Hygiasticon seu vera ratio valetudinis bonae et vitae una cum sensuum, judicii, et memoriae integritate ad extremam senectutem conservandae ... / [Leonardus Lessius] ; Subjungitur tractatus Ludovici Cornari ... eodem pertinans, ex italico ... transla

31쪽

Valitudinis conservandae as

eonstare, eaq; vitae conseruandae esse in axi . me conuenientia; ut frustra pretiosae carnes

pisces , alia l. gulae irritamenta quae

rantur.

Plutarchus lib. de sanitate tuenda non

probat carnes ita eniim cris avime eruditates, tue ae sunt ab esu carnium desimhaeis initii statim valita praegrauant, ' reli quias post se maligni relin Hum ac op imum quidem erat ita corput assise acer , ut num mi carnium requireret esum enim ad nis. triendum modo sufficientia Vrgiter tellus pro . ducit, sed etium ae delictatis ne is volupta. remes qui ut partim nullum alium apparatum requirentibiis vesci possis, partim excentis mois dis miscere re suauia red ere. Ad curias senistentiam accedunt nil Aledici, eam l. probat expetae litia . ni ulta enim sunt nationes quae raro carne vescuntur, sed potissimum vivunt ori Ea et fructibus, tamen diuiti si me viuunt&san id in e ut a poni j Chinenses, Africani multis regionibus, Tureat. Iden cerni rur in plurimis agricolis&mechanicis qui ordinarie vescuntur pane, butyro, pulticula, legumine herbis, caseo; carne rarius; mtamen corpore sunt non sol in s rno, sed etiam riuo vitaeque diuturnae omitto Patres qui in eremo vitam egere, omnia antiqua monasteria. Sexta Regula. Quibus bona valetudo cura , iis maxime cauenda ciborum varietas, rex luliata condiendi ratio. Hinc

doctissimus Medicus Disseritis apud Macrobi uua l. r. laturitat .c Socrate monenti

32쪽

rs Vera Ratio

itio cibos potus a vitandos, qui ultra filius famemq; se Midam appetem iam producerent.

sena ei conrinunt Meilico ruit Sceptui ii. Ratio ei , suta illa vaticias talia petris tuomodo uam prouocat, ei appetitum excl-rat, uti unquam videatur satis sumpsi si . quo fit ut iusti mensurae normiter ex edatur,&triplo vel quadruplo amplius uni a. tur, qui in natura postulet Deinde quia diis ueriorum ciborum diuersa est natura, diuersum temperamentum, insaepe contrarium quo fit ut alii citi iri, alii tardi iis concoquatitur. Hinc mira in ventriculo cruditas, doriri concoctionis deprauatio hinci stationes, tormina, colicae obstructione, , renum dolores, calculi itaquei ratione quantitatis nimis, ratione varietatis, maxima chyli seu succi, ex quo sanguis conficienduri crudita Minquinatio. Unde Franciscus Valeriola insignis Medicus, locorum communium lib. et cap. 6 hac de re di putans, ait Cis crum varietate' copia in eadem mensa , er productiori in longas frat, nihil nocentius homini ad se uiam omnibus ex aequo Medicis visam e P. Vide plura hac de re pulchre dii putata apud Macrobium loco cita, to Scribit Xenophon lib. s. de dictis&sacii, Socratis, eius diaetam fuisse simplicissimam ac te nitissimam, adeo ut nenio sit, qui non possit facili negotio talem sibi parare. mmimo enim sumptu opus fuisse Athenaeus tib et reser evneophrasto, Phalinum uendam nullo alio cibo vel potu totius vitae

decursu usum, quam lacte solo alios muta

33쪽

Meta dinis conferum .e ret

tos ibidem commemorat, qui victu simplici usi. De Z roasi re refert Plinius lib. I. cap.

r. tun to annos in deserto vixisse sola casei es , clui ita temperatus erat, ut vetuis statem non lentiret Dent a te inolim om-rtibus aeculis, minotio apud omne gentea

illita lub us diuitius, uni, qui limplici

tenur ac vulgari latione victus utuntur.

