ab exitio Nexcidio tyranni prolicdcebatur . Audi Sanctum Ambro.
94쪽
Commentaria in Iudith. Cap. XI. 9 I
coν Ex AM vis r J id est, utri m vini. Alcopera enim elis Gneca conflata ex id est, uter, tollis, Nπηρα, id est, pera, sacculus, ac significat mari upium, si .e sis tum, in quo viatores suas vestes, annotiam , aliaque utensilia reponum , secumque portant. Sullas hac
voce utitur, & suetonius in Nerone, dicem: AIteriss lias ceperatis..ta , simulque titulus. Ego 'potin odia tutium merui'. Alii leSunt ux , id est, uter vini. νEτ νοι hia TARI Polenta est , sarina hordeacea , puti hordeum malefactam, mox scintilin ta tollum, ac mola in urinam comminutum, de quo di xi i . Reg. 17. ET PAL TMAs J hoc est, trusus carycarum a seu fimum aridarum , de quibus Plin. lib. t 3. c.6. Male nonnul-Ii pro per Methatesin lemni Iapathas. Porro hane annonam detulit secum Iudith , ne cibis Ho-Iosernis osci creeretur. Adeo enim Iudaei religiosiores abhorrebant a coli sortio gentilium, ut nec cibos eorum comedere sustinerent praesertim quia Gentiles saepe cibos 'suos idolis suis offerebant, ut fierent idolothyta, de qui bus dixi i. r. 8. Sic Daniel cuna sociis, cap. i. g. noluit cibis regiis vesci , sed leguminibus victitavit.
censent Iudith hie&in seq. mentiri, sed ossiciose ad liberandum suum populum , at non peccasse, quia putabat MIieasu in tanta necessitate mentiri esse licitum, imis honestum &pium , uti putavit Plato, imo Orig.Cassianus . aliique Patres, quos citavi Exodi I. ita Lyr. Abul. Mariana,
vertim Iudith a mendacio excusant Rabanus, Glossa, Hugo, Dion. Serarius , Salianus, Sanchea, S. Aligust. lib. de mendacio , quia Deus eam in toto hoc opere dirigebat, dei peccato conservabat, uti ipsa ait, c. I . . ILCelat ergo Iudith veritatem, &ambigue loquitur Assyriis hollibus suis iniuste se invadentibus, ut eos perdat , at non mentitur. Ait igitur, fugi, id est, ee ιὸν , sugere enim saepe idem eii , quod celeriter abire , ac se ab ali quo alisipere , a faeis inum: aut fugi, id est , schema& speciem si igientis , sive tramnigat aliam pii , ac quasi sagitiva noctu innianus veliras incurri, meque vobis dedo. Ita eratius, Sanchea, Salianus, &alii.
tutum erat, si humanam rationem 3e providentiam spectes: nec enim humanitus, humam ae viribus Hebraei poterant Assyriis restitere: s d Iudith altiori nixa consiliore oraculo, sciebat id non futurum nisi per coelestem Dei providentiam de correctionem.
mirum cives obsessos laborare extrema siti&sam,ideoque murmurare contra suos principes, eolque urgere, ut se dedant Holofemi , &α verum dicit: attamen hic finis non erat ultimus, sed mediatus. Hoc enim cogitabat devi eire sibi Holofemem, ut sibi devinctum desecurum data occasione trucidaret. Nam, ut recte advertit Salianus,
notandum hic eit in bello iusto , quale su it Iudaeorum contra Alsyrios, non soli1m apertam vim, sed etiam occultam, di te tam , licitam , & ivitam esse: & eos recte in fraudem induci posse, quos in mortem licet inducere. Dolus, Sestrata genia natura sua indifferens est, & ex fine ad quem resertur, malitiam accipit, aut bonitatem. Cum ergo Iudithae finis bonus sit, erit ipse dolus etiam laudabilis; idem que de ornatu& cultu corporis esus exillimandum est.
Mis. J Tota ergo mentis eoru uestentio abripiebatur &absorbebatur in contuenda & admiranda eximiae tu pulchritudine , adeo ut aliud videre vel cogitare non possent Hoestiebat Iudith, ideoque tantum ornatum assumpsit, ut oculos mentes lue eorum caperet , captasque salleret ,&Hololemem trucidaret , itaque eius caltra d:ssiparet. Audi , August. rei potius L Ambros aut certe Maximum, multi enim sermones S. Ambr. ad verbum inveniuntur in S. Maximo Taurinensi Episcopo: nam utriusque stulus per similis est se . 128. de Temp. qui est de
Moraliter disce hic qi iam seminarum aspectus periculinsu, sit & perniciosus, cujus rei exempla sunt Sanapson, David, Salomon, &mille alii. Uere Eccles Q x. x A.
ighis praesenti solebat Rexibus & Principibus Assyriorum ,
ere omnem terram. Ilartam Fiosas feminas, qualis est udith. Ecce verum dicunt , sed inscii, ipsimetenim decepti, ab Ilet, is per Iudith coes, sugatique suere.
sso MT M IM eo κον Eo 3 ita vocatur cortina sur ν....issum in conum acutum citanens,& serius in rotundum ex-
ansa ad arcendum culices. Ita Lyran. - ωι enim est cu-ex,rale .cortine lectis castrensibus & portatilibus circundari solent. Unde Graeca habent Holofemem l xlisse βοήνυ - Dum inrmopes. Itali , &Galli voci sit Passistio,.
