장음표시 사용
121쪽
tendus interim probus lactor em ipsius videlicet propositionis triplicem esse materiam turalem, conti gentem,ct remotam.Voco autem materia propositi num hoc loco,earum utrunque terminum ubiectu,i
quam,clr praedicatum. idam vero definiunt habit dinem,quae sp dicati,ad subiectu Naturalem igitur materiam esse dicunt,quoties praedicatum es de essentiasubiecti ut certe proprium eius t homo est anima homo est risibilis.Contingeritem vero,quoties prc- dicatusubiecto ut adesse,aut abessepotest praeter sumbiecti corruptionem, i Socrates ambulat. 'motam autem , quando piraedicatum ipsisubiecto nullo modo couenire pot,ut homo est lapis.Itaque sciendum iuxta prima quide habitudine necessariae propositio es dicuntur, quarum ut affirmationes semper verae sunt, ita negationes perpetuo salsa.Iuxta secundum autem contingentes seu accidetam,quarum proinde tam affrmationes quam negationes incertae sunt tum veritaris, tumfalsitatis, nissuppositione facta, aut quod . praedicatur accidens sit in separabile. Iuxta temtiam vero impossibiles: quarum
ut affirmationes quidem falsa semper, ita negationes .
122쪽
ommissio. . . Unant in qualitate Nullum
iustus en . tantum contrariae . . iustusi est, c
asti lumbo, subunis ipsam iit cuidam
' iustus est qualitate tantrem iustus est' i'
e M o NI A M, efflarius ictu rux.s propositionestrarias posse stati l elle saltis,& subedia trafia; sinuit esse veras, ideo disti riguit nati itiplicem 'propositionis materia. Est autem matextat hocJoco, habitudo praedicati siubiectu. Aristoteles octauq cap j lib. priorum,& vltimo cap. primi libride interpretatἰone, ex triplici rerum natura, triplieem constititit propositi esseni. Omnis cia nares aut es necessaria, aut continsens,aut impositatis. Tres igitur regulas constituemus. prima omni, propositio in qua genus species, di serentia, proprium,accidens perpetuum prsdicatur, est necessaria. Nam haec univcrsalia necessario cohercnt curta suis subicctis, ut Marcellus est homo, homo csi animali, homo est particeps rationis, homo est discipi me capax,ignis est calidus. Secunda, omni proposito in qua accidens no perpestuum dicitur de subsecto, est contingens. Ea enim est acci ta dentis
123쪽
detis natura ut & adelle subiccto,& ab eo em n re possit ehomo est sh itoliis I cxtia,omitis propositib in qua id quod repugnant eu subie 'de z6atfinia lues evrivir,eit impos
Lesiaria,in secunda, tertia a cinina S aliena.
t suerit, I Idoneysi tantum exemplis 3 tranque decla
124쪽
ERGO rid J Hoc capite Cetiarius regulas de dicturus est,proponit.
Prima regula de lege, & natura contrariarum, . Si duarum contra larum vna vera est, reliquam
esse falsam est necesse , at id quidem conuertitur mini-- possunt durbuia odii propositiones simul Τὸ falsa tis materia contingenti proinde si hac es ν raomnis homo iustus est D6a erit ea quae proponit nullus homo iurius est.Sed ill ιd,ut dictus non conuertiatur. enisse 'lsa est, qua dicit, omnis homo iurius est,uera id ei si de necessitate ea,qus dicit trullus homo iustus est.Fieri nanq; potest , vi utraquesitfalsa. Esto igitur disciplinagratia i aliquis homostdeat tuo falsa erit hae quae dicit,nullus homo se ei. Esto rursus, at per ide tempus aliquis homo iso sedeat, tunc lac quoq; fada erit quae dicit,omnis homo se et,Hac itaque concessa Θρois,falsa erit haec, omnis homo sedet, fastitidem ea qua dicit,nullas homostdet. Et sunt ba quid per dipnitipne inter se contrariae.Quapropter con
trarias propositiones aliqvado quidesalsis simul esse Whil prohibet,esse autem ui νeras est impossibile,
trariae non possunt sinini esse veri, foed postulit simul esse falset Ratio primatiariis est, etsi hoc quidam, ut principium ponunt quia udus propositiones contraxiet essent simul verae, due sub contraris estent simul Dise, quod Dialectiei pro incommodo habent. Id ego exempi ς usa sic doceo. Sit hec vera ut est omuis homo sentit, oporrct ergo iu ius contradictoriam esse falsam, que est, quida homo non sentis.
125쪽
sentit.Sit item hec vera,nullus homo sentit i eius contradictoria erit falsa,que est quidam lio roseistit,ht lis,quidam homo sentit,quidam homo non sentit, sibi sit bcontrarie,er Eo subcotrariae sunt simul falle. Fim enim potest. JDemsistrat Cesarius dyas contrarias propositiones posse limul esse falsas,hac ratione.Due subcontratie possunt consentire in v ritate,erso duae contraris possunt cosentire in falsitate.Ante dens ita docet,particularis affirmativa potest esto vera, i tui uniuersalis negatilia eius contradictoisa erit falsa:particularis negativa potest esse vera,ergo uniuersalis assii madue contrariae possunt simul esse false.Consciendum est itaque ex hac regula,cotrarias propositiones pugnare in veritate.
