Tractatus de logica in scholis philosophiae Lovanii dictatus

61쪽

de Lorica R

Omnis virtus est honestas Sed pietas est virtus Ergo aliqua virtus est honesta.

LEX TERTIA.

Latius hos quam praemisso conclu3is non uis. Id est, terminus extremu non Sumatur uni versaliter in conclusione, quando in praemissis acceptus est particulariter neque complete un versaliter in conclusione , quando in praemissis acceptus est incomplete universaliter alias enim plus diceretur in conclusione quam in praemissis, quod fieri nunquam potest, cum conclusio contineri

debeat in praemissis. Sic vitiosus est sequens: Omnis homo est animal; Atqui nullum brutum est homo Ergo nussum brutum est animal. Item hic omnis homo est animal Atqui omne animal est sensitivum

Ergo omne sensitivum est homo. x QUARTA.

Aut semel aut iterum medius generaliter esto. Id est, terminus medius Mitem in una praemissarum accipiatur universaliter, et quidem complete; quia alias praemissae possent intelligi de diverso significato medii, et sic nihil posset concludi circa extremos. Hoc vitio laborat sequens

62쪽

5 Tractatua omnis homo est animal; Atqui omne brutum est animal Ergo omne brutum est homo. Item hic omne animal sui in arca Noe; Atqui tuus canis est animal Ergo tuus canis fuit in arca Nos.

Non tamen Semper necesse est, ut terminus

medius distribuatur pro singulis generum, sed suffcit, si distribuatur pro generibus singulorum, modo in altera praemissa in eadem significatione usurpetur. Sic valet sequens omne animal terrestre sui in arca Noe; Atqui equus est animal terrestre Ergo equus sui in arca Noe. Excipitur pariter ab hac regula terminus medius, si sit singularis; cum enim unicum individuum signiscet, abest omne fericulum ne praemissa de diverso significato meati intelligantur. Sic valet

sequens

Uato fuit discipulus Socratis; Atqui Plato fundavit sectam academicam: Ergo aliquis discipulus socratis fundavit sectam

academicam. LEX QUINTA.

Ambas afrmantes nequeunt renarare ne ratem. Id est, dum ambo praemissae sunt assirmativae, etiam conclusio assii maliva sit oportet; etenim in

63쪽

praemissis ammativis asseritur quod duo termini exiremi conveniant cum medio, ex quo nihil aliud sequitur, quam quod termini extremi inter se

conveniant. x S TA. Vimque si praemissa neget, nihil inde equetur. Quia praemissae negativae asserunt extremo non convenire cum medio jam autem ex eo quod ali xa duo non conveniant eidem tertio, non sequituria duo inter se convenire, vel inter se non convenire. M SEPTIMA.

Si parti similis conclusio debiliori.

Id est, si alterutra praemissa sit negativa, Vel si alterutra sit particularis, primo casu concluSio debet esse negativa, et secundo casu debet esse particularis. Probatur primum si enim una sit negativa et altera affirmativa, in antecedente asseritur unum extremorum non convenire cum medio, et alterum extremorum cum medio convenire; ex quo nia hil aliud sequitur quam extremo inter Se non

convenire.

Probatur secundum : vel enim conclusio seret universalis affirmativa, et tunc juxta priorem partem hujus legis utraque praemissa deberet esse assimna tivaci adeoque unus tantum terminus distribu retur una enim praemissa est particularis amrmativa, in qua nullus terminus distribuitur. Atqui nepeccetur contra latius hos ex parte minoris, et ne contra aut emel aiat iterum, debent in pra missis duo termini distribui, et proinde peccar

64쪽

universalis negativa , adeoque in conclusione duo tarmisi distribuerentur igitur ne peccetur contra Ialius hos , deberent etiam ambo extremi in aut cedente distribui et ne coutra aut semel aueuerum, debet etiam medius in antecedente distribui; ainui in antecedente ad summum possunt diatri hui duo termini; quia una praemissarum debetem ammativa juxta legem utraque i, et una Ponitur esse particularis; ergo iterum peccabitur eontra alterutram ex his xegulis, vel talius insu in avi semel aut uerum.

sequitur gemini ex particularibus

Nam si utraque praemissa foret particularis , tum vel utraque esset amrmativa, et medium nullibi distribueretur; et proinde peccaretur contra ue me Vel utraque sore negativa , et esset cootraregulam utraq- i. Vel tandem una foret inrmativa, altera negativa; et tum juxta si parti conclusio debere esse negativa Padeoque ne Pe eetur contra Metus hos ex parte majori extremi,

hic in praemissis debet distribui; et ne contra μι-mel medius in praemissis debet distribui; atqui in talibus praemissis unus tantum terminus distri-huitur ergo iterum peccabitur contra unam e dictis regulis.

