Tractatus de logica in scholis philosophiae Lovanii dictatus

41쪽

2'. MI ωα , quae praedicatum ab omnibus

aliis a subiecto distinetis , vel de eodem subjecto Gmnia alia ejusdem rationis cum praedicato re movent ut Solus Deus est diligendus propteras; cuius sensus est Deu es indigendus propter .ae , e nialia agi res est propter se diligenda. Item : Ioannes G tant i Iurisperitus cujus sensus est et Ioannes ει urisperitus , et nullius alterius scientiae v. g. Theologiae, etc.. eu Pin

S', Excepti oneri quarum subjecto et praedicato adiecta est particula meter ut Omnes Philosophorum sectae, praeter platonicam, d e runt Deum esse corporeum p cujus sensus est Secta platonica non dixit Deum esse corPOreum, et omnes alio Meroe illud dixerunti Item : -- seu habet omnes Virtutes praeter temperantiamserius sensus est Petrus non habet sempera tiam, et omne reliquas Mireules habet 'Saepe tamen particula praeter non facit sensum exceptivum, quod tunc ex adiunctis discernen dum est ut Proeter ebrietatem mulsa alta Ocent anitati cujus sensus est Ebriefa noeeemnitati , et multii ver alta nocent sanitati. 4 V co arati ου, quae asserunt formam im portatam per terminum positivum , competere utrique eorum, inter quae sit comparatio, sed uni magis vel minus vel aequo ac alteri ut Virtus est melisaior auro cuius sensus est: Viri isse pretissa et aurum eae Pretiosum, edtinuo men pretiosior.

Attamen saepe eiusmodi propositiones comparativae sunt impropriae ut dum dicitum Meliora sunt timem amici, quam fmti lenta acuus inimieti Item Melius est habuare crum dracone, quam cum mulier litigiosa.

42쪽

3. Tractas 5'. Reduplicatisin, quae continent particulam

tua, quatenu3 et ut Homo, qua ration is , an mentatu' Cujus sensus est Homo es rationalis et argumentatur , et tis iam es culti me arxumentatur. Quandoque tamen illae particulae alium sensum faciunt ut Iustus, qua I tua, peccat DMiser quae hunc in modum e ponenda est Potest aliquis justus erae, et tamen riter peccare. 6'. Modales, in quibus enuntiatur modus quo praedi catum convenit vel repugnat subjecis ut: Circulus eat necessari νυfundus , cujus sensua est Circulus est rotundus, et necessarium hoc est. odi autem illi sunt potissimum quatuor , scilicet nece e contingen3 posatibae et Noa-

.ibile.

De enuntiation promissatibus. 95. Proprietates enuntiationum Ue enumera dae, sunt qualisias, quantitas , relatis , senis et fessitam de quibus ordine. 96. Qualitas propositionis est eiusdem assimatio vel negatio est autem omnis propositio, uti et iudicium, vel affirmativa vel negativari prout scilicet ea judicium assirmans vel negans exprimit; ut Anima humana est spiritua. Anima hiam

97. In iudicio negativo assimatur repugnantia inter praedicatum et subjectum, sive, quod idem

est, negatur convenientia inter praedicatum et subjectum. Cum igitur copula denotet assensum convenientiae praestitum , non potest assensu repugnantis praestitus aliter indicari quam negando

43쪽

de Omea. 55 copulani. Unde ad hoc, ut propositio judicium

negativum exprimat, seu ut ipsa negativa sit, requiritur ut particula negans aperte vel implicithad copulam referatur ut in sequentibus : Anima mana non ει OrFus. Nullus homo caret

