장음표시 사용
81쪽
fuitὸ scit id,cuius est dupli ,nepe dimidium. Quemadmodum se quis scierit Anchisim Acticae esse prirem , is proculdubio iam sciet Aeneam Anchisae lium esse.
Η Ο c loco regula tradeda est qua cognoscemus, quibuS relativis insit contrarietas.Si praedicamento a quo rei tiu sumuntur aliquid est contrarium, etia relativis erit aliquin sotrarium ut virtus & vitium relata sunt, illa resertur ad Radiosum,hoc ad vitiosiim.Cotraria quoque fiunt,quia a qua litate sumuntur, in qua proprie cotraria repertu tur,Vιde
relativa sumuntur intelligenda cst. ξοττο.) Conuert hoc loco ost quando primum resertur ad s cundum, Sci u sus secundum ad primum, ut pater ad filium,& filius ad patrem.Sed id non semper cotingit, nisi relativa apte assigneritur. Videtur autem. ) Ea dicuntur hoc loco simul esse naturδ. quae mutuo se ponuntur,& interimunt, & quorum altei viri non est causa alterius. Et relayiua actu secundum a Gum,Potestate relativa, secundum potestatem se mutuo infUI vir
De Qualitate. D ALIT As est, secundu qua quales esse dicimur, t secundu Musica musici,cν secundu albedincm albi. Porro qualitatis θecies ab Aristotele quati ora siluantur.Ex his una est,q habitus et dispositis,sue
sectio dicitur, sed ab habitu distositio disseri , qipermanentior quidem habitus sit or diuturnior dispoisitio
Nero facile mobilis est cito mutabilis. Et habitus qderavsunt,ut scietia ct virtutesi distositiones Nero,ut calorctfistus quae tamen ex la magis analogico, s qzam re vera hoc loco ponuntur tum sanitas, est regritu-
. Namque secudum has dissonitur, si citurq; qu
82쪽
dammodo homo, aut aliud quouisanimal; verum cito is contrarias mutatur qualitater,ut 2Dnitate in aegritudine facilis et transitus,ct rursus, ab aegritudine ius statem. Nonnunquam vero euenit, is Lao u aliqrea temporis protractione malicuius transeat naturam,ut nigritia ex solis ardore longo tepore cotracta, est qctae
hectica febris Greco vocabulo a medicis dicta est. Latino vero habitualis dicipol. de,sit,ut dispositio θ' a s quaeda mia sit ad habitu per hoc habitus imperfectus, Habitus vero constans omnino atq; perfecta dispositio, in veluti ipsuso ostionis terminus, Hinc halitus desinitur, qualitas difficulter inobilis ab eo, ia quo est: dispositio conrar qualuas quae facile ὰ subiecto Eimoareundursus aute, 6 habitus modo quoda distostiones dici seut dispositioiurs vero,ut habitus dica tur , n est Mecesse lia autem qualitaris species est, quae naturalis potetia 6 impotetia dicitur, secutidum quam quide qui 'ia non ex eo,Pδd talis est, dicitur,
sed quod talis esse isevi docilis puer dicisuring qia iam doctussit, ed qui aptus est doceri fragile signibaeo quod iam stactam si sed quia tale est, vistagipos'
st. Siae durum dicitur,quod nisuralem resistendi potentiam habet,ut no facile secetur,dividaturq; cstra mol ,quod ad hoc naturalem habet impotentia. Ad bunc quos modii Osaltatores, pugiles dicimus aliquos, Mon quod in his artibus, saltaridi inqua est concertadi,
pericam unqua fecerint ed quod ad eas insita suapte natura potentia habeant, habilitatemp. Tertia Nero spectra ea esse dicitur,quis passis,cor passibilis qualita Viriatur,o disseret hae ab isi perinde,atq; habit
83쪽
i DE PRAEDICAMENTI se dispositione, u)d passibiles quidem qualitatesperpe
tuo perdurant,ut in melle dulcedo, ct in glacie frigus: passiones autem ad tempus exortae, facile commutantumquare qualitates uix dici merentur,oe in facie rubor ex uerecudia subortus, metu pallor .Quarta demum qualitatis eries est, quae dicitur figura, oreirca hoc aliquid conisans forma, ut triangulum, quadratum, cubitum,stalia huiusimodi, qus qualia omnino dicuntur, ab ipsa uidelicet figura, hoc est, a linearum superficierumque deductiones magnitudinis nomina sunt : uel a descriptione, setuque numerorum, si multitudinis. Eadem insuperi, ab ipsa forma qualia dici solent, utpote a concinna partium compositione . Haud siecus in his quae artificio coesiant, sese habet id, quod dictum vi, ut in domo, naui,statu inaltys huiusmodi quorum unumquodque duplici qualitate afectum, ex iam dictis nemo nori percipit, nempe tum mgura,tumforma. Figura quidem,ut verbigratia,n tua ab ipsorum lineamentorum deductione , qua hunc aut illum exprimit , ev repraesentat. Forma Nero a conuenienti illorum inter se consensu, qua debita proportio rei dici solet, commensuratio , a Gracis οριετρία appellata . Haec qualitatis d scriptio luna qualitates accidentaria
