Pet. Dan. Huetii ... De imbecillitate mentis humanae. Libri tres

71쪽

ar DE IMAE ILLITATE

hoc magis esse quod cum fieri possit ut veri aliquid aliquando dicamus, hoc ipsum nobis incertum sit, an veri aliquid dixerimus: atque idcir- . co Christum Dominum ab indagatione rerum illarum quae longe captum superant cognitionemque nosi tram, dimovisse mentes hominum,& ad Dei contemplationem cultumque traduxisse. Nec a magistri Arnobii dictis recedit discipulus Lactantius, qui hominem veri esse inscium, nihil exploretium habere per Philosephiam, vivendum tamen ex usu vitae, egregio Institutionum opere passim inculcat : potissimum Vero, cum ad id quod nunc agimus, velut nos instigans, sic disierit: Cum

sit 1 ) nobis diminis litteris tradias h cogitationes Philosophorum suLL eap i. tas esse, id ipsum re argumentis docendum est; ne quis honeso Sapiemtiae nomine inductus , aut inanis eloquentiae splendore deceptus , humanis malit quam dilinis credere 7 hoc Greg. , Rationi potius quam Fidei ob

Nagianet. temperare. Sic Gregorius Nagian or. XXXV, genus inscitite nostrae nos admonet,

Τ' cum ait a) creatarum rerum crea

72쪽

tionisque rationes nonnisi per nebulam nos perspicere , quoad vita hac fruimur ; tanta insidet animis nostris caligo, tanta ossicit corporis moles ;.oliin vero , postquam ea suerimus exuti , clare perspe turos. Sic & Augustinus: Non est

quam Sacra nostra meriti bsime detes gustin. rantur, sed alterius intelligibilis animas nostras multiformibus erroris i tenebris caecatas N altissimis a cor- cap. Ipore sordibus oblitas numquam ista ratio subtilissima revocaret, nissummus Deus populari quadam clementia divini intellectus auctoritatem usique ad ipsum corpus humayum declinaret

atque summitteret , cujus non solum praeceptis, sed etiam factis excitatae animae redire in semetipsas ces respicere patriam, etiam sne disputationum contesatione potuissent. Et ali

mentes consuetudine tenebrarum, qui- gust. debus in nocte peccatorum vitiorumque Moribus

velantur, perspicuitati fandiritatique radii

Rationis aspectum idoneum intendere cap. r. nequeunt, salube rime comparatum est, ut in lucem veritatia aciem ritu-

73쪽

24 DE IΜBEcILLITATE. bantem, S veluti ramis hamanitatis opacatam inducat auctoritas. Et

dor. P scire se pronuntiat se nihil scire: plane Socratice. Magno assensu , magnaque adeo admiratione

exceptum est in Synodo Nicaena dictum cujusdain e populo Christum & Apostolos non dialedimeam nobis artem & ratiocinandi calliditatem reliquisse , sed nudam &apertam sententiam Fide & bonis operibus custoditam. Et sanctitate conspicuus Alexander Constantinopolitanus Episcopus ad dijudicandam Arit dodirinam Dei unius Opem quaesivit, neglecto Dialecticae veri utiae praesidio Sed ut perpetuus ille Scholae dictator i homast et in definit per sensitum compedes

ita obstrictos teneri nostros anim , ut res perfecte percipere non possieorumque tantam esse imbe- Quaest. cillitatem, ut quae sponte sua certa 3 -- sunt, si ad illos revocaveris, incertaessiciantur. III. '

NUoc ostendamus rebus ipsis, ab homine per Rationem fir-

74쪽

me clareque cognosci non posse veritatem , quam esse diximus consensionem objectae extrinsecus rei,& judicii quod mens facit ex intuitu ideae rei hujus quae in nobis est

Ut enim certus sit homo duo haec Consentire, certus primum esse debet simulacrum sive speciem abolaeeta re externa prosectam, quidquid tandem illa sit', veram esse rei ipsius imaginem ; tum *eciem hanc integram & illibatam,

neque ab interjectis rebus immutatam allabi ad instrumenta sensium nostrorum; inde perculsa & commota haec sensitum instrumenta ,

Cum cerebrum percepti motus per corporis fibras commonefaciunt', fidos esse& veraces nuntioS, neque rei integritatem pervertere 3 cerebrum demum admonitione hac eracitatum , dum allatum nuntium conjuncto sibi animo significat, servare fidem, nec quicquam de veritate detrahere ; & animi denique perceptione hac inQrmati reetum esse judicium. Quae singula sunt hujusmodi , ut quantumlibet se torqueat

acutissimus quivis I hilosophus, nul-B la

75쪽

Dε IΜatcILLITATEla eorum argumenta afferre possit scum nobis h contrario plurimae suppeditent caussae, cur incertam ine

judicemus similitudinem speciei cum corpore unde proseista est, & fidem

interjecti medii per quod ad sensus

appellit species externae rei, & sensuum nostrorum, & cerebri ,&per ceptiones denique animi ipsius. I. Nam primum quis dicere ausit imaginem , sive umbram , sive speciem , quae fluit corpore e trinsecus objecto, verum ejus esse 'simulacrum, nec quicqvgm ab eo

differret Nec jam hic quaero quid si illa imago, nam disiputatio est

alterius loci: adhibebo interim o- piniones atque Voces in Scholis Philosophorum usurpatas. Qua arte, qua industria mens mea, quae de similitudine illa arbitrium facit, rem objectam cum ejus imagine comparare potest, cum ambae extra eam sint; cum imago illa neque contioneri, neque spectari possit ; & om nino an sit, k nonnullis dubitetur

