장음표시 사용
131쪽
ostendit. Lignum D. E. sit ad angulos rectos A. ab V. in C. & B. numeratur maXima declinatio inlisas. grad. 3O. minut. reliqua signa ducantur ex A. versus marginem B. C. R notentur in margine C. B. per lineas. Vno verbo hoc instrumentum nihil aliud est,quam zodiacus radiosus ligneus, & consequenter
etiam ut radiosus Zodiacus dividi debet. Sequitur illius usus in horologiis.
Usus hujuου in 'rumenti Zodiaci. Fig. LVI.
Erecto stylo, & diviso in horas horologio,
elige in stylo locum aliquem 1 centro, duobus vel quatuor pedibus remotum , prout magnum, Vel parvum horologium facere cupis. Appone huic loco globulum ex serro, aut aurichalco factum, & fortiter firma illum. . Hic globulus enim ostendet tibi signa. Huic glo hulo applica meum instrumentum Zodiaci, ita ut globulus sit in centro A. Fig. L VI. circa D. E. funiculis, fortiter firma illud, ut persecte adhaereat stylo. Circumvolve hoc instrumentum, usque dum horae duode- Cimae correspondeat. Dein accipe filum, &extremitatem illius pone in A, & extende illud per signum D ita ut solum radat instru mentum, usque ad murum lineae duodecimae,
di fac punctum, Dein filum parum in instru
132쪽
Domento deprime, ita ut in medio transeat per V. Usque ad murum iterum, & iterum fac punctum. Tandem omnino deprime filum, ita ut in instrumento solum radat inferiorem lineam ςE. & extende illud etiam usque ad murum & puncto nota. Reliqua interme-dfo sitia signa eodem modo inscribere poteris. Post haec circumvolve iterum instrumentum ad horam undecimam & procede eodem modo, quo prius ; nempe ducendo
filum primo per superiorem lineam A. in instrumento usque ad murum. Secundo per
mediam V. & tertio per infimam A. quas ductas semper in muro puncto notabis. Si omnibus lineis horariis hoc modo instrumen. tum applicaveris, tunc puncta per lineas
transversas, & curvas connectere debebis. Hoc modo horologium acquires , omnibus
signis practice insignitum. Haec duo instruis menta in hoc & si. praecedenti explicata ma. uno profecto usui sunt mathematico, quare henevolus lector illa saepius repetendo, nullum ta dium sumat. Sequitur Problema profecto pulcherrimum I an scilicet fieri possit instrumentum tale, ex quo, si apici styli in muro quomodocunque infixi applicetur, omnes horae delineari, & verum horologium construi possit, ita ut apex styli, amoto instrumento, veras horas, & signa ostendat.
Huic igitur, ut satisfaciam, sit
133쪽
De novo instrumento cuilibet apiet
alicujus styli applicando, ex reo in muro veis ras horas delineare, es pro dicto vice verum horologium.
Inprimis vide, ut duo plana ex ligno ae. quiras, quae statim in duos semicirculos apta. bis. Planum superius A. B. C. in duo' quadrantes divides ex C. versus A. & iterum ex C. verius B. in 9O. grad. Vocatur hoc planum horirontale, quia horizontem repraesentat. Planum inserius A. D. B. divide in I a. horas. ita ut in D. sit hora ra. Vocatur hoc planum aequinoctiale , quia aequatorem repraesentat. Haec duo plana circa A. B. ita acglutina , ut angulus C. D. non sit major, quam 4 a. grad. nempe Ele v. aequat.
Tandem procurabis tibi etiam lineale, quod moveri potest supra planum horiZonta. te hinc inde ad gradus. Notandum est, hoc lineale in longitudine sua debere esse allituo
modo excavatum, ut stylum rotundum comis
modius capere possit & facilius in illo firmari laniculis aliquibus. Item circa centrum G. hoc lineale ita gyrare debet, ut non indigeat centro, quod plane abesse debet, facto loco
134쪽
loco centri magno foramine, ratione noduli stylo an neXi.
Postremo faeies Zodiacum E. F. A. & quia in centro G. gyrare non potest, propterea ita illum facies. ut supra quamlibet horam in plano inferiori illum extrahere & iterum infigere possis. His factis, & omnibus notatis, po teris nos instrumento cuilibet apici appen o omnes horas dividere, & perfectissimum horologium construere. Usus autem illius hic
Usus hujus novi instrumenti Fig. LVIII.