IGubeausam adwntus Di Holoferni re tiar, o victori polluetin. Asia ram laudant a forma , Dp.entia. Holofemes ingentia ei amia promittit. i. Une Holofernes dixit ei AEquo animo esto,& noli pavere in corde tuo: quoniam ego nunquam 1 nocui viro, qui voluit servire Nabuchodonosor regi. 2. Populus autem tuus, si non comem .psisset me, non levassem lanceam meam super eum. 3. Nunc autem dic mihi,qua ex causa recessisti ab illis, Sc placuit tibi ut venires adivri 4. Et dixit illi Iudith Sume verba ancillae tuae, quoniam si secutus fueris verba millae tuae, persectam rem faciet Dominus tecum. s. Vivit enim Nabuchodonosor rex terrae,ra vivit virtus ejus, quae est in te, ad correptionem omnium animarum errantium, quoniam non
soliua homines serviunt illi per te, sed & bestiet agri obtemperant illi. 6. Nunciatur enim animi tui imdustria
95쪽
a Commentaria in Iudith. Cap. XLdui tria universis entibus, de indicatum est omni suculo, quoniam tu solus bonus & potens es in om
ni regno esus, &disciplilia tua omnibus provinciis praedicatur. 7. Nec hoc latet, quod locutus est Achior, nec illud ignoratur , quod ei iusseris evenire. 8. Constat enim, Deum nostrum sic peccatis oti elisum, ut mandaverat per Prophetas usos ad populum, quod tradat eum pro peccatis sitis. v. Et quoniam iciunt se ostendule inuiu suum iiiii Israel, tremor tuus super ipsos eit. Io. Insuper etiam times invasit eos, &ab ariditate aqua: ia in intermortuos computantur. II. Denique hoc ordinant , ut interficiant pecora sua, Sthibant sanguinem eorum: I 2. &sancta mini Dei sui, quae prscepit Deus non contii i , in flumellio , vino, tu oleo , haec cogitaverunt impendere volunt consumere,quq nec manibus cleia rent contingere: eigo quoniam hete taciunt, certum est quod in perditionem dabuntur. i I. Qiiod ego ancilla tua cognoldens, fugi ab illis, & misit me Dominus hete ipla nunciare tubi. I . Ego enim ancilla tua, Deu tu colo, etiamnunc apud ter x extet ancilla tua,&orabo Deum, Is . & dicet mihi quando eis reddat peccatum suum, de veniens nunciabo tibi, ita ut ego adducam te per mediam Ierusalem, & habebis omnem populum It ael, sicut oves , quibus non est pallor, & non latrabit vel uisus canis contrate: i6. quoniam haec inihi dicta sunt per providentiam Dei. I . Et quoniam iratus est illi, Deus, haec ipsa missa sum nunciam tibi. IS. Placuerunt autem Omnia verba tu coram Ptoloferne, coram pueris eius, mirabantur i pientiam eius, Se dicebant alter ad alterum: I9. Non est talis mulier super terram in aspectu, in pulchritudine, id sensu verborum. 2ci. Et dixit ad illam Holota ius: Bene secit Deus, qui misit te ante populum, ut des illum tu in manibus nostris: Σl. oc quoniam bona est promimio tua, si fecerit mihi hoc Deus tuus,& erit Deus meus,& tu in domo Nabuchodonosor magna eris, & nomen tuum nominabisur in universa terra.
tot millia virorum arma Iorum S hollium consiit 'ret, tum quod conicientia tanta tacetiorix eius animum nactu pulsarit ne torte non iucced. ret , sed res prode retur,& ipsa Eici periculum aditet. Elioenim. Deci illam animante, spiratus eius esset intrepidus; caro tametrarat ua firma, ac Ialtem menti, inferiorem infirmabat. Eepi id mirumὸ eum
Chriitus fortia uius passionem anζi essurus de se dixerit:sm
putas, o Holoterne, , icd mihi de Iudaeis de te. Eli strata. talia bellacum, quo Iudith Holoiernem amb:guttate verorum ludit de illuuit, itaque in traiictim de laqueum neci v
νι in M' Sic Apollo DelpLicia, illusit mrrho, eum devictoria cotitia Romanos cin ut mi , d ccnsr
Q l 1 cr Tram sibi apPlicuit l)yrrhas, quasi ipse Romano citat victurus, cum Apollo inteli g. rct de Romanis, quod ipsi vincercni P rritum, ut ire ipsa viciarunt.
V , xv vi vix via rus tres vir, sortitudo us Iurat ludith per vitam & virtuti. m Nabuchodonosoris, sicut Ioleph iurat per salut Pharaonis, innes 41.is.
ra Ptincipes o Huic Ivaesidiam epitheton erat optimus, ut optime F lix, optime Felle. Vide dicta A
Sensus ergo est,q. d. tu solus es verus, magnusque Primceps in regno Nabuchodonoioris, utpote innignus&ID
Utas. s. Misi enim inus Eliam, Elisaeum, Il aram,olire, Ieremiam, cetero: que Prophetas, qui Israelis idola, &scelera calligareiat, eisque excidium per Assyrios, Chaldaeos, aliol-que hostes coenmmarentiar& praediccrent. FAMEs Iuv sIT 1 os J qilia ubi laboratur sti , V R . Io ibi&famer cibus enim sine potu a sitienti humetctari, &comedi nequit. E T sit ANT IANGUIN M 1 κε Μ I pro aqua,
V η qtia carent ad restinguendam extremam sitim; ianguinis autem esus de potus erat Iudaeisi Deo vetitus sub poena mortis, ut patet Levit. II. ET sANCTA DOM ivt ea quae Deo sanctificata, id v ax. 11.ell, d catadi consecrata sunt in re e cocii TAvxRUMT ΜνENDERE Jad extremm sitim, famemq. suam levan
dam Est o Quo Μ AM MAEC FAero NT , eERTUM 1s T o 3 N PERDITIONEM DA UNTUR. Certum est,
caulas naturales , SP curium rerum .ordinarium spretor fame enim&sitis cogenteos ad interitum. Idem facientP cata eorum, quibus iram, & vindictam Dei meruerunt, nisi qui lanctus iram Dei mitiget, uta emo tam nicis Precibus me mitigaturam spero.
visi. J Miserat enim Deus Iudith ad Holoscru m, ut vj xi. Q. haec ei nunciando gratiam eius sibi conciliaret, qua habita '
T A TE. J Nulii ccnsent Iudithi.ic non posse excusarii mendaciis.Verum excusis eam duplica modo & titulo. Prior est,qubd ipsa loquitur secundum causas naturales, & com-m tutae cursum, quo Iugaei, ad extrema rectatis aeri ostenta, itaque Dei constitutis, necessario erat pereundum , nisi Deus supernaturali vel extraordinario quodammodo eis luccurreret. Sic Elilaeus Haraeli roganti de salute
Benadad regis aegrotantis reli ondit eum sanandum, :cd tamen moriturum, quia Icilicet quantum erat ex vi morb , is non erat lethalis: quare ex eo sanandus erat, ud tam n minriturus, quia suffocandus ab Isaracic, 4. Rig. 8. o.
