장음표시 사용
401쪽
sentiata: ergo non a natura Maior patet, quia experientiata est opus rationis non naturae, supponit enim vina memoratiuam, quae intellectualis est, sat et ex Hcnr art. r. quaest. I 2. conjus notitia principiorum inquantum huiusmodi habetur primo vissensus memoria,c experientia. Ex quo dicto remanet etiam probata minor.
Tertio arguitur. Si notitia primorum principiorum esset a
natura , esset in omnibus aequalis, at hoc esse nequit ergo nullo a so est a natura Maior patet, nam quae a natura sunt eodem modo sunt omnibus conuenientia , ut rationalitas ita omnibus est aequalis, ex Henr artu.q. .ad primum Nouso
res rationais suscipere malis, vel tuus, quia species secundum se una es , O aequalis omnibus indiuiduis Minor vero probatur, nam datur propositio per se nota omnibus, ter se nota sapientibus ex Henr art. r. q. ra Ilia propositio eis omnibus per se nota, cuius omnes terminosioguoscunt Illa vero solum sapientibus , cuius terminos δει sapiente cognoscunt. Quia scilicet eadem principia non aequaliter ab omnibus sunt
cognoscibilia. Notandum primo Omnia, quar in nobis aequiruntur alia esse innata, alia vero rationaliter acquisita secundum Henricidistinctionem iii Lq. LI. Aliquid, quod non ea innatum, sed Iuperueniens, edi acquisitum dupliciter potes aequiri,υno modo
naturaliter, alio modo rationalιter. Primo modo acquirit homo noιιιIam primorum prineipiorum tam in speculatiuis , quam
in activis. Sed talis aequisitio est minus proprie dicta , ut ibi dem affirmat Henr. Habitus autem principiorum similiter ac-quiolus es, Ied naturaliter,cte. Nam illa est vera, propria acquisitio, qu7per industriam propriam habetur,& ideo per rationem, siue rationales potentias dicitur homo peruenire
ad proprium acquisitum habitum scientificum Cali autem Iubdit Henr. notiιia principiorum supposui, ex acquisitioneraui, iam via inuestigatiosis raiio tali ιotaliter per potes
402쪽
tiam naturalem aiionis, vita ratio discurrendo acquiνu bie notitia iturum principiorum notitiam Conclusonum, perhoe etiam habitum earum qu de facili poten se homo eum vult conuerteresuper ea intelligendas,qω habitus dieita cieis ita, O dicitur proprie habitus acquisitus, quia per rationis istisigationem, O industriam aduenit HabiIus autem prinei. piorum similiter acquisitus en sed naturaliter. Nam si dicitur acquiri,dicitur solum ratione potentiae, in qua est intellectus ad ipsum recipiendam , de qua Henr ibidem dixerat Haec igitur notitia in potentia sola nobis innata e Appellando ergo acquisitum omne superueniens ei, quod innaιum es, omnis notitia in habitu, ct omnis notitia in actu acquisita est certa Quamobrem cum quaeritur an prima principia sint nobisn turaliter nota, sic est intelligendum, ut non accipiatur ly naturaliter, ut contradistinguitur a quocumque acquisito,sed ab acquisito proprie suinpto , quatenus per rationalem vim aliquid naturae superadditur, nimirum habitus rationali inuesti
Notandum lecundo Circa pringorum principiorum cognitionem diuersinio de Iese habere virtutes intellectivas , nam
Deus benedictus sine omni discursu , unico simplici intuitu
omnia intelligit ut Henta affirmat arti I. q. ra. Deus scientiam
edi notitiam omnem des rebus aljs habet absque o , --quisitione a rebusscitis, O absque omni conuersionei super eas, i absque omni discursu ab uno in aliud, sed uno in plui intuitu in se ipsosque primo, o simu omnia cognoscit Alia, ro intellectualia tanto simplicius intelligunt,quanto sunt primo intellectivo viciniora, ideo Angeli cognoscunt quidem
