장음표시 사용
141쪽
aedificio tectis parietes basi oesuadamento , se G
rum enimMero eum nunc ordinem tenere in his lib it,
quem passim inomnasiis literariis obseruant id quod est in aliis quoque haud inuitὰ facimus, quantum qui dem rei ratio ferat permittatur:ns quod, quam maximὰ possumus, barbariem νbiq; vitare Ad mus, qModer aliosplerosque facere video, sied multo felicius, iubonis literis iuuandis. Heos quidem vi semel latro ducta,causa proculdubiosuit abolitionis penὰ omnis bonorum studiorum,lta explosa demam es ciet, Pt omnia illa prolino suo nitori rei lituantur.
Si D v A R v M. J LQx propositionum contradictoriarunt ex duabus prioribus colligitur. Cotradicente, propositio Des nec veritate,nec falsitate consentiunt unquam. Hqc lex
in tota Philosophia principij loco est. Quare auditor naturae bonitate, sine ulla probatione ci allentiri dcbet. Cete, xum hic notare oportet, Aristotelcis exto c.prinii libri de Interpretatione triplices propositiones contradictorias. copstituere,uniuersale uniuei saliter, ut omnis homo studio itis est,quidam homo studioliis n6 est. Singulares, ut Cicero est. eloquens,Ciccro non est eloquens,& de his hec rcgula est intelligeda. Sunt etiacotradictoriae indefinitar, ut homo clialbus,homo non est albus. Et hq, ut Aristoteles docet, posdunt simul esse vere. Quod intelligendunt est,cum In utraq; propositione diuersunt subiectu intellisit. Na si ide subiectu intelligat,nu quam pollinat simul esse verae. quidem regula. J ciuemadmodum hoc est primum pri nuntiatum iti' prima Philosophia, idem non potest est e,& non esse: ita dis propositiones cotradicentes no pollunt simul esse verae auit falsae. Qua de re copiose disserit Aristo elcs libro quar prinis Philosophiae. .
142쪽
Gn tiua ., siue negativa vera est, vera erit , ct eius particularit,at non contra Si quide no oportet,si vera
particularii, vera esse ct eius νniuersale, vis haec vera est,omnis homo est iustus, haec quoq; Nera erit, quidam homo est iustui Rurs/s, si haec o vera , nullus homo est lapis,vera etiam erit ea que dicit,quidam ho mo non est l4pii. Si ver) νniuersalis fuerit falsa,ia n cesse non es cimi particularem e sse falsam :tametsi contrat particularis falsa est,neceἶe est uniuersale quoq; falsim esse:νt si falsa est, quidam homo lapis offa
sa quoque erit hac;omnis homo lapis est . Tum etiam
se falsa est quae dicitiquidam homo non est risibilis a
sa erit est haec,nullus homo en risibilis.
Si propositionum subal emarum. JIHuius loci ratio est,qui ex veritate propositionis uniuersistis affirmatius vel negatiuae sequitur verit s particularis. Sin vero.J Propositi' uniuersalis fato non colligit necessario particularem esse fausam ed particularis falsa colligit uniuersalem esse falsam
De propopositionum aequip0llentia Exigit hinc ratio ordinis, ut poIl oppositas intcrse propositiones a nobis hactenus expositas, de earum AEquipossentia protinus innitutu prosequamur, Q at doquidem haec facit ut opposite alioqui propositiones, Ktque inter se tum veritate falsimieueitum aut quali tale aut quantitate d1scntientes,rursus his ipsi, πομtate dico fastate, qui qualitate elinquantitate c5aeniantico Entiatq; inuicem. proinde nonnulli eam definiunt,duarum propositionum Categoricarum formalem o vecessaria consequentiam,id ue propter
143쪽
TRACTATUS. III. 18 tu simul opostpo ta. ius inop tres regulas conI
tuunt,ex quaruprima deinde atq; secuda quarta etiaciunt,quaest ad eas perinde atq; corollaria qκoddam.
Qv AN Do quidem.J Ea est natura aequipolient id, uti propositiones pritis oppositas consentiete, reddata G.4 Spectamus hoc loco propositiones equipollenter, no ιλοῦ termino subieeto vel predicato,ut cu dicinius,Marcu, loquitur Tullius dicit,sed ex natura signoru uniuersaltu, aut particularium.Idque his verbis sermone tritis explicatur.Pra . contradic.post contra prae postque subalter.
