장음표시 사용
71쪽
Cognitione, quia tunc unum quod cognoscimus cum quid sit.& substantiam eius intelligimus.Tempore,quia sola hic separabilis est.Substantia est.JTyrones hic admonendi sunt,
generum summorum nullam esse finitionem . Omnis enim finitio gemere,& disterentia constat.Supremorum au te generum nulla genera sunt. Ob eand cm rationem indiuiduorum nulla est propria finitio , quia nullas habent proprias disterentias D cscribit ergo substantia per id quod eis proprium substanti , scilicet per se subsistere. propried singula haec adverbia suum pondus, & momentum habent. I roprieJ quia primae si ibstantiae sens bus obiiciuntur . Principaliteri quia primae substantis alia.omnia prius instini. Μ ximeJ nam prima substantia ut Rodolphus agricola ait, est
cui reliqua omnia sunt innixa, quaeque reliquoru recept 'culum est,& sundamentum. SecundarumJ Secudat substantiae sunt genera,&species primarum substantiarii. Quare cois licet genus sit,tamen non est secunda substantia, sula no est genus primς stibilantiae. Calerem J docet nominis rationem cur primae sibilantiae dicantur. Hunc locu magni viri c' itello e conatur: secundis substantijs interemptis etiam interimuntur prime, quocirca secundae stibilantiae primae diuiccndae Videntur. Hunc sci upulum sic eximere Oportet, ut
prime subit. ntiae sunt sensibus propinquiores: ita etia primis nominibus appellande erat. Intellectus inquitJfocus hic est apud Aristotelem. xxix. cap. j. lib. Posteriolii. Ex singularibus plurimis,uniuersale manifestum est . Ex quo liquida constatJ Magis & minus hoc loco non significant intentionem,aut remissionem,sed significat,potius smilius, propinquius. Hoc sensit substantie vocabula has voces admittunt. Sic Aristoteles accipicndus est primo cap. ij. lib. de Anima Cum dicit corpora naturalia esse magis substantias quam artificialia. PorroJ Huius loci ratio est, quia species infimae aeque propinquae, prime substantiae sunt.
De sex substantiae proprietatibus. Omnibus submitti's, tam primis quam secun ' dis,proprium quodammodo est,insublesto imo e e. Dia
72쪽
co autem quodammodo,quando id non his conuenit so
Iis,sed c earum perinde differenti', quippe qua nec ipsa in subiectosunt aliquo. Omnibus insuper secundis
substantij est earum disterenti s couenit Nniusce r dicari deprimis:vt homo ct animal de Socrate, is de eodem item Socrate, rationale. Omnia nanque haec de Socratepredicatur nomine pariter est ratione id quod uni repraedicari supra definitum est. Substantiaepraeterea nihil est contrarium. Quod tame omnino verum esse non videtur,cum igni,aqua, aquae ignis contrarius esse putetur.Sane hunc scrupulum Boetius paucis verbis ita dilhit idque iuxta .Alexandri Aphrodisii
mentem,T eutrism,inquiens,horum elementorum alteri contrarium est,sicet eorum inter se qualitas repugnent diuersaepsint. Substantis igitur nihil est contrarium.At nec proprium hoc substantiae est, quando ct quantitati perinde conueni stati, quibusdam. SAbsantia item nes magis,neq; minus suscipit, vi homo non es m is aut minus homo, velseipso prius vel po- serius, vel alterρ quolibet homine. God ergo dictum est,neq; magis nep minus suscipit,id ita intelligitur psub Bia ipsa neq; intenditur,neq; remitti l .Sed nec istud substantiae proprium, quando neque circulus alio
circulo magis aut minus circulus est. Videtur autem
omnis substantia hoc aliquid signiscare. id qhod in primis quidem substantiis haud dubie ita se habet. Ius
cundis vero mon ita plane, nisi ob appellationis figura, ut quhm quis dicit hominem,aut animacis iam perinde ac quendam hominem ut quoddam animal dixissee
73쪽
substantia no hoc aliquid ἰd potius quale quid gnisi
cat. Maxime veris propriu subseuntiae est,quod tametsi una eademq; numero ipsa ex lit,sicundu sui tu mutatilanem,contrariorum sceptibilis est,ut quida homor q*i licet unus, idemque uti mero maneat,ipsie tame nsic calidus, nunckigidus,nunc paruus, nunc studiosus existit utaturque hoc pacto interim contrariis intersee qualitatibus:id quod neq; orationi,nen opinione conuenire pol.Duippe quod neutra earu quantu quidem
in ipsa e mutatur: dis aliquado vera, aliquado fau
sa iudieai: qui, i potius res et et,de qua vel oratio pro- fertur, vel opinio habetur,mutatione sui admittit,patiturq; νt Aristoteles inquit, eate, ius oratio aut vera,aut falsa est,quatenus res se habet.Idem de opinione sentiendum.
