장음표시 사용
101쪽
REGULA TERTIA. Res valde mirabiles, insolitae, presertim illae quibus phantasia aut sensuum illusio facile lacum habet, non facile uni nec pluribus testibuaeredendae sunt. Hinc suspectae plerumque sunt terrificae illae de sagis, spectris , lemuribus aliisque id genua narratiunculae. REGULA QUARTA. Ex eo praecise quod factum aliquod antiquum
moribus aut opinionibus nostris consentaneum non
sit , vocari illud in dubium non debet mores
enim et opiniones mutantur eum tempora. REGULA QUINTA.
Traditio communis facti alicuius antiqui, sed solemnis et publici, licet ejus documenta coaeva
non intent, magnam tamen fidem meretur et cum
enim ejusmodi facta nec sine magno populorum strepitu geri, nec in publica Plurimorum eo sensione divulgari ita communiter potuerint, quia RuSit suspM . . majores, e quorum traditione notitia iacti ad nos pervenit, ad unum omnes aut tam simpliees et credulos fuisse, ut manifeste falliae ab imposiore passi sint, aut tam malitiosos , ut conspirare ad propagandum tam solemne memdacium voluerint. Contra, ob solam traditionem
etiam communem credi non debet factum, quod In se vel in suis adjunctis eiusmodi est, ut ab initio dumtaxat a paucis cognosci potuerit; qualia sunt privata quandoque nodigia, quae a m Iiercula nimis credula primo divulgata, sensimis vulsus dimanant.
102쪽
REGULA AEExTA. Si saetum aliquod memorabile testes recentiores enarrent, cujus nullus OaeVorum meminerit, qui tamen, a contigisset , ejus notitiam pronamque reserendi occasionem habuissent, iure illuduni hium vocari potest ac debet Argumentum hoc aeriticis argumentum 'ne ιωum vomtur, quo ut quis rite utatur ostendat 1'. Coaevos scriptores certam illius habituros fuisse notitiam, si contigisset; si enim nescive rint, reserre sane non potuerunt; habuisse autem eius notitiam censebuntur, tum, si iactum sit i signe, publicum , quodque eo in loco atque eo tempore contigit, ut latere eos non potuerit. 2'. Eos habuisse pronam reserendi occasionem ;quod colligitur ex eo quod factum hoc ad ejus quam scribunt historiae filum pertineat; quod ad eorum quae scriptor pertractat confirmationem conserre plurimum Potuisset; quod auctori sumrint illud adducendi motiva. Hi ducti rationibus fidem non habemus Philostrato, qui 2o post annis prodigia maxime stupenda ab Apollonio hyanseo
Patrata fuisse narrat, quorum nultu Coaevorum meminit, etsi ad idololatriae superstitionem, quam promovere conabantur, confirmandam plurimum contulissent.
5'. Nihil tamen ex coaevorum silentio concludi potest, si gravis illius ratio adserri possit; ut quod eius relatio populi, principis , aut alterius cuiusdam, apud quem gratia maxime valere intererat, offensionem vel aliud quoddam incommodum auctori facile accersisset. Sic haereticis rationem damus emcacissimam, cur de sacramentis aliisque
103쪽
nostrae religionis mysteriis trium primorum saeculorum Patres non tam multa, tamque minutatim ac accurate scriptis consignaverint disciplinam nempe arcani, quam inter primos Christi
nos viguisse ex Origine Tertulliano, aliisque iblorum temporum scriptoribus intelligimus. 4'. andem argumentum hoc locum non hahet, cum alliis quidem coaevis tacentibus, alii rem enarrant tum siquidem locum habet recepta apud criticos regula: Qui agiquia tacet tapropterea non negat. Idque licet coaevi caeter iis in locis sileant, ubi deDuissent factum illud enarrare, aut certo ejus commemorandi occasionem
habuissent; potius enim aestimandum est, hos aut factum illud ignorasse, aut ex incuria omisisse, aut aliter contra historiae regulas peccasse, quam narrantes mendacii incusare. 259. Dum datur testimoniorum conflictus, juslibet testis auctoritas expendatur juxta ea quae tum hic, tum capite 5 dicta sunt.
