Elementa juris criminalis liber primus libri quarti pars quarta De judiciis criminalibus

161쪽

que enita immerito sortasse metauudum videtur, ne facile corrumpantur qui laborant paupertate, quae non leve esse potest peccandi ossen lie illuni: nee ts ulli magis' turpi quasstui inhiant , quam qui humili in sorte nati sor lidos mores imbuerunt. Selhaec quoque doctrina consentanea non est Legibus Romanis, quarum auctoritati momorati Scriptoros innituntur. Eae si quidem praecipiunt dumtaxat Iudicibus , ut diligenter explorent fidem , et conditionem Testium, Birum Decurio an Plebejus, locu-Ples an egens sit 'Ilii producitur D . lib. set tit. SI . S. non ut primos solum admittat, alteros autem rejiciat: sed ut appareat an eiusmodi si ut, qui lustri caussa uideantur ad facinus Iliodvis prompti, ac proclives. Quod si paulis r in testem productus , vir bonus deprehen latur esse, honestus, ae frugi eum prosecto aion licebit a testificando idcirco repellere, quia Pauper est. Quis enim vitio alicui verterit paupertatem , quasi non ea fortunae crimen sit inter homines Soevo, coenoque arbitrio ludentis 3 Sodsive divitiis quis assiuat, sive paupertate laboret, iacti inscumque Potestate collocatam est probitatis laude florere: et saepe fieri videmus, ut pauperes virtutem colant, quam divit ess superbe Conte uinant: neque dosunt qui de se usurpace poqsint, liuod iunuit Comicus ille ,horanio opti l Terentiu in Phorm- 1ct. V. 7 Q tanta haec mea PaustertasHeςt; tamen

Ct rasi hoc quidem , ut mihi esset Iides.

162쪽

praegeaetim si honestam paupertatem magno an, ii vitiis inhoneste partis praetulerunt, quao tam Probo imque virorum solet esse gloria. ΙtasPeotos Testes non paupertas laciet, bene gestas: Nam pauperes unde vivant aliquo int; egeni autem omni carent vitae sustentandavlio: Illos non tenuitas; sed mores suspectos sarios etiam sola mendicitas suspectos facere P0

γ gra e corruptionis periculum malaeque fidei i Iem suspicioncm. i V. An eiusdem criminis sociι Sed quos criminis societas improbitatis manifestδ;uit, dubitari nequit, quin in communi utris dolieto rejiciendi sint a testificando. Nam: Suri iure, ae merito potest eos aut crimenisuros, aut derivaturos solum in socios; ut im-ns damnationis periculum a se amoliantur. Cod. . tit. 2o Leg. a I Quod in caussa esse debet,

Iuamquam de delictis agatur sive atrocioribus, quae sine sociis tent ari conficique non possunt;

i) Seso equidem I er.ιsorem Iustιnianum ποι eL . opificeq , et valde obscuros vilesque homines reiecisseno aio serendo. quod jus tamen nec ubi vis, nec quoad omneses obtinere voluit; sed solam in Urbe Constantini,politana, ubi Imensa pene copia virorum bonestae conditionis sortasse 'uum videbatur ἐπιδι pριους, η καμερπει; id est litimi r es liuruiuxs vilissimos scilicet in sordidissiιxios in testus

163쪽

consortcs tamen participesque sagitii a testimonio se

rendo semper ruinoveantur: Q Unde quorumdam Doctorum prorsus meret improbari sententia , qui in emi- metatis criminibus socios docuerunt posse in testes admitti. V. Dician. Tract. Crimin. lib. VII. cv. 2

n. 7 Q a id quod 3 adeo timendum de Reorum sive Protervia, sive proclivitate ad incusandos alios , sibi- quo in criminis sodie lalam adsci suendos ; ut ii ne intcrrogandi qnidem serent de sociis, praesertim si flagiti lim suum iam consessi sint. Etenim qui sibi non Pep rcit, multo minus aliis parcet. Sed si nihi- Iominus interrogentur de sociis , ut fieri interdum in equulco observat Matthaptis, ad lib. Dig. tit. 15 c. 2ὶ vim certe testimonii eorum responsio non habet. sod illud dumtaxat operabitur , ut in nominat