AR1 si υτ ΕLΕs de more Iiabet ea quae a sensibus remotissima stiriat , per ea que siensibus proximiora sint,cxplicare. Quam docendi rationem Aristoteles in libris de ani-ma de hystoria,partibus generatione anima hu, secutus est. . Hoc loco itaque Cesarius Aristotelem secutiis, sub Jaciam quae intellectu percipitur, per proprietates quae nCbis no- flores sunt, col iosius declarat. 0mnibus ubstant . J Prima haec comunitas propria videtur seclido modo. Na omni substantia',& non soli couenit. Sed ei in perinde disserentiis.)Ex hoc loco aliquis conisincere poterit distea etiβ noxi ego,
substantia. Nam hic nominatim C surius dicit, non ςρὰ inhibiecto colui enirς alijes a sibstant ijs,nimirum differe hiijς. Hic nodus sie dissoluendiis est. Differentia, nee ohanino ess*bstantia,nec omnino accides, sed mediastinum. loca inter Itrunq; tenet est n. qtialita ut vulgo loquiuivrγsybsi ita
74쪽
uariSubstantia item.J Hic locus a nobis ia explicatus tame adda.Res omnis cuius est alisis terminus estentiae sius,& ad que cu peruenerit abet essentiae illius nomen , ii otidicitur elle hoc magis, aut minus quod sit. Queadmodum Cicero dicit de Beato,lib. s.Tuscula. Nam S qui beatus est, non intelligo quid requirat, ut sit beatior Ita sit bstalia postquam peruenit ad terminu suae pei sectionis no dicitur magis,aut minus , alioqui non esset perfecta. Videtur autem.)Prima substantia sylificat hoc aliquid hoc est rem sin illarem. Secunda substantia prima facie etiam videtur significare rem singularem ob appellationis figuram,hoc est quia dιcitur ae prima. sed non es ita quin potius quale quid significat,hoc est naturam commune multis,&speciebus,& indiuiduis,Neque hic quale imitur quemadmodii in praedicamento qualitatis,scilicet pro qualitate accidetaria, sed pro notione comuni essentiali. 31axime ero.JHS c sexta comunitas est propria quarto modo namconuenit omni sebstatim. Primis per se, secundisqilatcnus insunt primis: ut quia hic homo itarotar,dscimus hominem sgrotare. Preterea conuenit ii substantiae. Nam nillil cx prsdicamento accidentium , manens unum, & idem numero , contraria vicissim recipit. Id quod.J Recipit tacitam obiecti nem, substantia recipit contraria secundum sui mutationem , at oratio, M opinio si contraria sit scipiant , ipsa non mutantiar. Dein te oratio, dc opinio non sii scipiunt verum , vel falsun , sed potius res ipsa. Nam veritas orationi, , vel opinionis, pen-
dct a re ipsa. Vt enim se res habet, inquit, Aristoteles , ita oratio est vera, vel falsa.
