Hygiasticon seu vera ratio valetudinis bonae et vitae una cum sensuum, judicii, et memoriae integritate ad extremam senectutem conservandae ... / [Leonardus Lessius] ; Subjungitur tractatus Ludovici Cornari ... eodem pertinans, ex italico ... transla

51쪽

P alitu illa , conferuandae. ssimiliter qui impense libidini sunt adduit,

non possunt vitae esse diuturna : quia nihil saeque spiritus&optimuiraturae succuni LX

hauriti nihil natura sic debilitate si angit 'Dices , mulios ad extre, ain senectam peruenire, qui non seruant illam sobriam diaetam, sed gulae laxant habenas prout occasio se ofert, quotidie paene ad satietatem

cibo potuque se farcientes .i spondeo, lita, ius ita otii esse raros, rari robotis ac teniperamenti. Nana pleri l. qui Oraces sunt, ante temptis extingtiuntur. Quod sit robust illi ocu sisti cogi uam moderationem adhiberent, multo diutius insalubriu viverent,&longe plura ingenio suo, doctrina fice.rent. Necesse enim est, eos qui non frugaliter vivunt, multis prauis humoribus ini pleri, mi epe morbis tenta i nec posse sine de trimento valetudinis arduis mentri functionibut dii intendere tum quia in illis tota vis naturari spirituum concoctioni Se digestion ciborum mancipata est, qua uiolente per speculationem abstrahatur, necessarionia ligna erit concoetio, Wmultae nascentur iuditates: tum quia caput impletur Uaporibus, qui mentem obnubilant , indolorem, si acrius ingenio cdtendas, adserunt. Denique opus illis est crebra corporis cxe citatione, uel medicamentis quibus corpus uacuetur: itaque etiamsi diu uideatur uiu re corpore tamen animes ingenio parum Diuunt, cum exigito tempore ad unctiones animi sint idonea, maior pars tempori

debeat impendio obsequio corporis. Quod quia

52쪽

quid aliud est, quam animum sulcarnis, hoc est se mancipiti facere mancipium Talis uita non decet hominem, pristiti:ri Christianum, cuius omne bonum spiritale en, functionibus et hac corporis, en suum siue mortificatione comparatur. dio His adde, eos qui debilioris suntlia tutae, si tempe tale vivant, mulio esse securiores de sua valetudinem vitae productione, etiam sint robustissimi quique inordinate viventes, Illi enim sciunt se non habere noxios succos in corpore , ve lionea copia tmorbum possint ea re illi vero ne cenario plurimis huiusmodi succis aliquot anciorum tractu replentur; qui seri linam agas emanet puti euente leui occasione in 'or-huin grauem, e saepe letalem euadunt. Teliatur Artitoteles in problimatibus, utile suo tempoi quesidam Philosophum Heredi cum nomine , qui etsi, nisi tum Iudicio debilissimae se naturae, tabe labor arct,

tam arte et evictus rationem prascribri ad centesimum annum perti enerit memini eiusdem Plato lib. s de Repub. Calenus lib. de arasmo, lib. de tuenda sanitate refert, extitisse suo tempore quem lxin Philosophum, qui librum edi derat, quo docebat qua ratioue posset qu spei litus expers leni ceseruari Merito cui isdem id tamquam vanum reprehendit Ga- lenias ramen artim non suis tirnino variam, valuisse ad vatam producendam, ipse Philosophus suo exemplo ostendit. Cum olim ad octo ut unum annum peruenisset,

53쪽

adeo esset extra ustus, ut nihil ei praeter odedi cute in restare videretur, arte tamen de moderatiot: e victu, singulari effecit, ut non nisi lentissima tabe coii sectus tandem oecti inberet. Idem Galenus lib. s. de tuenda lanitate ait Amisia quae diaetam praescribis, ea qui ab ipso ortu imbecillum corpus non fune riui sensibi si a sit, dia omni Marbo ct Giore alienos, adfuininam senectutem peruenire Deinde addit de se ipso. Ego Per tametsi necu rem corporis statum ab ipso ortu sim na, nec . iam plane liberam egerim , hac men ipsa arte usus, po I b. aetatis annum ,