Secunda regula de lege & natura, . , sub contrarium.
- Si duarum subcotrariarum νηa falsa est,restquam meram esse necesse est.Uerum nec id νγ rouam recurris
3 an pudem duasub cotrarissimvlverae esse posio sunt , 't in teria contingenti. Quorirca se haec fa aest,quiram homo o iustus, vera prolim erit ea , quaicit,quis m homo non es iustus. qui id xt dictun est no' recurret am non oportet , si mera est qua dicit , quidam homo es iustus falsam contAuo eam esse qua dicit, quida homo non est iustus. Siquide utraque
Nera esse potes, o igitur alsa sit ea quae dicit ni,stus
Bomosederimo' ia νera erit ea qua dicit, aliquis ho mo sedet Similiter autem ac per idem tempus falsa steaigus dicit,omnis homossederita tu vera erit heciquidam homo non sedet. Erunt igitur iuxta datam h ποοῦ thesem ambae ut verae,ct hec quae dicitiquida homo sedet, que dicit, quidam homo non deti sunt in ter sie pubcontraria. ut ocircasub contrarias pro om
126쪽
non continuo intelligitur, e quo dicatur,ita ut aut asse firmari,aut negari possit,idcirco neque Neritati,neque
falsitati obnoxia est quare nec propositio ex ea sola constare νηquam potest , nisi forid de eo dicatur de quo solo introii pol tu quod dicitur, ut eu dicimus, Pluti
aut ni igitiboc quod dicitur, pluit aut ningit νtrunq; Mut.verum essepotest, aut falsum, O per hoc negari aut affirm ri, licet nihil addamus , quia notum en qui pluat aut ningaten ς Deus aut natura Cum Nero dicimus, distulat, aut legit, aut loquitur , in nusso horum Gi tum aliquid intelligitur . QVa propter nec νerum,nec falsum dici potest, quamuis etiam. homine
intelligi possit quod dicitur, disputati aut legit,aut loquitur : quia tamen non ς phio certoiali 'o dici po- ess dcirco sub endum est nomen alicuius hominis, Niplenum sit quod disjur, Prima igitur . secunda Nerbi persona quia de homine. auum amicerto intelli guntur , idcirco sola dictapllis i qui verum aut . DAsum significarς . Tertia Ner4 persena νerbia ut nec de solo intelligitur homine, ita' ecsol dici potest,hac per hoc nec ear sola, nisi admodum rareter i dicthm est
SED Ohoc Leo J Nee qu stio exsuperioribus nascitur dict lai enim ex nomine,& verbo psi sestgm costare orationem. perpendiculo repqgnare viae' ir Aristoteles quarto. caph. lib. de in te pret tione. Qu' loco scribit nomen, & verbum aictioncm esse sitium, Quo circa ex hoc verbo disputo, oratio ςonfli- tui non putest. Id sic dissi, luitur,nomen aut Yerburn, ut perso inspicitur,&nihil intelligitur,est tanq0am dictio, sed ut pliquid *baudit; r, praxio ςil e potest, uiacm xdmodum
127쪽
Quintilianus lib. I .cap.de virtutibus, & viiijs orationis ait: Soloecismus constat uno verbo non tame solo vel bo. nisi ad aliud referatur. Id circo subdendum. J Mea quidem tententia laeus hie non est ita strictim intelligendus , ut in verbis le-cund .& tertis persene quorum actio soli uni conuenit,necesse sit certum, S singulare subie tum exprimere, ut pumfecta constituatur oratio. Quinimo existimo hanc esse per-λPm oratione legis, legit sine nulla homini, expressione. Nisi enim hoc fateamur no sibi costabit.Caesarius hoc enim Codem cap. dixit disputo disputas esse persecta oratiouem.
Vtrum, quoties ex nomine,& verbo propositio constituitur, ipsum nomen non alteriusquam recti casus esse possit. iRursus O alia nunc quaestio emergit, pi cedenti haud multum absimilis, huiusmodi est. Vtrum nomen, ex quo cum verbo propositio conficitur, sola, recti casus esse debeat:an alterius quoque cuiuslibet obliqui casus esse possit. Huic quoque dubitationi ide Martinus subtiliter obuenien ad hunc modu respondet bre. Niseime,ubi vero verba inquit illa sunt,que impersonalia dicuntur, non iam ex recto casu sententia impi rurisitque propositio ed alios casus recipit,vt d put tur cum dicitur,ut es impersonale verbum,plena omnino sententia est,si ablatiuu adiuras, per hoc affirmari aut nexari potest,ut es, a Cicerone di utatur, i Cicerone no distulatur.Et poenitet cu dicitur, plena quoq; sententia est, si accusativum iungas,ut est, Ciceronem poenitet: atque de alu's quoque impersionalibus verbis, quae Nel cum eisdem,νel cum alijs costruuntur casibusa ad hunc modum dicendum est.Vt igitur quoties perso
128쪽
nali verbum est ex quo cu non ii turrinum nomen redii casus esse oportet ita nomi Pnecesse est,quoties verbu impersionale sinit, ut sit no me casus obliqui, natura Nerbi id ita exiguo Sed latis ad institut m reuertamuridi quonam modo propositio secundum qualitatem diuidatur,deinceps dicamus.