Sic hic Iudith asserit ab Holoferne perdindos Hebreos ob
Peccata sua, quia humanas v:i ita, esus manus evadeia non Poterant : erant tamen evasura Per preces Iudith N: lacerdotum,quibus opem Dei rite item poIccbam δε impetrabant. Sensus ergo est, ', d. Hebraei, si eaulas naturales pectcs, plane sunt perdendi a te iubiugandi ob peccata tua. υλ- re ego orabo Deum pro hoc negotio, si quidem v. lit omnino eos perdere, idque, ut solet, mdicet mihi, velitque ut id plum tibi edicam, uti videtur luturum, si commula mprovident i a Dei cursum stet es; ego idi plum ex mente Dei annuncia tibi, ita ut auram te per mediam Ierusalem , totumque populum tibi subiiciam. Deo emmita volemi Seordinant me omnino parere oportet etiam cum damnore interitu populi mea a li enim ipse me velit quasi virga ut i ad castigandum eum assut virga ei in hac calligatione subse vire debeo de volo. Simili enim modo calliravit Deus Roboam de Iudaeos, creando per Ahiam prophetiam regem I
roboam, eique tradendo regnum decem π:buum Iliae l. S: Deus per Isaiam z s. evocavit Cyrum ad calligandaci linitia multarum gentium. Sic per Ieremiam evocavit Nabuchodonolbr&Claaldaeos ad excidium Ierusalam; quod proinde Ieremias crebro N ait due Iudaeis comminatus eli, adeoque luasit ut Nabuchodonosori obsidenti se dederent: iplo crum ejus manici evadere non post: eo quod hec sit iu
96쪽
Commentaria in Judith. Cap. XII.
sta Dei voluntas ste Ierum eastigatio. Unde Nabuchodo- Αnosor reseiens haec Ieremiae oracula, Ierulalem per i 4. memes obledit, donec eam caperet, qua capta iussit Ierem ambent e haberi, &ob haec sua de se oracula, libem
late dorari, ut patet Ierem. 39. II. imis Abul. in libr. . Reg. cap. 1ε. au. 7.& Isatae c. . v. . &c. ios . probabile
esse censet Nabuchodonosorem, Salmanasarem, de similes ex Dei revelatione&iussu subiugasse Iudaeos, qua de re plura dixi Prooemio in IIa iam can.36. & 37.Sic, Lupus Attilam 1 unnorum regem Trecenitin urbem cujus ipse erat Epit copus obiicientem rogans quid esset &quid
vellet λ aiarentque: Rosiam inlita Rex φα .umflage tam Des . vem ergo, inquit, re, ais mus tibi concedινι itaque eum per mediam urbem
deduxit, sed quasi oculis & mente captum, ut nulli in larum noceret, uti ex vita S. Lupi, alitique re set Baron. m. s. anno Christi si . Idem ergo Iudith facere
erat Holoferni, imis debebat, s id ei diu, jussisset. Sed Riebat Iudith Deum hoc sibi non iussurimi, imis contrarium iacturum , ut per hanc simulationem proderet Holo. semem. Verum hoc ipsa ei indicare non voluit, nec debuit. Posterior modus excusandi Didith a mendacio est, di, Bcendo quod ipsa ambiguis verbis usa st, quae sibi Holofernes attribuebat, cum ea Iudith sibi& Iuaaeis ascribebat.
meritis ut videtur punire decreverit. Scro autem Dei revelatione, quod hoc tempore eos non puniet: sed hoeuunc mihi filendum est, nec tibi ind: care queo, mox tamen veniens nunciabo tibi Dei voluntatem & decretum de differenda castigatione peccati Iudaeorum , Nacceleranda calligatione tuae tyrannidis, Iudaeos iniuste invadentis hoc enim nunciabo tibi non verbo sed facto, n tibi letha. Ie vulnus instigam, ait L August. ET ADDυCAM 12 , non vincentem & triumphantem, uti tu putas, sed victum, occuum, & triumphatum, cum caput tuum truncatum adducam in Bethuliam, indeque νε ΜΕ ΤΑΜ I κυ-sAL M , Cc eramque Iudaeam victrix cum triumpho ad commune Iudaeorum gaudium. circumducam.
cum te cito Bethgienses nullo servato ordine, sine o store 3c duce erumpent, ut Assyrios persequantur ac castra
diripiant. re TUNC 'o M LATRA nix v ELU Nos C AN s CONTRA TE, quia eanes non allatrant mortuos
c qualis tu eris θ sed vivos. Sic ergo verba Iudith pammironice, partim amphibologice, partim prophetice accepta carent mendacio, verumque lia, ni sensum: Ita seramus, Sanctea, Salianus & alii. Sic Amtocles Syracusas obsidens comminans obsessis se postri te in urbe coenaturum , verus, sed contra men ems iam fuit vates; nam erumpentibus civibus in urbem inductus in ea cinnavit non ut victor, scd ut victus&captivus.
Hoc est quod ait S. Aug. iem. 119. de Temp. qui eli de Iu
vi DEM a AM DEt J Haec ergo rexitia direxit Iludith, ut diceret & faccret omnia quae dixit & fecit. Quare ipsa non est mentita: Deus enim mentiri nequit.
mihi subiuget Icrusalem&Iudaeos ε IT ET D hvs M a u s J q. d. fiam proselvius & Iudaeus, eolamque Deum verum Israelis. Ecce in potens&eificax fuit peroratio Iudith coram Holoferne.