ne minimo quidem tabi raui morbo , nisi fora. iaria febri ob nepti uinem aliouando con-Neque soluin ad extremam senectutem a morbo iu iam dolorum expertes peruent ut A q. sobrie alis cultores, sed etiam in ipsa morte doletis doloribus non amiguntur quia non vi illa butta naturae, sed si implici resolutione, humidi D. que radicalis consumptione vinculum animae' corporis dissoluitur: sicut lampasi ponte sua absciue strepitu extinguitur oleo

consumpto. Sicut enim lampas ardens tribus uio dis potest extingui, i vi extrinsecus illata ut curri flatu vehementi extinquitur ;t astu sata ulta aqua, qua olei bonus liquor opprimitur vel corrumpitur 1 solius olei consumptione tit etiam uti humana(quar instat lampadis ardentis trabus modis extingui solet. l. vi externa v. g. gladio, igne

iusso catione et humorum noxiorum abun--cantia, vel qualitate ilia ligna, qua humi

54쪽

Id in radicate dipi linitur, vel dest turtur

m. cum ipsum humidum a calore naturali longo temporis tractu absumitur,' in auras dis latur, quod eo fit modo quo aqua calida vel oleum calidum consumitur a calore sibi ab igne impres . In primo' ecundo modo magna fit naturae turbatio,ac promin de necesse est magnos sentiri dolores, si ea

res duret: quia temperamentum vi contraria euertitur, j vinculum naturae, solente disiis luitur. At in tertio nullus vel exiguus est dolor, quia ab intrinseco temperamentum sensim di soluitur, tumidum primigenium in quo maxime vita consistebat

unicum calore innato consumitur. Dum enim humidum illud minuitur, simul minuitur calor illim seriti si consumpto humidossimul extinguitur calol: sicut in lucernis accidit. Hoc modo moriuntur plerique, qui exactam diaetae regulam seruat uiri, nisi sorta vi extrinsecus illata pereant. Cum en in Der diaetam noxios humore se ultent, ni nil

in se habent quod temperamentum violete possit destruere,aut calorem naturalim op - rimere ac proinde necesse est ut vivant donec humidum primigenium una cuni calore insito sit ita consumptum, ut non sui li- ad animam in corpore ulter iis retinendam .ssmili modo moreretur homo,si calor

naturalis etiam humido saluo desineret a Deo coi aruati vel si ipsum humidum di

uina virtute subito consumeretur. Quintum Commodulia sobriae diaetae

est quod corpus reddat leue, agile: LSq

55쪽

Valetudinis conferuandae.

tum ad omnes suos motus expeditum corati,

Graua inen enim, naturi oppressio, stat di redditias prouenit ex humor uni redundantia, qui huc.

vias spirulium obstruunt, hi uncturas obir. dent, nimirum qu humectant Itaque sublata humorum copia per distam, tollitur causa illius gratiaminis, tarditatis, laxatur vis spirituum. Deinde per eamdem diaetam sit, ut concoctio sit bona, probus conficiatur sanguis ex quo demde puri, incopiosi suppeditantur spiritus, a quibus omnis vigor, magilitas. Attulimus commoda quinque, que so dibrietas adfert corpori. Videamus nunc u como-prili et animo. Ea similiter ad quinque re antis uocari possunt in ex

Primum sit, quod incolumitatem, invi febris, gorem p rq stet sensibus externis Sesus enim rate. videndi in senibus potissimum hebetatur, Vetor seo quod nerui optici humoribus superfluis, prae . aut vaporibus obsideantur. quo sit, tu piri- stat fentus animalis qui visioni deseruit, vel obseu si,ui. retur, vel non possit ea copia subministrari, quq ad acute cernendum est necessaria. Hoc impedimentum tollitur , vel mulium minuitur obi fetate victus, tapoius habilinentia ab ijs rebus, que caput sum Is in plent qualia sunt pinguia omnia, maxime butyrum copiose astum pilam , vina potentia, cereui si crassa, vel herbis caput tentantibus medicata.