ntitas secundum quam in paries qui iam
diuiditur. mantitatis autem alia continua eri , silia verae discreta. Continua quantitas ab Aristotele ea esse desinitur,cuius partes ad eundem terminum coma
mur rem copulantur,ut linea ad punictum ad lineam perficies, adsuperficiιm demum ipsis corporis . Id,
75쪽
quod de linea ouendisse satis fortassisfuerit,quantuni praesens hoc institutum exstit. Itaq sit linea aliqua iuduas partes per punctum in ea signatum,secta,animo, tamen magis quam re ipsa. Haec quia continua est,par , ter ipsas ad eundem illum punctum, ne te terminum Niriq; communem Fcq; cohaerentes havet cir copulatas. Continua ergo quantitas est, Pt linea, ut super cies,corpus.Additur his tempus, iaspartes, quoniam successione solum continuantur,ad inRans, quod lcr nunc dicitur,copulari habeat. Et locus, sed improprie, quippe quod re magis quam ratione quantitas sit. Porr) discreta quantitas est,cuius partes ad nullum tertium communem copulantur, sed a se inuice seiuncte sunt,atq; discregaea tnumerus, oratio. Numeri quippe, ut exempli causa, denari, partes sunt, quinque, edi quinque, aut tria est septem, aut quomodolibet aliter idem diuidatur numerus ipsae nimirum, quscunque eius numeri partes fuerint, inter se disiunctae sunt atque separate. Sic ct tu oratione partes, nempe literae syllabae,est item dictiones, tum breuitate, longitudineue, tum ipsa prolatione se arantur, qui etiam scriptura , t per quam oculi eas facila disce nauriatque distinguant.
Inter nouem praedicamentaJ accidentili, quantitas primuria locum tenet, quia mediante quantitate caetera in subitalia suntiadde, omnis res simulatque es in numerum cadit est cuim una vel plurcs lascaute quantitatis scientia colliguntur: Continua quantita Continua quantitas sic dicta est quia partes ita sint connexq, & copulatae, ut si quis eas s iungere velit diuellere neces, sit. Vt linea supcrficies corpus. Terminus communis hic dicitur qui est finis unius par-
76쪽
tis,& initium alterius ut punctum in linea, linea in supci si-ese,supers cies in corpore. Additur his temptis. J Aristoteles in praedicanaento substantis docet lcmpus c si quatitatem per se. At decimo tertio cap. s. lib. pripi e Plii lcsophis diserte docet tempus esse quantitatem per accidens. in aeditu ta pugnatia sunt quam quae maxime. Haec questio lub-dificilis sic et diliolucda. Aristoteles quinto metapla I siccssumit quantitatem secundum esse,& sc temptis est qualitas per accidens, quia habet csse a magnitudine in predicamen id quantitatis. Quantitas sumitur secundum rationem mea surg & eo modo tempus est quantitas per sic quia habet rationem mensiirae per se. Et locμs. J locus quocinaque quis seuertat siue rem spectet, siue ratione non videtur este quantitati, species dillincta ab alij,. Nam secundum re est super ficies.Est enim locus ut Aristoteles quarto libro de phylico auditu finit,superficie. concaua corporis continentis immobilis prima: si quis spectet rationem locus est ex numero relatorum. Nam ad locatum refertur: propterea proxime videntur mihi ad veritate accedere qui scribunt Aristotelem hic ucteru Philosophorum opinione secutum. Qui dicebat locum estu quoddam spatium immensum, In quo cu corpora era0t plenum vocabant,etim vero nulla corpora continebat, dicebant esse vacuum. Prudentcr igitur. Aristoteles in prima Philosophia veteru opinione explost. Nacu quantitatis species enumeraret, oin i so loco. substituit motum, Porro discretaJ Discreta quantitas sic dicta est quod partes cius sint discreis disiunctae,separat . 2 umeri hic lo-
.cus denumero numerante est intclligendus. Est autem numerus numerans numerus absolute acceptus S rebus fion applicatus, ut denarius . Numerus numeratus est num crus
rebus ipsis applicatus ut decem homines. Sic orationedoratio hic sumitur pro certo quodam icnore syllabarum, que modo extenduntur,modo contrahuntur. Idque quoniam fit in tempore quod est quantitas,oratio etiam quati tas est.Et quidem discretae,quia syllabae quaru quaedam cxtenduntur,quaedam contrahuntur,nullo termino communi copulantur.