98. Ergo propositio, in qua particula negativa non ad copulam, sed ad alterutrum terminum resertur, est assirmativa, quantumvis hegativa appareat ut si dicam : Non accesisse δε- arimentiam ome lucr a bnendum est. 99. Negatio quae assicit copulam dicitur ne-- sila vero quae alterutrum terminum assicit, an Mans vocatur Quod si dubium oriatur an Iarticula illa sit negans an infinitans, attende um est ad circumstantias in quibus propositio prolata es Quod si circumstantiae nihil determ

nent, standum est pro negatione negante, cum haec sit magis Avia. 1Oo. In propositione aermativa asseritur quod tota eoinprehensio praedicati contineatur sub comprehensione subjecti, atque adeo quod compre nensi subiecti major sit vel saltem aequalis comprehensioni praedicati. Posteriori casu extensio subjecti aequalis est extensioni praedicati, et talis propositio speciatim identica dicitur quales inter alias sunt omnes, in quibus definitio assirmatur de definito In aliis extensio subjecti minor asseritur extensione praedicati, seu partem ejus facere, adeoque praedicatum sumitur particulariter; ut cum dicis : Homo eae animal sensus est: Homo es aliquod animal. Io 1. In propositione negativa negatur quod comprehensio praedicati contineatur sub Compre-

44쪽

hensione is erit, adeoque asseritur quod exteri sio, quam subjectum in illa propositione habet, non contineatur sub extensione Praedicati, seu quod nullam ejus partem faciat igitur praedica tum in ea sumitur universaliter. Si cum alis: Ubivisa non eat Artua sensum facis VolupMamari omη in σει, ri .roa SCROLION Ut eomprehensio praedicati non contineatur sub comprehensione subjecti, receSSe non est, ut nulla omnin praedicati nota in ubjeet contine tur, sed suffiei si una praedicati non a comprehentione subjecti exeludatuv.

1OS. Quan propositionis aquantitate in ecti pendet et prout illud ratione quantitatis vel est universale vel particulare vel singulare, ita quoque propositio, ratione suae quantitatia, in hanc implicem classem distribuitur. 1ο4. Unioersalis propositio est ea, in qua su tectum quod de se ideam universalem enotat,

secundum totam suam extensionem sumitur ita

ut praedicatum singuli individuis sub subiectu

eontensis , etiam seorsim sumptis, conveniat vel repugnet , id quod 'notant particulae omnis , Mi a. etc. subjecto praefixae quae propterea moueuniseriniameia audiunt; ut Omnis Areua eua - νω a. Nulliam iliam ea honestum.

IOI. CuoLION. Rujusmodi propositiones dicunturm ut uni Maia , ut distinguantur ab iis, inmu-hus Praedicatum non singulis omnin subjedii individuis convenit, et quae ide incompses uni rauis diuuntur, quales sunt rI. In quibus praedi tum tantim de singulis subieetis eiebus affirmatur , ut si dicas : -- --αι-is in circa Noe. In his subieetum distribui dicitur mea risu singulorum innium. a. Mora earini reati s quando enuntians. πο-

titionem cineroquin universalem , non ita triete vult

45쪽

intelligi ut praedieatum singulis simplieiter a lecti iu-

dividuis attribuatur, quin unum vel alterum inde exeipi possit. Sic dum dicimus : Omnes Immines au --rummodo commoda quaerunt; non volumus significare nullum prorsus hominem ab hoc vitio esse immunem, sed tantum de plerisque id dici posse. Porro ex circumstantiis determinandum est an Propositio, quae uni e saliter enuntiatur, complete an moraliter sit accipienda. 3. Ineomplete universalis est quoque propositio, inrua subjectum accipitur quidem pro omnibus indivitas subjecti, sed cum tacita alterius exceptione, quae Per propositionem vel per circumstantias innuitur ut a daeas : Omnis homo daacendis a Adamo piae qua tacue. excipitur ipse Adamus , qui non racendit a seipso. In simillhus propositionibus subjeetum dicuuidi tribui Ommocis.