x6plectitur. assignata est etiam per notius,quia quale denominatiuu est notius quoad sensiim qualitate denominente. Ea his. J Aristoteles quatuor formas qualitatis exoposuit, di singulas Seminato vocabulo expressit, penuria credo simplicium vocuna coactus: habitus & disipositio nec gen xe,nec specie , sed nunicro tantum differunt. Vt enim duo indiuidua qualitate accidentaria disterunt tantum: ita habitus
84쪽
bitus & dispositio qualitate separantur tantum. Habituς.n. est firma qualitas,dispositio non est firma. Alia autem Naturalis potentia est quaedam qualitas congenita , alicui per qua ipsum redditur naturaliter potens ad aliquid agedum. Contra uerὁ dc naturali impotetia dicend si es Tertia ver Passio est qualitas transiens, quae sensiti inseri passionem,ut
calor tactui,uel quae ex passione infertur, ut rubedo exue
recundia. Passibilis qualitas est qualitas permanos,inserens sensui passonena,ut color plombeus ex melancholia. Caeterum hic exoritur quaestio. Passio est genus summu ergo non potest esse species. Hoc sic dilutitur. Passio , ut est estectus actionis est genus summum, sed ut sensum mouet est species qualitatis. si arta demum.J Figura est,quae termino uel te minis cIauditur,ut circulus triangulus, Forma est ipsa dr
tractio,& delineatio figurat. μDe communitatibus, & proprietatibus ipsius qualitatis. IN A s Υ autem,ct qualitati contrarietas, ut iustitiae iniunitia cotram est,est albedo nigredini. Verum non in omnibus hoc ita babet. 2 ipe rubori, ct pa lori, cisteriin huiusnodi mediis coloribus nihil est contrarium Alioqui uni plura contraria erunt. Tum ct figura nihil contrariam est,ut exempli gratia, triangulo,quadrato,cubito,necnon ipsi circulo, Suscipiunt aute O magis,sin minus,non adeo qualitates ipse, sed quae ab his qualia denominative dicuntur: album ma-
iis, di minat album dicitur,uel seipsio,vel altero quoli
et albo. At uero ne hoc quidem figuris ipsi; couenit, suscipere in quam magis, di minus. Nam quaecunqHeaut trianguli,aut quadramaut circuli definitionem suscipiunt, omnia peraeque aut triangula, aut quadrata, aut circuli sunt. Scienta uero, quod tam hanc,qua il-
85쪽
nec omnibus conueniant quatitatibus. Maxime autem
proprium quaΓitati est, Pt Rc dii eam semina di similia dicantur. Simile enim aut dissimile alterum dilteri dicitur, non secundum aliud quippia , quam eunda id quod quale est,sive d qualitate denominatur.
Inest autem.J Hec communitas primo modo propria est. Conuenit enim soli Qualitati per sc,ceteris praedicamentis non nisi propter Qualitates. Sed non omni qualitati conuenit. Alioqui. J Id incommodiun sc ostenditur. Sic enim doctrinae causa) Pallor cotrarius rubori. Viridis color eadem ratione erit rubori contrarius. Qitia non est potior ratio de uno colore medio, quam de alio. Quo fit ut plura scillicet pallon , & viridis color sint uni robori contraria secuta dum idem Quod est euertere Aristotelis pronuntiatu. iquarto capite primi Iibri de coelo & mundo docet, unu tan tum uni esse contrarium secundum idem. Nec sum nescius pluma posse esic uni contraria diuersa ratione , ut audacia ad timiditas sortitudini. Quadere disierit Aristotcles viij. cap. ih Iib. Ethicorum, & in cap. de oppositis. S; scipiunt. JDenominatiua magis, & minus admittunt, non auteni ipsa denominantia. Maama. J Vt secundum quantitatem d es mur ae*rales vel inequales, sic secundum qualitatem simiales, voldissimilis.