a Reis inquiri possit. VI. An Inimicus, et qui iam dixit testimoniam 7

1. Nemo non intelligit nihil imprudentius esse atque iniquius; quam fidere ei, qui cum altero inimicitias gerit. Etenim proculdubio metuendum est, ne probitatis oblitus periculum facessat, exterminiumque paret illi, quem odit. Tantae insunt huma

i) Jure, quod obtinet iii Neapolis testimonii in So- ea; oontra socium rictu dumtaxat pro in licio accipitii r. sed pletium probationem inducit. P. a m. a. de eaexul/b. Pragmatio. 6 derecmtat. Quamquam putilicae stilutis ratissa iit videntur esse Praes r petum ς mctile adiim tamen est, ne praeProPere in i Ac tes sae iandi arasstrii praebeat. - - Disitireo by

164쪽

is pestioribus irae I Itaque non solum Inimici te ti-ionio , si proferatur, nulla prorsus fides praestanda ;ed nec etiam audiendus ille est, cum ad testificantum accesserit. Dig. lib. 2 a tit 5 Leg. 3 Cod. Lib. . tit. ΣO I7 Quod tam late patet, ut in ipsori in Ine maiestatis, in quo Leges aestue ac Iurisco ulli non dubitarunt jura transgredi; inimicus in t tum ad initti omnino non debeat. Neque vero ulla heloione statis , vel dignitatis parson dirum ratio habetur. qam ut bene animadvertit Petrus Aerodius earum,irtuti, generi, rebus gestis fion , et auctoritatem n testimonio cuinditatis, et inimicitiarum suspicio ierogauit. Re r. iudic. Lib. IV. tit in ca 3. 4 tom. I Ceterum quaenam, praeter capitales simultates, ad re- ellendum testem non capitales inimicitiae sufficiant; potius prudenti Iudicis aestimationi relinquendum e ye videtur, quam possit ulla certa ratione de te minari. 2. Hoc autem Ioco praetereundum non est, quod illius quoque testimonium rei isti debet, qui sem l in

Reum testificat ita fuit. Dig. lo c. cit. Leg. 2S Nam prope inimietis apparet , videt tirqcio Rei vitam sanguinemque sitire, qui in eum saepe surgit. Au perdendi quidem Rei qua indam urguit cupiditatem libido illa testimonii in eum rarsas clicenti. I

x Quid si quis vel non vocutus. vel vocatus quidem . sed non vomatiis a Iudice; nillil initius suum edat testimoiiii. in Hunc Pp perulant Testem ultronoum . cui veli t intui eo nequaquam videtur disse fide adum. Nec enim temete est, ut scite observat Besti incrus 25 Ia Iil. I citiois istin cupide operain suam inόexit.

165쪽

VII. Utrum Parentes, consagitiuei, A .res 'Quae caussa Inimicos arcet a testimonio sorendo. ea em sere repellit Parentes, liberos, eosque, qui horum obtinent locum, Fratres, Conjugos, Ceteroq-que sanguine conjunetos. Cod. lib. . t t. et o Leg.

5 . Quippe ut ile illis propter o litim q. VI. ;

sie de istis ob amorem mittitam lae charitatem , qua natura ipsa impellent se invicem prosequi solent; jure meritoque suspicandum est. De suorum fortunas , salutemque praeserant Pudori, no veritati.

Et qtiod Pertinet ad Consaguineos atque Asfines audiuntur hi quidem atque admittuntur testificari volentos; sed Jure Rohiano aequissime cautum, ne iis, qui intra sextum gradum constituti sunt, invitis testimonii dietio ci) denuntietur. c Dig. lib. I a tis. 54 . Durum enim. graveque nimis foret cogere eos ad testimonium serendum adversus chara sibi eapita , quibus propter sanguinis conjunctionem semper pietatem, et aliquando etiam reverentiam prasi- stare debent.