Septima Re uia. Eim tota difficultas incnnitituenda eruand que sulla mensuras prouerniat ex appeti, a terituali, appeti- tu, ex apprehelisione imaginationis , qua cibi concipiuntur ut delectabiles, danda in axini eii operari ut talis imaginatio co rigatur. Ad quod haec duo inter cetera uia tum valent. Primum, Subducere te ab epularum conspectus De specie in odore suo imaginationem excitent, regulam alliciat. P. aeientia enim obiecti naturaliter mouet potentiam. Multo difficilius si continere appetitum epulis praesentibus, quam absentes non concia piscere . Ideni accidit in aliis omnibus en tuum obiecita e lenociniis . Seculi dum , Imagmata res eas ad quas stula incitat, non ut blandas odoratas, suaves,

palato ob laetabiles, quales modo videntur, sed ut tardas sordidas olidas, detes abi es, quales mox suturae. Quaelibet res duin in sua resoluitur principia, tunc appari quam lis re vera sit, , it idnam subornabili illa specie latebat. At quidnam putentius aut se dius illis deliciis, si molatque levem alteis rationem in stomacho subierint primo ubquidsulae videtur gratius, inuo evadis

etia

34쪽

r Vera Latro

de teliabilius, maiore in saetorem extralat vii de si a deliciis diffluut, nisi externis odotibus tantur , grave olentia corporis sui moliti sunt, initar cadauerum putentes. Similiter excretiones teterrimo sunt odores halitus saetor intolerabilis. Contra it in rusticis ni echanicis, qui pane cibario,cam seo, aliis cibis vulgaribus teperate utuntur . Merito sic a Deo coin paratum est, ut

delicias discamus aspernari, simplici victu es e contenti. Itaque haec saepe animo voluenda, rimaginatio in hunc modum assuefacienda et Uerum occurrunt hic duae dubitationes. An e Prima est , Uti una mensura cibi inpotus, si-sura sit militer inqualitas non sit varianda secuta.

marran dum tempus anni. Plus enim videtur assu-da me dum hieme quam aestate eo quod hieme

venties teste Hippocrate sect. i. aphor i s. sint calidiores, dum propter fragus ambiens calor a circv ferentia concurrit ad centrum, seu ad intima viscera: aestate, o languidiores, ob causam contrariam nimirum quia calor ab intimis partibus euocatur ad circumferentiam , vidissipatur. Pari modo hieme utendum siccisi calidis ob copiana Pituites quae tunc redundat, bondissipatur: aestate potius humidis Crefrigerat .

tibus; quia per calorem aeris ambientis magna fit humorum discussio, corpus

at eicit .

Respondeo, Iuxta Medicorum placita ita videri facienduma non alimen anxie aut Uii ute, sed prout se caere commoditas.

Quod

35쪽

Valetudinis conferuandae.

Quod si non adsit commoditas, non est ma-yn Opei curandum . Nam si opus sit diaeta sicciore, ut hieme, quando diuturnae pluuiae, facile est augere quantitatem panis, ct minuere quantitatem potus ac obsoniorum humidorum. Copia enim potus inhvmidorum qua tempore sicco iuuat, eadem

si humida aura insulis rigida per aliquot

dies sumatur, nocet, destillationes, rauce dines ac iuste procreans. Quando velo opus

est diaeta homi liores, augeri potest mensu

ra potus , addita vino maiore aquae quantitates vel loco vini potest assumi tenuiscere uisi , qui satis humectati refrigerat. Hinc sancti Patres olim non videntur huius discriminis temporum magnam habuisserationem , nam eamdemque meo suram, unius generis cibum de potum per totum anuum coni Et uentes: Clamen diutissime vixerunt. Nunc tamen in monasteriis hac in die satis valetudini est consultum, ut congruentia tepor edulia praebeantur ex quibus qui sobrietatem ei ari voluiit, tibi maxime accommodata possunt eligere. Altera dubitatio est, Vtium illa mensura et de qua diximus, una refcctione an pluribus Virtis sit sumenda Respondeo Et si veteres omnes sinet qui temperantiam eximie coluere, una res an buctione contenti fuerint, idque vel post solis cibesyoccastim, vel hora dies nona, seu tertia poli fumeta

meridiem ut refert Cassianus collat et ab di batis M lysis c. b. . f. tamen multi coia- uenientius censent ut senes bis reficiantur.