Holoferietes simis Ddub per quatriduum vacare sibi, orationi, ieiunio, ae noctu egredi quoties velit: tandem quarto vespere Holofemes cum Iudith convivatur, ae eias amore se intimat.1. Unc iussit eam introire ubi repositi erant thesauri ejus jussit illic manere eam constituit 1 quid daretur illi de convivio suo. 2. Cui respondit Iudith,&dixit: Nune non potaero manducare ex his, quae mihi praecipis tribui, ne veniat super me offensio: ex his autem, quae mihi detuli, manducabo. 3. Cui Holofernes ait: Si defecerint tibi ista, quae tecum detulisti, quid faciemus tibi Et dixit Iudith: Vivit anima tua, Domine meus, quoniam non expendet omnia haec ancilla tua, donec faciat Deus in manu mea haec que cogitavi.Et induxerunt illam servi ejus in tabernaculum tuod praeceperat. s. Et petiit dum introiret, ut daretur ei copia nocte, fit ante lucem egrediendi mras adorationem, & deprecandi Dominum. 6. Et praxepit cubiculariis sitis, ut Mut placeret illi, exiret& introiret ad adorandum Deum suum, per triduum: ' oc exibat notabus in vallem Bethuliae, &baptizabat se in sonae aquae. g. Et ut ascendebat, orabat Dominum Deum Israel, ut dirigeret viam eius ad liberationem populi siti. o. Et introiens, munda manebat in tabernaculo, usque dum acciperet escam suam in vespere. Io. Et est, in quarto die Holofemes fecit coenam servis suis, & dixit ad vanis eunuchum suum: Vade, & suade Hebraeam illam, ut sponte consentiat habitare mecum. M. Foedum est enim apud Assyrios, si femina irrideat virum gendo ut immunis ab eo transeat. I 2. Tunc introivit Uagao ad Judith, & dixit: Non vereatur bona puella introire ad dominum meum, ut hon rificetur ante faciem Mus, ut manducet cum eo, & bibat vinum in jucunditate. i Cui J udith respondit: Quae No siam, ut contradicam Domino meoi I . Omne quod erit ante oculos duo bonum&OP-ptimum faciam. .idquid autem illi placuerit, hoc mihi erit optimum omnibus diebus vitae meae. II. Et surrexit, & ornavit se vestimento suo,&ingre ita stetit ante faciem eius. i6. Or autem Holofernis concussum est erat enim ardens ineoncupiscentia ejus. 17. Et dixit ad eam Holofernes: Bibe nunc,& accumbe in jucunditate, quoniam invenisti gratiam coram me. 18. Et dixit Iuditii: Bibam Domine, quoniam magnificata est anima mea hodie prae omnibus diebus meis. 19. Et accepit, & manducavit , & bibit coram ipso , ea quae paraverat illi a illa eius. 2o. Et jucundus tactus est Holofernta ad eam, bibitque vinum multum nimis, quantum nunquam biberat in vita laa.
97쪽
94 Gmmenlaria in Ddiib. Cap. XIII.
copi A uo ex a se AMTh Luc a M quamlo let J Α mAhilud. tuinitium μ' --εο- a GREDIENDt FORA AD o η AT 1 o MEM J Petiit id Iu- q-Aue a MI Oe matrimema , vel 'Misa. v ia a rudo dith, tum ut oratione&NIunio praepararet & armaret se δειε .s var1as tha rasi sat scat. Idem tradit ad heroicam Militudinem aggrediendi tantum facinus , Straboli, is . ad finem, S Caeero actione 6. in Verrem quod mente dei inarat: tum ut animos, modos aue, de Audi scelera magis foeda . Theodor. qu a . in Levit. Pe rationes illud exequendi a Deo hauriret; tum deni due ut sa, ait, λει---mn- ta in Δι sederi Disperatio tacinore labere sibi daretur regressus in Bethuliam, --βιαίαν , nuptiar mi co 'm μπων. Idem de eo quod custodes cogitarent eam, moret lito inredi ad M. dis, Indis&AEthiopibus Padit s Hier. lib. a. contra orationem. Ioum. Unde Euripides m Androm detu Ex εαντι et A AT abluebat manus e pedes ire Tati , Mi , est mimia bamam πάει- ' Fouxx xu on i Moserat Iudaei, ante orationem abluere Parererum sita, Ve- -tra manus , pcd s , de quandoque toriam corpus , tum ut puro Asseetur, se recumstine. ccirpo e&animo ad inum ace derent: puritas enim cor- Mirum ergo non est , quM Persae plures ta erint uxores potas adimonebat cos puritatis animi. Idem iaciebant olim ideoque Iudith Holoferni hane formosi coniugii escamo Christiani , ut dixi i. Timoth i. s. ad illa: Di-es 'raa Iccerit, qua eum ut piscem hamo tuo caperet & necaret. manum tum , ut si quid )mmundi tet: sissent S irrexulari QUID A 3T . t ιι 1 νι Asu uix intel-tatem L galem contraxissent, ab illa tepet lotionem ex lige, si sit lacitum, nec a Deo meo vetitum Moc Mi Mipiarent. ERIT OPTtMUM J ut si me velitii xorem, non abnuam Porro sons hie iuxta Bethuliam etiamnum extat,&apra eum maritum, quem principem tantum esse scio, ut ex regrum visitur, teste Adlichomio in B hulia. eius thalamo evehenda sim in Dacissam & Principissam: V s. Us et noM c Ct ERET ExcAM OAM IN v s- dat spem conitinia , ut sui amantcin tallat,&quasi lumpta E. J I 'unabat ergo Iudithamane in vesperam, HL B Populi sui occidat. pere sumeruit i,im, ac post eum noctu egredrebatur ad ni AM DO Mi M J ex vino non tuo, sed meo, quod orationem mea perii illans His armi se ad luroicum s uum mecum ex Bethulia hac de caula tuta, ne vino ciboque tan- opus obarmavit. Aud: s. Ambrol H, de viduis: tilium polluerer . Unde sequitur: MAN Ducavi T LT
a Iros. Sed quia in I Lx ι harua in D Gemes exercita gentes, ac nuper Muleaslcs rex Tuneranus coram Caroloa-m sobriovi σ vimere potu/t σ esurire. V humi sedens prandebat. Bibit ergo coram Holoferne I Dax T AD VAGAo ue Mo M suo MO Uuao dith, ut omnem caedi &od i iiii picionem Hotest mi cxi-U. s. i. stve Bagao non tam est nomen proprium, ut vult Serarius, meret, utque eum ad largiu, biliandum provocaret,itaque quam commune I ersis lignificans Eunuchum. Unde Pa- expotu somno consopitum trucidare atque ut ex vino Ipigui n. in numin Hebr. vagao, inquit, id est , quod i - ritu, animo, viresque hauriret ad apsrcdiendum tam aristerior vel iniimus, scilicet Eunuchus succubicularius; diium facinus. Erat eminiciuna, di ex reiunio dcbil:s Nah, enim Chaldaeis est interius, vel intestinum, vel va- languida .
