장음표시 사용
101쪽
Commentaria in Iudith. Cap. XV.
verum Se letium cum Assyriis longe potentior itias prae-ltum s i, et fasi tu νε τυα ν Ac laurus 3 id est , q si impressionem agentes in proxiniam holitum statio.
q. anes ite pleira acie confligere, utpote pauci comtra millimeros, sed staulate vos veste confligere, ut soli. cet AtDru confugiam ad Holofernent, aciem instruat, ac videntes eum calum conii et mur& fugiant. Nolebat
enim Iudith Assyrinsinvadi, an equam mors Holofernis percrebuisset, re Assyrios ino animi &eonsilii reddidisset: iudeo laetis tuisit, ut illico in pavidos di fugientes
irruerent. Saenam tempus dedisssent Assyriis, misissent ipsi communi consilaoalium Ducem sibi deligere, qui obsidio thuliae proseqiteretur ι itaque urbem fame utique confectam caperet . Sed Iudith prudenter ut providens ivl- sit, ut morte Holo semis vulgata , subito in purculsos i iis vii ibus , agminibus involarent. Quo facto hostes strum: uti tugientes ab H braeis victi caesique fuere. Vido ergo hic prudentiam Zelotertiam bellicam Iutthae, quae coeptam victoriam ad iurem usque prosecuta ciri quare pru. dentior fuit Haanibale, qui cum Romanos in Canitensi pugna plane conciduset, suadetretque Maharbal praefectus equitum , ut illico Romam pergeret ι sine dubio enim eam perculsam occupaturum, ac die quiuio in Capitolio eae. naturum, dum tardaret Hannibal, diceretqueniaturius hae de te coxitandum, subiunxit Maharbal: Vmerea seis
Simili modo David, amputato capite Goliath, eoque
Philitinaeis ostenso, ipsos perculit, & in fugam egit a. Reg. i et Idem fecit Iudas Luchabaeus res: io Ze ex arce Sion
nil pense capite Nicanoris h. Macha,rs. 3s. Sic & M. Libvius de Claudius Nero nisules Rom. caelo Mdrubale cum 1 o. millibus Carthagiitznsibus , capiteque ea ex inopinato ante calira Hannibalis fratris proiecto, eum ita percule. mant, ut diceret actum esse de fortuna Chartaginensium ratque illico fugiens in angi lium Italiae ad Bruatos se recep rit, relle Livio in fine lib. 16. v x s. o. TUNC Acreto a viis Μs vis Tu et M potentiam& fortitudinem, scilicet tam sortem, prodisiosam & divinam victoriam de caelis Holoferire et u AM cir Deos Is x xx Graece liraelis, Heli, populi Iliaelitici; αι
xlceto G H Titi ITA Tts a tTu cidololatria regentilii. in CR Diuar I EO, ET C CUM Croix non sua, sed I vitae alicuius manu CL M Pa A r si ii sui a facius prolselytus N Iinuus ι licet enim Ammonitae, Arabes, Pnamices, re M Ptii . . thiopes circumcisionem iam olim ab Abraham sudaeis Mennisent, tamen acceperant iam ut liberam, non ut obligantem de neces lariam ,
uti eam aD o iubente acceperant Hebraei. Unde multi se non circumcidιbam ob pudorem de dolorem cucum innis: quare paulatim circumcisio apud eos quasi evam it. Achior ergoo licci Ammonita, fure in circumcisus, sed hoc facto Iudith conversus ad Iudailmum se circumcidit. Circumcisioenituerat professio iudaismi& lagis Mosaicae,seut baptismus jam est professio christianiimi & legis
quasi civis Israelitarum 'scivicum haberet ad Omnia e tum privilegia , iura, dignitates etiam de magistratus. Lucet erum Deus vetulasset I tet. 13. 3. Ammouitas & Mo bitas admitti in corium Israel, tamen in hac lege permisit dispensari ob insgni alicum, in Israelem meraca, qualia luerunt Achior, qui coram Holoferite Dei et Israelem providemiam de proieci nem publice erat probi essus, ecclignis encomtis celebrarat. Sic Rulla Moabitis admisia fuit
in ccctum Israel nubensque Illam facta est avia Davidisii eoue Christi. Hanc enim esse Dei mentem res runt legis riti, vel Prophetae, vel Pontifices consulem tes Deum per Urim & Tuminam, de quibus dixi Exodi
Aphaia EJ Visistis, id est, potentiae de ma alis Aarriorum, ita vocant Holoferilem suum incem di I rincipem. Sicut nos regem vel principem vocamus lunam Majes,tem, suam Celsitudinem, luam Exeellentiam.
ptu vocant et i m Iudam, quasi inermes de tabel Ies, sed mures hosce mox experti sunt evasisse leones, qui elephaa
TETIT ANTE Co T NAM. J Adeo enim principes Assyriorum, Et Persarum servabant suam gravitatem, dema j tem, ut non nisi per cortinam loquerentur, darentque responsa, uti etiamnum faciunt Reges Sinarum . Undet Aldenam, libro . c. 6. ex Heraclide tradit, principes imvitatos a Rege Perlarum ad convivium in e in cubiculo cum eo comasse, sed interiecto velo, ita ut ab eis videri non posset, cumi plee-facile videret. CADAvER, G. 3Acha E sυν a Taxa MI Grae- v RMI . ea stipis inum, vel lectus dic erat terra prope lectum , ut
habent Graeca v. I 6. UNA, MULIER II san Faeir c o M p s s tox LM V IN Douo κ t. Is J dum Principem occidendo tota castra
confudit, perculit, turbavit. Vide hic prudentiam I dith, quae caput Ducis petiit: eoenim sublato castra tota sustulit. Castra enim sine duce, id m lunt, quod popa Ius sine νege, oves fine pallore, discipuli fitie mas utro, filii sine patre, cives sine consule. Unde Tarquinius rex Rotrian. capita Papaverum in horto donetens, hoc ipsio filio , qui hcte ad Gabinos transiugerat, per nu cium significavit, capita principum Gabinorum esse tollendat quo facto Gabini quasi acephali se dedidere Ta
quinio, teste Livio . Hanc gnomen mustice mittores , applacant B. Virgini, quae caput Dracoi is infernalis com erem , lina ejus infernalium spirituum agmina pessunt dedit.
ASDrii, aialta caede quos is fugientes eadi tur ab insequentibus Hebraeis, qui eastra seliis rerum
perire ista dies v τι unt, seseque ditans fiat a Ioa Pon treoquepopulo beneuieuur, σε n bus, quae Holofernis propria fuerant, locupletasMr .
i. Umque omnis exercitus decollatum IIoloferne audisset, fugit mens, &consilium ab eis, solo tremore S metu agitati, fugae praesidiuta sumunt, Σ. ita ut nullus loqueretur cum proximo suo, sed inclitiato capite , relictis omnibus, evadere festinabam Hebraeos , quos uiata super se venir audiebant, fugientes pervias camporum&semitas collium. Videntes itaque filii Israclfugientes , secuυ sunt illius. Descenderuntque clangentes tubis, & ululantes post ipsos . 4. Et quoniam Alsyrii non adunati in fugam ibant praecipitas: filii autem Israel uno agmine persequentes, debilitabam omnes , quos invenire potuissent . . Misit itaque Ozias nuncios per omnes civitates ic regiones Israel . o. Omnis ita de regio, omnisque urbs, electam juventutem arnutam misit post eos , &persecuti sunt eos in ore gladii, quousque pervenirent ad extremitatem finium suorum. T. Reliqui autem qui eradi
102쪽
Commentaria in Iudith. Cap. XV. 99
in Bethulia, inpressi sunt castra Assvriorum ,*praedam, quam fugientes Assyrii reliquerant, abstulerunt, &onullati sunt valde. 8. Hi vero qui victores reversi sunt ad Bethuliam, omnia quae erant illorum, attulerunt secum, ita ut non esset numerus in pecoribus de jumentis, & universis mobilibus eorum, ut a minim usque ad maximum omnes divites fierent de praedationibus eorum. p. Joacim autem summus pontifex, de Ierusalem venit in Bethuliam eum universis presbyteris suis, ut videret I udith. io. Q cum exisset ad illum, benedixerunt eam omnes una voce , dicentes: Tu gloria Ierusalem, tu laetitia Israel, tu honorificentia populi nostri: Ii. quia fecisti viriliter, & eonfortatum est cor tuum, eo qubd castitatem amaveris, &post virum tuum alterum nescieris: ideo & manus D mini confortavit te, & ideo eris benedicta in aeternum. ix. Et dixit omnis populus: Fiat, fiat. Per dies autem triginta, vix colleeta sunt spolia Assyriorum a populo Israes. 1 . Porro autem uni Versa, quae Holaternis multaria fuisse probata sunt, dederunt Iudith in auro, Gargento, &vesti
bus, & gemmis, &omni supellectili, & tradita sunt omnia illi a populo. I i. Et omnes populi gaudebint, cum mulieribus, α virginibus, & juvenilius in organis S cycliaris .