iluuibuta , duas partes supradicta mensti

36쪽

ra. R. atio estu quia cum senes ob imbicit ilitatem non pol in multum una vice assumere, expedit, sat pilis comedant, sed modica quantitate. Sic enim fiet ut non grauentur cibo, facilius concoquant. Itaque in prandi poterunt suuii . vel 2. unciae, vesperis vel . aut contra, prout cuilibet est

eommodius velum mistis inturna consuetudo magnam vim habet similiter corporis dispositio . Nam si ventriculus pituita rigida talenta abundet magis expediens videtur, ut semel tantum comedat: quia multum teni potas requii itur ut allaco coquatur vel extenuetur. que ipsae perietui abunde compertum ha oeo . Si tamen res et o in vesperam disseratur, ploderit meridie modicum quid timere, praesertim quod id uel ad nimiam ventriculi humiditatem cxsiccandam Veli me id te prandeatur, tale quid expediet sumere vesperitag. passulas cum pauta ei similia Max: ire en in iis qui ita affecti curandum , t humi ditas ista stomachi, quantum Leri potest , icorrigatur quia de stomachus flair is, mi eaput nebulis et phi emate oppetetur. Sapientia, inquit ille , in sice bes et, nen in paludibus. O cunis unde Heraclitus V. sicca anima sapientisma. Obraciat aliquis aduertos ea quae diximus, prat stantibus Medicisio probari, ve quis certam cibi, di potionis sibi pra fgat mensuram, praesertim modicam quia baratione stomachus contrahitur, mita illa uamitate cons istat, ut si contaneat eam excedi,

37쪽

Valetudinis censeruandae. 3 s

excedi notabile gravamen talaesonem sentiat, dum supra consuetum distenditur. Quod incommoduli ut e uitetur, suadent non seruari eumdem modum, sed aliquari do plus aliquando minus assumi . Quod videtur etram ab Hippocrate confirmaria phoris moti se l. ubi ac scribit Eliam fanis perica osus est ea de tenuis , ct consiliis- us mea actus victi su quoniam delicta grauius rarunt hic igitur tentiis O , acta a victus periculi ius fit magis yliam an opta

Respondeo, Hoc placitum Medicorum a

locum habere in iis qua eumdem temperantiae tenorem praestare nequeunt, propter crebras occasiones conuius orum, sympo sorum, quas ipsi vel no possunt, vel nolunt vitare: ne triet ita domitam habent gulam, ut inter epularum assi uentiam, si ilatam moderationem possint seruare, aliis praesertim suo exemplo sermone ad inclut senti Vingenio exta tantibus. Tunc enim si multa in se infercsant, sentient aliquid incommodit b causam allatam . Secus de iis qui sibi ab huiusmodi vel occasionibus, vel cxcesssbus possunt cauere, meam dein viis rationem tenere. His enim congruentissima est ceria mensura, praesertim si debiles sint, aut senes. ut experientiam ratio ipsa conuincit. Nec refert quod interdum occasione aliqua conti vetat hanc mensulam excedi r quia unus aut alter excessus parum nocet, modo statim ad solitam sobrietatem redeatur, tantorum

mi uiis in sequenti resectione sumatur.