Moidem est quod elatus sive elevatus a rad. M IM, Id Br IT OU1 vi NUM MOLT 3M NIN a , QUAN Turicii, elevare . Eunuchi enim erant prima in aula apud rosis, C M NOUAM gro RAT iri vir A so A J Glaece ex quo tinis eorum cubicularii & icoetorum conscii, ac lenocinii natus Har. Dei providentia rd sactum. ut sopitus vino iu- manarum administi ir eorum enim lib:d nil nocinantes ditham non tangerct, lud illa.ob a&casta manenis speciosas seminas eis addueebant , uti fecit hin Uanao. perimerct. vide hic qiram gaudis vicinatim trallia, quan Id ita esse docet Plinius lib. 13. cap. . ubi ait lpadones que convivia di crapula in tunu, mortem ued. inant, ac apud Perias vocati Bagou. Et ouidius lib. a. Am .hles. r. Eare ina Patam lue ι Mev/t. Ent.bi Holos. me, de I crisy MI Udom. nam freta Macina Iai. adipatus, vino immerius .mais . um ha mimia cxultans,mmρον rotecum inu , I.datta, vaca. amoribus ebrius, mox a Iud: thi uncatur, &adiit tinos, Et Esther i. s. Egeus sive Uasao fuit Eunuchuc Assueri ubi suam crapulam aeterna iitr .n flammis perennaartita, di- regis praescet u s necaro. Sic tcsic Curtio lib. io. nequissi- ferat, detruditur. Audi S. Ambr. lib. de Elia& niuniormus Alexandrini ni Eunuchus toti Bagoas, oui saliis cri- Dbεό τι vi mina inare potente Hol 'πιρ cinmti mination in Ortinem Periarum satrapam Alexandro in- Da perra Assyrii . - μιν ad reges uanσι Adno GA--μ--terficiendum d dit Fuit quoque Bagoa, Herodis Eunuchus. MIMd 14 1.1 ---mbus di. Meti rara/δε- , Warrefesto
mos Assyriorum & Pcrsarum moles, quibus libido adeo Praeclare S Baiil hom .i .ec ebrietate Eό-rat,ait,d. Moerathone ita, ut per omnes feminas graila et ur, adeo ut sistuntamus ex voru aream. mabara struιώι us. υνι Iasapud eos foedum diaberetur ali tuam intactam relinqui. o maduis mauer est, virtut num ea , se rem rum re at σε tempora 1 Audi Ammian. Mai c. l. lib. 23. dc Pers1: E - --, axtemplo Deu lamio, lupina ignoro, pr a Aur, metuat solui sol in in Venerem , agreruet uoti δι- extinguit.
Iicuub aurea,tetruncat Holoferam , eaput in Bethuliam defert. Quare iasprinceps, bior, ceterique omnes Deum glorificant, σJadit bae hymnum canunt.
r. T TΤ autemserbia tum est, sestinaverunt servi illius ad hospitia sua, & conclusit Uavo ostia
cubi uti, &abiit, 2. erant autem omnes fatigati a vinor eratque Iudith sola in cubiculo. 4. Porro Holofernes iacebat in lecto, nimia ebrktate sopitus. s. Dixitque Iudith puellae sitae, ut staret laris ante cubiculum, &observaret. 6. Stetitque Iudith ante lectum, orans cum lachryinis,
i cliniorum motum suemis, v. dicens: Contima me Domine Deus Istaei, direspice in hac hora ad
98쪽
Commentaria in Iudith. Cap. XIII. 9 s
opera manuum mearum, ut, sicut promisisti , Ierusalem civitatem tuam erigas: & Me quod credens per te polle seri cogitavi, perficiam. 8. Et cum haec dixisset accessit ad columnam, quae erat ad caput linuli eius, ta pugionem ejus, qui in ea ligatus pendebat, exolvit. 9. Cumque evaginali et illum, apprehendit comam capitis eius, & ait: C firma me Domine Deus in hac hora, io. & percussit bis in cervicem ejus , & abscidit caput ejus, & abstulit conopeum eius a columnis, & evolvit corpus ejus truncum. II. Et post pusillum exivit, de tradidit caput Holofernis ancillae suae, & jussit ut mitteret illud in peram suam . I 2. Et exierunt duae , secundum consuetudinein sitam, quasi ad orationem, S transierunt castra , de gyrandes vallem, venerunt ad portam civitatis . I 3. Et dixit Judith a longe custodibus murorum : Aperite porta, , quoniam nobiscum est Deus, qui secit virtutem in Israel. i . Et tactum est , cum audissent
viri vocem ejus, vocaverunt presbyteros civitatis. I s. Et concurrerunt ad cam cinnes, a miniumo usque ad maximum et quoniam sperabant eam iam non elle venturam . i6. Et accendentes
luminaria congyraverunt circa eam universi: illa autem ascendens in eminentiorem locum, jussit fieri silentium. Cumque omnes tacuis lent, I . dixit Judith: Laudate Dominum Deum nostrum, qui non deseruit sperantes in se: 18 Scinnae ancilla sua adimplevit misericordiam suam, quam promisit domui Israel: di interfecit in manu mea hostem populi sui hac no . iv. Et proferens de pera caput Holofemis, ostendit illis, dicens: Ecce caput Holofernis principis militiae Allyriorum, de ecce conopeum illius, in quo recumbebat in ebrietate sua, ubi per manum i inae percussit illum Dominus Deus noster. m. Vivit autem ipse Dominus, quoniam custodivit me Anselus ejus, ochinc euntem , de ibi commorantem, de inde huc revertentem, de non perniisit me Dominus ancillam sitam coinquinari, sed sine pollutione peccati revocavit me vobis, gaui item in victoria sita, in evasione mea, de in liberatione vestra. 