장음표시 사용
131쪽
rogatus fuerit. itaqne interrogatus quistiam quam haec aut illapropositio apte conuenienterque restondebit quod sit Categorica vel Θpoletica. Si vero ide d . Dde interroratur fuerit,qualis sit tum quoque apte,respondebit quod sit asyrmativa Nel negativa.Rursus au temsi interrogetur quantasit, Vcte nimirum es haec interogati resto quadrabit,se dixerit,aut νniuersalis , aut particularis, aut indefinita , aut singularis. is hae quidem quanqua hortassis non tanti haben
turiνt negotium facessiere debeant,eo tamen pertinere ridentur, Ni exercitati istis interrogatiuiiculis nouitii huius artis veluti tyrones assuescantpaulatim propositionum di ferentias internoscere,quod utique momenti
non nihil habet ad ea,quae deinceps sequuntur planius percipienda.
C v M- eadmodum propositio tribus moilis da
ti iditur sic etiam tres sunt notae quaerendi Quod est pronuntiatum prsdicatorum,vel coditionale,quale affirmatiuum, vel negativum quantum, uniuersale vel particulare, inde-
sinitum aut singulare . Quae propositiones suis teritiinli conue- niant, & quae non.
Hactenus depropositione quae Categorica dicitur eiusq; partibus atque diserentiis quibusdam irenat
w quibus ipsa oppaedita a sentionibus c quas passio-
i nes Iuniores vocant ostendamus,idq: haeprae istis iii uisione, propositisnil aliae sunt, quae nulla terminorumi participatione conueniunt , aliae sunt quae conueniunti quidem,n no ex aequod Nempe ex bis,aliae utroq; ter' mino participat,ut Platophilosophus est,Plato si G sbphus
132쪽
sophus no s. altero tantu33, qμod mn ranitribus modi feri constat: quippe cusemel ommunis isse terminus in x Rr opositio sibi citur, σpraedicatur in alterq,'elρ aedicat in aD, Nel in utraq; subucitur. Communem Hiem terminum hsic illac voco,
non eum qui de pluribus praedicaripo sit Θd qui in singulis hoc pacto participatibus Nositionibus reperia
tur.Ueru enim Merst de his propositionibus, quae altero termino vel neutro participqnt, nihil ad praesens: cum de his tum hoc loco agatur propositionibus,q troq; termitio coueniunt id quod duobus fit modis: aut enim
ordine eodem,aut per ordinis comm lationem.Eodem
quidem ordine participat Dis turminis, quae iue eodem subiecto idem promunciani prericatu Per ordinis Nero commutation ,quoties qui in uniIὴbiectus est terminus, in altera sit terminus praedicatus, ut omne i stum est b onum,et quoddam bonum siustum. Caet
terum, ut ex ordinis quidem commutatione conuerso
propositionum,colligitur, de qua no multo post dicetur, ita ex constantia ordinis propositionum mitur oppositio, de quq primum hic nunc dicamus.
HAcτΕNvs de' pr0 timc Caesarius examinatu spmpositioiuina oppositioneni,tii plicem proponit aliam diauisonem, Piopositionunt quSdam Vtroquς termino participant,ut Tei' iperantia cst 'irtu iTeperantia non est virtus, S s undii lianc speciem vera sumitur oppositio propositio- nu, Quaedam neutro termino participant, ut iustitia est vir
tus.Τemperantia non est vituperanda. Quedam altero te mino coueniunt tantum,ut virtus est laudanda virtus, non
est vituperada. Secundum haec duo ultima membra nujla sumitur propositionum oppositio. DC
133쪽
Propositioniini igitur: te eoricarum utroque termino eodem ordine participaritium , aliae quide contrariae sunt alis subcontrariae aliae' contradictoriae, aliae vero subalte 'a . ti aeriae uitiau proposiitio nes' niuersalis,alta quidem assismatiua,alia,Nero nem tm eiusdemsubiecti pariter Otredicati,ut omni homo iustus es, iustus homo iustiis est Subcotrariae me ro propositiones,duaparticulare , altera quidem affirmativa,altera Nero negatiua,eiusdem biecti pariten predicati ut quida homo iustus est,quidam homo iusus no n est. Contradictoriae autem propositiones duae. Ῥniuersalis cir particularis: uniuersalis quidem af mativa, particularis Fero negativa, vel uniuersalis quide ne tisarparticularis vero affirmatiua, eius desubiecti pariter o praedicati, vi omnis homo iustus est.quida homo iustus no est vel nullus homo iustus est, quidam homo iustus est. Subasternae porro sunt propo-stiones duae,ambae quidem aut affirmatires,aut negativa sed ex his altera quide uniuersalis est,altera vero particularis,eiusdem subiecti pariter, praedicati, ut omnis homo iustus es,quidam homo iustus in, vel, nullas homo instru est,quidam homo iustus no is, po sitio igitur est,ut ex praedictis vate duaru propositio-- Categoricarum repugnantia quadam, vel quali late tanIu,vel qualitatς tantu, Mel alitate uict antitate. Toties enim i Inuice aduersantur dicta
categoricae propositionc . uuarum et dem oppintio,
134쪽
τι veluti oculis exposita habeatur Maram ex
tuor angulis constitutam,subiacere nongrauabor.