SEQUUNTUR REGULAE. Prima regula de aeqllipollentia propositio Dum inter se contradictoriartina
Flius negatio praeponitur signo siue uniuem salis/ieparticulari,ipsa aequiposterefacit propositi
nes inter se alioqui cotradictorias ut cum sint cotradictoria ba due omnis homo iustus es, cir quidam homo iustus no est,se earum uni preponas negatione, Pt mempli causa uniuersaltiac dicas,no omnis homo iussus ciprotinus hae duae,non omnis homo iustus quidam homo iustus non est,ueritate inter se aut fastate co sentiunt, ac per hoc, vi regula ipsa proponit, inAicem, aquipolrent. dem quoq; modo si particulari praepo- , natur negatis,nempe huic, quidam homo no es ious, i ac proinde ita dicatur,non quidam homo no est iustus, i eruntq; hocpacto simul verae,autfalsae,omnis homo iui sus est,est non quidam homo iustus no est,quae alias νe
l ritatem inter se falpitatemq; diuidebat.Quod quidem
, O in altera cotradictionis parte ita Menire certu s.
Q o T I E s.J Huius regulae hic eii sensus,datis duabus propositionibus contradictorijs, si v ni earum negatio pra ' Ponatur,ula habens negationem prepositam,redditur ξquia Hi, pollens
144쪽
pollens ei quam prius habebat contradictoriam, ut constat ,
Virtim iuxta primam hanc regula de aequipollen-ths , perpetuo id ita eveniat, quod illa praestriabit, ut iacgatio proposita signo siue uniueisili, sitie particulari faciat contradictorias inter se propositiones aequipollere . Sed hic iam quaestio oritur, fortassis neq; Iriuola adeo,neque omnino indigna,quae hoc locoproponatura examinanda tamen discutiendaque iudicio lectorum,
esque huiusmodi An hec propositio exempli grana
2Un omnis qui dicit mihi domine domine , intrabit iuregnum caelorum, iuxta praesentem regulam sua ta tum contradictoria aequiposseat , qV quide est, Ali quis qui dicit mihi domine domine, non intrabit in re gnu coeloris.An potius sus cotraris,nppe huic, sius qui dicit mihi domine domine, intrabit in regnii coel0ru. Siquide banc mihi sensum,nisi tamen fallor,i Θ dominus in sacro Euang.νt en apud Matth.c.7 uis illis νι is innuere, est proferre videtur, quibus dicit,nouomnis quis dicit mihi, circ. qκas qui ita dicere videatur, ri ullas qui dicit mihi domine domine, intrabit in regnem caelorum , nisi idem fecerit voluntatem patris Me Ius vero id quod hic nunc a me proponitur,
in dubium reuocatur,prorsus excmplo caret.PNam ad
eundem plane modu Aurelius Aug. in s. de ciuitate Dei lib.c.q. contra Varronem e putat,ostendere inibi Ῥolens illum de nulla deorum natura scripsis*,csen tamen ille dixerit libros a se scriptos de natura deorum, es no ni. Vnde er ita tadem idc Aog. infert atq;
145쪽
concludit. stat ergo,inquimis,ut de nulla deorum natura libros scripsisse intelligatur, neq; hoc apertὰ dicere voluisse,sed intelligentibus reliquisse. Vbi enim dieitur, no omnis, sitate quide intelligitur aliqua no, Aedpoten intelligi et nullae quoniam quae nulla est,nec omnis est,nec aliqua est. Haec iste libro iv capite pauloD-pra citatis.Qu' in loco Lu uirus Viues,vir profecto ut varis lectionis , ita exacti iudici, in scholis suis neunde locu hoc de suo additi do omne inquiens nihil a marised siue aliquid sitimodo aliquid no sit,sive nihil,no omne veru efficitur. Sane haec nobis ideo hoc loco adi cere placuit,rut studiose artium triuialtu intellia gat earu leges no ese immutabili necessitate mi Quintiliam verbis utar astrictas,Quod in ita esse citius in
hac arte,quam vel iis Gramatica,vel Metorica deprehendas,quas etiam artes tres,idcirco, quod sermonum praecipuam curam agant,lacteus ille Lactantius. 3, Diuinarum institutionum libro uno nomine Logicam appellari indicarieaq; tertiam esse philosophiaeparte diaest,cuius haec verba fori Superest illa pars tertia ph Iosophie qua Logicam vocant,rdest,rationalem,in qua tota talectica, ct omnis loquendi ratio continentur.
SED HIC.J Hoc docet, non omneu propositiones esse prim g regulae astrictas.