suva personali,nomen recti casus crit.
De diuisione propositionis secundum
Propositioiiunx itaque Categoricarum, alia quiadem qualitate, alip Nero quantitate disserentes inu niuntur . Porro secundum qualitatem diserum , fluorum altera affirmativa est altera negatiua..Hfirmatiua quidem propositio est,in qua aliquid de aliquo praedicatioue enuntiatur, Vel in qua prs dicatu af matur de subiecto t Plato Thilosophus est.2Vegatiua Nero, in qua aliquid ab aliquo praedicatione serungifuri . Velisi qua praedicatum negatur de subiecto ut Plato Thialosephus non vi. Hic nanq; de Platone negatur i&Iophus, Nipraedicatu desisiecto apposito ad verbum substantiuum qua νtique potior pars praedicati en negandi adverbio,cuius quide haec vis esse perhibetur: ut quicquid postse inuenit,tollatprorsus, , eius oppositionum reponat. - . NPRo PQR r Ti ora v v J Secuda hete ditiisio propositi nis dicitur siccundum qua Iitatem, quia, assicivatio & negatio ad qualitatem pertinent propontionis. Nam siccundum variam verbi dispositionem , var ue est modus enuntiat di. A Frmaiiaa rustis. J Aristoteles primo de interpr tationet
129쪽
De diuisione .l At vero si duinquantitem diserentia huiusmihoc. mdictio mistur , quod alia qui aliae mis singular . se harsi ubissciritu se; m p pria desci tione bino se explicemus oponet. Vniuer satis I r opstrio est,quae tum Hirmando, tum nem
miniis comM is gno νniuersali determinatur ut omnis homo sapiens est,nullus homo sapiens est. particularis νει rijsime affirmet, siue neget, partisulat ter tautum proponit,quam et alidi ita disci ibunt.Particularis qua ubi citur terminμs communis δει gno paseiculari determisqtusisti quidam homo sapities, quidam homosapiens non ea. Inde inita 'vero est, quα β; uniuersalitritis particlitaritatisve nota,tans a Mando quam negando profertur, vel euos subiectu lan gbsq; ullos nosinatur,uthdmofapitis, se sapiens no est. Singularis porro propositio est.
metua de Mihi insitaniari iustitiam proicatur,
130쪽
idque tam affirmatiue,tu negatiue t Socrates,ambulat, crates non ambulat. ndem istem nonnulli hoc
pacto describunt,Propositio singui ris est in qua subib
ritur terminus singularis,aut certὰ communis, qui tamen singulariter teneatnr accipiaturq; ,νt Socrates,
i Aa v ERO.J Tertia diuiso propositionis, quae dicitur secundunt quantitatem,quia a notis 'niuersalibus,aut pa ticularibus,propositionis pendet qualitas. Vnιuerserir Br Mius Mistot.primo eapite primo lib.prioru. Propositio Vnuuersalis ea, quae signincat omni, aut nulli in esse. Nam per hac fgnificamus aliquid ad uniuersos, vel nullos pertinere, Ut omnes. homines fiant probi, nulli homines sunt probi. Tarticularis. J Sic Aristoteles particularis,ppositio est, quae significat alicui, aut non alicui in esse, ut quSdam. oluptas est bona,quedam voluptas non est bεna. Ind tad Propositio indennita sic dicta est, quia nullam habet certa qua titatem,sed quandoque pro uniuersali,quandoque pro particulari accipitur.Est igitur hec constituenda tegula. Dando pridicatum necessario cum subiecto coli ret,propoHiiidefinitapro uniuersali sumitur, ut iustitia est virtus , huic qui pollet omnis iustitia est virtus. Sed quado pr dicatum per accidens,& non necesszario dicitur de subiecto, atquipollet particulari vel indefinitae, ut homo est iustus , est eadem cum ista aliquis homo est iustus.
De tribus signis Miaesititiis, quibus de uniquaque propositione quisere contingat. Cum igitur tres sintpropositionis disserenti ut dictum est, qua quidem sumuntur aut secundum substantiam, aut secundum qualitatem, aut secundum quatitatem,tria quoque par es quaestiua signa conmodari, quibus apta eliciatur responsio ab eo, qui de illis inter-