hoc post hoc, non tamen unum ex altero, quod arguit discursum, ita fatetur ibidem Henr. Angesis irativaqu primo in- relligunt, non tamen uno simia intaitu simplici singula intellia genaeo sicus Deusfacit sed unum post heram, secandum quod ver esse conuersan . Sed honi ines habent per dilaursum intelis
403쪽
Intelligere Conelusiones ex principis , eum intellIgantinum ex altero . autem cum M in ultimo ordine intelligentia rumpo Vn mum, qui non babe aliquam notitiam bicinum ram, niavis potenιia solum, primo Hi naturaliter acquirit notitiam princ,piorum incomplexorum subesse incompletissimo , eonfuse magis. Et ratio huius est,quia semper debet procedere fi magis notis nobis ad ea,qu sunt secundum naturam notiora , Win intelligendis etiam primis principijs unus homo magis altero sine tamen discursu dicitur ea penetrare, quatenus est unus plus alio ingenis subtilitate praeditus, ita Henntestatur. Secundum quod homo magis es dispositus in lumine naturalis intellectus, ct ingenν subtιlitate,tanto perfectius prima principι tam complexa, quam incomplexa ab initio eoncipis, omne tamen generaliter ab initio, ea sub esse eonfuso concipiunt, stet unus magi diuinctὰ, O minus eonfusiquam alter
Illud tamen maxime censeo notatu dignum,talem maiorem sve minorem principiorum notitiam, non solum ex parte ipsorum intelligentium esse desumendam , sed etiam ex parte sorum principiorum quorum unum est magis altero cognoscibile. Ita docet Henr art-a q. 6. Plaut. δε-reae per ringuinta, quatiter non omnia aequΘ certιtudinaliter nata funi Biri,stae quadam cerιlus, quadam minuitert8. Exemplificat autem de materia, Materialibus, quae sunt minus certe cognoscibilia, quam abstracta a materia Demonstrationis matbematica sunt a primo ordine certitudinis, O demonstrationes naturales δε-quuntur eas, terum tuter mathematica tanto maiori certi
rudine nata sunt stiri, quanto magis Iuni ablacta.
Concluso. Principis is notitia es in nobis a
Explicatur. Homo habet a natura inditam potentiam eo
404쪽
anitivam primotum principiorom, ex quibus cognitis habet,. sibi habitum scientiae comparare, ducendosilicet u in indigatione Conclusiones. Est Henriciari. r.q. I. ad primum. Principia per se primo. est immediatὰ cognoscuntu non per alia, quia non habent εὐ- norase, art. ἔ.q. q. ad tertium. Inιelum1-atur πιι πιι α
r Probatut ratione sie. Defiderium sciendi sundatur in aliqua: tristitia naturali sed hςc non est nisi in potentia circa primata Erincipia ergo cum nomo naturaliter desideret scire, alamo. Baturalem principiorum notitiam potentituem habet i Ad primam obiectionem cum Sisitur. 8 rancipia cognoscunt ιη οὶ cognitionem ierani rum umini autem cognoscunturn naturalenet indagationem micendum Utique principia prae- lupponere termino uin sumim notitiam, ita tamen, ut nonsitam minorum notitia , nisi per simplicem appraebensionem 'uamobrem Henta illam vocat cognitionem etiam naturalem innatam, quemadmodum est planotitia principiorum, ita ai LPM.ta se ne uni imar. In trabit se is ahemi notitia ρη
405쪽
pracede . notitiam principiorum, neque secundum actum , neque secundum habitum sed ipsa naturalite es acquisita, eam solum praecedit notitia potentialis innata . Cognitio terminorum, licet ex parte intelligentis dicatur ad cognitionem principiorum praesupponi, attamen secundum se non est differens a principio rim notitia in nobis innata. Ad sormam ita inque argumenti negatur maior determinis principioru in , cde acquisitione proprie dicta Ad secundam eum dicitur. Principia cognoscibilia esse per
experientiam ergo per indagationem naturalem. Dicendum ,
non dici circa principia scientiarum prima, dari experienti Hr, cum experientia non sit nisi circa singularia, ut Henr ari. I.