i P Ropost Tio es vu) Diuidit eas propositiones sugeosciatiunt in utroque termino,in contrarias, contradictorias,subalternas,& sub c5trarias. Finitiones harum ex finitionibus propositionis uniuersalis, particularis indefinitae, perspicuae sint. Toties enim. Caesarius hoc loco comunem Philosephoruni scolam secutus est. Aristoteles autem Xv. capcij. priorum constituit quatuor oppositiones secundum locutionem & voce secundum vcritatem duas tantsi contrarias& contradictorias. Subcontrafriae enim & subalternae non sunt proprie oNosite,quia possunt simul esse vers. Soquens figura propontibnum oppositarum pugnam,in qua titate,& qualitate perspicue ouendit.
Omnis homo i Nullus homo iustus est Contraria iustus est. De triplici propositionum materia. SED priusquam harum inter se oppositarum propositionum leges quas vocant9 exponamus, commo- '
135쪽
nendus interim probus lector em ipsius videlicet pro
positionis triplicem esse materiam turalem, conti gentem,est' remotam.Voco autem materia propositi num hoc loco arum utrunque terminum ubiectu,i quam, praedicatum.Quidam vero definiunt habit
dise quae sp dicati,ad subiectum. vaturalem turmateriam esse dicunt quoties praedicatum est de essentiasubiecti,aut certe proprium eius, ut homo est anima homo est risibilis. ntingentem vere,quoties prc dicatusubis',aut adesse,aut abessepotest praetersubiecti corruptionem t Socrates ambulat. Remotam autem, quando p aedicatum i subiecto nullo modo couenire pot,ut homo est lapis.Itaque sciendum s iuxta prima quide habitorine necessariae propositiones dicuntur, quarum ut affirmationes semper verae sunt, ita negationes perpetuosalsa.Iuxta secundum autem contingentesseu accidetaris,quarumproinde tam affirmationes quam negationes incertae sunt tum veritaris, tu alsitatis, nisisuppositione facta, aut quia . praedicatur accidens sit inseparabile. Iuxta temtiam xemo impossibiles: quarum N UFrmationes quidem falsa semper, ita negati rasemper νς .
136쪽
oramis ho Virant in qualitate iustus en : tantum contrariae . .
- iustus est qualitate tantlim it us
ONI A M Caesaritis dicturus est prppositiones contrarias posse si til este tallas,& sub eo; ira fiat finaui eae veras, id stodis trigii it rivi ltiplicem prbpositionis materia. Est autem materia hocJoco rabitudo praedicati subiectu. Aristoteles octauu cap.j lib. priorum,& v ltimo cap. primi libride interpretatione, ex triplici rerum natura, triplicem constituit pro posti odiet n. Omnis cia m res alit est necessaria, aut contingens,aut impos antis. Tres igitur regulas constituemus. prima omnis propositio in Via genus species , dita serentia, proprium,accidens perpetuum 'r dicatur, est necessaria. Nam haec univcrsalia necessario coherent euita sitis subiectis, ut Marcellus est homo, laomo cst animali, homo est particeps rationis, homo est discipline capax,igni; est calidus. Secunda, omnis proposito in qua accidens no perpae tuum dicitur de lablacto, est contingens. Ea enim est accindentis
137쪽
Petis natura ut &adesse sublatio,& ab eo emigrare possit, vellomo est liuiis olus. Ι et tia,Omnis propositib in qua id quod repugnant eu subiecto, de cόatiarinatiuo emrtvir,est impossibilis, i honio Hl l 3pis,ca dum est fri id uin,huaii uni est siccu.Vt igitur in pirima propositionis is ecie eonnexa est necessariadia secunda,Or-Hδ, tertia .renasu a & aliena.
oppositanim inter scprc positionum. l. i. Ergo Ni id, quod hoc loco
rentiae,consentaneum erit, quatuor quoque regesas de nituere,vtνnicuiq; differentiuna risondeatroal .Prima igitur regula erit de leges natam cinnariarursecunda de lege natura subcontrariarum: tertia de lege natura cotradictoriarum:quarta ν ro,atque νltima de Me en natura subalternaru . Sed illud obiter occurrit admonendum,non esse barum regularu ullam exactam demostrationem bis ' exsten ruam ut nec insequetibus visiqua νbicunq; Uulf pro rposit afuerint: quippe quod id supra vires prorsus cadiptumque esset eorum, qui primis adhuc huius disciplianae rudimentis imbuenni sunt atque formandi, Satis autem fuerit,se idoneis tantum exemplis utcunque declarentur. Vod pro ecti se νbique observet; no paruum
etiam tantores,no modo ad eruditiovcm ip am, Nerum etiam adsermonis facultaterium releuablintur in terim bi , qui docent artem ,qqui edin 'discimiser.
138쪽
ERGO vrid J Hoc capite Clarius regulas de dicturus est,proponit.
