Tractatus de logica in scholis philosophiae Lovanii dictatus

51쪽

de Logica. 45

2. Ad veritatem propositionis conditionalis λfirmativae non requiritur ut illud quod in condiatione et conditionato ponitur verum sit, sed solummodo ni ea detur connexio inter conditionem et

conditionatum, ut hujus veritas a veritate illius pendeat. Sic vera est haec : Si anima humana est Comum, ea est corruptibilis Falsa vero haec Mianιma humana est incorruptabilis, ea est spiri

tus nam potest esse eos Simple materiale. 5. Ad veritatem disjunctivae assirmativae requi ritur ut una saltem disjunctionis pars vera sit; etenim id solum in ea asseritur. Sic vero est haec Melanima humana perit cum corpore, Meliose mortem comonis manet 'erstes ramen si di junctiva Proponatur ut continens divisionem totius in suas partes, ad ejus veritatem ulterius requiritur ut sit completa Sic vera non est sequens 'et anima humanaperie cum corPOre , et post momum corPoris est beata ; nam potest esse post mortem corporis perpetuo infelix. 4. Ad veritatem copulativae amrmativae requiritur ut omnes propositiones simplices, ex quibus componitur, sint verae hoc enim ejusmodi pro-Iositio asserit: si ver vel unum ejus membrumalsum sit, falsa erit propositio . hinc salsa est sequens Deus et Angeli sunt omniscit. 5'. Propositiones causales, discretivae, exclusivae, exceptivae , comparativae , reduylicatirae et modales reducuntur ad copulativas facile igitur dignosces quid ad earum veritatem requiratur. I 29. Licet verbum in propositionibus quihusdam occurrens tempus praesens aut futurum msignet, nonnunquam tamen earum veritas exigittit earum subjectum sumatur pro praeterito. Sic sequentium propositionum subjectum in praeterito sumendum est Caeci ident, claudi amb-lant, mortui, u unt, etc. quarum sensu int:

illi, qui fuerunt cinci, ident, etc.

52쪽

LEX SECUNDA.1So. Dum vera est subalternans, vera quoque est ejus subalternatas etenim juxta primam legem, dum vera est subalternans, totum eius assertum subsistit; sed assertum subalternatae continetur sub asserto subalternantis igitur tunc quoque asser tum subalternatae subsistit, et proinde subalternata

vera est.

131. Dum suDalternata salsa est, falsa quoque est ejus subalternans; etenim dum subalternata falsa est, ejus assertum , quod sub asserto subal ternantis continetur, non subsisti : proinde asse tum subalternantis integrum tunc quoque non subsistit, et ideo subalternans salsa est. 152. Po est tamem esse falsa subalternam quin eius inhalternata sit falsa pariter potest subal ternata esse vera quin vera sit ejus subalternanssfieri enim potest ut assertum subalternatae subsistat quin tamen subsistat integrum assertum subalte nantis sub qua a alternata continetur. ROLLARIUM.15S. Ergo alat illatio a veritate subalternantis ad veritatem subalternatae, et a falsitate subalie natae ad falsitatem subalternantia : non tamen a salsitate subaIternantis ad falsitatem subalternatae, neque a veritate a alternatae ad veritatem subabternantiS. LEX TERTIA.1M. Propositiones contradictoriae nec simul verse, nec simul falsae esse possunt ut enim P sent simul esse verae, deberent earum asserta Srmul posse subsisteres et ut possent simul esse sadaae,

53쪽

deberent earum asserta posse simul non subsistere: sed propositiones contradictoriae sunt, quarum a serta non possunt subsistere simul, nec simul non subsistere.

155. Igitur omni casu valet illatio a veritate unius contradictoriarum ad salsitatem alterius , et vicissim a falsitate unius ad veritatem alterius.156. Idem requiritur ad veritatem propositionis negativae quod ad salsitatem amrmativae, cujus est contradictoria. Estque haec tutissima et saepe unica via propositionum compositarum hegativarum veritatem dignoscendi. COROLLARIUM I.

15 . Copulativa assirmativa aequivalet disiun

tivae negativae ex contradictoriis partium. COROLLARIUM II.

168 Disiunctiva amrmativa aequivalet copia suae ex conisadictorii, partium.

icu SevoLiore Generatim propositioni contradicitur, si ejus initio particula non praesigatur: sic si huic: Ioannas est doctis et pias, praeponas particulam non, habebis hanc: non Ioannes est doctus e Pius, quae prioris est contradictoria nisi tamen accentus loque tis vel alia circumstantia insinuet particulam illam esse infinitantem. Est quidem verum aliquem latine loquentem non facile tali locutione uti, sed virtute idem iacit o mi priorem propositionem simpliciter negat, aut dicit non esse verum Ioannem esse pium et diatum. De caeter hae regula eueralitate sua, discentibus facilitatem parit.