q. ta .ntetur Experientia, quae consis it in singularibu , in quorum noιιιι non consistit a sci aut sientia , Artifex enim uniuersale, laniam cognoscit, Expertus autem nιμι sing tare tantum, O causam ignorat. Ad sormam itaque arsumen tinegatur minor. Ad tertiam cum dicitur.Notitia Wi-eipinmtim non enaruam iis in Ommbus ergo non erita natura. Diceri sum Rationale posse considerata, vel ratione speciei ut asi itur in argumen to ex Henr art. .q. I. ad primum S sic bene dicitur non
suscipere magis, minus, si veris ratione. Indiuraui ait Hennibidem cum e teneat ex parte corporis, materia hoc mois in indiuiduo rationale bene potest scipere magis, inus,secundum quod unus homo ex parte organorum sensitivorum magis es aptus ad intelligendum , O ratioci-πaηdum, quam alter. Adde etiam inter ipsa
406쪽
nostra cognitio ortum habet amisi, sed se sus non est certus ergo cognitio nostra non . est ceris. Maior est Philosophi a.Posteriorum. 3- de Anima, 4. Metaphysicorum , eamque
saepius repetit Henr quodl. q. q. a. Animat misnalis indiget adminiculo sensuum initiligere Minor est Uusdem art. a. .I. Facissime Acapiunt in sensus. Secundo arguitur. Quae certo sunt cognoscibilia debent esse permanentia, di aere in veνitatio ' seditilla Creatura est huiusmocli 'ergo nulla Creatura est cognostibilis certa, cin- fallibili eognitione Maior est euidens, nam scientia debet esse de rebus,rius aliter se habere non possint, rideo de uni. iuersalibus debet esse ex Henr art. . q. r. ad secundum. MM biosa es de ni-raatibM. Minor autem ex eo constat, quia omne creatum est in continuo fluxu , lingulare exh. sens ,ri de Henr quodl. F. q. r. a uantumcumque creMura
habra Odium O a Deo, mro imbri Mom mai oti esse. Tertio. Vbi habetur obseuritas, ibi de incertitudo est ponenda, sed nostra cognitis est omnino obscura: ergoo ince Q. Maior patet certitudo enim scientiae , cognitionis solae luci comparari, ut habetHenr quodl. q. q. a r.ex Commentatore Ressestus geniis ad intestinum murialim sicut nipectus lucisa ital bam. - Μinor vero est indubitara ex
407쪽
mandiani primo. Certitudincinit esse de scientiae euius cunque quidditate , es essentia, vi impositae omnino si
bilini at quo '-i scientiniun, qui certitudine carearsi' Hem iis a. q. a. Scientiaeet uissumque sub aui rena si in Muiquo v 'iuuasi diis, au scientia non en. Et idcirco An hiiquiores illi Academici,contra quos disputat Augustinus, ne r sabant scienciam , non quia negarent omniab notitiam ali , qualem, sed quia negabant certum aliquid sciri posse, vob- rseruabat uenr art.2 R. I. Ponendum quod contingit hominem non δειum scire, quod quodamodo concedebant Academici sedoce ιι-dinaliter σινe, quod omnino negabant,in eodem artis q. a.deducixere tali ri garacio Mesaracine et riniri inacis' a m scien tiae in Academicis Academici,quia omnι cretra, O tanna errorum estam σι cumdata, vide nulloniae hori mo certam notitiam habere,fientiam omnino negabant. Distin Vguendum tamen et de certitudine. Quaedam enim est certi-btudo, qussulum expers errosis vocari potest, quatenus scili rcet certo sciens tali pacto Omnis formidinis negationem ha-
bet; Alia veroest celtitudo, qua informali veritatis vision consistit quarenti sciens bat ei eius , quod cogn'scit, noti tiam talem,qualem habui, qui lumen solis oculo corporeo per cipit Distinitionem hanc habet Henr eodem art a quaest. Intelligendum est χώρου certa militi duplex es,secundum duo, 'va facium Miltiam e iam, Porum et num eo, quod sit iis
408쪽
Primo modo eertitudinis habetur certitudo humniselentIae; secudo aute non habetur,nisi aspiciedo ad inereatu exemplar, quod es causa rei, aie habetur cognitio in sutura vita novi autum in praesenti, ut concludit ibidem Henr. Secundum communem fiatum non contingit scire aliquiaeaspiciendo ad exemplar inereatum, ut ad obiectum, in prasenti vita,sed solum imis futura , sed primo modo habetur exprimis principij speculabilium. Ad quem cait Henr. potes attingere actione praeis
naturalium irium Anima, aspieiendo adsoιum exempla creatum abstractum a re i
Notandum secundo. Scientiarum certitudinem ab obiectisprqcipue esse desumendam, ex eo enim una scientia dicitur altera certior, quia certius est obiectum unius, quam alterius, ut veritas unius rei est magis apta ad mouendum unum intellectum, quati alterum, ex Henr-art. a. q. . ad secundum. xia de una re otest esse certior, quam de alia in uno, eodem, quia veritas una mugis nata es mouere intellectu. quia Elia,flmιhιer scientia de na------ ρο- σνστ io Uno quam in alii, qua merita eadem magis naιa es mouere inieιιectum nius, tiam alterius. Quod fusius ari eodem q. .
explicat,adu creens ita se habere rem ad veritatem, sicut se habet ad esse ex Philosopho Vnumquodque ergo ficu se habeι adesse, si te habet ad veritatem. uanto igitur res qualibet magis fuerit perfecta in esse, tanto magis erit perfecta in veri. tale Et quidem bene hoc potest dici, quia in tantum aliquid est verum, in quantum estens, ut habet Henr ibidem. Id quod
significa essentiam cuiuslibet, hoc em is cognitionis . esse
rei,cte. Et idcirco ponit Henr differentiam cognitionis scientificet ex parte actus intelligendi, de ex parte ipsius rei intel- lactis dicendo, quod ex parte modi intelligendi una veritas eadem potest magis, vel minus mouere eumdem intellectum,& magis mouere unum quam alium ; at ex parte rei intelleetqnon ita actit differentiam hanc eodem art. a. q. q. ad primum.