26o. SCHOLION. Cum auctoribus librorum Evangelicorum aut veridicendi Voluntatem, aut sacrurum, quae narrantur, notitiam defuisse prudenter suspicari non liceat, hi libri, spectata etiam sola ratione naturali, fidem, quae in rebus humanis dari potest, maximam merentur, atque rationem exuisse censendi sunt, qui, nescio quo malo genio aut Scepticismo acti, fidem quam Livio Curtio aliisque longe inferioris notae scriptoribus liberalissime tribuunt, iisdem pertinaciter denegant.
De methodo in nianda et communica in Meruatis. 261. Per meth dum intelligitur modus Ordi natus veritatis tum inveniendae, tum aliis ore vel scripti communicandae.
104쪽
s Tractatus usu cum autocinii ope veritatem detegimus ,
in probare dieimur. Propositione vero ex qui-hvs ratiocimi antecedens eonfiat, prohationis prineipia dicuntur. Hae si ad unam omnes certae fuerint ac evidentes, demoωμαιω conficitur alias
26o Demonstrationis principia sunt definitio Nin axiomata, Postulata ac Xperientiae certae, et propositlimes iam demonstratae. COROLLAR1UM II. u64. Demonstratio legitima reddit rem demonstrandam evidenter veram eum enim conclusio contineatur in praemissis, nequit illa non esse evidenter vera, si hae tales sint. Si ergo quidpiam quod a quibusdam demonstratum dicitur, salsum aubinde esse ostendatur, ea demonstratio illegitima est et ad Paralogismum releganda. I65 ScnoLios. Dupliei potissimum ex capite demons tratio illegitima evadit vel enim vitium formae in
argumentando committitur, quod quidem rarius contingit vel quod longe frequentius, Propositioni dubiae aut plane salsae inter principia lacus datur. Nunquam igitur utamur principiis dubiis re salsis , nisi quando
congrediendum est cum determinato adversario qui ea in certis habet, et causa e Parte nostra est iusta tum ero ad hominem argumentari diuimur. Sic pristini
Christiani ex librismercurii Trismegisti et Sibyllarum oraculis idololatriam impugnarunt, quia ad ea velut genuina aut prope divina ipsi Gentiles Provocabant. 266. Demonstratio a Driori dicitur, dum prin-eipia ex quibus ea petitur, vel actu vel saltem cogitatione nostra rem demonstrandam praecedunt; ut dum ex simplicitate animae humauiae ejus incorruptibilitas aemonstratur.
105쪽
A posώeriori vero, cum principia rem demonstrandam consequuntur qualis est demonstratio existentiae Dei ex rebus creatis. COROLLARIUM.a67. Causa ante effectum essentiatra ante attrihuta, haec ante reliqua quae rei insunt, concipiuntur ergo omnis demonstratio ex his primcipii a priori vocatur demonstrationem autem a posteriori habebis, si ab effectu ad causam, vel ab attributis ad essentialia argumenteris, et generatim quoties per experientiam aliquid demonstras; nam experientia nonnisi de flectibus datur. 268. Demonstratio dicitur directa heu siensiam, dum ex ipsa idea subjecti vincitur praedicatum ei convenire vel repugnare ut si sic argumenteris Ens necessarium est aeternum; sed Deus
est ens necessarium : ergo Deus est aeternus.
