장음표시 사용
151쪽
De conuersione per contrapositionem.
Conuersio per contrapositionem est,quotis propostionis conuertendae terminus subiectus transit in praedicatum eius,in quam Nertitur, atq; interim in huius subiectum illius transit terminus predicatus, seruata quidem utriusq; propositionis eadem ct qualitate quantitate,sed mutatis terminis finitis in terminos infinitos.Ad hunc certὰ modum duae similiter propomtionem forma conuertuntur solum , nempe Nniversalis affirmativa, ct particularis negativa. Uni ei salis quidem affirmariuacri si omne iustum bonum est, omisne non bonum non est issum . Particularis vero negatiua , νt si quoddam album non est dulce quoddam non dulce non est non album. Hinc illa conuoso per contrapositionem dicta est,utsi perinde,atq; per te minorum oppostionem. ,
CONVERs Io per contrapositionem. JHae comi ersio pereontrapositionem dicta est, quia si per terminos oppositos& contradictorios. Nam ici minii, finitus opponitur infinito. Huius couersionis apud bonos autores,quoru intellige , doru gratia haec traduntur scepta nullus aut rarus est usus.
DE PROPOSITIONE Hypothetica & modali. PR ME FATIO.
POs τ Categoricam hactenus expositam, alteram du
hinc propositionis partem aggrediamur oportet, nepe eam,quae categoricae e regione rcspondet,co
152쪽
stituiturque. Hecati tenaci , clitae Grεco quidem notat Uypothetica dicta est, Latine vero conditionalem non Inepte appellaueris, quanquam Gieci nominis ci cbrior vltiqest etiam apud Latinos.Ttim etiana & de Modali agendum in hoc ip1b tractatii est, sed quam fieri poterit breuissime. Vcrum hec a Categorica non distinguitur,nisi forte secuniadum acciJens aliquod , quo disteri ab ea Categorica, quae simpliciter quicquam in estis signiscat. Tamen quia plus ha bet fortassis difficultatis, quam utilitatis, ut cuius no sit admodum frequens usus in syllogisimorum conteXlu, quavis & in hac quoque partes plus satis Aristoteles occupatus funriti seorsim de ea, quod restare adhuc videretur,flatina post Hypothetica tractare libuit, tum ut illorum consuleremus capacitati, qui rudes adhuc huius artis huc accedunt, eius iam primum prSceptis initiandi, tum vero ut eorum occurreremuς mordacitati, qui nillil non improbare soleant, nisi quod ab ipsis proficiscitur, in siilsunt plane ac barbarum. Sed nunc propositum exequamur. Po ς ae cathegoricam. J Omnis propositio aut cst pr di catoria aut conditionalis, dictum cst de prςdicatoria, nunc dis ercre incipit de conditionali, utraque harc propositi mim genera alio reserenda sunt. ut enim ex predicatoria syllogismus categoricus, ita cx conditionali, syllogisinus constituitur conditionalis.
De propositione Hypotlaetica, quid
De Hypothetica quidem propositione tames nullus ab Aristotele tractatus resictus est,id quod Boetius ingemis libere Betu eam rambi φ e a Categorica ita distinguit in libro, quem ερμμνει ας inscriti irimi illam quidem appellet simplicem , hanc
153쪽
ribus Categoricis hoc est simplicibusθcoalescas Vadaeo a quibusdam ita definitar, I pothetica propositio
estiqua ex pluribus Categoricis , coniundisone omnino. aliqua,aut aliquo aequivalente compositis conRat. Sut qui ita definiant, Propositio Hypotetica est, quos plures babet Categoricas, principales sua partes smul iunctas νi,Si dies est,iux est. Hac idcirco diximu s Latino nomine Coditionalem appellari, qua tamen νο bum νerbo reddentes. Suppositariamforpassis restius appellaremus. 2 arn q2od Graecis bipothesis ent, hoe Latinis est suppositio. erum quia hypothesis praeter caetera Hiiscata apud Graecos nonnunquam vim habet conditionis, item causs,ut hoc loco placuit La-δinis ominibus Conditionalem potius dici, quam SPp
positoriam, propterea quod huiusmodi propositio jusiwonditione aliquid proponit,vis hoc est, illud est eis
PRO Pos Iaero hypothetica. J Queadmodtim ergo pro- Dositio simplex ex subiecto S pridicato constituitatu, itRIypothetica ex duabus sinplicibus componitur.