Prima regula de lege, & natura contrariarum, . Si duarum contrarietarum una era est, reliquam
essesalsam es necesse , at id quidem conuertitur mini--χnd. postunt dus buia odii propositiones simulasse fal ut in materia contingenti proinde si hac es ν raomnis homo iustus effusa erit ea quae proponi nullus homo iustus est.Sed ill ιd ut dictu est non conuertiatur. Poenisse 'lsa es, qua dicit , omnis homo iurius est,uera id ei si de neZessitate ea,qus dicti nullus homo iustus est.Fieri nanq; potest, vi νtraquesitfallia. Esto igitur disciplinagratia i aliquis homo sedeat tuo falsa erit bae quae dicit,nullus homo se ei. Esto rursus, at per ide tempus aliquis homo no sedeat, tunc Me quoq; falya erit quae dicit,omnis homo se et,H c itaque con Θρothesii alpa erit haec, omnis homo sedet, Di aitidem ea qua dicit,ηustus homo sedet. Et sunt hae quide per dipnitipne inter I e contrariae.Qsa propter contrarias propositiones aliqvado quidesalDs simul esse ηihil prohibetisse autem simul veras est impossibile,
tratiae non possint sim ni este veri, sed postitit simul esse falst Ratio primarpartis est, ςisi hoc quidam, ut principium ponunt quia sidus propositiones contraxiet essent simul verae, due sub contraris essent simul false, quod Dialectici pro incommodo habent. Id ego exempi causa sic doceo. Sit hec vera ut est omuis homo sentit, oporrct ergo iliabus contradictoriam esse falsam, que est, quida homo non
139쪽
sentit.Sit item hec vera,ntillus homo sentiti eius contradictoria erit falsa,que est quidam homonntit,At iis,qdidam homo sentit,quidam homo non sentit, sunt subcontraris,ergo subcotrariae sunt simul false Fim enim potest. J Denisistrat Cesarius dyas contrarias propositiones posse simul essh falsas,hac ratione. Due subcontrarie possunt consentire in vo ritate,erso duae contraris possunt cosentire in falsitate.Ante densita docet,particularis affirmativa potest esto vera, igitur uniuersalis negatiua eius contradictoisa erit falsa:particularis negatiua potest este vera,ergo uniuersalis assii mativa erit falsa. Quocirca due contrariae possunt simul cse false.Consciendum estataque ex hac regula,cotrarias pro positiones pugnare in veritate.
Secunda regula de lege & natura
. . sub contrarium. h- Si duarum subcotrariarum una falsa est,reliquam eram esse necesse est.Uerum nec id νnauam recurrit
sunt, Ni in m*teria contingenti. Quocirca se haec falsa est,qui homo o iustus, ν ariotim erη ea, Θαicit,quiram homo non es iustus. qui id xt dictumem non recurrit am non Oortet, si mera es quae dicit, quitam homo es iustus is pam ςontinuo eam esse qua dicit, quida homo non est iustus , Siquide utraque esse potes Esto igitur,falsasit ea quae dicit nullus homo sederimox id νera erit ea qua dicit , aliquis h=mstsedet Similiter autem ac per idem tempus falsam ςaigus dicit,omnis homosiderita ta vera erit hec,ν tam homo nonIsedet. Erunt igitur iuxta datam Dpo thesim ambaesimul verae, hec qua dicitim homo sedet, que dicit, quidam homo non siti sunt in ter sie Ab contraria . Quocirca sub contrarias pro om
140쪽
SI, D v A R v M.J Propositione, subcontrariq vers simul, Dis, autem elle non possunt. Pugnant itaque falsitate, voti autem veritate.* igitur. J Docet duas subcontrarias posse simili esse verasia Duae cotrariae possunt simul est e falset, ei soduaesii bcontrarie possunt simul esse vere. Nam si uniuetia lis assirmativa est falsa,particulis a legatilia erit vera,& si unituersalis negativa est falsa, particularis assirniatiua . similitet crit vera: tuo findit duae siubcotrariae possint simul esse vere.
Tertia regii la de lege & natura con-
Si duarum co=Itradictoriarum una est vera , reliqum esse fassitum 'nec feres contia,si na falsa eii, reliquam protitas 'isi is esse oportA . 'Non enimmmu aut verae unquam,xur falsis 4se possunt.da quidem regula,ssoniamper totam arietis logisam princia kj At habet ψ Mia is vel ex sis est coprobanda. si cui tamen hoc etiam in animo sederit, ut ex la omlimo sub Gaiuta, , , α-hic per se haud difficulter ea ex duabus verioribus mutuari ι oviodissimὰ . di anih ipsa regula is duabus illis qu dii ersas alioqui naturas inter se habretricosnuenit quoquomodo, partibus videlicet hin defuis,quae duae miriqisaru quidE mira est, quod contradictoriae inter se propositiones nuquam ut Hrae esse possunt, qua ccrtὰ lege contraris etiam tenentur. Altera ver),p duae c5tradictoriae nunquam
so sunt semul esse falsae , quam legem proferiusweunt
jubcontrariae . Vnde haec etia regula primo utique loco collocata erat, ut qua niter r reliquae,veluti in edificio