VIIL An minores pla rata annis, et an eminae 3 3. Postremo dicendum est de iis, quorum probitas, atque scientia veI aetatis imprudentia, vel f dius infirmitato in discrimen ait luei possent I II.

i Iains,ridem Lege Iulia Romae obtinebat, De invito denun

tiaretur testimonium adversus socerrim generum , vitricum, I ri- guunI. sponsum, sobriniam, sobrinove nutum , eosque qiii priιν

166쪽

et. 1e primo qui lem puberes, qui in causis e Hlibus al testimonium ferendum recipiuntur: in oriminalibus cansis iuXta Leges Romanas testes esse Mequeant; nisi expleverint annum vicesimum. Dig. . 22 tit. 5 Leg. 2o . Nam, ut jam saepe diximus cap. IX. I. II. , civilibus longe graviores sunt criminales lausae, in quibus propterea major Tegi um delectas adhibendus est. Ρrofecto Iuvenes neque satis firma sunt mente, neque asseetuum ne-stu iugitur commoti tantopere ad res , quas agunt ν identque animadvertere solent c Lib. II. g. VII. γnt de iis indubitatum testimoniam ferre valeant. It que quod nondum, ut inquit Plato Lib. VII. de Legib. , prudentiae sontem altigerint, Summa r tione a testificando arcentur in criminalibus cetrusis, in quibus non de bonis sortunisque solum; sed et de ipsa libertate, ae vita disceptatur.3. Utrum in criminalibus causis Foeminarunt testimonia recipienda atque sequenda sint, an vero propter sexus infirmitatem respui, ac ni bili pendi debeant rerum criminalium Suriptores inter se dissentiunt. Docet qaidem Matthaeus IIIulieres Iaro Romano Testes esse POSse. Cum enim eo Iam mulieres speciatim Prohibeantur , Testes esςo tu testam e

iis c Cod. lib. 6 tit. et a Leg. 2o se i litur ut iualiis cauueis, etsi gravibus, T. stes esse pos int; id quis Praesertim quia nominatim Lege Iulia de vi excipiant tir a distendo in his causis testimonio, tilian:orporis quaestum palam sec3rint, aut adulterii sae-itit clam tiatae: Dig. lib. 2 et tit. 5 L g. o ex quoipparet riai tuas pudicae vitae , in tograeit .au frontis iaciliores in Jadieiis etia ii Publicis , et capitalibus

167쪽

i Seti qui eonsideraut muliebris ingenii im

tionem sequi, quam phantasia duci Lib. I l. Cap.

V. Ο ll I. ; t fiat etiam eas vindictae supra modum 'cupidas , et si licentia adsit, foevas atque insidiosissima; ; ii dubituro videntur, an in graviori-tius capitalibi isque Iudiciis mulieres nudiri debeant, ea ruauiue t. stimoniis Standum sit. Prosecto tradunt pene omnes rerum criminalium Scriptores usu sorire eo plum es e, ut solis Foeminariam, etsi plurium, testimoniis oppressi et convisiti Boi nequaquam da

quod Foeminae iurinquam existimari possint Testea omni exeeptione maiores. X. Utrum audiri aliquando possint Testes inidonei, et an eo casu interrogandi Per tormenta 3 Quae hue usque a Nobis sunt enumeratae personae ; eas testimonii dictionem non habere ob expositas caussas in criminali Judicio jam plane perspeximus. Sed utrum id Semper obtineat, seu an aliqua crimina sint , in quibus audiri nihilominus possint; statim heio quare re oportet. Jam vero coin

Q Sed aliter visum pristis Romanoriim . tum nolidi m m T A corrupti, nec foemitiei amores jus iisque inoliti : Unde Legibus XII. Tabularuin mulieres a testimonio ferendo indistincte frierunt reiectae, uua tantum excepta Virgine Vestali. v. AuLGell. Lib. 5 cap. 7 Foce. Altio

168쪽

3innis doetornm criminalium sententia est in gratiori licis . at iocioribusque deliotis, velut maiestatis latrociniis etc. audieti tos esse teste ς non idoneoq. inliniuis solam exeoptiq; quod 1..ciendum et in illis delictis. in quibus probationum inopia laboratur; Propterea quod clam, set remotis arbitris perpatrari solent. V. Clur. I. An. quaest. 24 mim. 19 3. Hueo Porro doctrina neque amplecti, ci neque reiici penitus debet; verum sto temperanda Videtur, ut non musticiat crimen occultam esse vel atrox, nisi etiam Iaboretur difficultato probationum. Cum enim reli quae deficiant probationes; tano tollerari potest, ut Testes, licet inhabiles audiantur; ne omnis investi gandi , probandique delicti via intercludatur. Ceterum si alia ratione eri mea Patere, probarique va- Ieat; nihil prosecto necesse erit recurrere ad Testes non idoneos.