1 QPrarticularis propositio ea est, in qua Su lectum quod de se ideam universalem exprimit,seeundum partem tantum suae extensionis aram itur,

ita ut Praedicatum non omnibus , sed aliquibus tantum subjecti individuis, seorsim sumptis, o veniat vel repugnet id quod denotant particulae aliquis, quiciam, nonnullus, etc. subjecto P sxae quae hac M. causa noem particularitatis a Pellantum ut Anqui homines sunt docti. 1o7. M. ropositione particulari, vel l la indisi dua subieeti, quibus praHicatum:--emire disi, tur in se determinata sunt vel non in riori casu, propositio est inser--M; ub haec. - tii philosophi negarunt sensationem in brutis. In Posteriori vero, propositu indeω-λαι est et in ut haec: Aliquia calamia su necessariusi GL scribendum. x . . Singularia propositio ea eat, cum sub-i ectum est terminus singularis ut malo Mutinae iam Socratis. Item: Hic homo Medoctua. Ios. Particulae illae omnia, minus, etc. ad qui , quiuam , etc. hic ille, etc. definiunt pro-

46쪽

38 Tractasias positionis quantitatem; unde propositio cuius εὐ- lecto aliqua ex his particulis praeuxa est, de ita; cujus vero subjectum, quod de se est terminns communis, tali nota assectum non est, inaesin appellatur ut inomine sun eruditi 'irius ea appetenda quae ad universalem reducitur, nisi iactum aliquod exprimat, quo casu ad par

ticularem est reducenda. Ho. SCHOLION. Quandoque Particula omnis importat totam omnium summam sive collectionem accipi debere; ut omnes Apoasoli sunt duodecim. Omne canonici conatituunt vitulum; quarum sensu est omnes Apostoli simu sumpti sunt duodecim Coructio om-mum canonicorum constituit capitulum. Verum tum subjectum non distribuitur, sed tantum accipitur co iactise, seu Uul im, ut aiunt neque in illo casu Particula omnia propositionis universalitatem definit

111. Duae propositiones inter se collatae quandoque tales cleprehenduntur, ut una sub altera contineatur, vel una alteri opwnatur. Haec dua rum propositionum habitudo earum relationem constituit. 112. Propositiones, quarum una sub altera continetur, subauerno dicuntur; ut hae meus esten perfectissimum Deia est OmniPotens. ainter illas quae alteram continet, ut prior, suba

semana quae vero sub altera continetur, ut posterior, MDauernas Vocatur. COROLLARIUM.115. Duae propositiones ejusdem qualitatis,a hentes idem subjectum et praedicatum , quarum

una est complete universalis, altera particularia vel singularis, sunt subalternae et quidem uni versalis inter eas est subalternans, particularis vero

vel singularis, subalternatas ut hae: Omnis homo

47쪽

es intisne meditus. Aliquis hamo est ratione praeditiι1. Item hae ulcum ovium ea hones

. M M. Hoc Asium non est honestum. - έ. Licet duae propositiones constantes eodem subjecto et praedicato sola quantitate disserant, non propterea subalternis sunt annumerandae; fieri enim potest ut nulla earum alteram contineat; quales sunt hae Aliqui latrones spolia runt Petrum. Hic latro spoliaMi Petrum. H5. Propositiones mssitas dicuntur, quarum asserta simul existere nequeunt Oppositae, quarum asserta possunt simul non consistere , vocantur constrariam; quarum vero asserta nequeunt simul non consistere, contradiatoriae dicuntur. coROLLARIUM T. 116 Igitur duae propositiones singulares, con- Stantes eodem subjecto et praedicato, qualitate disserentes sunt contradictoriae; ut sequentes: Pestinea doctus Petrus non est doctus. COROLLARIUM II. 117 Pariter contradictoriae sunt duae propositiones constantes eodem subjecto et praedicato, qualitate disserentes, quarum una est complete universalis, et altera particularis, modo haec in singulari numero enuntietur alias contrariae s rent. Contradictoriae sunt secruentes: Omnis homo est ratione praeditus. Aligura homo non ει lione pria dis . Contrariae vero sunt hae : Homo

ea ratione messitus. Aliqui homines non suntristione praediti.