54쪽

46 Tractatus

LEM QUARTA.14o. Propositiones contrariae non possunt simul esse verae si uim simul verae orent, deberent earum asserta simul subsistere, quod esse nequiti Possunt amen simul esse salsae, nam earum asserta possunt simul non subsis4ere. COROLLARIUM.141. Igitur recte concluditur a veritate unius contrariarum ad salsitatem alterius; non tamen vicissim a salsitate unius ad veritatem alterius. M QUINTA.142. Propositiones subcontrariae possunt esse simul vera possunt enim earum asserta simuIsubsistereri ut in hic Aliqui homines sunt docti, Aliqui homines non sunt docti. Non possunt tamen simul esse salsae clim enim una earum a serat praedicatum aliquibus subiecti individui co Venire, altera vero asserat idem praedicatum alia ruibus ejusdem subiecti individuis non convenire, eri omnino nequit ut unius asserto non subsi tente, non subsistat assertum alterius, quod tamen requiritur ut possent simul esse salsae. COROLLARIUM.145. Igitur rect semper concluditur a salsitate unius subcontrariarum ad veritatem alterius; sed non vicissim a veritate unius ad falsitatem alterius. SE IO

55쪽

d Lorica.

De Ratiociniis.

De Ratiocinio et ar mentatione in genere. 144. I LATIOCINAΜUR dum ex uno vel pluribus judiciis aliud inserimus est ergo ratiocinatio seu discuratis actus mentis, quo ex uno vel pluribus judiciis aliud insertur Azumentatio est omnis ea oratio, qua ratiocinium mente conceptum aliis significamus quidquid igitur de ratiocinio dicitur , pro argumentatione valet, et vicissim; illud porro iudicium quod insertur, vocatur comeque aut etiam concluat atque illud vel ea, ex quibus hoc infertur, anteceaena audit. 145. Si amrmativa sit conclusio, ratiocinium erit assirmativum si negativa, negativum.146. Consequens non alia ratione ex antece dente insertur, quam quod in eo iam contineatur, atque nou quidam consequens inter et antecedens habeatum nexus hic consequentia audit; estque requisitum adeo necessarium, ut hsque eo omnis ratiocinatio illegitima sit et nulla ; ideoque consequentiam ratiocinii formam, judicia vero, quae ratiocinium ingrediuntur , ejus materiam vocare placuit. Consequens formaliter, seu visormae, verum dicitur, dum consequentia su sistit, sive dum consequens in antecedente com

56쪽

tantum verum est, dum praecis in se spectatum ut aliquod judicium verum est, Sed tamen exantecedente non profluit. Sic materialiter tantum verum est consequens hujus ratiocinii Petrus eει animai ergo Petr- eat homo. 1έτ. Cum consequens legitimum in antecedente contineatur, cumque verum non eontineat nisi verum salsum autem continere possit verum et falsum, sponte fluunt sequentes canones, quorum tam in inquirenda veritate quam in ea communicanda usus est frequentissimus. CANON LEx vero antecedente non potest Iesitime sequi

Si consequens legitimum salsum sit, antecedens quoque salsum sit oportet.

NON III.

Ex salso legitime sequitur verum et salsum, seu ut aiunt, ex falso sequitur quodlibet.

COROLLARIUM 4. 148. Nunquam, concesso antecedente, negari potest consequens, quod ex eo legitime sequitur. COROLLARIUM IL14s. Siquis, concesso iam antecedet te, cons quens tamen non admittendum judicet, consequentiam negare debet.

57쪽

de Logica fis

igo. Ratiocinium ipsum undequaque persectum erit, si consequens legitimum sit, et omnia, quae ratiocinium ingrediuntur, iudicia vera fuerint, Seu ut Vocant, si ratiociritum formaliter et materialiter verum sit, hocque solum legitimum vocari meretur. 151. Plures sunt argumentationis species, scialicet syllogismus, enthymema, epicherema d lemma, sorites et inductio.

CAPUT SECUNDUM.

De syliogismo simplicia 152 SH ismus est argumentatio constans tribus propositionibus, ut Omne en simplex est incorruptibiles

Atqui anima humana est en simple :Ergo anima humana est incorruptibilis. Dicitur simplex , dum eius propositiones sunt simplices : O ositus vero, dum una ejus Pro Positio est composita. In hoc capite de simplici

tantum agemus.