De tribus propositionis Hypothe-ticae speciebus.
Huius auteri propositionis tres esse huius Jeclas inter omnes fere conuenit huius artis professor , qac o Severinus Boetius ad hune modum colligit: omni
cinquit Θpothetica propositio constitast per con
nexionem, velper disiunctionem Percon ea rom rata fus,aut per copidatione aut per conditionei Par Eulationes quid ,τι ea quaeculitati a. osia MV
154쪽
eonnectitur unde est nomen habet: dies,ct lux est,per conditionem Nero,ut quae coluntitione quadam panibus interposita ad consequentiam,conditioneque ducitur, quae idcireo nomine peculiari Conditionalis appellatur.Per disiiunctione autem , ut in qua disu niua coniunmo interuenies,ambas praedicatiuar hoc est,tate loricas coniungit, o per hoc Disiunctiva propositio dicitur,vi, ut diei en, aut nox em
es v I v s autem.J Distinctio liarum specierum adiue coniunetionibus j mitur.
De qualitate propositionum Hypotheticorum. Caeterum quoniam omnis propositio, aut verum, aut falsam sinistrat, O queadmodum Aristoteles docet , qtucquid contigit a mare, contingit , ct v gare; inruirendu illud nunc etsi, quonam pacto θ- ροGeticae propositioneticu asprmatione recipiant,a mittant mulo negatione. I liud certZ a nonullis dubitatur . Itan dicimus , quod thetice propositi nes aut afimatiuesunt,quaru principalis copula non negatur,etsi inter partes et as nonnunqua negatio p nitur,ut si homo est,animal es,ite,s no est an acnouohomo.Ita negativa diculur, quarum copula pym ripalis negatur.Principalem autem copula Voco, qua
partes ul iungit, ct certam hypotheticae propomnonis speciem coiili tuit , cuismodi sunt conivucti
res copulatiuae,dsuumus, di rationales cim codicti mos t smi alia quaeda orationis partes, illis tamen 'squivaletes. itur cum quis volet ex Dpotheticis af-
rmativis easdefacere negatiuas , is toltpropositi i
155쪽
xegationem praeponet,qua tamen supra copulam priu cipalem ferri intelligatur,νt non se homo ambulat,homo movetur non dies est, ct lux est,non aut dies es, aut nox es. iq; ita in bis propositionibus prater contradictionem,nulla aliainuenitur oppositio, quae a Cicerone O' Boetio repuginantia appellatur.
ARIs TOTELEs docet.J Locus est iij. cap. ij. libri de interpretatione. ιsic mM. J In propositionibus conditionalibus assiria latio & negatio a coniunctione siti mittir, tenim se habet verbi in aepositionibus cathegoricis, ita coniunctio in conditionali pus sed in cathcsoricis a verbo sic mitur assirmatio vel negatio,ergo in condi cionalibus a colunctione, Ariue ita. Contradrimo hoc loco pro assii matione& negatione sumitur,quς ita oppositio in propositionibus conditionalibus inuunitur. Hic enim nullam habemus rationem signorum uniuersalium vel p/rticulariunaba civibus Va riae formae oppositionis iupauntur.
De quatuor Hypotheticarum pro- positionum differentiis. Cum ergo affirmatio'negatio in his propositionibus iton secundum partes, fumantur, videndu etiar. num et quot modis parte1 ipsas νariari contingat peries affirmatiqnem c riegationem. Vnde tot earum, differentig constituen sunt. Itaque consant hypothetlas aut ex duabus affirmativis, vis coetu rotundum est,coetu est νolubile,aut ex duabui negat tuis is co lum rotundu nosti est, coelum no est volubile: aut ex abfirmativa'ne tisa,visi caelum quadratum es c lum volubile no est, aut ex negativa ct affirmaticia, is coelum rotundum non est,coelum abile est . tuor igitur siunt istarum propositionum disercutia , lο-
156쪽
'cundum partium variationem penes affirmationa Onegationem, ut in conditionalibus id nam monstra '
tum est, ita ct in copulativis o disiunmuis sese ha
bet, quod dictum eii , - C v M ergo.JDiuisio quadrimembris quam Boetius In Iibris disterentiarum topicarum eXaminat.
