장음표시 사용
111쪽
ν . quae in aequatore per duodecimam, in E . peri decimam,& in A. per secundam transit, per quae puncta ducenda est linea , quae erit ho - . ra sexta Babylonica. Hanc si duxeris, reliquas horas facile inscribere poteris, pergendo nempe ab una ad alteram Nunc etiam alium modum, quo horolo. gia declinantia delineari possint, examinabimus. qui, si benevolo Lectori prae placet, illum amplecti poterit. Constat hi C modus, ut videre erit, ex horologio hori Zontali, ex quo horologium Verticale construitur opetineae horizontalis, in qua ambo horologia necessario convenire debent.
De secundo Fundamento Detinean
Primo facies gnomonem iuxta principia f. 6. art. l. tradita, & hic Fig. XLVI. expreusa, A. B. serviet pro horiZontali, & B. C. pro Verticali, S B. D. pro di quinoctiali, ut ibi. dem iam diximUS. Facto igitur hoc gnomone : fiat linea hor Zontalis A. B. & perpendicularis C. D. ii Fig. XLVII. Dein sume circino in gnomonet distantiam B. C. & transfer illam in horolo
gio illo ex E. puncto sectionis sursum cla.
112쪽
hit tibi punctum C. ubi erit centrum styli. Postea sume in gnomone distantiam A. B. Si transfer illam in horologium ex E. deor' sum. & fac hac apertura arcum eX D. ver sus Κ. Et in hoc arcu quaere ex D. Versus K. declinationem muri 27. grad. & nota punctum K. in linea Ε. Ex hoc puncto enim debebunt duci lineae, ut vides in figura. Ite rum accipe in gnomone distantiam B. D. transfer illam in tuo horologio ex E. versus K. 6c acquires punctum I. Ex hoc puncto Lfac semicirculum , & divide illum in i Maequales partes, quas ex I. puncto protrahe usque ad lineam G, H. Notandum est, quod in figura hic posita ob confusionem linearum
non potuerim exprimere, propterea benevolum Lectorem hic monitum volui. Protractis igitur lineis occultis in lineam G. nota sectiones in illa linea per aliqua puncta. Per haec puncta duc ex puncto K. l&neas, usque dum lineam horigontalem A. B. secant. I as sectiones in linea horigon- tali iterum nota , iaciendo in illis puncta. Tandem per haec puncta ex C. centro styli duc lineas rectas, quae vere sunt linea: horavriae, I nobis desideratae. Hoc est secundum fundamentum, qua
horologia declinantia dividi possimi. Elige
iam ex his vel primum , vel secundum, am ho sunt ad tua servitia. In hoc secundo fundata*ntu observandum est , quod homio gium
113쪽
gium hoc praescripto modo quidem clivi sunt sit, nullus autem in eo sit stylus ere eius. Quare ad styli erectionem in hoc horologio etiam procedamus.
De erectione 'li in secundo fundi
Diviso horologio per secundum iunda. mentum erigitur stylus noc modo : Fiat linea horigon talis A. B. & perpendicularis C. I ab E. puncto sectionis usque in C. sum tur distantia B. C. ex gnomone, sicut in horologio, . praecedente, fecisti. . Iterum ex gnomone Fig. XLVI. sume distantiam A. B. S transfer illam in Fig. XLVIII. ex E. deor sum, & fac illa apertura arcum D. G. in quo ex D. versus G. declinatio muri 47. grad. sumenda est. Postea ex G. duc lineam G. H. parallelam ipsi E. D. Ex C. per H. duc lineam substylarem C. H. huic duc ad angulos rectos aliam lineam L. M. nempe aequatorem. Dein sume distantiam H. G. & trans. fer illam ex H. inaequatore sursum , & dabit tibi punctum N. per punctum N. igitur duclineam C. N. O. Huic lineae ad angulos rectos duc aliam ex FI. nempe H. P. Iterum
ex hoc puncto P. duς aliam P. 4. quae erit lineta
114쪽
linea C. Κ. ad angulos rectos. In Q. istitue infigendus est stylus , cujus apex P. horas monstrat. Si autem petas, ut oblongus stylus horas monstret, infigendus est stylus in C. Et totus stylus horas monstrabit. Haec est rectificatio styli , quae ad secundum fundamentum necessario requiritur. Verum quidem est , quod cum priori aliquo modo incidat. Claritatis, imo necessitatis tamen causa, illam etiam hic addere volui, cum secundum sundamentum hanc rem-ficationem necessario petat. Superest adhue instructio danda pro horologiis, quae in muro pro stylo centrum non habent. Quare
ne in fine defecisse Videar, illam aggrediar,& benevolo Lectori fundamentum iblud ex radice ostendam.