77쪽
De tribus quantitatis proprietatibus. Caeterum qu nistiti nihil est contrarium, id qAod se iis quidem , quae finita sunt, nullam habet dubitationem, ut bisubito aut trisubito nihil est cotrarium. In iis vero quς sunt indesinita, videtur quide alterum alteri contrarium esse,ut multum pauco, ct magnAmparuorverum horu nihil quantitas est quemadmodum Aristoteles dicit,sed ad aliquid potius,quippe cu n hilsit, quod per se magnu aulparuum, multu aur paucum dicatur, sed id aliorum eueni re spectu. QMantitas praetered neque magis neque minus suscipit vi di cubitum non est alio bicubito magis aut minus bicu- .
bitum, neque numerus alio numero magis, aut minus
numerus est. Maxime autem proprium quantitati est, i fecundum eam aequale quicqua dicatur,aut inaequale.Ita secundum numeru, ercitus unus alteri aqualis,aut inaequalis dicitur: ct secundum magnitudinem lignum ligno aequale est,ut cum alterum alteri respondet aut secundum longitudinem ut secundum latitudinem,aut secundum crassitiem, aut siecundum has omnes dimensiones simul.Quod quia suo con stat ternario,porfecte quantum dicitur.
CAETERvMJ Definita quantitas est que certa numeri quantitate cessetur ut binari iis ternarius indefinita quae nulla certa numeri quantitate cetissetur, ut multum, paucun Maxime autem J Aequale & in equale non tam quantitates sunt quam qualitates & passiones ipsius quantitatiis.
De ijs qu ad aliquid dicuntur. Ad aliquid vero talia dicuntur,quaecunque hoc ipsum qMod sunt,aliorum esse diculari aeel quomodolibet Gliter ad aliud,ut duplum hoc ipsum quod s,alterius
78쪽
dicitur nempe dimidii,stidem c scietia. Etenim.ut coptimi dimidi duplam est, irascientia, sicibilisscientia.
Adiectum est aute, vel quomodolibet aliter ad alimsi tu intelistamus relativorum quaeda esse,quae casual quo, quadam que absquς cou reserantur. Casu rese runtvi , quae aliorum esse dicuntur . absque casu vero, quae quomodolibet aliter ad aliud: νt cu dicitur, mons magnus ad montem paruum, relatio quidem est maeni adparuum,sed non qua per casum factast,tametsi in ea casus accusativus sumptus est, q hnii u ideo eue nire Boetius ait, quod illius relationis vis non in casu,
sed inprspositionesola consistit.Per casum itaq; re
runtur, cu aut per genitivum referuntur, ut pater filii pater. .aut per dativum,visimilissimili milis. Ahi per ablatissum, ut maius minori maius. Sunt etia qua
mutatis casibus reueritur,ut scietia scibilis scieti discibili scietia scibile.Sunt ite quae referatur nominibus eisdem,νt amicus amici amicus, et socius sociis socius. Sunt qua diuersis, ut alia fere ola. Sciendum aut d m desinitionem Platonis esse, no Aristotelis, id quod Boetius plane an it: proinde alia ab Arinot.