Infige in muro stylum cuiuscunque longitudinis horizontaliter hujus centro, & apici G. applica praedictum instrumentum Quaere in superiori plano muri declinatio
nem . quot gradibus in ortum, vel occasum declinet. Hoc acquires ducendo lineam me
ridianam. Applica illi gradui declinationis lineale. & firma illud cum plano horiZontali,&simul cum stylo si per lineale innixo. Fir
malo hoc modo ad horizontem ope trianguli penduli instrumento , duc primo horam duodecimam aliquo perpendiculo. Si enim ab apice styli duxeris lineam meridianam Us que ad murum, habe his horam duodecimami in illo puncto enim, ubi tangit murum, duc Perpendiculo lineam, quae ipsa est hora duo decima.
135쪽
decima. Data igitur in muro hora duodecima infige plano inferiori in tuo instrumento suis pra horam duodecimam Zodiacum F. F H. ex G. centro vel illi proxime) duc per Zodiacum usque ad murum aliquem filum, ¬a punctum S. V. & A. Post haec move praedictum Zodiacum ad horam primam &due filum ex G. iterum per omnia signa usque ad murum, ubi iterum puncto nota: is; per haec puncta duc lineam restam.& hahe his
horam primam. Iterum move Zodiacum ad horam secundam&fac similiter, donec omnes horas acquisiveris. Tandem duc per data puncta etiam lineas transversas,&hpOtiori curvas , quae signa Zodiaci denotan
ti habebis horologium omnibus horis, &sgnis instructum, cujus horae a solo apice styli,
subito infixi, monstrantur. Hic usus est novi mei instrumenti. Ego ter iam usus sum, di inveni e flectum pulc herrimum: tu me seis quere, & procura tibi tale instrumentum. Si sumtus times , omitte aurichalcum, &omnia fac ex ligno; tunc sumtus parvi erunt. Plurimum in hoc instrumento facit Zodiacus extrahibilis, sed tamen inferiori plano semper ad angulos rectos innixus, qui etiamnum ex ligno fieri potest, quamvis in eo aurichalcum
praeferendum sit. Properemus nunc ad horologia reflexa, quomodo practice per instrumentum etiam in fornice delineanda sint.
136쪽
De instrumento, cfra ope in fornice
Ad hoc instrumentum etiam duo plana sunt necessaria. Planum inferius A. B. H. I. quadratum oblongum, & planum superlus A. B. C. semicirculus in duodecim horas divisus: ita ut in C. sit hora duodecima. Circa A. B. potest esse mobilis, vel immobilis, ita tamen, ut a plano inseriori ultra 4 a. grad. non sit elevatus, dein firmetur. Ex G. divide semiZodiacum Ε. B. G. at ter enim semirodiacus respicit partem in seriorem tempore hye mis ad usum. Hic semiZodiacus debet esse mobilis ad omnes horas, & ope illius, ut videbis, omnes horae cum signis describendae sunt in sornice.
Usus hujus instrumenti in fornice.
Dirige planum inserius ita, ut A. Η.lineam meridianam respiciat; totum autem planum A. H. l. B. sit perfecte Horigontale, ut circa G. speculum poni possit. cujus radius solis in fornicem missus horas ostendit. Posito igitur
137쪽
instrumento horigoni aliter ad lineam meridianam, eleva planum superius ad altitudisnem aequatoris 42. grad. & applica semietodiacum ad horam duodecimam superioris plani. Dein duc ex G. filum per V. in fornicem Riterum per ου in E. iterum per II in D. & tandem per G. in C. haec quatuor puncta conis iunge per lineam rectam, & habebis horam duodecimam in fornice delineatam. Post haec move semietoli lacum ad horam primam & fac similiter. Dein ad tertiam aequartam, quarum eadem delineatio est & conia iunge semper omnia puncta per lineam. Ductis hoc modo omnibus lineis horarum, ducendae sunt etiam lineae curvae signorum, latransversim prioribus lineis, ut praxis dabit.& habe his hoc modo horologium in fornica descriptum, & omnibus signis Borealibus instructum: Si etiam australia signa peris, facis em rodiacum etiam inferius. sicut fecisti suo perius, & fac similiter. Ad hoc autem attendere debebis, ut 'miZodiacus persecte semper sit plano si periori ad angulos rectus ιhoc si non observatur, horologium nullius
momenti foret. Secundo, si inifrumentum, delineato iam in fornice horologio, amoveasa tunc speculum, cuius radius loco styli horas monstrare debet, non in alio loco, quam ira G. ceritro instrumenti ponendum est ; ex hoc enim puncto in pavimento totum horoήiostium divisum est, & consequenter spctou-
138쪽
Ium in hoc loco etiam collocandum erit. Credo, me benevolo lectori satisfecisse, tradendo & explicando haec instrumenta, quibus practice horologia omnis generis delineari vpossint. Quod si autem ultra spem meam illa non satis clare explicata sint, doleo, opt6 que, ut Oretenus benevolo lectori clariora explicare possem. Hoc autem cum vix fieri poterit, spiritus sanctus defectum supplebit, di abscondita illuminabit.
