Pet. Dan. Huetii ... De imbecillitate mentis humanae. Libri tres

101쪽

set. DE I ME E cILLITATE latis regula , cui si quid congruet, id verum esse sine dubitatione sciamus ; id falsum, quod discrepabit ΘQuamobrem indagatores veritatis ,

qui Philosophi sunt dicti , in ea

comparanda summa contentione laborarunt , κυτ υον appellant, atque id duplicis generis esse aiunt, aliud ad agendum, aliud ad credendum. Ad illud vita omnis dirigi tur: posterius hoc cognitionis no ma est; quo constituto veri 1 falsis distinctio traditur, & κυτ ρμον Veritatis vocari vulgo solet. Quod &s multifariam sumi potest, id nunc

quaerimus, quod est proprie mensura comprehensionis, perquam res obscurae arte quadam adhibita percipiuntur. Atque in hunc sensiam sela ea veniunt criteria, quae ratione utuntur ad cognoscendam veritatem. Hoc partiuntur in triplex criterium, το' υῖ' ου , το διά , το καθ' o. . hoc est illud a quo , illud quod, illud siecundum quod. Cri-terium a quo, homo est; nam agi- mus de veritate ab homine percipienda. Illud per quod, velut siensius aut intelleetus, quorum OPe VClut

102쪽

-Mguris HuΜANH. Iut instrumentorum, Veritatem eruere se posse nomines sperant. Cri-iterium denique secundum quod, est actio humanae mentis, qua Cri-terium per quod ad veritatem cognostendam applicatur. Tria haec postrema riteria inania esie & incerta clarissimis rationibus jam ab - aliis probatum est: nam cum ign0--ta sit hominis natura , R infinitis. Philosbphorum commentationibus& disputationibus frustra quaesita , multo etiam magis ignotum est antit ad veritatem percipiendam idonea. Incertum est igitur Criteatum 1 quo, natura nempe huma- na. Id si sit, uti esse res ipsa clamat, sequitur incertius etiam esse Criterium per quod, hominis nem-ipe vel sensus, vel anetiones , vel perm6tiones intimas sensuum , vel. φαντασίαν, qUO nomine appellant

impressionem in animo factam, si ve impulsionem animo extrinsecus oblatam , sive mentis modificationem, quod Latino vocabulo visum appellare placuit, vel mentem ipsam, vel Nationem quae est facultas mentis. Inexploratae enim na-

103쪽

3 IMAE cILLITATE turae ignorari seculptes necesse est, atque his demum ineognitis nesci- ri quoque earum actiones , quibus constat Criterium secundum quod. Minime vero mihi propositum est, quaecumque huc faciunt , Omnia persequi : nam & tecum aU Viro

in his studiis subacto memineritis enim loqui doctuin illum Gallo-ligurem) & longa nobis percurre da est via, ut diu subsistere in ii

dem locis non liceat: praegrtim cum pervagata sint, quaecumque possunt adversus sensuum vel humanae mentis fidem colligi. Nusquam enim alias magis exsultat Academicorum& Scepticorum oratio. Pauca haec afferam, quibus Criteriorum fides universe tollitur. Cum ad internoscendam veritatem necessarium sit Criterium, reperiendum est illud , antequam quaeratur VeritaS. Ut autem reperiatur Criterium , discernere necesse est verum Cr, terium a falso; quod ut fiat, explorare debemus an certas illud habeat

notas veritatis. Certas autem notas veritatis non agnoscimus , nisi

percepta prius veritate. Igitur ad

104쪽

MENTIs HuΜANH. yyripperiendum Criterium reperta Veritate opus est, ad reperiendam Veritatem reperto Criterio. Cum neutrum autem repertum sit, essi- Citur neutrum reperiri posse. Praeterea cum Criterium sit regulae Veritatis, dirigenda prius haec regura est quam ad veritatem applicetur; nam nisi directa sit, & dioeetam esse sciamus , incertae erit &intutae fidei dirigi autem certor non poterit , nisi alia utamur regula , per quam eXploremuS an recta sit prior isthaec. Iit exploranda quoque erit secunda illa per tertiam aliquam, atque haec per quartam ' Ita infinita erit progreso Haec uberius explicavit Sextus Empiricus, homo peracutus & subti-

lis, quo nemo acrius Dogmaticorum confidentiam. exagitavit. Nos

rem stri stim tetigimus, ad institutum satis; ad te, Vir erudite, .so

lasse nimis. Jicumque autem veritatem

per Criterium aliquod attin-

105쪽

16 DE IMBECILLITATEgere se posse jactant, in eo consentiunt evidentiam praeterea requiri ; perspicuam videlicet & claram rerum perceptionem , sive quae per sensus fiat , sive per rationem, sive quocumque tandem modo. Adeo ut ad aliquid mente, puta, percipiendum, necesse sit ut clara, distincta & evideos rei idea mente obversetur. Tinniunt id Dogmatici omnes , neque intelligunt eo etiam abstrusiorem se veritatem confiteri ; ac duplex ad eam

reperiendam se jam desiderare Cri-terium, rei, puta, ideam, & ideae evidentiam. At si tolletur omne Criterium, uti mox a me sublatum est, tollitur quoque Criterii comes Evidentia. Adde id selum esse evidens, quod omnibus videatur e-Videns. Nam si unusquisque id si tum haberi vult evidens, quod sibi