traditur,quae huiusemodi est, or quidem propria. Ad aliquid fimi,quib.hoc ipsum esse est ad aliud quodammodo se habere. Sane hac definitione ea relativa describuntur,quae in quadam comparationei et relationis habitudine considerantur olum: νt quaternarius, quod duplex s,no exse habet, sed hoc ipsum ex medio trahit,ad qxod refertur, ne e ex binario. in e diuerso binarius,quod medius seu ex eo tantum habet, quod ad qualci 4rium refcrtur. lielatiliorum igitur qVig
79쪽
proprie dicuntur,siue eoru quae sunt ad aliquid , hoc, ebl esse, id est, haec eorum natura es, ut ad aliκd ref rantur, sine quo ne intestigi quidem possunt . ui sit, mi prior desinitio maior sit qua posterior, boc est,comm
muni0r Ni qua omia quaecunque ad aliquid utcunq;
RA T I o ordinis cuius Philosophum valde curiosum esse oportet haec est, posita quantitate ponitur maius aut inus h sc aute relata sunt ergo post quantitatem ordo e fagitat,ut de relativis dicatur. ad liqc in quantitate est mentio facta relativorum: ut autesti huic praedicamento locis aliquid adferamus, tenenda in primis est haec diuisio. En tium quYdam sint absoluta, ut substantia , quantitas, qualitas, quae per se intelligi pollunt. Alia sunt. relativa quorum significatio ad aliud refertur: Non sum nescius aurI-bus delicatoribus duram, & impositam hanc diuisionem videri. Sed & docentibus, & scribentibus cuius ego si pe auditorcs meos de loco superiore commonefeci) artis vocabula non tam latina quam usu trita , ut res intelligatumretinenda sitiat. Verissime Fabius, non refert quibus quidque nominibus appelletur, modo de re constet. Nos si in hac spinosa & ieiunia Philolophia quatuor illas virtutes or
tioni , emendatam, perspicuam,ornatam bene accomodatam, exprimere non possumus, duas priores xamen emendatam & perspicii ha sne quibus nihil recte doceturὶ r
tinere conabimur. Sed hScL Eωτιν π άγlχατος η λογF. aliquid vero. J Prima liqc finitio communis est,& omnia relativo qliouis modo dicta complectitur. Prima pars fini tionis ea continet , quae cum casu ad se inuice relatu tur.Secunda vero ea complem tur quae vel cum casu vel sine casu. dicuntur. Prima hqc finitio est apud Platonem lib. . de Res publica. Ed aliquid secunda haec descriptio complectitur seia relativa quae ex propria significatione relationem significant. Id enim sonant haec verba, quibus hoc ipium eI- se est ad aliud se habere. Et hec vulgo dicuntur relativa sc-cundum esse.Alia sunt relativa secundum dici , que ex pri
80쪽
ana significatione ens ab latum sisnificant,sed secimdo loco habitudinem & respectum,ut scientia, dominus.
1 e quinque eorum , quae ad aliquid dicuntur, proprietatibus. ΙN E s T autem ct his quae ad aliquid dicuntur, contrarietas . 2Um uirtus uitio, scientia ignorauria contraria est.latqui ut hoc ipsum,necpropriis Oib. est,ita nec coe. Videntur ite cir magis or minussuscipere.Simile naque alicui quippia dicitur,ct magis, diminus. Verum ne hoc quidem omnibus aut proprium, aut cῖe. Omnia porro quae sunt ad aliquid ad conuertentia dicuntur, viseruus domini seruus, ct dominus
serui dominus.Sed neque in his firma semper couertentia est,nis conuenienter id ac quod dicitur, signatur: nisi ala auis ala dicatur,non recte Uignatio faeta est,
per hoc nec conuertitur, ut dicatur auis alae auis:
sed se ala alati ala dicatur, iam couertentia et hoc pacto alatum ala alatum.Proinde recte Aristoteles nos monuit,necesse esse aliquoties,ut nomina fingantur. Videntur autem ea que ad aliquid dicuntur simul esse natur id quod in pluribus, quidem uerum es, ut semul sunt duplum,ct dimidium,dominus item di seruus.In aliquibus uerὸ non ita est namscibile quippiam emcuius tamensnentiafortasti nondhm habetur. Vnde Gra nonnullis haud ab re relativorum talis assignatur distinctis,ut ni quaedam quae actu referantur, quaedam quaepotestatesiolum. Maxime uero proprium est coram,qua ad aliquid dicuntur, quod ex his tino desinite cognito, cognsscitur eodem modo, ct reliquum: ut siquis definitdsciam quippiam duplam esse,idem et d