38쪽

32 Veri r Ralla vel ea penitus omittatur. Vt si modic pran

dere, aut coeaare consuetus plusculum iumpseris in prandio abstinet, coena si in coena excenisti, abstine sequenti die prandio. Itaque hoc incommodum non est tanti, ut propter illud vitandum certa mensura, quae ordinari seruetur, sit repudiandi cum excessus aliquis, modo rarus sit,ctiam senibus, sidebilibus parum noceat 'Si tamen excessus sit creber, muliosque

dies duret, graue nocumentum sentient,

praesertim debiles visenes, qui antea certae mensurae erant addicti Narrat Auctor noster, cum ab anno talis 36 usque ad et s. somlum i et uncias cibi, mi potus sumpsisset, optima semper valetudine se Medicorum hortatu amicorum importunitate fuisse inductum , ut duas adlui uncias tum cibo, tum potui adderet. Hanc vero et si mod cum excessum decimo die grauissimos morbos attulisse, dolorem lateris acerri mum angustias pectoris, iebremos dierum, adeo ut Medicis iudicaretur depositus, nec potuisse curari nisi re itituta priori consuetudine Nouii ego quemdam, qui

cum multis annis solitus esset tantumcce. Dare, modica dumtaxat re eaque sicca meridie assumpta, tortat naultorum coepit paulo amplius, eaque humida , meridie comedere quae res post decena vel duodecim dies tanto stomachi, lintestinorum dolores per aliquot hebdomadas illi attulit

ut moriturus videretur in quos dolores,

com bis mittis inedicameum, magnaque

39쪽

do estissimor uiri Medicors in indui ria esset curatus, bis relapstis etf. Currae lana tertio per aliquot dies affligeretur, venit illi in mentena mutate consuetudinis, re diligenter expensa sibi persuasit hanc esse causam tanta mali. quare statuit illam repctere. Quo facio, trox primo diecta pellant dolo res minui, itaque intra quatrici uni decreuere, ut nihil amplius praeter a agna in corporis debilitaten renianeret quaeram stat e ipsa paulatim sobriae illiust sicce dia taepiesidio sublata . Don enim multitudo ciborum indelici naturam debilem coiroborant, sed modica quantitas vitibus respondens, inqualitas temperam circo con

uenien S.

Neque Hippocratis aphorismus supra

alia tu huic nostra sententiae aduersatur.

quia ille loquitur de victu tenui, id est parui alimenti, eaque mensura que vitilius ebonae constitutioni tuendae non suificiat. Nos vero quodlibet genus ciborum, quod natura sit commodum admittimus de eam mensuram, qu viribus stomachi de bonae valetudini sit accommoda. Dices: Non omnibus integrum est vel commodum exactam diaetae rationem se tua Cia are: nullane suppetit ratio qua tales valetudinem suam tueantur, invitam in longam dae,a. senectutem producant Respondeo, Suppetere hanc unicam , quam multi praestata .res Medici praescripserunt. Ea est, ut quotannis bis saltem, nempe in vere autumno corrui bene purgetur , tumoribus no

40쪽

siis liberetur. Loquor de iis qui evrpus madrnari non exercent, sed officiis mentietant intenti ut sunt sacerdotes, religiosi,

Iurisconsulti, studio , de fimiles Porro eas argatio seri debet praeuia humorum praeparatione, idque, rq cripto perit Medici:

neque debet ege valida, Leonsertam operari, sed sensim per duos vel tres dies a Funa.-pto medicamento . Sic enim .facile tot ratur, Scamplius prodest. Nam primo die purgatur prima regio, ut Medici loquuntur hoc est intestina secundo, hepar tertio, verit in quibus maxima prauorum humorum colluvies. Qui enim non sobrie vivunt ingulis diebus aliquid crudi humoris addunt, quod ad venas attractum per totum corpus veluti per spongiam distribuitur. ut Itaque intra unum vel alterum annum tanta saepe est quantitas praui humoris in

corpore, quantum vas ducentarum v neiarum, seu quatuor poculorum vix capiat. Hi humores tandem temporis tractu putrescunt, letales morbos in fetunt unde aetaxima pars hominum ante tempus extinguitur. Eicumque enim ante extremam istatem pereunt, fere hac de causa pereunte miceptis illis qui vi externa; ut gladio, igne, ealculo, bestiarum incursuri vel veneno, ut peste toxico &c pereunt Plurimi insula domibus omnibus commodis affluentes, Meui tempore humorum istorum malignitate extinguuntur, qui in triremibus vincti,

et nautico pane lac qua pasti, sani Mincolumelia longam aetatem vitam propagas,