De syllogismo O Osito. 16o Syllogismus compositus est, cujus major prae missa est propositio composita Praecipuae ejus species 'unt, copulatisus disjunctis , et concisitionalis.

65쪽

161 Syllogismus copulativus est, cujus maior Praemissa est propositio copulativa, et quidem negativa, cujus una saltem pars amrmatur in minori, ut pars restans negetur in conclusione. Sequitur hanc legem Amrmato uno vel pluribus membris in minori, si unum supersit, hoc simpliciter si plura , ea copulative negantur in conclusione. Nam copulativa negativa sserit aliquod sui membrum esse falsum Tales sunt sequentes: Nemo potest servire Deo et mammonae; Atqui avarus servit mammonae Ergo avarus non potest servire Deo. Item: Falsum est Ioannem esse doctum, divitem et umilem , Atqui Ioannes est dives: Ergo falsum est Ioannem esse doctum et humilem. 162 Syllogismus disiunctivus ille est, cuius major praemissa est propositio disjunctiva assii maliva, cujus una saltem par negatur in minori, ut reStans affirmetur in conclusione Sequitur hanc legem: Negato uno ci pluribus membris in minori si unum supersit hoc. simpliciter si plura, ea disjunctive amrmantur in conclusione. Nam disiunctiva amrmativa asserit aliquod saltem sui membrum esse verum I ales sunt sequente zVel anima humana perit cum oppore, vel post mortem corporis manet superstes; Atqui non perit cum corpore Ergo post mortem corporiis manet superstes. Item Vel hiema est, vel ver vel aestas vel autum' nus;

66쪽

58 Traefatus

Atqui nec ver est, nec aeStas Ergo est autumnus vel hiems.

16S Syllogismus conditionalis seu hypothetious est ille, cuius major praemissa est conditionalis assirmativa. Ut cum ait Cicero Si oportet sapere , dare operam Philosophiae

convenit:

Atqui portet Sapere: Ergo dare operam Philosophiae convenit. Principium ejus directivum est: Affirmata conditione, affirmatur quoque ditionatum; et negato conditionato, negatur conditio. Cum enim in conditione contineatur ratio suffciens conditionati, posita conditione, ponitur conditionatum; et si ab opposito veritas conditionati non detur , neque ejus ratio in conditione dari poterit Exemplum primae speciei est syllogismus jam citatus secun e vero speciei est sequens: Si anima humana sit corpus , ea ex Partibus

constat; Atqui ex partibus non conStat Ergo non est corpus.164 Syllogismi conditionales saepe vitiosi sunt

ex eo, quod in minori praemissa amrmetur potestas ad partem conditionis , et in conclusione inseratur Potestas ad totum conditionatum re ita non valet sequens: Si Ioannes sedens staret, faceret chimaeram λAtqui Ioannes sedens potest tarq; Ergo Ioannes potest facere chimaeram.

67쪽

De reliquis argumentationum insciaebus.165 Entismem est syllogismus, cuius una priemissa in mente reticetur , propterea quod per

se a quovis intelligi ac suppleri possitque dum

dico Anima humana est en simplex; Ergo anima humana est corruptibilis. Peior propbsitio antecedens paltera conaeque

audit. 166. Praemissa in enthymemate subintellecta a cile suppletur si reflectatur minorem extremum semper esse subjectum, majorem vero praedicatum conclusionis, et terminum medium Ilium in e lux

in conclusione ion ponitur. Quandoque tamen enthymema ad syllogismum simplicem reduc non potest, scilicet, dum conclusio et antecedens Hdem constant terminis, quies est hoc omnis homo est animal; Ergo aliquis homo est animal. Quo casu completur syllogismus supplendo maiorem conditionalem constantem eodem, quos thymema, antecedente et consequente. SI In casu completur syllogismus, si haec major supeleatur, scilicet Si omnis homo est animal, Huguin homo est animal. Eodem modo procedendum in aliis similibus casibuS. 167. Disherema nuncupatur syllogismus, cuius vel alterutri vel utrique praemissarum in sinum ratio adjungitur, quo adversarius uno velut impetu constringatur. Tale est sequens

Omne en simplex est incorruptibile non enim habet partes in quas resolv POMIt

68쪽

O, Traclarus Sed anima humana ens simplex est; nam impossibile est ut en compositum cogitet Ergo anima humana est incorruptibilis.