Secunda regula de aequipollentia propositio-
Quoties negatiopostponitursigno, praesertim uniuersati,ipsi aequipollet e facit Nositiones inter se ali qui contrari; ,νt suonia contrariae inter se sunt hae ψηs,omnis homo iustus est, et nullus homo iustus est ,si ιέ H L viii,
146쪽
vni earu postponas negationr, ut ex tapligratia huic, omnis homo iustus es, idcirco dixeris , ois homosus non est, tum quae prius veritate ipsa haudquaqua conuenire poterant,utpotὰ cotrariae,ambaesimul versesse possunt.Haud aliter eueniet se etiamnum alteri negationem postponas,nepe huic, nullus homo est iustus. Aequiualent ergo inter se, omnis homo non egi iustus, O nullus homo est iustus: ItE omnis homo iustus es,oenullus homo non est iurius. Quarum proinde se Nna Mera est,ct altera, solsa una,altera quoq; salsa est.
O T I E s negatis. J Sccimdar reculae hic est sensus. datis duabus propositionibus contrarijs,fiunt inter se poletes s ssno vnitiersali affirmativo vel negativo postponatur negatio. Ait Caes. praesertim quia si signo particulari postponatur negatio,specialis nulla sumitur atquipollentia.
Quoties negatio tam praeponitur quam postponsetur signo sue xniuersali, siue particulari,ipsa aequipollere facit. propositiones sibi inuicem subalternas: ut eum sint hae duae sibi subalternae,omnis homo ianus esse' quidam homo Mus est.item ct hae duae,nullus h mo iunus est,et quida homo iunus no est,utpotὰ quantitate solum dissereres: si de quolibet parset preponendo ct postponendo alterutri earum negatione,ita dixeris, 2 on omnis homo non est DRus, et quida homo es iustus vel omnis homo es iunius,est non quidam homo noti est iustus. Similiter, non nullus homo no est iustus, quida homo non est iustus . Vel , non quidam homo haudquaquam iso est iustus, et nullus homo est ianus. His sitiὰ inuenies binas atq; binas ita costitutaspra
147쪽
potiones, quae inter se prius quantitate discrebant, ut subalternae, secundum eandem rursus quantitatem inter se conuenire,acper hoc veritate simul aut Do
tale conjentire. coo TIE s negatis ta.JAxe regula sic est accipie la,a signatis duab. propositi nib. stibalternis , si uni sarii & sello natur di postponat negatio, fiunt .ppositiones squiposset
v A R T A R E G V L A. Qil oties in aliqua propositione duo signa uniue Ialia negativa ponuntur, alterum quidem quod ad Jbiectum alterum vero quod ad praeditatu referatum ex his duobus id quod subiectum respicit,cotramo, qδωero ipsum concernit priarcatumduo aequipollet contradistorio.Huius quidem regula bmoi dant ex luti
diribit nihil est, Ex nihilo nihil tr quoruprinitu iuxta regAlae praescriptu huic aequipostet propositisntiquodlibet est aliquid . Secundum vero huic , ex quolibet fit aliquid , Talia sunt haec , ntillus homo nullum animal est,nusquam nullum corpus es,nunquam nihil mouetur,ct his similia. Verum quotlim talia apud id neos probatos autores aut rari Uus sunt , aut cer . tὰ mometi non admodum magnGea inpraesentia missa facere consultum videtur,oad propositionum couer sonem potius trasere, quippe cuius maior Uus ino logismorum praesertim demonstratione habeatur.
o r 1 E s in aliquaJ Si duo signa uniuersalia ponanatur in eadem propositione.alterum ad subiectum , alterum ad praedicatu,prius squipollet suo contrario iuxta secunda regula, posterius suo contradictorio iuxta frimam regula.
De propositionum conuertione .
His igitur,qus talia sunt, xt pote νulgaria prope-
148쪽
morum, posthabitis, de propositionu conuersione,quae restat adhuc,potius dicamus, is ea causam q dicta est. Haec autem a Trapezuntio hoc pacto definituraeouerso est, quoties propositionis subiectus terminus is predicatum,ct praedicatus in subiectum coueniim . Hac bifariam dijlingui,νel ex eo patere poteH,' aut in f
se conreertuntur propositiones, aut in alias. Itan cumqzatuorsint propositionumgenere, iuxta quatuor via
delicet suprascriptae figure angulos, ex his in se quide
co uertuntIsr uniuerseses ne latiae:qparticulares affirmativae: in alias aut, uniuersales tum a1 rmativae, tum negative. At verὐ particula 'res negatiuae,nec hoc nec illo conuertunt modo ed per alia quanda couersionisformam, quae per contrapositione conuersio dicitur.