2I. Confitemini illi omnes, quoniam bonus, quoniam in saec luministricordia ejus. 22. Universi autem adorantes Dominum, dixerunt ad eam: Benedixit te Dominus in virtute sua, quia per te ad nihilum redegit inimicos noli ros. Porro Otias primm populi Israel, dixit ad eam: Benedicta es tu filia a Domino Deo excelso, prae omnibus mulieribus super terram. H. Benedictus Dominus, qui creavit coelum de terram, qui te direxit in vulnerac pitis principis inimicorum nostrorum: M. quia hodie nomen tuum ita magnificavit, ut non reced Itlaus tua de ore hominum, qui memores fuerint virtutis Domini, in aeternum, pro quibus non pepercisti animae tuK, propter angustias de tribulationem generis tui, sed subvenisti ruinae ante conspectum Dei nostri. 26. Et dixit omnis populus: Fiat, fat. Στ. Poreb Achior vocatus venit, de dixit ei Iudith: Deus Israel, cui tu testimonium dedisti, quod ulciscatur se de inimicis sitis, ipse caput omnium incredulorum incidit hac nocte in manu mea. 28. Et ut probes quia ita est, ecce caput Hol krnis, qui in contemptu superbiae suae Deum Israel contempsit, de tibi interitum minabatur, dicens: Cum captus fuerit populus Israel, gladio peribrari praecipiam latera tua . 29. Videns autem Achior caput Holofernis, angustiatus prae pavore, cecidit in ficiem sitam super terram, de aestuavit anima esus. 3O. Postea vero quam resumpto spiritu recreatus est, procidit ad pedes ejus, oc adoravit eam, de dixit: II. Benedici tua Deo tuo omni taberenaculo Iacob, quoniam in omni gente , quae a dierit nomen tuum, magnificabitur saper te Deus Israel .
A J ne ebrii & fressu vacillantes visi a populo
ii riderentur , sed domi in lecto dormietues vinum crapulamque digererent. ν-r mim fateari a vi vers. 3. Uataol. eo omnM deses essem Iavarat e . Egit hoc Dei providentia ut omnes vino consopitiabirent, Iomnum captarent, nequis vigilaret de a
diret id quod Iudith nrachinabatur . Vide hie rursum quam aula&crapula sit improvida, faciatque, ut omnes ioptantur, ita ut nemo violum ante lates Holofernis uti fieri soletὶ excubet.
ne quis prop- ad cubiculum accederet, & audiret eaqvit ipla in cubiculo, Π actando Holofemem agebat. Greca uberi habent: Et dixit I.dit 4 sema sua, sine extia
Οα Avs CUM LACH TMis a Rem enim inauditam plenam periculo , ac vires animosque seminae superantem amrediebatur: quare a Deo robur & audaciam l
eho mans poscebat , dicens: onfirma me Damine Deus. Graeca pleni m habent: Domine Dous mnia virtutis, re pue in bina hac suis opera manuum mearum in xvirata nem Hierusalem; εμαι am nunc tempus suscipera hoeditam rem tuam , C acere dium meum in et Pationem hostiu-.lus insurrexerus nobis. Ex νυ oro MEM a ius J Gratia r acinacem uuls' hoc est, gladium Persicum brevem, & recurvum, quales nunc sunt gladii Turcarum , vulg6simis area ora tur. Hinc liquet Hololarnem suisse Perstin, intra C
ti is, ibiti usque eum feriret , ne ipse aliqua corporis asi latione & motu, qui in somnis donnientibus obvenit, ictum declinaret aut infringeret: manu ergo sinistra i nuat comma ut caput retineret immotum ad ictum vubrantis dexterae recipiendum . Porro Persas prolixam coniam alere solitos, docet Xenophon lib. a. Cyri diae,&Herod. lib. i. ubi Persas vocat id est, crinu
punctim, sed caesim, ut caput , niis,&altum limentis amputaret: quare totis connita viribus acinacem in collum Holofernis impegit, ac secundo ictu caput ab humeris resecuit. Unde Graeca htant: Ea pererest mereruicem eiu bis infomludi sua. Mirum est sanctum Augustinumsermon. 128. Nobis legereret. Simili modo Attila rex Hunnorum superbissimus, qui se nominabat flagellum Dei, &in aciem educebat leptingenta armatorum millia, adeoque Theodosium Imp. sti tributum peti ere cogebat, acie totius orbis impbium devorabat, a Deo superiari hum, Itante pertiminam occisus est. Audi Baronium anni Chri
foditur. Ita terror orbis qui viros omnes despiciebat, fominae unius manu occidit. Sic& Abimelicii rex, vel potius Tyrannus Sichimorum, interfectus est a semina , quae fragmine mola: cicerebrum comminuit Iudac. o. sET A s C IDIT CAνυτ 1is, J ut illud ilium de se ret ,& in trophaeum murta Bethuliae assigeret: iraque metu
Assyrios percelleret, & in fiigam compateret, uti rei meontigit: ita Iudith sobria ebrium, calta incestum, fidelis infidelem, justa in astum, humilis superbum, pia impium truncavit 3 imo verius istietas ebrietatem , castitas libidinem, fides perfidiam, iustitia inaultitiam, humilitas superbiam a
99쪽
96 Commentaria in judith. Cap. IIIIL
biam, pictas impietatem mactavit. Ita sanctus Fa gen- .