Sensus audiendi impeditur humoris suo aperuacanei, incrudi ex cerebro defluxu ino gruum auditus. relan neruum quiere

56쪽

iso Vera catio

seruit hac enim ratione fit, ut homo ex ea parte, in quam defluxio incubit, sit surdus, via grauiter audiat. Talis defluxio facile ar icetur praeuenitur obrietate victus. Et postquam accidit, sicut medicameniis potest tollia nisi forte sit inueterata, insedem ira fixerit inita etiam per diaetania praesertim si

topica luaedam simul adhibeantur. Sensus gustandi pol illimum vitiatur prauis unioribus organum pilus imbue utibus ut si biliosi humo lex, vel ei di vel salsi linguam faucesque occupent silue i ii se

niant ex capite, siue ex stomac io, cuius inbterior tui ac cum iliis organis. 6tinuatur omnia videbuntur ani ara, acida, vel salsa. Hoc vitium tollitur congi uenti uiata, qua etiam fit, ut communes cibi panis siccus

melius lapiant homini moderato, d plus ea ivoluptatis afferant, ciuini gulae dedito pretiosi rex quisue conditi. Sublatis enim vi, tiosis succis , qui stomachum moiganum gustus inficiebant,m V. di xi vel asti. dium inducebant, redu appetitu incerus ciborum sensus, ac naturalis voluptas risimili modo consetuat sensu modolandi, e ltangendi.

Fateor ranieri longa tandem senectute vigorem l in pririertim oculorum, a uiuum,mulium hehetari, ac se te extinguis quia temperamentum organorum, ut id re liquarum partium , Dilatim dissoluitur, consumpto sensim uniore radicali, rea lore in nato: lii fit ut intemperamen tunc

euadat siccius qui conueniat sensu uia i

57쪽

Valetudinis conferuandae. I

operationi, inomnes meatus ac pori pituita frigi sarepleantur, quae omnibUS animae sunctionibus maxime aduersatur . Sicut enim senes interno corporis temperamento

fiunt siccissimi infrigidissimi: ita excrementi iij succis humidisti mi, adeo ut senium nihil sit aliud quam rigus iccita tem p ramenti,ex Otumptione humidi radicatis, caloris innati proueniens , quibus necessario pituitae frigidae copia toto corpore est

coniuncta.

Alterum Commodum, aod dia i ta . bria consert animat, est, quod ualde minuat ac mitiget effectus seu passiones praeseitim g iram melancholis tollens in his excessum mordinatum impetum Iesem facit circa affectum delectabilivm gustus tactus diutineris etiam ob hunc st cium is a ratiouit fit magni stimandi. Turpe enim est esse rq impotent cm esse subiectum me lancholiti, intristi simis phantasim curis cesse emancipium guiq uentris, Sco i impetu

in esculenta inuenere effundi. Neque sollim turpe, uirtuti aduersunt, sed etia in ualetudini noxium,&apud hunc stos probro u. Hisce malis sobrietas acili negotiomedetur, partim subtractis, partim coriectis humoribus, qui illorum causa. Q oletum humores sint causa talium passionum, apud Med:cos,& Philosophos est notissimum,&constat experientia. Videmus enim , eos qui biliosis humori Arbus abundant, esse iracundos xpis 'pites: qui melancholicis cotinuomceio cachin

58쪽

Vera I at o

tii consei: humores isti in cerebro in 'an

re, si acidus huinor stolo ichi tunicis sit impactus , as 'idua in sanae mi uora statem : si sciuidi sanguinis in corpore sit copia incita se adiit, id Diem, presertim si materia aliqua flatu lenta sit coniuncta Ratio est, iura affectus animis ecli untur apprehensione phantasiq.ut ex philosophia notum est phantasiae autem appi thensio est consorinis dispositioni corporis, humoribus qui in corpore dominantur. Hinc biliosi somniant ignes incendia, bella, caedes: melancholici, tenebras, sunera sepulchra spectra , fugas, so-ueas,& tristitia omnia pituito si pluuias, laeus, gumina inundationes, submersiones, naufragiari sanguinei volatus, eursus, conuiuia, cantus amores . Somnia verbii hilaliud sunt quam phantasiae apprehensiones ceterissensibus sopitis. Vnde sicut in somnis, ita etiam in vigilia phantasia pleraque apprehendit consentane humori, inqua litati praeualenti, praesertim primo obiecti appulsu, priusquam a ratione corrigatur redirigatur. Itaque excessiis istorum humorum peruertit naturalem phantas a statum , apprehensionem Bilis enim, quia amarissima, natur Smax in Q aduersa, facit ut phantasia dictum actumve alterius, vel quidlibet aliud quod displicet, apprelaendat ut fi-b aduersum, inimicum,:niuriosum; quia humor ardetis est, impetuosus, facit ut apprehensio sit velox uehemens iacit et q.