115쪽
in quibus pro stylo nullum cen
Fundamentum unicum delineandi ale horologium.
IN duas divisi hoc problema figuras; vel meo judicio . henevolo Lectori , omnia clariora fiant. Explicabo primo horologium
parvum cum centro in muro, quo explicato
facilius horologium majus sine centro styli intelligemus. Supponendum imo, nullum dari posse horologium declinans quomodocunque , quod si ad parvitatem reducatur , in mur centrum non habet , licet subinde maxime remotum in summo apice muri. Supponendum ado, ex parvo horologio cum centro styli in muro delineandum esse maius horologium sine centro styli in muro, cuius parVum horologium fundamentum est.
116쪽
tin igitur Fig. XLIX. horologium Decii- naiam occasum εἶ. grad. tantum enim e e. clinat murus Collegiatae ecclesiae nostrae Mattigkoviensis occasum respiciens.
Fiat linea horizontalis A. B. & perpendicularis C. D. Dein sume ex gnomone Fig. XLVI. distantiam B. C. quae in horologio tuo tibi E. C. dabit. Iterum sume ex gno. mone praedicto distantiam A. B. & transfer illam in tuo horologio ex E. deorsum in D.& fac arcum ad partem sinistram, quia in oc. casum murus declinat, & quaere ex D. vet. sus F. 63. grad. nempe declinationem muri,& fac lineam E. F. Dein ex F. duc lineam parallelam ipsi E. D. nempe F. G. postea ex C. centro styli duo lineam ad G. quae linealuhstylaris dicitur. Huic duc aliam ad angulos rectos L. M. quae linea aequator voca.
Tandem due ex F. quod bene notam dum est lineam F. H. ipsi S F. ad angulos
rectos pro hora sexta, & nota , ubi secat lineam horiZontalem in H. ad hoc punctum duc ex C. lineam, quae hora sexta erit in parvo horologio , a qua omnes reliquae ho rae initium sumunt. Verum quidem est, quod a potiori omnes divisiones horarum suum principium sumant ab hora duodecima, quia autem in declinantibus hora sexta faciis lius invenitur, ideo ab hGra sexta initium, ut videbis, sumendum est. Postea sume distan-
117쪽
angulos rectos ipsi C. G, & habebis L. Κ. quae est longitudo styli, & ipsum L. locus, quo stylus infigi debet. Et sic horologium
parvum constructum est. Studio volui hoe parvum horologium seorsim explicare, ut majus horologium ex hoc parVo pro Veniens melius intelligi possit, si enim hoc parvum horologium cum majori in una figura corn- stum esset uti tamen fieri deberet tunc omnia forent confusa , praesertim in tanta parvitate figurae; ut igitur omnia in majori horologio fiant clariora, horologium hoc parvum, utpote majoris fundamentum, praemittere volui . & prius docere illius delineatio. nem ; a minimis enim incipiendum est, ut ad
Sed neque majus horologium multum difficultatis habet; si ad quinque lineas parallelas attendat , quae de noVo faciendae sunt, di nomen horologii maioris generant. Sunt autem illae quinque lineae parallela: sequentes. Primo in Fig. XLIX. debet fieri linea parallela ipsit lineae E. F. in serius. Secundo lineae F. H. propter horam sextam. Tertio lineae H. C. quae est hora sexta. Quar. to lineae stylari C. Κ. I. ac tandem quinto deis bet fieri linea parallela sequatori L. M. ex
118쪽
parte superiori. Has quinque lineas parat. telas si obsiervaveris, & omnes recte duxeris, horologium maius, & sine centro styli facile delineandum erit. Ut igitur tale horolo gium acquiramus, sit
De Horologio majori fine centro sty