409쪽
Plis, O minus intelligere poteri deierminare actum intelligenis di, et respectu rei ηtellectae A non potes eadem secundum plus, O minus intellus d diuersis, quia non habe esse in se ipsa secundum plus, O minus in veriιate, Pu neque in iniquare neque in cognitione, quod enim signa essentiam euiuslibet, hoe sui cognitioηis inesse rei, ut dicitur s. Metapb Sed ex par te modi intelligendi habetur m ior, vel minor certitudo eraten siue, intensiue, ut ibidem explicat Henr. Exienatae hoος- πιν quando unus particula quidditaris, essentia rei ρυam ratio dii inguit, dictinctius intelligit, quam iter. Inten- ἀ quand unus limpidius videnta,quod esiveritatis rei,quam, aiter inquantum profundius visu intellectuali sui eam pe ncitat, quam alter.
Cinclusio matur in nobis nothia tam
Explicatur. Notitia principiorum est maxime certa, licet ex ipsiis principi j salia sint alij, certiora . . idem principium ex parte modi intelligendi possit diuersimode intellectum mo
uere, Immo,&. notitia eorum.' υ - Princιpus deducuntur, nabet suam certitudinem . .
Est Henrici ar a. q. I. Cum hominem contrugis habere notitiam primorum principiorum, quaesunt notissima in sua veri. sate, O certissima, liquod an illis non eontingit eum errare , ct ex ilis Via rationalis deductionis contingit eum scire posse. νiora, in quibus iliter o cooringis errare, pos quam inteia lecta vilis ea reducta in principia , o talis notitia certae Oς Probatur ratione. Illa habent suae cognosciuilitatis eertitu dinem, quae secnndum suam qiditatem possunt mouere inteI- lectum, sed principia. ex ipsis deducibilia sunt huiusmodi.
ergo habςnt certitudinem notitiae . υ
410쪽
eu cognitio alitem noΗra persensum es Diuendum,Intellectum regnitionem necessario dum sumus m hoc viς statua phantasematibus dependere ut bene in argumento adducitur ex Henr. cum debeat Anima coniuncta, sensuum beni ficio species rebus accipere, per virtutem intellectus agi nit eas depurare, vi possibilis intellectus illisisset matus intelligat, sed cum dicitur sensum decipi in ad sensus deceptionem, sequi intelle istum falsa concipere sciendum est, quod ubicumque errat sensus , solet per rationis iudicium corrigi, quare tutelligit
homo non per species sensibiles , se dic species intelligibiles
a sensibilibus abstractas, ita respondet Henr. art.a. q. r. ad primum. Certitudo aliqua veritatu ex sensibus haberipotea, non Bando in sensebus, orum iudicio quia facissime decφνω
tur fenyus,sed per intellectum sntelligibilem Ueciem quantum possibile est depti ala d sensebui ab Irahendo; ibi pones se iudicando Ad Mimati itaque argumenti distinguitur minor , ut plurimum enim tensus est certus, sed, ubi deficit, ab intelle
Ad seeundam cum dicitur. Nulla Cre 2ιura ematerna, ritatis,cum non necesse suum esse. Dicendum Henricum lo-
eo adducto dicere quidem Creaturam,quantum de se est,ha here naturalem di sectibilitatem , si Deus ab ipsa manutenentiam amoueatu concludere tamen etiam Creaturam habere quidem instabilitatem respectu Dei a cuius persectione desi. cit; sed tamen secundum se esse stabilem et fixam ira Hentarii quodl.ls. q. r. Non obstante enim, quod es Creatura η-plea sit, o ut ipsum deficit omnino P plieitate, ct μαι-
rate esse et ei, tamquam non babens es um, ut flabile respectu esse Dei, immo suidum omnino mutabile. Non quod semper at o mutetur; sed quod in eius ionem, abi. ιitatem suam ex se non habet sed ab alio Quia tamen tangi, tur in probatione Minoris, existentia, quae cum ad singularia,
videatur jpertinete difficultatem facies, quatenus omnia sunt