a. Quod si inhabiles audiantur Testes , quam fidem ipsi facient 3 Erit ne eis sine tormentis fidendum 3 Quid de prima ex hisce quaestionibus sentiendum statuendumque sit colligi poterit ex iis, quas paulo ante Cap. XI. q. IX. dicero iam praeoccupavimus, qtiaeque hue erunt opportune transferenda, atque accomodanda. Ad alteram quod spectat quaestionem, cognitissima est censura Legum Romanarum Dig. Lib. 2 a rit. 5 Leg. 2I , qua se vis, infamibus, vilissimisque personis non creditur

i) Nohemerus E . Iuc Pr. Crim. seel. I. cv. O I. 2 Ois quo si uvius ex crimine redit ans praejudicium est: eo stiris tior prchatio requiritur; ideo evideliter patet, quod inhabiles 4 sterie ne quidem tu atrocioribus Reiun periecte couvincat. s

169쪽

sine tormentis. Hinc prosecta viilgaris eonsuetudo, unanimi Scriptorum Uri ininaltu in calculo comprobata , Testium infamiam quaestionis usu purgandi. Sed eum iu aliis multis Ronianas Leges in aeqaOrum sapientumque Virorum reprehensionem incurrerint ; tum vero Praecipue merent vehementer improbari, quod iis invectum infamiae maculam corporis cruciatibus elui. V. Clar. Rm ani nad p. ad Crimin. Jur. perti pag. et 57 Etenim infamia, nempe existimationis laeSio, quae res hominum opinione et stat et'

regitur Lib. II. Cap. XII. I. II. , qui ci

ne haDet cum tormentis, quibus corporis membra

excruciantur 3 Si nulla infamiam tuler atque tormen ta rela: io intercedit, qui fieri potest ut haee illam .

eluunt, purgent, extinguant 7 An ut nari scoria igno, ita testimonii vitium equuleρ excoqαitur P An titserpentes inter dumeta squamas, ita infamiae exuvia tuter tormenta Testes des oriunt 7 Sio e X istimasse vi

distitur qui usum torque udi testes insanies introduxerunt, sequutique Sunt i quod quantopere a rost tetratione, ab aequitata, et humanitata abhorreat sci ei lius intelligi, quam e XPOui P0test. Pereat tando in aliquando , atque abrogetur Si Gltior ne dicam, an

isq:lior crudeliorque consuetudo ; neque nos amplius, ut patras nostri desipiamus, contendentes expectoribus, ex tergis, ex lacertorum toris bonam si 3tisque, vel malam iam a in aestimani latu esse. I

. 1 Plirrῖque rerum criminalium Scriptores veriti non sunt

170쪽

X. De numeto testium , atque an uni Idendum 3I. coeterum frustra constaret personaS, P ae in Testes producuntur, idoneas esse ad testimonium dicendum , oinnique exceptione anatores, nisi eae plure; numero sint, ideaulue uuanimi consensa teste ut tir . Etenim in gravis ima criminalium cathsarum ilisceptatioue conveniens esse videtur , ut cuiusque Te, iis

probitas non solum propriis ex moribus, ineulpat que vita pateat; sed alieni quo pae choaerentia, et identitate testimonii magis magisque elueescat, atque confirmetur. Quid ergo si unus dumtaxat Testis proferatur 3 Audiri ille non debet, etiamsi vel maximo Dignitatis honore pratifulgeat, ne ne Xenocrati quidem , Aristidi, Phocioni, Catoni, aut si quis alius integritatis laude magis noreat, creden una est. Haee unanimis viget Legum omnium disciplina , quae a naturali aequitate derivat, et convenit cum recta Tutione. Deuteron. caρ. 17 p. 6 Cod. Lib. IV. tit. O Leg. 9 Quis enim linius testimonio auserit Ddem habere Τ Quis uni solum innixus testi aliquem damnare sustinuerit, cum fieri aut saltem metu possit; ni ille , licet probus ac prudens vir, Potuerit in re , de qua testatur, allucinari Τ Id lues Praesertim si praeoculis habeatur. quod quotidiana nos docet experie tia, scilicet nullum adeo impadens esse mendacium , quod Teste eareat. Quaro valde laudanda viri excellentissimi P. Scaeuolae modestia, qui Testis in Reum

cc. quaest. 79. n. 5. et Ser. Eo usque processit auxi etas , sin Torque homines ad equuleum amandandit

Tom. III.