tem&consilium, ut quasi mentis impotes nescirem quid sibi agendum foret. Alioqui enim, si fuissem mentis com P es, alium sit ducem constitui dent, qui Bethulienses cives paucos ad deditionem cogeret. Tum quia Deus immisit eis terrorem panicum, ut caeso duce , putarent se Pariter caedendos ab Hebraeis. Quare praecipites se in fugam dederunt: itaque fugientes a paucis Hebraeis insequentibus , & claikentibus caesi sunt . uti a trecentis deonis militibus caesa sunt centum millia Madianitarum, Iudicum I. V με. DE ILrTA ANT O Mullsi hos occidendo, illos ves-nerando, alios mutilando, M. Hebe. enim ,- ehatalhac omnia significat. T, o Musi Axi, J id est, onerati spoliis. Nonnullice sent legendam ,- σι, id est, ubi- sinu , ut habent Graeca: Homitas enim in Scriptura saepe significat divulus, & honestare idem est quod ditare.
I. Dixκ, eique benediceret, & de victoria tanta gra.
meris sui a Mis. q. d. Ierusalem liberans ab Holoferne magnam ei gloriam contulisti: tu ab eodem dos dens Israelitas jam timore & moerore cocisectos, in gentem eis laetitiam, & novam quas vitam indidisti: tu po-Pulo tuo univeris ingens nomen & decus peperisti apud omnes sentes, quae audientes hoc tuum facinus, obstup scent, dicentque: Tinui ἀ- δε-- facti. Alleg. Iudith fuit typus B. virginis. Haec enita exulta. tio est, decus & otia non tantivn Ierutilςm,std totius orbis a non tantum Ist elis , sed omnium gentium . non tantum Synagogae , sed universae Ecclesiae . Unde B. Greg. Narian. in Tragoedia , Christus patiens, eam
TITATEM AMAvxxis J Castitas ergo suit causa sortitudinis Iudith, idque Primo , quia castitas roborat corpus&animum . Unde olim athletae in olympicis certaturi eastos plane se servabam , ut integras ad palaeitram
vires afferreat, I. Corint. s. .. Luxuria enim spiritu, no
bilissilinos, ideoque robur& vires effundit&exhaurit. Secundo, quia Deus hoc praemium sortitudinis dare solet caliis, ac omnino dedit Iudith, fortitudinem, inquam , iam corporis, tum animi ad magna audendum : Deus enim qui ipiritus est purissimus, singulariter amat paritatem dc uitatem, ac puros &tallos, quasi sbismiles ad stra clathinat. Auai sanctum Hieronymum , praeia
Tertio, quia decebat luxuriosum Holofernem casta Iudith superari, ut castitas de luxuria triumpharet. Unde Prudcntius in Psychomachia pudicitiam cum libidine duellantem eleganter per Iudith de Holoferne tri pham tem ita depingit:
Porro eximia suit castitas Iudith, ideoq; eximium hoc meruit protum trophaeum. Ipsa enim erat in flore iuventutis, vidua, opulenta, carens liberis , ut patebit capite sequenti, versu 18. specioti, honorata, gloriosa ob tantam victoriam: quare omnes etiam duces& principes eam ambiebant sponsam, verum ipsa eastitatis amans hac omnia despexit, mansitque coetidi usque ad mortem: quam n bilius de gloriosius de rame&mundo, quam de Holos ne triumphavit. Audi sanctum Ambrolium libro de viduis 1
oleagina . Thyrs sunt rami palmarum, citriorum, εα.Aum Ioseph. I 3. Antiq. c. xi. unarios sex es uemliberis ρε--- ν- νι framosi ex almis σrimis rosa e. Gemtales thyrsos dicabant Baccho. Erat autem apud eos Θυρ- hasta irondibus praesertia ex vite vestita, quam quaties
103쪽
Bacchum ten te thyrsum, Quod eli latens telum, vel halta Mahata , cu u, mucro hedera iam me protegitur. . Hi rcae adapte, Iudithae, quae acinacem H Mosemuin ip lutumet duit vixit: itaque eum ebrium quas Bacchum occidit, ac de ebrietate de ebriis triumphavit. Coronam ergo thyrsiam merebatur , meratam aue sellabat , quae eandem Baccho, id eit, Holoferat ebrio eripuit. Nota , hanc .lcmnem triumphi processionem & pom. pam Iudithae quotannis datam & renovatam Disse eum ingemui virorum mulaetum comitatu, ut patetit cap.
I. Unc cantavit canticum hoc Domino Iudith , dicens: 1 L. Incipite Domino in tympanis , cantate inmino in cymbalis, modulamini illi psal
mutat novum, exultate, & invocate nutuen cius.
Qui posuit castra sua in medio populi sui,ut eriperet nos de manu omnium inimicorum nostroru .
s. Venit Astur ex montibus ab Asquilian- in multitudine fortituditus suae: cuius multitudo obluravit torrentes, d equi eorum cuOperuerunt vallea.
S. Non enitii cecidit potens eorum a juvenibus, nec filii l ιran percusserunt eum, nec excelsi Ligantes opposurrunt se illi: scd Judi ιhnii a Merari in specie faciei suae dissolvit eum. 9. Exuit eni in se vellii nemo viduitatis, S induit se velimaznto isticiε iii exultatione kiorum Israel. io. Unxit iacieiu suam unpuent O , oc collig4vit cincimios tuos mitra, accepit stolam novam ad decipi mdu:n ii luiu. ii. Sandalii eius rapuerunt oculos ejus, pulchritudo Mus captivam fecit animam ejus, amputavit pugione cervicem eius. . Horruerunt Persu constantiam ejus, de Medi audaciam ejus.i3. Tunc ululaverunt caltra Ass, clarum, quando apparuerunt humiles mei, arescentes insiti. i . Filii puellarum compunxerunt C. , ta sicut Pucs, s fustentes Occiderunt eos: perierunt in praelio a facie Domini Dei niei. is. Hymnum cantemus Domino, hymnum novum cantemus Deo nostro. 16. Adtinat Domine magnus es tu, Spraeclaru, uὲ Virtute tua, de quem superare nemo potest. i . Tibi se viat otianis creatura tua: quia dixtili, & iacta sunt: in istili spiritum tuum de creata sunt, & non est qui restitae voci tuae. 18. Montes a fundamenti, movebuntur cum aquii: petrae, sicut cera liquescent ante faciem tuam. I P. Qui autem timent te, magni erunt apud te per omnia.
xo. Vae genti itisurgenti super genus meum; Domitius enim omnipotens vindieabit in eis, in die judicii visit ibit illos. xi. Dabit enim ignem, & vermes in carnes eorum ut unantur, &semiant usque in sempi .ernum. a L. Et factum eli post haec, omnis populu, Post victoriam venit in Jerusalem ad arare Dominum:& mox ut purictati sunt, obtulerunc omnes holocauila, & voca de repromilitones suas. x3. PorrbI udith universa vasa bellica Holofernis, qui dedic dii Populus, de conopeum, quod ipsa sui tulerat de eubili iptius, obtulit in anathema oblivioni . Erat autem populae, Iucundus secundum faciem sanctorum,& per tres menses gaudium liu ua victori cel bratum est cum J udich. αs .Post dies autem illos unusquisque rediit in domum suam, oc Judicii magna facta eit in Bethulia, de praeclarior erat
universae terrae Israel. ruis: Erat etiam viri uia casticas adIuncta, ita ut non cogitosceret virum omnibus diebus vitae suae, ex quo de funa cii Ianaiiς vir Mus. 27. Erat autem diebus festis procedens cum magna gloria. 28. Manlic autem in ciny' Viri sui annos centum iuincie dimisit abram suam liberam, di defuncta est ac sepulta cui nullo suo in B uulia. D. Luxitque illaiuoiunis populus diebus septem. 3o. In omni aucem to tuo vis.ue - ii ii suit qui perturbaret Israel, & post mortem esus annumultis. Dies autem victoriae nu usteibVuaui, ab Hebraeis in nuine sanetorum dierum accis pitur, k colitur a J udans ex illo tempore usque in P sentem diem.
i. praecinciue , iuccinuere ceteri . uti praeci :ue laria so ore Mosis , succinuere ce crat malieres
Fba transit uin maris rubii, Exodi a s. vltc 1 . sic enim liabent hoc loco Graeca: risivit serem Iudith AM
met a quod pii pars F. cripi. d:etitava in ipirante Spiritu s.