Demus tamen & spectari & testim ri posse; videbuntur utique valde dissimiles. An quae ex arbore prin

76쪽

MENTIs HvΜAN R. a ficistitur species, arbor est λ an similis arbori esse potest, si arbor non est ξ nam similitudinis nomine abutimur , cum pictain tabulam, aut statuam marmoream hominis alic jus similem esie dicimus. Veram quaerimus & pe ediam similitudinem, quae non externum tantum

habitum reserat , aut magnitudinem , aut colorem, sed proprieta res singulas, & corporis totius, &partium non eXternarum se luin,

sed etiam internarum: quae si qua parte deficiet, hac parte dissimilitudo inerit, neque rem objectam, uti est , percipiemus. Deficit autem in multis. Arbor aspeetabilis est, immota est,solida est species illa fugit oculos, mobilissima est, tenuissima est.2. Concedamus tamen speciem hanc seu imaginem oriectae rei penitus esse similem, at Varium en,& inaequale & mutabile medium quod rei umbram ad sensus instrumentum defert, coloris puta ad mculiam, plurima declarant exper, menta. Alius est color vesperi a que media die: alius ad lucem solis B a at-

77쪽

DE IMAE cILLITATE atque lampadis. Si clausis cubiculo , aquae ex vino Vaporato exceptae , quam aquam vitae appellant, salemitheceris, igneque injecto accenderis ; vel si sulfur candens in calice novo, prunaque subdita circumt leris, quem ludum olim lusisse Α- , pliti. nazilaum I) refert Plinius , cir- lib.xxxv. cumstantium luridae apparebunt &tetrae facies, sic ut inambulantia, dicas hominum cadavera. Tremere videntur domus per erumpentes C fiamma fumos conspectae. Multiplex & diversus videtur rerum color quae prope sunt : has si

minus cernas , omnia uno obd centur colore atque hoc caer

leo , qui & in Caelo & in mari

apparet, cum neutrubi sit. Νam maris caeruleus ille color , modo fit purpureus, modo flavus, &mutat ad Πatus ventorum. Molesillae siderum, quas tantas esse ex Mathematicorum rationibus intelligimus, quantulas esse percipimus visu oculorum 8 Quid hic de remo commemorem, qui infractus videtur ea parte, Sua ex aere aquam subit ' & de vitris coloratis, quae

trans.

78쪽

MENTIs HUMANAE. 29 transmissas rerum externarum species inficiunt i & de prismate vitreo, qucd & si constat triplici facie plana, materia Vero pura, simplici , pellucida, si tamen ad oculum ad . moveris , quidquid erit extra positum rotundabit, amoenissima colo-xum varietate distinguet 8 & de tenuibus auri bracteis, quae cum fulvae sint, trajeetam ad oculum i ucem viridi colore tingunt8 Eadem est Q-norum ratio, eadem odorum qui pro interpositi medii diversitate diversi ad nos accidunt. In hac igitur infinita interjacentium rerum mutabilitate& inconstantia, necesse est infinitis modis speciem variari. 3. Fateamur vero id quoque integram umbram seu exuvias , jugi

fluore a corporibus mananteS, Ut

loquitur si) Apuleius, sensibus eX- , cipi; liberales enim sumus in tanta put. Α- copia: quam multis Philosophorum pQlQgdilputationibus demonstrata & sensuum infidelitas i Unico nos eam approbabimus argumento , cui quomodo occurri possi non vi-aeo. Certum est sensum pendere. ab instrumento sensus Aliud se

79쪽

timus valentibus & integris sensiaum histrumentis, aliud morbo tentatis. Quaedam pueris nobis sapiebant , nunc viris injucunda sunt. Plerique rem eandem altero oculo In

jorem Vident , altero minorem. Cum igitur tanta sit horum diversitas, ut ne in eodem quidem homine constantia reperiatur ulla , aut

similitudo sensuum ; majorem etiam fatendum est in pluribus inesse hominibus , qui tam dissimilibus mtuntur sensuum instrumentis. Nam si tanta est vultuum disserentia, ut in eo vel lusisse, vel secunditatem sitam experiri voluisse videatur Ν tura , nec duos usquequaque similes in tanto hominum numero nan

cisci possis, putabimusine nihil omnino distrepare interna corporis consormatione, qui habitu externo corporis tantum differunt 84 At si tam stolidi sumus ut putemus, deridebunt nos medici, qui apertis humanis corporibus & persectis, ma-Ximum partium internarum discrimen deprehendunt. Concedendum est igitur neque sensus percipere res externas, sed incursionem Eluna

80쪽

imaginum sive idolorum , quae externis iebus proficiscuntur ; neque hae impuluone eXtrinsecus Oblata in omnibus hominibus similem esse affectione , sed pro diversitate instrumentorum diversam : ut pro laxitate chordarum & crastitudi-- ne varii eduntur soni; nec proinde stiri posse quaenam ex illis asiectio accuratius, consentiat rei extrii

secus objectae. Apposite Satyricus: Fallunt nos oculi vagique se usoppressa ratione mentiuntur. Nam turris prope quae quadrata sur- Birilis procul angulis rotatur. 'blaeum refugit satur liquorum , , G naris Casiam frequenter odit. Hoc illo magis aut minus placere

Non posset, nis lite destinata

Pugnarent dubio tenore sensus. Simus tamen faciles , Ut coe-pimus, & fateamur veraces este sensus in excipiendis extrinsecus simu--

lacris seu imaginibus , quae certam habeant & popriam declarationem. objectae rei exter nae, unde sint ; at B que