a69. Demonstrationem directam conditurus primo omium ideam distinctam, et quidem complete distinctam tam subjecti quam praedicauir positionis demonstrandae animo informet, eamque per legitimam definitionem exprimat. Tum inde eliciat axiomata aut principia alioquin recepta et ad praesentem materiam accommodata , uti et propositiones, si quibusdam opus est, jam alias d monstratas inquirat. Tandem haec omnia in syllogismum ordinet. Ita si demonstranda sit haec propositio : An ima hia'urn ea incorruptibilis, sic Progredieris Quod cogitat est en simplex propositiora monstranda suo laces, sed anima humana cogitat definitio animae humanae 3 ergo anima humana
106쪽
98 In fagus est en simplex. En simplex non habet partes definitio entis simplicis λ; sed anima humana estens simplex conclusio praecedens' ergo anima humana non habet partes. Quod non habet pamtes, non potest in artes dividi s axioma, sed
anima humana non nabet partes i conclusio praecedens): ergo anima humana non potest in partes
dividi. Quod non potest in partes dividi, est i corruptibile definitio incorruptibilitatis sed
anima human non potest dividi in partes co elusio praecedenso ergo anima humana est inco ruptibilis Igo Demonstratio indirecta seu deductio ab absurdo fit, dum contradictoria propositionis demonstrandae interim ut vera assumitur, atque ex ea legitime argumentando conclusio manifeste absurda deducitur. 271 Demonstratio indirecta invicte probat vexitatem propositionis demonstrandae cum enimeonclusio adis et absurda legitime deducatur ex contradictoria prop itionis demonstrandae, ne Meest ut illa salsa sit; et proinde vera propositio
demonstranda. 272. SCHOLION. In eo tamen demonstratio haec a praestantia demonstrationis direetae deficit, quod non ostendat quare et quomodo res demonstranda era sit; sed solummodo salsam non esse irrefragabiliter evincit, atque adversarium in tales angustias conjicit, ut aut evidenter absurda admittere , aut Veritatem pertinaciter negatam fateri cogatur. Hinc ejusmodi demonstratione non facile utimur, ubi directa in promptu est, aut illam eum haceonsociamus ut majus veritati robur accedat.
275.Princistium in demonstrandopeudur, quando loco principi adducitur id ipsum quod in quaestione est, vel aeque dubium ac controversum ut
107쪽
a contra atheum probare volens mundum non esse ab aeterno, sic argumenter Deus creavit mundum in tempore pergo mundus non est ab aeterno.
2 4. Huic amnis est circulus istas , qui committitur, dum una propositio per alteram demo atratur, ita ut una agat principium alterius et vicissim ut si ex spiritualitate animae humanae ejus immortalitatem, et deinde ex ejus immorta-Γ:tate spiritualitatem demonstres.
275. SCHOLION. Cave tamen ne cum irculo vitioso contunda regressum demo emtisum, qui tunc habetur, cum propositio jam aliunde demonstrata confirmatur Per illam respectu cujus ea principium egit. Sic de monstrata per Sensum naturae communem Dei existentia, ex Summa ejus bonitate et veriloquio, inlassibilitatem SenSus naturae communis jam aliunde demonstratam bene confirmas. Ut vero vitia in demonstrando lacilius evites, serva sequentes
Status quaestionis quam accuratissime deterinianetur hi autem obtinetur: I. Accorata vocabulorum definitione. . . Divisione quaestionis propositae in suas partes, si quas habeat. I. Resecando ea quae aut certo vera, aut certo salsa, aut huc non pertinentia, aut prorsus in ulla esse conspiciuntur. 6. His praestitis, quaestionem Propositam simplicissimis, quantum fieri potest, terminis exprimendo.
108쪽
Io Tractatuas. Tandem subordinando , si plures remaneant, ruaestionis partes, ita ut illae Praecedant, quarum emonstratio aliis evincendis inservit, singulaeque
seorsim ac suo loco pertractentur. 1 SECUNDA.
Constituto quaestionis statu, attente expendendum quid fortasse in ipsa re jam notum sit, atque ab eo inchoandums tam arcta enim est veritatum inter se connexio, ut ex una licet prima fronte levissima videatur, qua Iures tamen gravioris momenti profluant.1M TULTIA. In toto demonstrationis decursu eadem conservetur evidentia tunc enim solum propositio de monstranda evidentiam consequitur , quae tamen
sinis est demonstrationis. Hinc ita brevitati stude
ut tamen obscuritatem, ordinarium brevitatis c
mitem, evites dein strio utaris plano et simplici; nimius enim ornatus imaginationem auditorum serit, attentionemque a rebus ipsis avertit.
x QUARTA. Demonstratio tentanda non est, ubi successus prudenter sperari non potest secus enim leuine operam perdes. Quare insignis temeritatis reum se iacit, qui in mysteriis a Deo revelatis evidentiam et demonstrationem quaerit, cum limitatas humani intellectus vires excedant, et in qu/bus, ut sapienter monet D. Augustinus, tota ratio facti est omnipotentia facientis Certissime itaque tene dum Deum essicere plus p se quam nos limitato nostro intellectu assequi.