104쪽
Commentaria in Judith. Cap. L Io I
Vx s. I. DOMI Mus eis M TER Μs a LLA. J Alludit ad ii menIabola, quod a radicem ita deductum, idem est quod μυ--ι. Utat illud ex Epinicio Molis, Exodi is .
Ulla . V ui et Assu sid est, Assyrius exercitus missus a Nabuchodonosor rege Assyriorummce Holoferne γ ax MONTraus as Α et ultio NEI Assyria enim Iudaeae partim est ia Orientem, partim & magis ad Septenurionem.
chea petr Nabuchodonoibr, qui misit Holai cruciat, intel Iigrati Xerxem, haecei comi e adaptat. Xerxes enim v tantas copias in Graeciam induxu, tu vix ad potum funu- , adgressum terra, ad cursum maria satisfuisse dicat, tue. Ita Huius Orosius lib.ι. tas. Sanu suxata fuisse ab libitus exercitu stumi ira tradit Herodotus ii, et. & Iustulus
Verum Xerxes fuit Peria, non Assur, id est, Assyrius. Vide dicta in promm . v. .. m. Noc ιτ EUM J id est, ei. Olim enim nocere rex, ' bat acculativum, ut patet ex Plauto , de aliis. V ε .. e. NM II T TAN id est, excesse Iiι-tur , ut ex- Ilitans subdita νια cussa κυμτ au M. I Qciatres quint filii Titan, vel, ut Graece est, Titanumὸ Resin Titan vel Titanus fingitur a Poetis Coeli, M vellat, id est, terrae filius, ac Titanes eorundem filii, de quibus virg. 6. Aneid.
est, ab uvione I piter enim defecit eos in Tartara. Tradunt Titanas lex it tres luisse, & quinque lorores, a Titea mire dictos, ut auilior est Diodorus: ex quibas unus fuit Iapetias pater Promethei. Hi perlonque ex Titanum numero ei , qui Solis, ac Lunae, liellarumque motus observasse, atque demonitruse prunus fertur: ideoque Solis parens & astro. tiam fertur. Hinc Sol Titan, Luna Titania, Diana Titunia a Poetis dicuntur. Cicero in Arato I.
Titan ergo eit epitheton Solis, Sol enim vocatur coeli 3: terrae filius, quia niane ex terra mari nasci de oriri videtur, idemque ut Iovis lilius in eloquia domo paterna refulget. Hinc multi Titan derivant ab Heb. merit,id et , Iutum, limus, terra, ut a Tirdictast Tethus & Titea sex Titanum mater. Alii Iaana deducunt, eo quMTitan, ides ubi quaquauersum radios suos expandat. Porro Titiam esse terran ex qua prodierit sol & luna trubulantur Poetae. Terra enim varia ha it nomina. Nam ut at M. Varro apud S. Augu t. l:b. 7. de civit. terra sive tellus dicta est ops, quod ope & cultura fiat melior: εc mater, quod plurima pariat:&Hiria, quod cibum paret:&Prolerpina, quod ex ea proscipant fruges: & inita,uod vestiatur herbis, velut alii, quod vis siet. Ume extat Hymnus Titanos apud Orpneum. Hinc iecundb per filios Titan posset recapi Praeton eum ira sobole, quem Poetae dicunt elis filium selius quidum equos inserumque soli, inmine rescret, omnia in terris arilore solis comitaserit. q.d Holofernianum percussit sol aut rea
iam , sed Lmitia Iudith. Drtio nonauilli per Titanes coeli & terrae lutos significari putant spiritus& ventos uem procellas de sui mira
qiri ex elo, id est, ab aere in terram demissi, in ea Cultamur, a verbo ei , extendo, eo quod venti extendentes manus suas de vi agentes iniuriam faciunt,unμ terrae motus exoritur nuo malit mreunt. q.d. non venti, non procellae, non sulmina, non tiro m tus, sed unica mulier proiiravit Holosemem. Huc facit
quod Pausan. in Corinth. scribit in Titanis colle apud Sibonios sitisse aram ventorum politam in qua quotannis ros sacrificabat ad mitigandam ventorum stlitatem. Camul. 4-m V - , m. . Primus sensis uti communicie, ita congruentior est 1 Ti. tanes enim erant gigates robustissimi quibus nemo resistere poterat Unde proverbia ratas uita a uinam,id est,torvus, serus & hormidus.Τι-- εν Cνι- tempore & Sati no mi/I- Tilmas invio M. Vide Appollodorum initio lita a. de origine Deorum, Hesiodum m Theogo , Giraudum & alios.
Interpretes tam Septuag. quam Nostrum s ubinde Hebrata nomina quae apud eos aliter appellantur vocabulis sabul rum Gentilium Graecorum & Lat inorum in linguam Graecam & Latinam transferre, non quasi sabulas narrcnt aut
probent; sed quia non bene nec plene ilitelligimus id quod dicitur, nisi per ea voeabula quae usu didicimus & quasi
cum lacte combibimus, ait S.Hieron. maxime ouando fabulae ex S. Scriet. ortum ducum; uti insit. Fabiit enim Titanum ex lituoria gigantum C so. v. & . II. . sincta &-est . Sic Sept. Iob 1.14. pro eam in divertunt cornu Amaltua, quam Poetae fingunt esse capram quae lacte suo Iovem nutrivit. Sic Threm. I. Noster venit lamias cum in Hebr. st in inisum, quae uox dracones vel
inania Seterrifica monilia significat, quales sunt lamiae: Idem est iudicium de Arcturo, orione di similibus, ait S.Hieron. quoniam mentio fit in Iob & prophetis: de quis
Filii ergo Titan vel Titanum sunt filii gigantum, id est, g, gantes valtissimi, sortissimi Niobust immi, qui vocantur
Rοι rara, pro quo Sept. vertunt Titanes Reg. . 13. Est
Metony mia: nam perserum indolem & sortitudinem Ggnificatur indoles 3 fortitudo filiorum. Ergo per Tit nes ex communi vulgi usu non alii intelliguntur quam gi
Posset quoque dici hanc vocem Tisan pro si intibus s-gnificindis in usu scisse ex vulgatis toto orbe rasulis apud Assyrios, Chaldaeos, Hebraeos aliasque gentes, ut significetur Ptolos em& Assyrios sua sortitudine & copiis
superbo, compara sese Titanibus, aedixisse separes esse Titinibus aut nihil a Titanibus metuere, vel praeter Titanes: ita ut crebro aliouid Titanicam in castris eorum a diretur, ad quod alludens Iudith, ait: Assyrii non ceci- . dere manu Titanum suorum, sed manu mea, quae sum imbellis&inermissemina. Ita sanciaeL.
stris Holofernis Assyrio mixtos si isse Persas ta Medosiprpsertim quia ipse Dux Holofernes erat Persa, ait Cedrenus: ac Medi victo Arphaxad eorum pri acipe, jam subacti erant a Nabuchodonosor,ad quem inoinde multi quoque e vicinis Persis translugerunt ob delidiam S turpem xe xis viis tui cladem & fus me Graecia , ut dixi in Procm
T s iti s TII puta ciues mei Bethulienses, siti pene ea: cti,. quando caeso a me Holoferne , ipsi eius castra invaserunt & Assyrios fugientes persecuti sunt. Friit νυ ηιι αυMJ id est, Parvi pueri, sive ju' Vnx t .venculi: nec enim granda ores aut adultiores esse possunt, quorum matres adhuc sunt puellae&suvenculae et hinc patet iuvenes de pueros cum vitis irruisse in Assyrios fugim
uiritum intellige oris, hoc est Mictum di jussum qim Deus clanesi. dixit iussitque, fiat soli luna, aves, pis saec.& illico facta Iunt. Alludit ad Pial 3 1.ε. Robo Domini cin
Deus iusserit, q. d. Tanta est Dei potentia ut solo nutu montra transferre, petras liquare valeat: perinde jam Assyriiuum castra quae instar altorum montium de durarum petrarum videbantur insuperabilia, per me feminam superavit Se initae terae liquando dissipavit.