Talis horologii stylus a potiori quasi patibulum est, vocaturque stylus patibularius; si autem alicui non placuerit, apex pro stylo erigendus est. Dixi satis in .p seceden ti, quod in majori hoc horologio ad quinque lineas parallelas attendere debeat benevo lus Lector; ut igitur illorum perlectam no titiam habeat, ad opus procedamus. Facto igitur juxta praecedentia, & sic descripto horologio parvo,& datis Fig.L.lineis A. B. C. D. simulque linea C. F. Duc i mo lineam ipsi E. F. parallelam inserius, nempe O. P. Ex hac parallela dependet construetio maioris, de minoris horologii, prout magna, vel parva est. Secundo duc huic lineae ad angulos rectos ex P. versus R. aliam lineam. & ha hebis parallelam ipsi F. H. Obses va huius liisneae, S horizontalis sectionem in R. propte eboram sextam in majori horologio. Tertio
119쪽
tio duc ex R. lineam quae erit linea horae sextae in maiori horologio) ipsi C. H. parallelam, quae est linea horae sextae in majori horologio, duc inquam ex R. lineam R. N.X. Quarto sume circino distantiam G. P. &transfer illam in aequatore ex G. in Z. Ex Z. igitur duc lineam Z. I. S. ipsi lineae styli C. N. parallelam, Huic lineae ex G. duc ad angulos rectos G. I. & iterum aliam I. Κ. li neae substylari C. G. Q. perpendicularem. Igitur linea I. K. erit longitudo, &apex sty li in Κ, infigendus. Tandem ex S. duc ii neam perpendicularem S. T.usque ad lineam sub stylarem & nota punctum T. Quinto duc ex T. lineam V. m. ipsi aequatori L. M. parallelam. Ecce habes omnes quinque
parallelas in praecedenti g. memoratas, qui
hus datis iam facillimo modo huius horolo gii divisio in suas horas fieri potest.
Divisio hujus horologii in Ist.
Accipe distantiam G. I. Fig. L. I translae illam ex G. in linea sub stylari deorsum . Mdabit tibi punctum Q. Ex hoc puncto infaccirculum , quem in ΣΑ. partes dividas, pluistibus autem , quam duodecim , non indipes ex parte arcus superioris 3 merito igitur partes la. inferiores negligas. Ex Q, duc
lineam Q. N. usque ad aequatorem, ubi linea G horae
120쪽
horae sextae majoris horologii aequatorem se. eat. Nota, ubinam per hanc lineam secetur circulus , ibidem incipe divisionem in suas 2 . Partes aequales. Dein duc per has partes circuli lineas ex centro Q usque ad aequatorem L. M.& nota illa puncta omnia, ubi ductae lineae aequatorem secant, per quae postea ex superiori aequatori parallela U.
v . lineae horariae verae ducendae sunt.
Similiter procede in linea superiori U. . aequatoli parallela. Accipe circino distan, tiam T. s. & transfer illam in linea sub stylari ex T. deorsum versus K. & fac punctum. Ex
hoc puncto fac circulum, quem etiam in a . partes dividas, prius ducendo ex puncto ci euti lineam in X. ubi hora sexta majoris hol rologii lineam U. W. tangit. Haec linea etiam secat circulum factum; ab hac sectione igitur circuli incipe illum dividere in suas
partes, & duc per omnes ex puncto circuli li. neas usque ad parallelam V. W. & nota illarum sectiones in parallela per puncta. Haec puncta parallelae, & pu acta aequatoris prius notata , & inventa connecte per lineas, ut in figura vides, sibi proportionatas; hae enim vere sunt lineae horariae: hora duo de. cima semper debet esse perpendicularis. Habes lam, pie Lector, totam instructio nem de horologiis omnibus , & quomodocunque declinantibus. Fateor, dissicillimam omnium esse hanc ultimam. Quare suadeo