109쪽
de Logica lox 216. Probatio duplici modo ordinari potest; scilicet, vel propositi cujus veritas quaeritur tamdiu an sua principia resolvitur , donec laudem ad prima principia perveniatur , ex quibus data propositio profluit vel principia primo loco Ponuntur . a que ex his consequens aliud atque aliud deduc tur, donec extremo loco ad propositionem illam erueniatur, cujus veritas ostendenda est. Hinouplex nascitur methodus prima naistic seri resolutionis, altera εροι sic seu compositionis. 277. Sunt in utraque methodo praesertim in synthetica, voces nonnullae usitatae quarum significationem hic paucis damus. Propositio quae dumtaxat nexum inter subjectum et praedicatum indicat, vecti, ιις audit; ut haec : Dum contradictoriae non Possunt esse simia saerin. Quae vero aliquid faciendum proponit, ractica uicitum ut haec: A puncto in aes aliud lineam et eam ducere. eculativa , si demonstratione non egeat , axioma; ad theorema audit. Practica, si rei faciendae modus eJidens sit,poffulatum vocatur, ut propositi mox citata alias problema hocque ex tribus partibus constat prima aliquid iaciendum proponit; altera modum suppeditat, an id fieri debet; tertia hoe modo rem petitam obtineri demonstrat Lemma est propositio, quae ex alia scientia quasi mutuo accipitur, ut illius ope propositio nunc oce re demonstretur. Omliarium dicitur, quod Qx-pra cedenti ita profluit, ut ulteriori pronatione non egeat. Sch tio est, in quo vel obsCuriora quae dam explicantur , vel dubia atque objectiones su vuntur, vel usus doctrinae raraeritis exponitur , vel alia tandem ad rem pectantia adseruntur.
278. SCHOLION. Cum veritatem nondum notam inquirimus, utimur methodo analyica tunc enim investi-
Eanda sunt principia evidentia ex quibus propositio data legitime profluit eum vero veritatem jam a nobis i
110쪽
veniam cum aliis communicamus, sive cum alios doce
mus, synthetica sere in usu est, repterea quod prin-eipia universalia et per se evidentia nuη negotio quovis intellectu perspiciantur inuare dum ab his inchoamus, et sensim ad Veritates magis compositas de cendimus , id obtinemus ut discentem a facilioribus successive ad dissiciliora et magis composita quasi per gradus ducamus, emcimusque ut ea iacilitate ac Mariatate qua principiorum Veritatem perspexit, illam quoque veritatem, de qua agitur , intime pervideat. Sec facile patet, descensum hunc debere esse lentissimum, ut nismirum ex principi non inseratur nisi id , quod primo loco et immediate ex eo profluit.
De interpretatione et lectione Ilibrorum. 27s Ars inserpretandi, quae et hermeneutica,
dicitur, est ars determinand sensum quem au
toris verba vel oro vel scripto prolata continent. DRO ARIUM.28o. Qui ergo alterius verba interpretari Dgreditur, is mentem auctoris perfectissime assequid et et proinde easdem, quas auctor, vocabulis ideas conjungere. 181. Nullus unquam Sensus verbis auctoris est tribuendus, nisi qui clare probari possit cum enim a posse ad esse non valeat illatio, ut Logici loquuntur , ex eo quod verba possint habere de terminatum aliquem sensum, inferri nequit eum Teipsa talem esse in casu occurrente igitur quis ex omnibus possibilibus nunc sit determinatus ocabulorum sensus positiva ratione stabiliri debet.
Indicia ex quibus ici essicitur, princiPis inum preis si vocantur.