IM xv ν TERM M.t Hinc s. Hier.Chrys. Ru The 'h. Ilaymo, Lyran. Abul. Dion. Gloissa, Ribera, Maldon. Serar. & alii sprobabiliter cenient in inemo esse vermesco Pineos a qua carnos damnatorum rodant, uti est verus
105쪽
1o a Commentaria in Judith. CV, XVI.
Moκ υτ γ RIM CAT su ἀTJ ab immunditia 5e Atlas I iis .ih eit s. Utigo, quae urbes&fideles sibi devmi regularitate legali excaear Assyriorum&miuae tu mor- eos ablio: tium obsidione H e at , utili ravit Constant se tuarum contracta, Iav doco: Pora &v stes, iuxta Ic- nopolini sibi dicatam&d. votam, anno Domini ri . l
ma, se iuxta id pinu scriptum est, in o plurimis misculo exemplis ostendit, & nominatim .ielena HiiDoma Iorum. V virgines olimaturannis ad lupanar damiatas squodium. v xxx . s CUNDO, FAC AMCTORUM.J id est,arue m lineis erat tormentum: malcbant enim ad leonem quam ni Lim velain te Synagogam: haec enim extra Ieraralem ad lenonem damnari, ait Tertul in Apolog intactasserinhabitantibus erat initari .npli. Iue adnim simul orabant vavit per Angelos, vel leones ι uti servavit S. Agnciem,lcgemque Dei audiabant. S. Dariam, S. I uciam, adeoque vix ullam ex eis violatam V131.18. M AKs ix Graecu consenuit A TIM IM DOMO fuisse reperies. Clim ergo sentis tentationes carnis, invω
is lue ad annos aetatis suae centum &quin lue. Simili Phra- Denique quam Iudith posteris &saeculis omnibus sudisi Hebraei dic utitur h/btiali ' in AEgupto ami Io, ill cit, rit amabilis, S admirabilis It auet ex eo quod Iudithae no-
usque ad annum Io. ab exrcitu ouraham ex Chaldaea: men&cum nomine virtutis inlitationem ambivere Hero nam alioqui Hr,aei in a supto tantum habitarunt annis nae&Reginae. Ita I. udouci Pii imper. qui Caroli Magnixis. Exoiai ix. o. v:derbis::cia. suit filius&luccessor, uxor fuit Iudith Augusta, quae ab raremmas recte at amp.itant Iaduli pol qu.in L Adoriarns ac praeter tima Pipino Ludovici ex Irminga est vidua, vixisse annos i. s. sic enim momen ς fuisseti i O. At priore uxore filio reIexata in monasterium L Radisum ii notum vel amplitis, quia illo aevo erat insolitum . di , monasticum ipla sibi velum impoluit, sed a Greg. IRAddit acus Jliod Iudith ante aliam moreretur, divi- I' . in imperium una cum I udovicon arito fuit reititii serit it l,llaiuiam sui, A viri sui oguatis. Unde liquet eam ea, uti ex Mariano Moto narrat Niron. anno Christi FI . carmisse filiis . homirabilior fuit eius cai itas. Imitentur Iudui, pariter appellata luit Caroli Calvi Francorum re- Iuditham Christiani etiam principes, cui ne familia defi- x sntia, quae Anglorum regi nubens in AnStram conci ciat, mutant proἱ olitum imo votum coeli ritus, ac uxores sit anno Domini 3s s. este Batonio. ducunt ut liberti han. ant tamitrae hcredes & propagato- Iudith tertias .it regina Poloniae de qua ita ex Longinores.Non ita fuit Iudat, imbece libatum omnibus liberis an- scribit Baron. tom. I i. anno Christi roo . in fine. ἐκ e
it posuit. luce euim Omnibus nobitror cli callitas Nimirum ismarin/Iuditha Pelen a regina, farius femina ,e-1uae memor erat illius promisti divini ad eunuchos qui seca: r, Bolei egιιπα-umae, Mneratem propagandam ex haeverunt sua voluntate,ob amorem Dei Se ilitatis: Da ris mira, summo omnium dolore est, eum superas in perpolin domo mea Crin muras mera locum, oe nomen meliui a filias ta .m regnarina. Haec de tempore Longinus, qui &res ab uotmus mirerenum dis eu quod non νεν dist. ea praeclare nesias recenset.
Isaiae 6. s. ludit liquarta filii filia Henrici Imper.&Hunsariae regi. V., ι-y. Liax II Q ILLAM ONN s PQ ULus DI na, anno Chri lii r 74. quam inique regno pulsam Greg. ιεν T. M a Sancta a Patribus habetur Iudith. Ve- vlt. Pone. dati ad eam litteris contolatur, quibus heroi-rum dies mortis eius in martyrologio non assignatur, ciuia cam eius virtutem det laudat. Litterae extant apud Baron.anis
ignoratur. AEthiopica tamen LGlesia Iudithae sellum no Christitor . in fine. celebrat quarta die mensis scxti qui dicitur Elul, ait Sera. Iudith quinta suit uxor Hermanat Comitis, sanctae mrius . versationis femina, quae ex hac vita ad coelestem migra- vix, i. AUFEN vi CTOR 1 J Iudith in Calendario vitanno Domini ioys. uti sertiat Baronius.' Hebr. assignaturas. mensis noni qui Casleu dicitur, quo Iuditha, depererata Iaira sexta fuit Saxoniae Dueis fi- die pariter recolitur memoria dati ignis de Encaeniorum lia, quae nuptu Dico Daciae resis filio, ut patet ex epist.
Iano, qui si hoc elogium quasi Epitaphium Iudithae ass- Iuditha, siue Iutta septim suit νirgo famula s. Elisab
gnat. Hae oriit Iudith, qua thram lingua Deo iam thae quae miraculis invita&post mortem curuit. MAE salua D eat talem, quaDjuraria es aeuti , oua Iuditha sive Iutta Mia latuit Parthena, cuius virtutes semiis hilaratacem, qua seu rum purpura , qua est ad lina demiracula ex Chronicis Poloniae recenset Abrahamus
106쪽
STHER ait S Hier epissi ad Pauli. A
Argumentum ergo libri est humiliatio superi orum , icilicet Vasthi &Aman, Meraltatio humilium, scilicet Esther.&Mardochaei, ac ii Alti, heratio Iudaeorum. Allegor Assuerus designat Christum. Esther B. Virginem & Eccletam, Mardocliaeus animam fidelem&piam, Aman& Vasthi damonem , carnem &mundum reoraesentant. Hunc librum esse Canonicum contentiunt Heuraei cum Graecasia Iatinis . Extat enim Hebraice in canone Hebraeorum saltem usque ad caput decimum. Vide Iuliarem. Illa t. de verbo Dei cap. 7. Ser rium hic Ptoleg. 4. Sixtum Senensem lib. i. sect. x. in P her. Primitus ι criptus fuit Hebraice, unde ex Hebraeos Hier. eum transtulit in .dionia lat inum , Sept. in Graecum . Porro S. Haer. ea quae non reperit in Hebraeo, separavita ceteris, S: ad calciam labri collocavit, quae antea suis locis in vulgaralat :is Oidine temporis & historiae erant iniecta. Eadem eodi morduae extant Graece apud Sept. ex in quibas ea n lat num tiamtulit S. Hier. 1ed in nitem liciti reiecit, quasi lacitatas textus Hebraici, ex quo ipse cetera in latinum converteiat. Raetor libri es incertus: S. Aux. 13. civit. in chrocirco anno mundi II . Isid. lib.ε. Orig. c x. ceniunt E diam si isse; Philo Annianus Ioacim Pontifice mi R. l avid viro, Synagosae. verisimilvis LP
-dam apsodam. Quis autem dubitet in his Ilieris histo. Cambysi in regno successit. Idem censent Vatil. & G nebram. sed hoe videtur improbabile; Cambyses enim fuit hostis Iudaeorum , tisabricam templi i Cyro patre inchoatam inhibuit, ut patet Eurae et . Αsulem autem in ritus Estheris Iudaeis ruit benevolus & beneficus. Quarto, Iosephus lib. ii .cap. 6. Nicephorus nitant. in chron. Caset. Bellum Salianus, Sancte et Ze alii multi censent Assuerum suisse Artaxerxem Longimanum Xerxis filium, qui Esdram & Nebemiam in Ierusalem remi ut, ut
eam reaedificarent; adeoque natura suit mitis & clemens , ut de eo scribit PIutar.in Apophtheg. 'muir hie eibus , , LMyaenas auis, ut proprie nauem μι detracta gelu --xsimenta, evellendis cmpum, avitam σ--p ad Uliati a disti Q. Verita iuxta nane lententiam Mardocnaeus suinet IV. annorum Namplius, ac neptis eius Esther fuisset vetula . o. annorum, idcoque inepta coniugio Assueri, ut pa-
into, valde probabiliter Megastnenes, Annianus . Luran. R. salomon , Aben Esea , Fevardentius & alii Dasium censent Assuerum Estheris virum fuisse Dariiun Hystaspis, a Mas ,
cujus rea multae sunt coniecti rae Primo, quod Assuerus hic c. r. v. I. asseratur institui D
sese ne convivium, ac praefuisse ix . provinciis: idemnim expresse de Dario Hystaspis legimus lib. 3. Esdrae
3. v. I. α x. ubi sic dicitur: Rex D reisis serae e amriam totam suisse coiitciitam'
AP, - res, quo tempore Estheris historia eontigerit, sive quimerit Asiuerus eius nuritust Primo Serarius de o
donus censent tuisse Artaxerxem Ochum. Sed sic Mard chaeus vixisset ducentos annos& amplitu : tot enim lunt ab initio captivitatis Babylonicae , 'ondo Mardocliaeus cum Iechonia rege transIatus est in sabulonem, in diciture. x. 6. usaue ad Ochum. Illa autem aetas illo aevi solens: nulla enim tuae tamdiu vixisse legitur. Secundo, Iolephus Soliger lib. s. de emendat. temp. p. 184. cente svisse Xerxem; quia, inquit, uxor Xerxis vocabatur Amestris teste Herodoto lib. 7. quae eia in v. ac tur esse cum Esther . verum Amestrem tuisse Perseam, non Hebraeam sat indicat Herodotus, dum ait ejus patrem fuisse olanum Persam. Adde mores crudeles remestris ali nos esse a moribus benignae Se beneficae Estheris. Nam He
must domum. Heccine iecisset Eittier Tertib, Hebraei in Seler ollam cap. 19. maritum Estheri censent fuisse Cambustui filium Cyri ι hunc enim esse euinqui Esdrae . r. v ar Astaetrus, sive Artaxerxes .