Brcuis de hisce propositionibus
Sed prius quam bino iam de meritate ct falsitarie
harum propositionum agamus , illud tantutu praem nendum duximus,qubd ex bissingula duas habet partes antiquae colunctionem ipsas coniungente quam principalein copulam uniores Nocano praecedit: ast ram, quae coniunctionem ipsam subsequitur δ' aer his rursus interdum prior pars Nera est,sequensfalsa, interdum contra. Unnunquam etiam amia aut v V,aut falsae.Praeter haec autem oe in conditionalibus ipsis hoc amplius preponedum subit, quod ex illis duabus partibus,ea qu, de quae prior en, ct coniunctioni, Si,proxime preponitur,Antecedens dicitur,quae vero priorem deinde partem subsiequitur, ac posterior proinde pars est,Consequens appellatur.
DuΑs habent. J Vt in propositionibus simplicibus duae partes sunt, subiectum. praedicatum : ita in conditionalibus due parte, sunt,antecedens S conssequens. Antecedens cst ea propositio predicatoria, lus sequitur immediate coniunctionem. Consequens eis ea propositio simplex,que coniunctione sequitur mediate. Id exempli appositione doceo. Si iustitia est,uirtus eii antccedens est hec prop'iitio,iult tia est, consequens hec.virtus est. Id plane intelligere nec G latium es naultis in locis usui. -
157쪽
De veritate, & falsitate Conditionalis. Italie breuiter nunc repetamus harum propo-stionum definitiones mutq; Gmdams que admodum sese habeant singula secundum verita tem , Dimeatemq;.Conditionalem igitur propositionem esse dicimus, qua ex duabas constat Categoricis, Si, coum mone simul iunctis: vis Socrates ambulat, Socrates mouetur. Coditionalium autem quoniam alia quidem affirmativa est,alia negatiuarao; atiua quidGn νera esse cognoscitur, si oppositum consequ entis antecedenti repugnat: falsa autem si non repugnat.Ergo ν
ra quidem est, quae dicit, si homo est, animal est,quandoquidem huius oppositum quod est,non est animal, et plane repugnat quod dicit homo est falsa autem haec, s homo est, album est. m non album esse, haudqκ quam ei repugnat quod est, hominem esse. At νero si negativa fuerit,verane an falsa st,ex affirmativas cite deprehendit negatione remota id quod D in copulativa, est in disiunmua, V negative sunt, ita quoq;
euenire certum eH. Quocirca vera haec esse iudicatur , qua ita proponitur, non si homo est, quadrupe est quoniam eius firmativa fassa est. Sunt tamen quialiter hetrum propositionum veritatem, ct falsitatem discutiant: sed nos Trape rinitium in hoc sequi malu mus . Verum quia tota huiuscemodi proposcionu visis consequentia, atque conditione consistat, iidem hoc
addunt amplius,atque idcirco, νt omnem couditiona-
. lem Ne Tam necessariam essee dicunt. ita falsam impossii bilem.Itaque vera et i nec irm haer es, quae di
158쪽
dies est lux est siquidem diem esse non contingit. ivsi lux sit. Me minus si ita proponas ; si Nolat qui1
piam las habet atqui hae quae dicit,Si dies est , terra mouetur , ut falsa ita impossibilis: quando non ideo terra mouetur unquam quod dies stinuit dies est sed es alia tum ratio, tum cause,cur terraemotus fati quemadmodum in P siris id proditur.