evidens videtur, par erit veri &falsi evidentia: opinionum enim PUM nantium evidentia utrimque testiscitabitur. Nihil autem ita evidens est, ut omnibus appareat evidens: nulla est igitur evidentia. Atqui

hic profecto mirari satis non possum. Plit -

106쪽

MENTIs HuΜΑN E. I s7 Philosephorum imprudentiam; qui

cum evidentiam penes se esse glorientur omnes , evidentissimum, illud non vident, perfidiosam hanc esse:& fallacem evidentiam , quae oppostarum partium adjutrix utrimque & patrona esse velit, nec cerintum ejus haberi posse patrocinium, quoad in unum conspirent disciplianae omnes Philosophorum. Tantumne vero sibi arroget aliquis, ut qiuantumvis claras habeat & perspicuas notiones rerum, selum se . sapere putet, reliquos omnes tamquam Umbras vagari y Quid Θ ai non & capiti eidem saepissime illudit evidentia Θ annon id fatim esse nunc senex clare percipit, quod olim verum esse evidenter agnostere se puer putabati Praeclarum hoc

i) Sophoclis: Q

Nec unquam idem animas vel niter

. viros

107쪽

s8 IMAE cILLITATE Amicos per tint , vel urbi erga a

Aliis enim statim, aliis vero sequem

. ti tempore

Pacunda amara fant , θ' rursum

grata.

Aa V ta ratione ad vitam fuit,bς- Α--res, aeras, usus semper aliquid προπα novi, Aliquid moneat; ut illa quae te scire credas, nescissEt quae tibi putaris Irima , in expe riundo repudies. Eequamnam autem Veriorum diarimus evidentiam, puerilem, Vir

Jem , an senilem y Quid i Dionysius ille Heracleota , qui quod dolore victus 1 Stoicis ad Epicureos. a defecisset, cognomenta' : tum reportavit , an cum Stoicus esset, tenebricosa ei omnia, obscu-

ra , & confusa videbantur Z Jam Hiis quae vi lantur Permientibus, Vel per Vinum eb iis, ves per instituam,

inest perspicuitas ac iis quaeuigil --

108쪽

MENTIs HU Μ Alem. 19 ribus, aut sobriis , aut sanis. δ-guoscunt quidem errore se sitisse delusos ,. postquam se innum depulerunt, aut edormierunt villum ,

aut furere destiterunt; at cum somno aut vino aut furore capti tenefentui , id non agnoscebant : dubitabant etiam nonnunquam vigilarentne an dormirent , . & re apud se perpensa vigilare se putabant, de visis ut perspicuis uias lentiebantur.

Putasiae Argivum illum qui miro ,

Tragaedos audire se credebat, & in acuo theatro plaudebat selus , non sibi visum esse a reso fabularum

recitantes clarissime audire , & agentes evidenter spectare Z Insino-xum omnium furores, sermidines, impetus, fugae, .non ne indicia suntlanimi simulacris rerum inCH eV

denter selum sed vehementer etiam& valide agitati Z Annon per som-num appotite quidam respondent ad quaesita , versus fundunt elegantes, per tecta domorum cautissime ipcedunt i quae sane non facerent, nisi perspicuis visis io'erentur. . Qui nocturnis Magorum conFentΘ' bus interesse se putant, Π'me Va

109쪽

6o DE IMBEcILLITATEnissimarum , ferum

clare & distinete animo impresse .gerunt, ut ne experrecti quidi semniasse se intelligati

certo haec vidisse se putent, ut qui secus sentiant, vere cos sbinii , aut delirare arbitrentur. Cumgo latae per somnum imagines quamlumvis clarae & perspicuae ς

falsissimae tamen sint; qui sciri pintest quod & in Theaeteto ambigit

Plato) an non vigilia nostra somnus alter sit, per quem menti visae sp cies rerum , quantalibet quce circummis appareant, inanes tameta sint atque salis. Errant vero qui 'semniorum vanitatem hac praei pue nota deprehendi volunt, quod cum ijs rebus non congruant, quas Vigilantes egimus. Nam si forte tangruant , indistineta erit utrorumque notitia : possunt autem congruere. Velut si quae hesterno amicis narravi, eadem iis narrari, eadem iis narrare proxima noetessimnians , visus sum latratu canis

interpellari, dubitem experre mas postridie, hesternum num senissinem rei a canis .

110쪽

MEnetis H uM AN . 6Iperit : ut incerti sumus nonnumquam resne quaedam contigerint, an in quiete nobis visa sunt contigisse Deinde si non congruant ;cur potius salsa dicimus quae in semnis, quam quae experrecti cogitavimus p Nam cum falsitatis nota sit distordia, & seque inter ea diston-Veniat, suspecta seque de falsitate sabenda sunt. Constat certe anumi nostri visa oriri ex cerebri impulsione & spirituum ac fibrarum motu, ut dictum a me est: ac eroinde perspicuitatem obversentium menti idolorum, quae nihil aliud est

quam certus quidam eorum modus, ab eadem caussa duci. Id si datur , quod negari non potest , dandum id quoque est, eodem modo impelli cerebrum posse , ita agitari fibras & spiritus per internas aliquas causias, ut si objectis extrinsecus Causas commoverentur. Tam

falsi igitur comes esse potest evidentia quam veri : neque in hac notae ullae insunt, quibus ab illa internoscatur; neque vero peti alium

de possunt, si modo verum est , quod sciscunt patroni evidentiae,

videns