Adduatque Estherem esse mireae Darii Hyitalpis, qui enim expresia de Dario Hystaspis legimus lib. 3. Esdrae
st temprovinciis. Quae verba plane eadem sunt cum verbis primis hujus libri. Misertii ergo fuit Dama HVas in Hic etiam Indos subegit, teste Her 'o O lib. . p. ii quod etiam pariter de Assuero hic asseritur cap. r. v. Meuno, quod ν. x. dicitur Susan civitas regni Assueri fuisse exordium ι unde in ea convivium hoc regale instituit. Plinius enim lib. ε eap.27 cribit Suian regiam item sarum conditam a Dario Hustalpis, licet AElinius & alii Dei em auctam Ze illivi atam velint. Unde Calliod
rus libr. . variarum: ume, ait, mina lap.ώπιώ fearit Zimu nTithdηι fiduν. Tertio, qui,d cap. x 6. Epher Hebr. vocabatur Iga fa Noster vertit Glast Darii autem uxor , teste Herodoto, voca. atur Atoga, quae eade n videtur esse, cum Hadaia. Elto Herolocus in eo erret, i .md Atmiam' vocet Cyri filiam, quia talis i llarsis p ta at ut vel jactabitur Esther: Ipsa enim iussa Mardociivi P adi interlitinest esse Iudaeam. Adde Ge: istes Iuιlaeor nn re, ignoramevel de: ravasse. Huic & Angelas antio secundo Darii HystaspiQu t visas Zacha Iiae prophriae G r. v. 8 stans interm iera, id est, in aula Eiilieris, auae vocata eii IIa Lia, id est, myrtas, quasi promittens Iudaeis bona per opera ejus&umbiam; vide ibi dicta. Quarto, quia Assuetus hic cap. est. v. I OaMOlcri a quod beneficio Dei Israel a traditum sibi suisque major sebus Se contervatum sit regnum. Hoc autem optime convenit cum voto quod Deo coeli fecit Darius Hyltas. pis, ut obtineret regnum Persarum, uti narratur I. EDdrae i. v. 43. Iosepholidi i I. Antiq. cap. 4. Item curaedicto ejusdem Darii de templo Iudaeorum init aurando I.
Quinto, quia bellum & historia Iudith civiligit Iud
Xerxe, ut ibi ostendi in prooemio. Iudith autem cum Iosemem occidit, puella vocatur, diciturque lupcrvixi se ad annum aetatis ius. x milium totot Poete Fitae eius,
107쪽
Io ' Commentaria in Esther. Cap. L
ac Post morieri multa, 1Wrturbasse Iiraelem, Iu- .d th cap. uti. in que . turbae Rivan de OG idendis Iudaeis non contigera sub Artaxerxe, qui proxime Xerat patri successit. Sextδ, id manifeste patebit ex aetate Mardochaei L. v. o. Obilare videtur est. v. ubi dici*r As et tu e regi H Darius autem suit illius Hystaspis principis , non regis. Resp. Hystaspin oriundum fixisse a regibus, uti asserit Hercidotus, Iullinus&1lit , de quo plura c. ult. Eodem aevo, quo Esther& Maidochaeus, fiorucre EDdras, Nehemias, Panael, Analuas , Marias, Misael , Emodabel, Iesus natus Iosedec, Assaeus, Malachias ,&Zacharias prophetae, tui sub Dario se prophetasse lcrabunt
4nitio prophetiae Liae. Ex tantilibus fioruere Puthagoras, Xenophane, Sileracleus philolisphii Raacteon, sim nides, Alchylus, & Euripides poetae; Themistoclea , Miltiades, Conon, Leonidas , Aristides belli duces ι apud Roma s Iunius Brutus & Collatinus expulso Tarasu uitia: regibus, pi imi Consules, Horatius Ciales. Μa' tius Scaevola , Cloelia irgo Uessalis, qui cum Porsenar se Hetruriae dunicantes h osca fore ditis Romanae fari. nora edideruiit. Quare laeculum Me virorum illustrium fuit ferax, ideo laic Lbre &gloriol . Seripsere in Esther Litan. Hugo , Dion.' Serarius , Sancher&rraiic Mordentius, qui totum hunc librum per Moralia documenta explicat.
ASsuerus potentias ostentationem, solemne CT semestre emisium ; ad imia vocat
sbi uxorem, sed renuentem venire repudiar .
r. TN diebus Assueri, qui regiiavit ab Induusque AEthiopiam, super centum viginti septem pro- a vincias : Σ. quando sedit in solio regni sui, Susan civitas regni ejus exoldium fuit . Tertio i itur anno imperii sui, feta grande convivium cunctis principibus , ct pueris suis ficu tissimis Periarum , & Medorum inclytis, de praesectis provinciarum coram se , ut Ostenderet divitias gloriae regni sui, ac magnitudinem assue jactantiam potentiae suae multo tempore, centum videlicet es Octoginta diebus . s. Cumque implerentur dies convivii, invitavit
Omnem Populum, qui inventus est in Susan, a maximo usque ad minimum : & jussit septem diebus conviWium praeparari in vestibulo horti, de nemoris, quod regio cultu oc manu consitum erat . cl. Et pendetaint ex Omni parte tentoria aerii coloris, & earbasini ac hyacinthini,
sustentara funibus bysimis , atque purpureis, qui eburneis circulis inserti erant, ti columnis
nurmoreis sulciebantur. Ilectuli quoque aurei & argentei, super pavimentum smaragdino &pari a stratum lapide , dispositi erant : quod mira varietate pictura decorabat . 7. Bibebant. autem qui invitati erant, aureis poculis , & aliis atque aliis vasis cibi inferebantur . Uinum quoque, ut magnuficentia regia dignum erat , abundans, dc praecipuum ponebatur . 8. Nec crat qui nolenter, cogeret ad bibendum , sed sicut rex statuerat, praeponens mensis tapulos de principibus suis, ut sumeret unusquisque quod vellet . P. Vasthi quoque regina fecit convivium 1e narum, in palatio, ubi rex Alluerus manere consueverat . Io. Itaque dis septimo, cum rex esset hilarior : & post nimiam potationem incaluisset mero , praecepit Maumam , &Baratha, de Hirbona, de Bagatha, ic Abgatha, de Zethar, de Cha lias, septem eunuchis, qui in conspectu ejus ministradant , M. ut introducerent reginam Vasthi coram rege , posito super caput ejus diademate , ut ostenderet cunctis populis & principibus pulchritudinem illius et
crat enim pula a valde. 12. Quae renuit, di ad x is imperium , quod per eunuchos mand verat, venire contempsit. Unde natus rex, dc nimio furore succeiisus, II. interrogavit sapientes , qui ex more regio semper ei aderant, de illorum ficiebat cuncta eonsilio, scientium t res ac iura majorum i . erant autem primi & proximi, Charsena, de Sectiar, de Admatha, de Tharsis, de Mares, de Mariana, de Mamuchan , septem duces Persarum atque Medorum, qui videnant iaciem regis , dc primi post eum residere soliti erant is . cui sententiqVasus regina subjaceret, quae Assueri regis imperium , quod per eunuchin mandaverat, iacere noluisset . I 6. Respondii iue Mamuclian, audiente rege, atque principibus, Non ibium regem l.esit regina Vasthi, sed de omnes populos, de principes qui sunt in cunctis provinciis regis Ailueri . II. Egredietur enim sermo reginae ad omnes mulieres , ut conremnant vir suos, de dicam: Rex Assuerus jussit ut regina Vasthi intraret ad eum , de illa noluit . 18.