Ex quo iam colligere quoq; licet, triplice esse propin itionum conuersonem. Simplicem, gita in se propositio
ncs conuertunt 'Per accidens.qua in alias.Per cotra
positionem, qua in se quoq; conuertiintur quidem ipse, sed n nis mutatis earum terminis, Ni mox dicetur.
. HI s Cisur. JConuersionis multiplex est usu . Quandoq- cnim nobis inseruit, ut syllogismos diuersarii in figurarum a d se inuicem reducamus ,& bene nos collegisse ostenda ilius. Aliquando conii ersio at gumenti loco est, ut nemo suillus est beatus, nemo ergo beatus cst stultus. Subinde etiam conuersio adhibetur propositioni illustrandae, ut ne- mo in calamitate constitutus est seliX, selices ergo in calamitate costitutos putas λ In se conueriunturpropositiones.Inoc est eiusdem quantitatis,uniuersalis in uniuersaleiaa,particu laris in particularem . Aut in Sci licet diuerse quantit ditis, uniuersalis in particularem . Gi:atmrpropositionum ge ner t.J Propbsitio viatilersalis affirmativa uniuersalis nesativa, particularis assirmatiup, particularis ne gativa. -
149쪽
De conuersione simplici. Dicimus ergo , quod simplex quidem conuersioen, quoties conuerteno propositionis subiectus terminus in praedicatum eius,in quam conuertitur , Gyp dicatus in subiectum transponitur, seruata utriusque propositionis eade tum qualitate,tum qualitate. Oreo
quidem conuersonis modo, duae tantum conuertuntur
propositionum formae,nempe Nniuersalis negativa, ef particularis affirmatiua . Vniuersalis quide ne aliua xt est nullum iustum malum est,nullum malum iustum est.Particularis autem affirmatiuar νtis quodda iu- sum bonum est,quoddam bonum iustum est. N eq; πω ro nos coturbet,quὀd quaedam uniuersales affirmationes,est quedam etiam particulares negationes iso modo conuertipo sunt, xt in quibus id quod proprium cuis μή est, praedicatur,aut quod nullo modo ei potes in esse de quo praedicatur. Verum imuero quia non sit illud νniuersaliter,nec ubique candem vim retinet, ita . circo a simplici couersione haud temere excluduntur, rei ciunturq;. Siquidem propositionem quamlibet ius, vel in aliam conuerti, est ad eam necessario cons qui aliam ut per quam fit conuerso.
. DI CI Mus Dicta est hec conuersio simplex , propositio conuertens colligitur immediate ex conuersa. non ob aliquam intermediam propositionum, ut nullum virium est virtus ergo nulla virtus cit que vero.JRomoliet tacitam obiectionem. Propositio uniuersalis assim. inatiua terminorum gratia simpliciter conuertitur, ut omnis homo est capax diiciplinae,ergo omne id quod est capax disciplins est homo. Sed huiusnodi collectiones salaces
sunt , ncc in omnibus verae, materiales vulgo vocantur con sequentie , non formales. De
150쪽
De conuersione per accidens. Per accidens aut conuersio dicitur, quotiespropo
stionissubiectus terminus in praedicatum, praedicatus in subiectu tra sponitur, eadem utrisquepropomtionis qualitate quidem feruata, sie mutata quantit te.Sanὰ hoc modo duae itidempropositionum differentia couertuntur soli , nepe νniuersalis Gyrmativa, et uniuersalis negatiua, Niraq videlicet in particulare sius qualitatis. Vniuersalis quidem a Jrmatiua , vis omne iussum bonum est, quoddam bonum iustum est. Etenim se vera est quae dicit, omne iustum bonum est, vera est quae dicit quoddam iunum bonum est, ad qua quia sequitur per conuersionem simplicem, quoddam bonum iustum est, haec ipsa nimirum oe ad priorem sequetur,eriti perinde νcradtaque recte sequitur, omne iustum bonum est,ergo quoddam bonum iunum est, quod erat ostendendum. Vniuersalis vero negativa ames simpliciter 't supra dictum est conuertitur,irsa tamen non minus, ct in particularem negativam conuertipotest,νtsi nullum iustum malum est, quoddamalum non est iustum, quoniam videlicet nullum in
lum iustum est. Atq; hoc ipsum profecto est,quosperaccidens conuerti dicitur, secundo scilicet loco, ct per aliud sicut si pliciter conuerti, cum nihil aliunde petitur,aut mutatur quicquam.
PER accidens. J Haec conuersio dicta est per aecidens, quia non accidit propositioni quantitas ieruata eadem qualitate. Nam uniriersalis assirmativa in particularem affirinalitiam,& uniuersialis negativa in particularem negatu