i piratam Dei popula re tali tibertatem. Audi sanctum Ambrosium lib. ostic. cap. 13. Primu
ncitatis, sue virtutis multiplicis iii Iudith subiicit, di-
Tropol. Tuus Holoferno est gula, suPerbia, luxuria, avaritia, ira, acedia . Hanc gelierose supera &macta, ac tuum Holofernemniactasti. Alleg Hololernes typus est Diaboli, cujus caput vera Iudith, id est, B. Virgo contrivit luxta oraculum a Deo talium Genelaos 3. Iudith Holof mem terrorem orientis singulari certamine quasi in duello, suo ipsus acinacene vulnere velut ludibunda cecidit, & quod magis fuit arduum, pudicitiam e mediis impudicorum castris int, clam, &opimis spoliis triumphantem reduxit. At beata Virgo innumeras daemon uni phalanges duello singulari prouravit , &indi prolternit, de castitatis triumphum non tantum in se, sed momii rivis vligilii rus, callitque ita vitalis celebravit de talebrat ι imo, quod omnia jura naturae superat, Virgo times est, & Mater Dei a ac una trino cognomine gaudet: una Dei Aamrer filia , si usa , paren . Iudithae acclaniarum Assyrii: Non est racis nautire δε νυν-
tae Virgini quotidie in eius hymnis acclamat Ecclesiar , --ram te vicent omnes generat es. Iudith tb ma fuit admirabili, ut ad eam omnes obstupes)crene. Beatae Virgini accinit Ecclesia: Dist a straria in tabus itiis, speciosa Cr suam faera es in deliciis tuis sancta Der genιtrix: i ochristus ipse Cant. Tota pulcLra es amitanua, formosa
Porro Iudithae pulchritudo Holoferncm excitavit ad luxuriam: at B. Virgini, sortiri intuentes excitabat ad casti. talem. Audi sanctum Ambrosium libro de institutione virginum capite sept imo. Cuius inquit loqvcns d. Vir
exememr. Ita S. Ambrosius ,& S. Thomas Sementiarum, distinct. qu. x. ad . Puli, ludi , inquit, B. Wrginis kntuentes au ea tarem extirabar. Idem enim docet Glossa ,
sermone de Conceptione beatae Virginis, quod qui mea peculiari Dei dono concessum est . Iuditham timuerunt, & fuerunt rastri ii A. Virginem timent omnes daemones de impii. Unde lanctus B ardus citatus a sancto Bonaventura in speculo B. Virg. capite n nor Non sie, inquit, romaena Bostos visibiles P. ἰ eeter
Irecibus, lachrymis Istasi conciliavit: Nata Virgo claὐ- i ta cubiculo, ac jeiuniis & gemitibus inenar ilibi
obsecrans Deum pro mundi reconciliatione meruit Angelum pacis paranymI hum excipere, qui eam hujus pacis mediatricem per verbi in ea incarnationem annunciaret . Iudithae vaci rici acclamavit populus: T. Iuria
longe majora B. Virgini accinunt Patres, metores, Momnes orthodoxi. Ea AasTULIT C NopasM J una eum capite, ut ex eo qui norant Holofernem, agnoscerent caput illud esse illius, non calonis, vel mancipii orius am; simul ut conomum tot gemmis intextum victoriae tantae linet spolium simu & trophaeum .
vestar eo pus Λιὸ lecto, scilicet in pavimcntum. Unde postea veniens varao vidit corpus in suo sanguine erueri tum desiniosum Jacere in terra. Fecit id Iudith, ut in. luxis ex urbe erumpent erus Ass3 rii confugientes ad Holos mem eum in terra truncum videntes metu obtfuresce rent, & obrigescerent, ut anna caper c&Hcbraea re utere non auderent.
Ex ν os Tν stLLUM 1x ut T J quia paulisper con- vlla s. ir. sedit ad rei pirandam: omnes enita vires& spiritus exem rat in cratia Hololarnis cervice truncatula ι sed&metus periculi, net acinus ii notesceret, spiritum ei intercluserat, ut cum sedendo S respirando recolligere opus seret.
Simul id s.cit, ut si qui loria oris velli suae ad sil)t, illud abstergeret; ac praesertim, ut Ilatim Deo pro hAletam les icito e ih summas ageret gratias. Viso uiati xv ERA AKT Heth, timebant. Sic P e ..ta ait: Ux s. s. Ei θ raro id est, timete Deos memores fami atque ne faχ ι AM MOM E sh v xxv Iaaria ita captivam ab Assyriis detineri. Insblito ergo nuncio reditus Iudith, excl-ti Omnes concurrerunt, tum in eam, de qua desperaram, videreat; tum ut ab ea audirent, quid ab ea gestum foret, quidve spei obsessis & ad extrema redactis anulgeret. V1 vim ADTEM ivs E DO Matius idcis, Iur Hr is . . . vitam Dei uu Ni AM cuimoni vix Ma Αωριιυ,
xi. Iarat Iudith se per Anselum custoditam is omni
Assyriorum petulantiare libidine, quia hoc Hebreis ita. credibile videbatur, ut semina tam spkiosa tam impudico.
rum manus evaderet. Et certe humanitus id erat imponi.
bile, Deo autem&Angelis id fuit possibila de te. Scivit Iudith Angelum sibi tutelarem aifalise , sue quod eum aspectabili serma viderit; sive quδd inspirationcs ejus as-sJue audierit, quibus sentiebat se admoneri&dirisii cromnia, ut sciret quid qualibet horax locosbiagcmiam foret & dicendum ι sive quod alia praesentiae&dires ionis suae signa Angelus es dederit, ut tam heroicum Acinu animose aggrederetur, nee de selici ejus successu dubita. ret . Sic Angclus visibiliter Wparebat , dirigebatque s. Caeciliam eum S. Valeriano sponso ad castitatem&mrtyrium, aeque ac sanctum Iulianum , & Basnam, S Franciscam Romanam, simi reique eximios lancios, praesertim virginta. Porro tirarius, Salianus, & alii masem hunc AnM- .lum suisse unum e primis&priniariis propter negotii. - gnitudinem , in quo totius populi l clesiae Dei salus vertebatur . Unde nonnulli putant eum fuisse S. Michaclcm. Hic enim olim erat proicctoe svnagogae, sicut nunc Ecclesiae. Alii opinant ar titula canctum Gabrielem , qui sicut a sortitudine nomen habet Gabriclenim Hebraice Idi m est, quod fortitudo Des in sic operibus Hernum & Herminarum generosis & fortibus quale erat hoc Iudith adest de praecit, ut patet nuriel. to. Io. ut ipse
verbi quod divinae pol ntiae Eesertitudinis opus suit maximum ideoque cullos B. Uirginis Der parae. Αuilii κatum Hetrum Damiani sermone primo de Nativitate n. Vimginis , ubi per thronum Salomonis duobus leonibus stipatum mystice accipiens B.vimintra: Duo timer, inquit Ibut
100쪽
Commentaria in Judith. Cap. XIV.