168. Diaemma est argumentatio, in qua ex singulis membris propositionis cujusdam completessis unctivae aliquid contra adversarium infertur. Id genus argumentationis urgentissimum est. Sic 'euto dilemmate utitur Tertullianus adversus Gaianum Imperatorem: Vel nocentes sunt Christiani, vel innocen tes:

Si nocentes, cur inquiri prohibes 7Si innocentes, cur delatis poenam irrogas 7

Leges legitimi dilemmatis.

LEX PRIMA.Disvunctis ιι com leta si enim membra omnia simul salsa esse possint, adversarius negando antecedens vim argumenti eluderet. LEX SECUNDA.Quod infertur ex suo membro legitime pro suat alias adversarius negando consequentiam elaberetur. TERTIA.

Anytimentum non si reciprocum; quod tunc contingit, quando adversarius, eadem propositione

69쪽

de Logica. 61

disiunctiva utens, ex ejus membris aliquid contra argumentantem inferre potest. Sic ad probandum munus in republica non esse suscipiendum, male quis uteretur hoc dilemmate Vel bene vel male administrabis munus susceptum; Si bene, offendes homines ;Si male, offendes Deum. Etenim inverti potest hoc modos Vel bene vel male administrahis munus susceptum;

Si bene, placebis Deo; Si male placebis hominibus.

169. Sorites est argumentatio , cuius antecedenseonstat tribus vel pluribus propositionibus sic sibi connexi , ut praedicatum praecedentis semper fiat subjectum sequentis, donec subiectum primae eum Praedicato ultimae conjungatur vel ab eo separetur in conclusione. Talis est sequens:

Avarus multa desiderat; Qui multa desiderat, multis indiget; in multis indiget, miser est;

Ergo avarus miser St.

1 o. Naturam huius argumentationis inspicienti facit patet, plures Ullogismos truncatos in eae6ntineri: unde ori tessemper in syllogismos re solvi potest, et quidem in tot, quot sunt praemissam, dempta una Sic supracitatus in hos resolvitur:

Qui multa desiderat, multis indiget; Atqui avarus multa desiderat: Ergo avarus multis indiget. Qui multis indiget, miser est; Atqui avarus multis indiget:

Ergo avarus miser est.

In eiusmodi argumentatione saepe erratur Per hoc, quod aliqua antecedentis propositio dubia sit, aequivocaaut falsa. Sic non valet sequens:

70쪽

6s Tractas

Qui bene bibit, bene dormit;

Qui bene dormit, non cogitat malum; Qui non cogitat malum, non Peccat; Qui non peccat, salvabitur ;Ergo qui bene bibit, salvabitur. 171 Inductio est argumentatio, in qua, quod de singulis, sive generibus inserioribus, sive sp eiebus, sive individuis assirmatum vel negatum est, universim de toto genere aut specie concluditur put si dicas

l Aurum, latinum, argentum, Stannum , cprum, serrum, plumbum, igni injecta quefiunt ;Ergo omne metallum, igni injectum, liquefit. 172. Inductio est completa, si omnia indiu dua, vel species, vel genera inferiora enumere tur inco ista vero, si quoddam omittatur. 175. Inductio completa robur habet invictum; oum fieri omnino non possit, ut id quod de singulis individuis aut speciebus assirmari potest , integrae etiam specie aut generi quod ea subisse

tensione sua complectitur, non conveniat.1 4.minus frmiter concludit incompleta; gnam tamen, si rite adhibeatur , vim obtinet. Estque haec inductio, quae etjam frequentius amomentum ab analogia petitum vocatur m sicis praesertim in usu, servitque ad investigandas generales corporum proprietates et universales

naturae leges stabiliendas, quibus in casibus inductio completa frustra desideratur.