ad celerem mali repulsionem .in vindictam,

59쪽

Valetudinis conferuandae et Humor melancholicus si grauis, frigidus,

siccus, torpidus, acidus, alio colore, recordi valde inlesius. Itaque facit ut phantasia apis prehendat omnia tamquam infesta , inimica,tristatia, tenebrosa Ratione autem rigoris, grauitatis fit ut non incitet ad mali repulsionem, sicut bilis quae leuis es; sed in . scit metum fugam,cunctationem . Pituita frigida es in humida unde fit ut apprehensio ad omnia sit tarda languida absque vigore, acriinonia, alacritate. Itaque bilis facit ut homo sit iracundus , praeceps velox, audax, vehemens, rixosus, morosus ad quidlibet indignetur, iuret, maledicat, clamet, voci seretur. Hi ac tot iniuriae, pugnae, vulnera, caedes in genere humano. Nam etiam ea quae in ebrietate patrantur,ex sui ore bi. lis plerumque proueniunt, vino bilem auis gente, maccedente Melancholia facit tritis sies, pusillanimes, tracticulosos solitarios, cogitabundos desperabundos. Et sicut bilis ad breue tempus, dum seruet,rectum mentis iudicium perueitit ita melancholia ei assi.due, maximae quae cerebrum occupat, vel tetros vapores sursum ad cor, caput ex hypochoiidrijs emictit Pituitarissicit senistos, langurdos, somniculosos meticulosos, obliuiosos; denique ad omnia praeclara inaetiles. Et si enim tumor iste non ita sit corpori in sellus,sicut bilis, inmelancholia est ta- naen maxime aduersus su iactionibus animaeo

quia frigore suo vigore in spirituum hebetat,&huin iditate cerebrum, in ea tua spirituum nimi eri humectat.

60쪽

Omnibus hisce malis magna ex parte medicinam facit sobriatas ta Hic enim ad hi. bitata sensim minuuntur pravi humores,

natura eos consumente vel expellente, adhibi isti seri x quibusdam adminiculis

a medicamentis purgantibus. Deinde corragitur corporis temperies, dum purusot inperatus sanguis subministratur, qui nullis cruditatibus sit permixtus nullis humoribus superfluis vitiatus, nulla qualitate noxia excedens rimc eos, qui sobrietate conis sueuerunt, videmus placidos, stibiles, benignos, laetos, tractabiles .in omnibus

moderatos Benignus enim succus naturae,

affectus,&mores facit benignos tam aliis pnus succia qualis est bilis semelancholia,

quantitate vel qualitate excedat facit assiectus, inmores malignos,in efferatos Vbi id quoque dignum consideratione, prauos humores non solum excitare passiones, ij .

dare initium, sed vicissim per quandam symi 1 thiam ab ipsis past ionibus accendio roborari, inaccensos roborat ossi estiere ut ipsa quoque passio augeatur,xc6firmetur. Patet hoc in humore bilioso, qui cum abundat, mediante apprehensione phantasiar

quam vitiauit, excitat pastionem irae irae commotio per quamdam sya pathiam accendit spiritu , de humorem biliosum cha. anor , iliosus iam accenso ei icit ut phantasia sortis, vehementius rem apprehendat, inni Nor videatur iniuria quam antea: sic ipsa quoque iri commotio augetur,la rvvoratur. Hiiic fit, interdum ex ira