Atque hoc exemplo omnes principum conjuges Persarum atque Medocum, parvipendent imperia maritorum: unde regis 3 usta est indignatio. iv. Si tibi placet, Urediatur edictum a facie tua, describatur juxta legem Pistarum atque Medorum, quam praeteriri illicitum est, ut nequaquam ultra risuri ingrediatur ad regem, sed regnum illius altera, quae melior est illa, accipiat. Eo. Et hoc in omnesquod lati Isimum est proviliciarum tuarum divulgetur imperium, de cunau uxores tam majorum, quam minorum, deserant maritis suis honorem. 1 I. Placuit consilium e)us regi , α principibus: Gitque rex juxo consiliuni Mamuchan. χχ. de misit epistolas ad universas provincias regni sui, ut quaeque gens audire dc legere poterat, diversis linguis&litteris, esse viros principes ac majores in domibus suis; de hoc per cunctos populos divulgari.
Darii Hystaspis, uti jam vixi: Asiuerus enim erat nomen commime regum Medorum unde Darius M dus Dan I. q. . vocatu lilius Assuert, id est, Λ ityasis utilini t sis Medorum in Arta rxes vero IVrsariim. utroru.nqueau
Lm exerat Darius. U de r. Esdrae 4. v. 7. Adde
Perfice haec tria no ni ira Dari , Xerxes, di Artaxerxes is r idem significare. Darius esim idem est quod coercitor,
Xerxeside in quod bellator, Artaxerxes issem quod nia. gnus bellator, ait Herodotus lib. o. p. 373. licet Helychius in Lexico asserat Daruintersce idem esse quod , id est, prudem, capiam.
urbs Regia Darii re regum Persaruna, in q-Darias ansis
108쪽
Commentaria in Esther. Cap. I.
tertio repeti siti in te Iim sol mnrsime corollari voluit , ex- Α-r . cap. r. Est&emhrahetin, quae alio nom ire M hibito publico regali epulo, quod hoc cap. describ tur. si- an in elisu an iuxta Choaspem fluvium loco amoenissimo, uana. dicia a filiorum feracitate 3e copia , te, te Athenaeol: ir. ramis Euilachio in Dion iis, &Etymologico magno: san rnim Heb: . est lilium , inde imo ces, Persae, aliique lilium vocatu Sum vel Susanna: inde quoque dieitur
uirguentam Susi iura, cusus praecipua materia erant liIia, uti testatur Hesychius in voce σοῦ .r Plinius Lb. i. c.
r. lic t Stephauas lib. de urbibus, Susan dictam Dudi et a co-Pia tontium, qui De sice vocantur Sulan. Simili modo Afinraba ariae nominatae tum urbes; Rhodus a rosa enim et rosa, Flo eutiat fioribus. Porris Satan primus condida Memnoci Titoni filius, ait Hero lotas, Alan. Strabo, &Cassi M. unde Memnonea est et gnoini natar auxit veris eam novisque palatiis illustravit, ac regia lede decoravit Dariu, Hyi alpis telia Eliano. Suiu qui Satan putent esse Tauris, quae hodie Sopvi rigis Persarum eli Regia. Porro reges Periariim, ait Xenoptionvb. g. vrip. hyem Babylone transigia. it, quaeresi ora lidissi nacti; ver Susis; ae talem Ecbataim,&iaco inauit,
ceras, a similituditin cornuum bovis dicitur, de qua PI,
ra, priscos primo usos sellis, & assedissi ad inensem utiti bassidemus 3 ut tet ex G nes, 3 33.&ex Philone libro de vita Iolcoh , de Athenaeo libro pruno. Unde apud Homoum in Odyssea pass4m convivae d: cuntur assidere mensae. Pollea tamen Iudaei, Persae, Graeci, Romani ,
Momnes e regentes usae sunt accubitu in coena . & prandio, ut non tam sedentes quam iacentes ualdetulis mollius cinnarent, ac sumpto cibo in itidem quiescerent, vel etiam dormitarent: fatigatum enim ex labore corpus magis reficitur, & quiescit jacendo quam stilendo . Aecu- AZ lituitatus autem haec erat forma. Accumbebant convivae re' t. t jam
clinata supera parte corporis in cubitum siniitrum, inseraveris in longum porrecta & iacente in . lecto , capite 'leviter erecto, dorio a pulvillis modice suffulto. In fingulis autum lectulis accumbebant terni aut quaterni hac neque hyemini lentiunt, neque ae lutem ι ted perpetuo iI. ri ratione, ut ejus qui supremo loco accumberet Pedes juxtatus V secundo loco accum luem porrigerentur, Sc secundi M.
Va s. s. a lis elam vernat de tempus. . Elianus vero de Athenaeus lib. ra. s. aiunt reges Petiarum hiemem agere ua Sasis Et lateram Ecbatanis.
GRANDx Coων visu J Fabulatur hic Chaldaeus Assuetum voluissc sedere in solio Salomonis, quod Nabuci in donosor e Ierusalem transtulerat in Ba Ionem, de Cyrus e Babylone in Persidem ; cumque solium non caperet Darium, eum lassii se aliud simile fabricari, atque in eo soritia ado artifices per biennium laborasse: ideoque tertiis
anno in eo tediise Darium, ac hoc convivium instruxisse. Putant nonnulli Darium hoc epulum apparalse, ut e diem suum natalem publica gratulatione ecla Maret. Hoc enim moris fa illa Petri docet A:hen. li, cap. o. dc Plato in Al
aliqui vcrtunt paratimi, quasi hi iid in sint qui apud XmopIiontem; scilicet qui para habentur notiore lecociditio. e. q. a. ptan a x vates. Verius e i Parthenim non esse Graecam, ted Peruciani Satraparum nomen.
E AT J Nam Cinero lib delenectute, teliatur Cyrum re. Egem Periarum lua manu as. Os N hortos excolatile. Ait
ta tes, Ee aulaea ad palos & arbores in horto suspensa, tum adornatum, tum ut convivas a sole, imbre, M ve ro protegerem. Erant haec ealmi Aora, id est, candidi , ut trabem Hebr. Pagnin.&vatabl. Aerenim pellucidus &c a basiavi, luce splendidus apparet candidus . ET CA agi NI , colores υμ H es. OB Q e 'M, id est, virida. Unde multi legem νιά s. dum hic ceniunt ea alta cui literabinasilem p commutata sit, uti saepe fit uti habent Septuag. hoc eli viridis .dds juxta tertio accumbentem, & ita deinceps. Rursum eius qu i secundo accumbebat occiput ad umbilicum aut peetus primo accumbentis obversum erat ; ac eodem modo celeri deinceps accumbebant. Hinc intelleximus quomindo sanctus Ioannes in ultima coelia Christi, in eius peet re quasi in sinu recubuerit. Et quomodo sancti Magdalena Chri lii ad mensam accumbentis pedes retro, sive poli eum itans lavare potuerit. Hinc denique patet quid fgni licet triclinium, scilicet locum refectionis, in quo com muniter terni circa mensam erant lecti. Hinc pariter Ie-e uti hi mensales vorati sunt thori, ili dia , thoralia, accubitalia . quae passim obvia suiu apud Ciceronem 'Plimum, Ath naeum, Senecam, Virgilium . de alios .
vide Ciaconium, Fulsentium. Ursuum , & alios in
Titellura. Sυν κν auris Euris Mi in pauimento eigo humi prandebant, & coenabant Persae, more orientalium, aeque ac fecit Iudith, c. i. I9. ut patet ex Graeco. Nec enim al-xerius mensae hie ulla fit mentio .