De practicu erectione bli in orientali,
Contingit subinde, ut muru3 6 . grad. vel plus declinet, ita ut ex Uerticali Occidentalis, aut Orientalis evadat. In tali casu linea meridiana non quidem parallela est muro, sed tamen proxime illi adjacet, ut vides in Fig. LX l. lineam C. G. Huic lineae meridia. nae si nulla alia parallela ducatur, qualis est K. H. tunc horologium in tali muro descri bendum nimium parvum erit. Totum negotium igitur dependet in fabricando stylo pati hulario, quomodo fabro serrario dictari debeat , fabricato enim rite stylo lacile in
murum infigi, & intrudi poterit. Ut igitur stylus
139쪽
stylus apud fabrum serrarium recte Cudatur, attende ad sequentia. Sit Fig. LXI. murus A. B. C. D. in ortum 6o. grad & pavimentum tuum, in quo stas C. F. D. E. in quo linea meridiana C. G. de scri henda est, iuxta modum S. VIII. Art. I. Cap. I. descriptum. Ubinoistandum, quod horologium nimis parvum sit futurum, si stylus, uti fieri debet, ad praedictam lineam erigatur. Quare necessario alia linea meridiana priori parallela H. Κ. ducenoda erit. Ducta igitur in plano parallela H. Κ. duc ad angulos rectos muri. C. Κ. & D. H. lineas. Dixi ad angulos rectos muri, & non lineae meridianae, quod bene notandum, ne stylus fiat distortus. Quodsi in pavimento ita delinea veris lineam Κ. H. quatuor circiter pedum oblongam, lineam H. D. duorum pedum, & lineam K. C. unius pedis circiter, prout nempe figura εἰ locus desiderat. tunc iterum hanc ipsam figuram delineare debebis in asserculo aliquo mobili tam lato, ut figuram in pavimento delinea tam capere possit. Hoc asserculum tecum accipe ad fabrum fer- rarium. & dicas illi primo ut faciat ex serro in crassitie unius digiti, aut pollicis tui stylum, quatuor pedum oblongum R. H. in extremitatibus autem duobus globulis, qui a pictore deaurari possunt propter decorem, instructum. Circa H. & K. habeat duo foramina, ut stylus C. K. & D. H. in illa infigi posi
140쪽
st. Secundo faciat taber serrarius in prio-xi crassitie etiam reliquos duos collaterales stylos C. Κ. unius pedis, & D. H. duorum pedum circiter oblongos nullas monstrantea
horas. Hi duo eollaterales styli circa K. H. infidi, Si firmari debent. Quo facto to.
tam habes figuram C Κ. D. H. ex serro cu-sam. Notandum est, quod circa C. &.D. lineae C Κ. S D. H. aliquis cuspes sex unciarum circiter longus addi debeat, in murum introtrudendus. qui in figura hic omissus est, utpote ad illam non spectans. Fabricato hoc modo stylo ex serro, depone illum supra pavimentum delineatum, vel asserculum tuum,
S proba illum , an veram habeat figuram. Inventa illius vera figura, accipe quadran tem, & observa in muro altitudinem poli 48. grad. & fac in muro lineam L. M. Supra hanc lineam postea infige stylum suis extremitatibus C. & D. & vi intrude illorum cuspides in murum tamdiu, usque dum stylus R. H. perfecte cadat in lineam meridianam ipsi Proportionatam, & in pavimento ductam. Habes hoc modo stylum perfecte in occi dentali , aut orientali practice erectum. Quod si autem etiam practice delineare cu-Pis horologium, tunc impone huic stylo in- frumentum Fig. LIII. descriptum. Non susis ci t autem semel illud imponere,sed his; nemope circa H. & circa K. incipies autem divisionem etiam ab hora Et ad hanc invenien