Dama pariter fuit hic Iinsuti Holofernem lanitiis r leo ergo tuli tutus est Gabriel ι qui fortissime & eastit,
tum eliis turas r, S: is termi eius in taede tyranci
Alii hoe decus victoriae I ith assignant Lincto R, Ai. Hae enim est inaeses lanctitatis ac dux viarum, viatorum aeque ac callitatis tutor , ut dixi in Tobia. I is ergo Iudithain casum, sanam, & sine duxerit dei & reduxem. Porro quod angeli sanctis&castis heroica destinantibus adsint & p ne , patet exulis quae annotavi
Exodi 13. τ. xo.& seq. & Danlatis Io. xo. U I, Coia νιT . I. I tu i ori u si videli modestiam, gratitudinem , coci: aut iam, de pietatem Iudithae, qua totum decus suae fortitudinis & Mirariae non fibi, sed Deo ascribit. Patro solebam Hebrati , accepto aliquα insigni heaeficio in gratiarum acti m concinere p .
s sν Ea 1 καAM . I Huc allusit Gabriel Aretangelus salutans virginem , Ais Paraa ρι- , , Quam νω- --- ι Iudith enim fuit umbra be typus B. vi ginis ι unde sequitur:
ν- , id est, minoria& laus spei tuae, qua sperans in D:um tautam victoriam U:aeli peperistia Da o a Mori νυ M Tale prorius eit uomen Beata Mariae, de quo Beatus De trus Chrysolos Sermoae 146. N.men Ese, inquit, pr.
Tvi, si deii, gentis tuae, ut scilicrepatriam de clura tuos obsidio de excidio liberares a s D sua ν aut ετ 1 κώ -- α δ eam praenatem S: averteas, ne rueret civitas 3e B resp. Israelis.
TOAv r AM HA 23 ual Grme d facis, seu, exsatia. aios I ruratus, id est, deliquium animi passus est, s iamre scilicet tam insperat Be inopinatae rei atton: tus variis perturbationum motibus in cor Mus con euentibus. Abibateitim imminentis sibi, Sc nominatim denuncia vinorias timor , luccedebat confidentia, fugiebat iraititia, lubit Misaud um: diffidistia locum cedebat admirati , de
simul cum huius prudisii contemplatione fides , spes, cluritas&dona spiritus sancti infidelita n rapellaiant,
Ietuiri iubet eaput missemis ὸ m- faspendi ' Aisire ad Iudaismum convertitur : Draunt Hebraei in Ar, os : ittas caede Hal emis constemantur, σ magno cla re complorant. r. Ixit autem Iudith ad omnem populum : Audite me , Datres , suspendite caput hoc superi I muros nostros: 2. Et erit, cum exierit, sol accipiat unusquisque arma sua, , exue cum impetu, non ut descendatis deorsum, sed quasi impetum iacientes. 3. Tunc exploratores necesse erit ut fugiam ad principem tuum excitandum ad pugnam. ' Cumque duces eorum cucurrerint ad tabci naculum Holofernis, & invenerint eum truncum in suo sanguine volutatum, decidet s per eos timor. s. Cutu Iue cognoveritis fugere eos, ite post illos securi, quoniam Dominus conteret eos sub pedibus vestris: 6. Tunc richior videns virtutem, quam secit Deus Istael, relicto gentilitatis ritu, credidit Deo, & circumcidit carnein praeputii sui, de appositus est ad populum Israel, & omu, successio generis eius usque in hodiernum diem. 7. Mox autem ut ortus eis dies, suspenderunt super esuros caput Holofernis, accepitque unusquisque vir arma sua, &egressi sunt cum grandi strepitu & ululatu. 3. Quod videntes exploratores, ad tabernaculum Holofernis cucumrer c. v. Porro hi qui in tabernaculo erant, venientes, de aute ingrestum cubiculi perstrepentes, excitandi gratia, inquietudinem arte moliebantur, ut non ab excitantibus, sed . sonantibus Hol tanta evigilaret. Io. Nullus enim audebat cubiculum virtutis Assyriorum pulsuulo aut intrando aperire. II. Sed cum venissent ejus duces ac tribuni, de universi majores exercitus regis Muriorum, dixerunt cinisulariis: I x. Intrate, de excitate illum, quoniam egressi mures de cavernis inis , ausi sunt provocare nos ad praelium. I 3. Tunc inere ius Vagaoeu lautum ejus, scit ante cortinam, Nplausum fecit manibus suis: suspicabatur enim illum euin Judith dormire. I sed cum nullum m tum jacentis sensu aurium caperet, accessit proximam ad cortinam, de elevam eam, vidensque --daver absque capite Holofernis in suo sanguine in factum jacere super terram, exclaΠravit voce magna cum fletu, discidit vestimenta sua. 11. Et ingressus tabernaculum Iudith, non invenit eam, ocexiliis stras ad populum, Ict oc dixit: Una mulier Hebraea fecit confusionem in domo rese Nab chodonosor: ecce enim idolostram iacet in terra, de caput ejus non est in illo. II Quod clim audissent principes virtutis Assyriorum , sciderunt omnes vestimem sua, de intolerabilis timor de tremor cecidit super eos , octi ati sunt animi eorum valde. 18. Et factus est clamor lacomparabilis