Paxio J id eit, candido marmore ex insula Paro, quod ceteris praeitantius est Be pretiosus.
Pica usta Jex lapidum varietate , opere qirasi musivo intexta & contexta consurgens. Lapides hi Hebraicc vocantur dar, & - Φ.r r quinam es fuerint,
at rωνλκεκλυτυ a. a Prisci Persae sub Cyro, &ante Cyrum iu cibo de potu admodum fuere frugales; atque , ut ait Xenophon, libro Cyripaediae, habebant Rose m
stirimm . Hinc duri, fortesque eualere ad labores & bel. la, quibus regnum, & monarchiam obtinuerunt, quam invalescente gula de luxu perdiderunt. De Priscorum Pe sarum tempcrantia, de posterorum luxu, vide Xenophontem libro octavo, Stobaeum se . εα. & . Herodotum lubro s. Athen. lib. 4.
Certe in Saturnalibus Macrobias ait, mensam priscorum sitisse iactam, ac veteres primum numinis meminisse, de- Cm δε-
Hic cnim color mire oculos recreat. Ita Hebraei, Sera- D inde bene precatos convivis, ac post precationem dapibas .ati M. rius, Sanchea, Pagain. vatablus, Marinus & alii. Nom curam sellia usos. Serinus apud Stob eum ait, reges Per- nulli ex vocis similitudine suspicantur carbasinum esse sarum ante cibum de modestia disputasse,&antepotum de coccinum, quod vulgo carmosnum vocant. Hiraeum temperantia. Q im&Ragullum trinis tantum Drculis ex- enim ea a', id est, carbasinum sive carpasinuiti , hoc hibuisse convivia, telii, it Suetonius incius vita, capite
placide loquentcs. Servius in lio. i. Ai ieid. ait prisco duc bus tantum fercula usos. Adde veteres in mensa sapientes se serios miscebant sermones, ut patet ex Athen. de cisis sapiantum; eram ergo loco ramum repetitur: unde gcnuina eius signuficatio ignoratur. Ucrum priori expositioni; quod scilicit Glorcarpasinus si viricus , favet, quod Arabes etiamnum
apium hortense spetroselinum) qaod summe est viride,
vocant Caris, quod percrasin idem est cum H. . Carpas,
uti ex Abeii Esea scribit Matthiolas in Diolcor. I. s. cap. sy. Hine Ze Petrole linum dictum eli, quasi petrarum σελ υ , hoc est apium: nam inter petras melius nascitur teste Plinio, lib. xo. cap. ra. Alius ergo elicolor carpasinus, scilicet viridis; alius carbasinus proprie dictus; hic enim est candidus, ita appellata, a carbalo, quod etivom mirae tenuitatis, ideoque candicans, teste Plinio
109쪽
ergo sobrii, Meavebant ne ebrii Ilirum quid dicerent Unde Marcus Varro numerum convivatum hae lege desi
famiam uum. υ ι- , ait Macrobius Imro erimo Satum. eap. 4. Gratiae autem sunt tres, Musis vero sint novem. Idem Macrobius libr. 7. Sic, ait , apud m/nsam philose mari mos , ωιναυνε Lquora ad Ialitiain nati ivini) adibi eant in .
EAMDUM. J Non enim amici, sed inimici&hostis est .gere ad b:bendum , etiam supra Se contra naturam , quod nullae bestiae fiaiunt. Xenophon lib. 8. Cyripaediae, ait , apud veteres Purias lege cautum suilla, ne amphorae ad convivia importarentur , Quod exillimarent mimis tam corpora, quam mentes dedi litari, si quis non nimium hauriat. Nunc veris has non importari, restat id quidem, sed tantum bibunt ut non inadorteat , sed ipsi uino sepulti exportentur, eo quod ipsi recto corpcire consistere & exire nequeant. Sic etiam hodie apud nonnullos prisca temperantia in plusquam porcinam ingluviem abiit . Vide Ferarden. hie. Salica lex, teste beato Rhenano, libro secundo rerum Geraunicarum fuit: Nemo militia δε-
enim cogit, lyrannus est. Tyrannicum enim est illud , quod e Graecorum pergraecationibus citat Tullius , Tuscu. Ianorum quinto: Aut bibat , avit Tyrannus fuit A lexander Magnus , qui meraeum audacto p m-ν, eram 'then. lib. I . Tyrannus suit Helioub. Imperator qui, ut ait Lamp. Prafectum urbici βρὸρ cadinam a randum vocobat, a ιλιππ' Prafectis pratorio, ita
in si νιιι --, magistri rea Certe Empedocles convivio praesectus, cum convivas ad bibendum cogeret, postridie reus suit in iudicio. Cogere enim es , libertatem eonvivae adimere, vim injicere, naturam corrumpere, sanitatem laedere, ut non Deo, sed Baccho stoma.chos & mentes Mas immolare & mactare videantur. SMpienter Anacharsis apud Iaertium quatuor pocula sive ira ullas assignans, ita eos dii inguit. Primum ait, quod bibitur pertinet ad reli inguentam sitim, secundum ad hilaritatem, tertium ad voluptatem, quartum ad ias ii iam . Porro Sanet. Augustin.&Ambros graviter taxant eos, Lib. qui enunt convivas bibere ad lanitatem Principis, vesanaici, &,ut ait Sanct. Anullin. serm. 31. de Temp. Po
fastis falsa obi ισαν; Perso AE potos me eperat , ut a tia bibam , dc hortatur ne obtemperent , martyres pollux fiant, neque ad virorum, Angelorum, aut reliquorum sanet rum nomina bibendum monet.
Audi sanctum Ambrosium libro de Elia& jejunio , cap.
An non inimia est ita ad alterius unitatem bibere, ut iam laedas dc perdas An non calicum remiges dimes sunt, qui ventrem dapibus vinoque saburrant quasi porci, imb plusquam porci Nec enim porcus quam tum vis gulosus plus comedit quam ut famem, plus tabit ouam ut sitim utiet , neque ullis fastibus aut stadiis ut id faciat adigi se sinit .
quo D Y LLET. 3 Inter hos Principes fuit Zoroba I, filius Salathiel, filii Iechoniae regis Iuda, qui cum sociis suis Imbraeis regii corporis custodibus erat ex intimis
aulaeis Datu, ac post convivium dupuram cum eu do
Commentaria in Esther. Cap. I.
A sortissimo, palmam retulit. Cum enim primus diceret tiarte estinum; secundus Ionιον es rex: tertius Zorobabel dixiti fortior. 1Iunt mulis os: fui invia aurem vincis veriaras. Quocirca Darius annuens illi alti Pereris vis, σdabo ιμι eum Zorobabel, ADmor e , inquit , voti ruiquod in i , ad eareIerusalem in dis , qtis re etiam Me '
osculatus esset illam Darius votum implevit , &templumini iuravit, ac vasa cum muneribus in Ierusilem remisit, uti suse narratur, 3. Esdrae c. 3.& Allex. Hoc Assueri convivium ad literam fuit vanum ivanae voluptatis de Moriae aucupium , sed mystice ma- agnum S. Eucharilliae simulachrum. Primb enim Assuerus rex N Monarchia , repraesentat Christum regem r um, & 2 ' Dominum dominantium. Unde Assuretis Hebr. & Chald. idem est, quod magnum euut, maMus rex, & princeps:
num o dirua ine π digni raste, i terpreta αν enim ossiti m . Christus a rem δeit'. uosiam tum, per me si quia introueris, sal Atur. Secundo, Assuerus hoc convivium celebravit in regia sua Susan , quae vox Hebr. significat lilium, puritatis de virginitatis symbolum . Sic Christus in Susan , id eli, in Ecclesa, quae liliis caltrorum de virginum e ret, inllituit Eucharis iam , quae proinde a castis , de omni labe puris purissime suscipienda est : itaque suscepta puritatem de castitatem valde adauget. Ipsa enim est δε-
-ntum electorum, vinumtereminam vivisos, Zachar. 9.
ir. Hinc Ecelesia vino hoc non ebria, sed sobria hilare
vivium celebravit septem diebus, id est , toto tempore hujus vitae, quod septem di eous agitur, ait Glossa inte
Quarto, ob magnitudinem convivii . , inquit V d. convivis. . Quid grandius Eucharistica mensa; Crenama per excellentiam λ Unde Glossa ordin. Hu1Mι , in.