AFFIRMATIVA -ο. J Regula haec ex Trapezu tio sumpta est,ex qua costat in propositionibus conditionalibus veritatem, & falsitateni non uimi a partium veritate, aut fa lsitate. Hic enim conditionalis vera est: si homo est equus,homo est irrationabs,& tamen utraque pars est salsa, Unde illud tritum,& peruagatum in scholis Dialecticorum est,propositio conditionalis nihil ponit esse, quia nulla partem veram aut falsam esse indicat,sed tantum consequentieratione ostedit.Sed est alia tum. J Exhalationes terrae viscera bin inclusi. Hac de re Aristo.Plinius, & Gellius disserunt
De volitato aut falsitate propositionis Copulatiuae. Copulativa propositio est, quae ex duabus pluribusqε Categoricis cosiat, copulativa colunctione ut squivalete aliquo simul iunctis, ut Socrates ambulat, Plato dissutat. Copulativa vera quidem es , cum τtraque pars vera esto falsa autem, cum vel alteruti gpars falsa est. terum in definitione copulatiuae,particula qua erat,alit equivalente aliquo , innuit plerasq; haberi copulativas propositiones , in quibus tamE non copulativa coniunctio partes conectit, sed adverbium aut temporis,aut loci ut similitudinis. Unde tales propositiones ab his adverbiis nomina saepenumero sor Muri νt silis suidem temporales, alia localerii alig
159쪽
mero similitudinis Wopositiones dicantur quas tamen sub copulativa compre sedere licet, quemadmodst sub eadem quidem etiam comprehendi putant propositi . nem rationalem: νt, Quia sol lucet,dies est,qua proii de ita explicant οἱ lucet ideo dies M.Alii alit sub
conditionali eam comprehendere ma&nt,propter Mim Uequentia,quae eadem Hl in utraque.
Co P v L A T I v A prvo H. Copulatius propositionis veritate eleganter docet Gellius viij. c. xvj. libri his verbi in omni coniuncto,si .gnum eii mendaciu etiam si caetera vero sint,totum est mendaciis. Quibus verbis indicat,ad veritatem copulatius utranque partem essὰ veram oportere,ut haec est vora,Scipio & bis consili fuit, & triumphauit.' De veritate , & falsitate disiunctimaet yxopositiones.
Disiunctiva propositio est, qua ex duabus pluribusq; coimi rigoricis,coniunctione disunctivit simni iunctis,ut Socrates ambulat , vel Plato disputat: quam vera- quidem iuniores esse dicunt , si alteri rea tam odo pars vera fuerit falsum autem si para Niras fuerit falsa.Et ad hunc quide modu de Disiun- Eima propositione loquuntur hi maxime,qui hac tem- testa te Dialecticam docentecum tamen Boetius,in ante hunc M.Cicero alia huiuspropositionis Agnificatio'nem esse tradant,aip ea esse dicant,qκae ex repugnantibus inte= se Caletoricis constituta sit: euius proinde
fossa pars una interimit alteram, interempta Vna aueram ponit:νt,o ut dies est,aut nox est.
y A M' eran/.J Unde lioc iactarum in scholis est, pr - positio disiuctiva est yerarcuitis altera pars est uera: rv Enantibus. J Repugnantia dicuntur, quae idem competere non possunt , ex quibus oportet ollinem proposition. I i disti μ
160쪽
disiunctivam propriam constare nam disjunstiua si verbi vim spectes,sic dicta est,quasi veritatem, &salstatu dii iun-isat. Quocirca haec non est proprie disiunctiva, aut holito , est , aut ambulat.
De propositione Modali, sed prius quid sit 'Modus, a quo dicta videtur huius-
sequitur propositio Modalis, qua vi nomiise ipso patet,a modo dicta est.Porrὸ modus a quibusdam dom
nitur,adiacens rei deteramnatio. modi definitio
huncpra se ferre 'videtur intellectum , Modus xt hoc loco accipitur dictio es adiectitia, qua re quain anideterminat.Rem,inquam,hoc est,νqcem,qus rei alicuius significativa est.Verbum autemerminat,positum G,νt sic ide quod explanat, aut certe Miseiuguit, quod rumirum faciunt tam adverbia ipsa qua nomina adirectiua . VSm ut Priscianus,ait hoc es adverbium bis,quod adiectiva nomina appellativis nominibus adiunctarvi cum dico,prudens homo, hominem , qμidem aliquem designo, non tamen quamlibe t, sed eum , qui pr*dotia praeditus est. Sic etiam cum dico,prudenter sagit, agere quidem alique innuo, at cum hoc simul explano atque distinguo,agere videlice non νtcunq;Jed prudenterataque modus hoc loco nihil aliud est,quam ut adiectivum nomen, aut adverbiumataque, hic nunc prius quam ad reliqua pergamus , ope pretium fortassis fuerit adiicere ex Diomede Gramatico,quod. Scaurus Netus autor ipsum aduerbium non alio pacto quam nos paulo supra modumo definiat . Adu