48쪽

- Tractatus ROLLARIUM III. 118. Duae propositiones universales, Constantea eodem subjecto et praedicato et qualitate dissere tes, sunt contrariae ut hae : Omnia homo in tionalis. Nullus homo ea rationalis. COROLLARIUM IV. 19. Pariter contrariae sunt duae propositiones constantes eodem subjecto et praedicato, qualitate disserentes, quarum una est complete universalis et altera singularis ut hae : Omnia virtus eat wμιenda Noe Mintus non est ametenda. 12ο. Duae propositiones particulares, constanteSeodem subjecto et praedicato et qualitate differentes, a Logicis subcontrarim vocantur, o aliquam speciem oppositionis, quam prae se ferunt stricto tamen loquendo oppositae non sunt, cum earum asserta simul esse possinis ut in sequentilibus

Ia I. MaoLIo . Ex dictis palam fit, propositiones quae disserunt sola qualitate, et quae eodem subjecto et Taedicato constant, posse esse contrarias, contradictorias et subcontrarias. Ea vero quae habentes idem subjesuinat praeiae tu , disserunt qualitate et quantitate esse contradic- toris , si earum una id asserat ansum, quod requiritur et sussicit ut integrum alterius assertum non subsistat. Eas ero, quarum una prua asserit, quam requiritur et sussicit ut integrum alterius assertum non . Sisint, isse contrari . Tandem eas, quarum una minus.asserit quam Muia ritur et sussicit ut alterius assertum integriim non M sistat, nec esse contrarias nec contradictorias.

49쪽

Icta Veritas, quatenus ad Lo eam spectat, est convenientia cogi tionis nostrae cum suo objecto; salutas vero est disconvenientia cogitationis nostrae cum suo objecto. coROLLARIUM I. 12S. Falsitas igitur contradictorie opponitur u ritati, ainue in ejus negatione consistit. ROLLARIUM II. 124. Idea vera est, quando notas quas in obiecto uo repraesentat, revera in objecto isto continentur. ROLLARLUM III 125. Iudicium verum est, quando praedicatum de subjecto amrmatur et negatur uo modo Myipsi revera convenit vel repugnat.

I in ScuoLION. Decideis agentes nihil de earum veriatate diximus, eo quod opere pretium non ore ea ibi seorsim tradere quae hic melius conjunguntur. e magi. quod idea complexa, de cujus veritate permultum i

quiritur a iudiei assirmante, et ab ejus veritate haud multum differat.1u . Iudicium dicitur nece aris erum seu, ut aiunt, Mensari in misteria necessaria, dum citaverum est, ut simi liciter ac nullo in casu silaum esse possiis ut Circulus est rotundua. Contranae arario falaum seu im saribus dicitur, oui

50쪽

έα Tractatus veritas pro omni casu repugnat ut Circuitus eat quadratus. Dum autem veritas judicio sic competit, ut tamen pro aliquo casu sine contradictione falsum esse possit, aut vice versa, illud dicitur Mereari in materia contingente, seu contingenter Merum ut mundia existi vel contingenterfatium ut Tellus ea major sole.

Leges de dijudicanda propositionum -- positarum Veritate aut falsitate.

LEX PRIMA.128. Ad veritatem propositionis requiritur ut totum ejus assertum subsistat prout asseritum quod si vel unum ejus assertum non subsistat prout Maeritur, salsa erit. Hinc 1. Ad veritatem propositionis in materia contingente requiritur non tantum convenientia prindicati cum subjecto, quae asseritur, sed insuper existentia subjecti pro tempore per verbum importatos qui enim dicit Petrus est doctus, non tantum censetur assismare doctrinam Petro convenire, sed eam Petro hic et nunc convenire, et proinde Petrum hic et nunc existentiam habere. Propositiones vero in materia necessaria aut impossibili ad sui veritatem non refluirunt neque supponunt existentiam subjecti. Sic qui profert hanc propositionem timidus eat rotundua, non dicit existere circulum, sed solummodo rotunditatem unam esse ex notis quae notionem Seu sentiam circuli constituunt, sive circulus existat, sive non.