nisi ; sed Christi spirituales discMM , quas unicmque dias Mat. aueg. m. 'M. into, Assiletus non tantum Principes, sed de totum populum a minimo ulque ad maximum invitavit: Sic Christus ad Eucharistiam invitat omnes tam pauperes aquam divites; tam si minas, quam viros 3 tam lenes , quam juvenes . Sexto , ob convivii magnificentiam rnam Lyranus de Glossa asserunt per horrum , in quo fit , significari Eccletam quae eit hortus conchisias , multis consitus arboribus , di frui titeris per sanctam vitam, de aromaticis per bonam famam . Per tentoria superne obumbrantia , de columnas in se me liistenta tes , indicari lantiorum suffragia , & divina prae dia , quibus , qui ad hanc mensam accedunt , oese duntur . Per multiplices velaminum & funium colo. res, candidos, pu mureos, hyacinthinos , intelligi vir. sines, martyres, ainores, qui huius convivii dapibus saginantur. ier lectulos etiam aureos , & argenteos, D in quibus convivantes recumbebant, tranquillas de pacatas exprimi conscientias , quas habere de ne , qui e divino pabulo perfruuntur . Per gemmas & pict ras , qua mira varietate decorabam pavimentum , insinuari virtutes de reliqua dona spiritualia , qui x tit Ecommunitantium mentes picturantur. Septimo, ob eiure potus luavitatem de delicias. Innum , inquit Scripe.
In Eucharistia verib Christus ut ci s apponatur , in quo quas in manna haurimus omnes Angelorum delectamem tum, Ze omnem spiritus suavitatem: iuxta illud. P-
Fa MIMARUM 3 Hinc apposite Hebr. idem est quod ro potatis , vel σμ .., fila enim de stamina sunt opera se
110쪽
Commenlaraa in Esther. Cap. II. Io
eomposita sunt nomina Persica Astaspes, &Hystaspes Unde nonnulli cm Serario suspicaluus hanc Ualthi hiule Si iam hystaspis, ac sororem Darii mariti sui. Favet O si asserens fratrem Assueti fuisse oudialpem, quod nomen alludit ad vastia: quasi haec Oudiaspis fuerit soror.
Persae enim istores ducebant in uxores, ut docet Herodo tu in Canibust, Cum libro 3. Plinius lib. o 8. Alii
tant Vatini fuisse filiam Cyri: hane enim uxorem duxis-NDarium ad confirma dum sibi re 'um Persarum, docet Iullinus lib. 1. & Herod. lib. I. qui eam vocat Artystonam quod nomen alludit ad vallhi.
rum permittςbant regi Persarum semel in anno, scilicet insesso solii, quem Persae colebant ut Deum, inebriari; verum quod semel permiserat lex, saepius pro suo Imperio
M sis M J Graece est Aman, licci Hebraei Aman pintent suisse Mamuchan, de quo v. M.
rus partim ex temulentiais partim ex libidine a quaret cauta, imprudens, superba, inhonelta, &inverecunda fuit hac eius iussio, cui Noinde vasthinoa tenebatur obedire pudoris & castitatis causa, ne sua forma principum iam mero aestiuntium oculos, animoique in sui concupi. scentiam illiceret, uti Candaules rex Sardorum illexit Gytem amicum tuum in amorem uxori suae, olfendens ea il- m natam: quocirca Gyges, per annulum magicum faciens se invisibilem, occidit Candavi , & uxor eius sibi atavit, utiliatrat Herodotus lib. a. Fabulautur Ra ni vasthi pari modo ab Avita 1 iam prodire nu am in convivium. Addunt ex Balthasare, de tho Danielis s. natam ipsam, quo tIrannide importunissima, servas Hebraeas die Saboathi laborare cogeret, nudasque obambulare; hancque causam esse, cur erueta nuda sit, diequebates, qui septimus etiam vocatur, male periera. Sed apage ob c mu Muta obdcco rum Rabbinorum. Ea ετ ENi- ν Leua v ALDE Persicae mulieresce teras pulchritudine superabant. Unde Alexander Magnus noluit uidere Darii jam a secari uxorem & filias, dicens:
Mi a CONTEM psi τὶ Videtur ergo peccasse luperbia, inobedientia dentariti contemptu , quem si demas, hon fle ipsa di pudico mariti temulenti inhonestam di impudi. eam sui coram principibus ostentationem detrectivit, praesertim quia, ut ait Ioseph. lib. I r. c. s. Palmi ipsa
tuere odira , qua-atieni Moret videri πολι. t.Quare Maonbius iiivo r. cap. I. ait, a Parthis non coniuges, sed conoesius dumtaxat in convivia induci solitas. Idem tradit L mbr. lib. de Eliaciis .Et Parthoperissen in nou. Un de Severus Sulpitius de Ualthi: Musto, ari, rete antistin , διελπι ων m .eum ma rentium eo paris trabere iussa , a nint; tanto ipso lauda hor, quanto in legum, pudorisquet conflant a perseverantior: nam, ut pru ter monet S. Hieron. Diit. ad Furiam: rem AEthnia is ses, noria iaraua , non κ nurus, σου πι -ris in ενιμι assume, ut suismier ν-um vino plena, distilus in an .aιε. Et
A Tertul. de te sum adversus Psy laicos eap. r. seu
asserit apud Persas fuisse capitati reginae, aut regiae alicuisius concubinae lecticam propius accidere, ipsamque via re. Recte ergo ex lege naturae aeque ac positiva Periarum, Vasthi noluit suam speciem intentare conviv4
Utinam Vasthi imitentur seminae Christianae, quae suam
formam palam ostentant, imb fucant, ut juvenes in sui amorem ill mant: itaque eor an corpora&aninras lenociis nantur cum aeterno tam sui, quam Ipsorum exitior Nam μωυμ-ina Ndineri Et tormosi, illicique semina nihil illecebrosius.
ex ἀxus J Protulit contra vati hi iracundam de iniquam
BRUM, v DEBANT FACIEM REois J hoe est erant intimi de consiliarii, de samiliarissimi regi. Nam, ut ait D t. lib. i. in finer 'ud Persas per a regis sub se Unde cap. 3. Aman, qui ingis indignationem inciderat, taciem operuerunt, quasi indigni qui videret regem, quem adeo offenderat. Simblem talium usurparunt nonnulli reses, c hodie usurpant Reges Sinarum. Id ipsum Persae a Medis aeque ac regnum acceperunt. Nam de Dei e Rege Medorum, ait Herod.
G, . si hunc locum commentans Lut rus, oran pudoris leges, limitesque excussit, docens, ' si uxor ad opus c jugale sit dissicilior, vocetur ancilla, eique
C dicitur amarito: ιι tu, M.ta Miar si non vuD--, vemat meam. Dignum tali patella operculum; dignum tali propheta Priapi oraculum . Santu, S. Hier. epili. ad Rusticumr Pbdoseph, buvii βι-
Tropol. vide hiet, ut convivium Assueri in moerorem destiat,&extrema gaudii luctias occupet, ac rex Vasthi re sinam , coniugemque suam pulcherrimam abdicet & repudiet . sie iii, inquit illa, malveo fuid ties sunt, cum immen ad mais dee-νω- , fumi amini. Vide Chrys hom. 6. in epist. ad Hς in Morali. sic primorum eonviviorum dc deliciarum postridianus est dies doloris & poenitentiae. Essε vi os i nivei ν ιδ q. d. viros sive maritos in domibus suis debere esse principes, ac dominari suis uxo. V a .ribus, filiis, de famulis.
ASDmu repuriat VHEU, M pro ea reginam sibi asciscit Esther, per quam Mardociaeus Asuero reve lare ni sim dinum Palati rumo traret , ws Asuerus , σ Mardochaei Memin Annales referri subet. i. TY postquam regis Assueri uidignatio deserbuerat, recordatus est Vasthi &quae se L A cisset, vel quae passa eslet: 2. dixeruntque pueri regis, ac ministri esus: Quaerantur regi puellae virsines ac speciose, 3. &mittantur qui considerem per universas provincias puellas speci fas α virgines, & adducant eas ad civitatem Sisen, it tradant eas in domum seminarum sub manu Egei eundibi. qui est praepositus de custos mulierum regiarum: dc accipiant mundum muliebrem, decetera ad ulus necessaria. φ Et quaecumque inter omnes oculis regis placuerit: ipsa regnet pro Vasilai. Placuit sermo regi, & ita, ut suggesserant, iussit fieri . s. Erat vir Judaeus In Susan