155 Humanae mentis limitatione evenire solet, ut sola duarum dearum inter se comparatione earum habitudo minime eluceat : quod si tamen eae cum tertia quadam convenienter assumpta com Parentur, tunc ex eo quem ad illam respectum nabent, earum pariter habitudo non raro menti relucet. Hoc in syllogismo simplici praestatur; scilicet, singula excideis, de quarum convenientia vel disconvenientia quaeritur, semel in antecedente Cum tertia quadam comparatur, quod duabus antecedentis P positionibus peragitur tum in

58쪽

s 5 Tracta uaconclusione eaedem illae deae de se intuo assis

mantur vel negantur, prout eas inter se ex facta comparatione convenire Vel non convenire constiterit. Sic ut sciam an idea incorruptibilitatis con veniat ideae animae humanae, assumo tertiam ideamentis simplicis, et cum ea duas priores successive comparo. Deprehendo primum maximam esse

convenientiam inter ideam entis simplicis et ideam incorruptibilitatis deinde etiam eamdem convenientiam esse inter ideam entis simplicis et anima humanae. Visa igitur convenientia hujus deae cum eadem tertia, affirmo quoque eam inter ipsas dari, et judico Da=rima humana est incorruptibilis.

154. Igitur in syllogismo simplici nec plures nec

auctores quam tres termini intervenire possunt; uo scilicet, qui duas ideas de quarum convenientia vel disconvenientia quaeritur, denotant; et hi extremi vocantur: et tertius, qui ideam tertiam, quacum aliae comparantur, significat et hic usu

recepto messiua vocatur. COROLLARIUM IL155. In conclusione termino medio Iocus non est, sed ibi extremi inter se comparantur Pet ille quidem qui praedicatum in ea agit, major extremus alter vero qui in conclusione subjectum est, minor extremus audit. 156. Propositiones antecedentis etiam praemiamevocantur; atque illa, in qua terminus major extremus cum medio comparatur , major Proemissa dicitur illa vero, in qua minor extremus cum medio consertur, minori Emi a vocatur.

59쪽

157. Quando duas ideas cum tertia conserimus, tunc vel utraque cum media convenit, vel alte utra tantum , vel neutra Primo casu concluden dum est eas quoque inter se convenire; in secundo, concludendum est eas inter se non convenire; in tertio vero casu, nihil concludi potest. Haec ni tuntur propositionibus tam claris, ut nemo, qui terminos tantum intelligit, eas in dubium vocare possit, suntque sequente ἰPRIMA. Si duo conveniant eidem tertio, ea quoque interae Conveniunt. sECUNDA.Si ex duobus unum conveniat cum tertio et alterum non ea inter se nou conveniunt. TERTIA. Si ex duobus neutris conveniat cum tertio, possunt ea convenire inter se vel non. IM SCHOLION Utimur vocabulo conoeniunt in sensulatissimo, ita ut intelligatur qualiscumque convenientis Species Sensus proinde est quocumque modo duo ei dem tertio conveniunt, sive sint eadem ratione qualitatIS, sive ratione quantitatis, eodem prorsus modo inter e

159. Quisquis doctrinam de subalternis e spectam habuerit, facile et absque ullis aliis legibus diiudicare poterit an consequens in antecedente contineatur seu legitimum sit, et syllogismus, ut vocant, bonus. Ne quid tamen discentium com modo desit, praecipuas dialecticorum leses bio adjungemuμ

60쪽

5s Tractatus

Patet hoc ex ipsa syllogismi natura sicuti enirn in ratiocinio tres tantum ideae, ita in syllogismo tres tantum termini esse possunt, cum quaelibet idea uno termino denotetur. Contra hanc regulam peceatur 1. Si expresse quatuor, aut plures aut pauciores quam tres termini, non synonimi, adhibeantur, ut si dicas Omne en simplex est incorruptibile; Atqui anima humana est substantia Ergo anima humana est incorruptibilia. a. Si terminus quispiam sit aequivocus, aut signi scationem mutet illo enim casu est aequivalenter duplex unde vitiosus est sequenS Duo et tria sunt par et impar Atqui duo et tria sunt quinque; Ergo quinque sunt par et impar. Nam duo et tria sumuntur in maiori ut numeri diversi in minori autem collective. LEM SECUN D L. Nequaquam medium cuia conclusis Ponet. Contra hanc regulaui peccat sequens flogi