De cyeris sex Praedicamentis bretiis
DAC v R s I s hactenus prioribus quatuor praedicamelis ex Aristotelis traditionerius certe considerartione aliqua egere νisa sunt etia φὴ Aristoteli,quemadmodum idipsum ct Boetius aperte attestantur. stant posteriora sex: de quibus priusquam ea prosequamur,praefari hoc pacto libuit Aristotelim videlicet
86쪽
eum priora illa quatuor latissime prosecutus esset, posteaquam omnia numero decem in principio sui tractatus ex ordine conuβmerasset, per colienientia exempla declarasset , haec siex posteriora ne repctere quidem rase,praeterquam ex his duo tantum fgere, th sed cursum admodum atq; id profecto haud incoim, sulte : id quod est Iacobus Faber Stabulenss in lenue contillatur, quod eorum scilicet vocabula, prae ei timvltimorum quatuor, trita prorsus , ct Nulgaria sint, nullumq; proinde ad disciplinas momentum habeant, in o vero ciuilibus, atq; forensibus negotijs, necnon
hiiloriarum scriptoribus accommodatiora . Verum nimuero Gilbertus cognometo Poretanus,non conten
tus hoc Arinotelis siue eonsilio, siue iudicis,libra sexvltimis scriptum reliquit,alijs mirifice probatu aliis propemodum contemptum, ut quibus labor isse superuacancus plane iudicatus sit, quu si quid in istis ad di sciplinas Uus esset,id Aristotelem nequaquam latuis
sit. Tos igitur,ut tempori aliquid cocedamus, τel potius ne ab institutis quoramdam prorsus adherrere mi dea ι inter Aristoteleυ ipsum, ct hunc Gilbertum mediam tenebimus viam, in transcursu tantum do de his susceptumprosequemur tractatum.. Decvrm. J Aristoteles prolixe, eopioseque de quatun
primis praedicamentis disseruit, quia haec principia, & ele menta manium aliorum sitht. Suecitate disputat de reliquis, quia hec relationem significant, quae explicata fuit . Tum etiam quia laaec in libris de Physica auditu . & Prima Philo hia explicantur a
87쪽
De Aetione, & Passione,& earum utriusque tam communitatibus, quam proprietatibus.
FACE R E, siue agere dicitur quispiricuius actis ab ipso in aliam quamlibet rem ueniens consederatur: Tati uero is,in quo actio illa consideratur, ut in quem
uenerat: ut quem secat quispiam, eius siectio in id quod
secatur, transit. Et quum quid percutitur, percutiemtis actio in eo recipitur, atque eatenus ipsa percussio passio dicitur, Secare igitur, percutere, agere est . Secari uero, percutilati. Actio igitur est, secunda quam in id quod subjcitur, agere dicimur. Passio u γὼ illatio effectusq; actionis. Mcipit autem agere, pati contrarietat , ct magis ct minus: quippe cale facere contrarium est ei, quod e rigefacere: O cal
fieri ei, id quod est frigefieri. Sic ct calefacere Ofri gefacere, is calefieri, item frigefieri dicimus hoc ,
Actio hoc loco est forma quaedam, per qua in materiam subiectam agere dicimur. Omnis enim actio requirit subiectum in quod vim suam explicet. Id diei lux hoc loco stibijci quod ab alio virtute agendi superatur. coit autem.J Agere,de pati recipiunt contrarietatem, simili
ter magis & minus per accidens,propter contrarias quaIitates,quas patiens ab agente recipit, ut calefacere est contra
rium ei quod est frigefacere, quia calor & frigus contraria sint. Videre intesistere.J Huius ratio est, ut enim videre euiuscipere speciem obiecti in oculo , ita intelligere est reci pere formam rei intelligibilis in intellectu. Quare utrunq: eorum pati est. Hac de re extat nobilis controuersia inta ter Peripateticos, Platonicos, Opticos, quam Ioannes veICurio in Physica sua accurate examinat.
88쪽
Qua ratione vocabula harum duarum Cate . goriarum discerni possint.
S A N A in his duobusp dicamelitisspectare oportet nou ad figuram duntaxat ipsius dictionis,sed adgnificata potius . sunt quaeia,quae senificato O Duratione dictionis agendi uim habent,ut curare, docere,legere. QEaedam figuratione tantum, no etiam significator quippe quae ablueproferuntur,significato tamen passiuasunt: iusmodi verbaseu voces sunt timere,moerere,uidereuntesistere. Quaeda contra signia sicato quidem activa sunt, figuratione uero passiua ut insiliari, proficisci. Atq; id quide quod iam diximus, maxima fand ex parte comprobat, O confirmat Priascia Gram lib. 8. uerborumsignificationibus: Acti
va, inquit, species actionem sempersignificat, O facit
exse passivum,exceptis duobus emo metuor, timeo timeor. Quin est adsensus pertinentia uerba quis altius comeret in activis vocibus passioneis,st inpassi uis actionem facere inuenimus, ut cum dico, uideo te, auiis tritango te,osterido me in ipso actu aliquidpatia
Desitu es positione. J Stare, sedere, accumbere, dicuntur constituere praedicamentum positionis,non φ sint primogenia, & praecipua huius praedicamenti, sed per sua denominantia,stationem,sessionem, accubitum. Denominatiua n. non per se,sed beneficio sitorum denominantium ponuntur in praedicamentis. Eorum autemJ Ea habent situm secundum naturam, quorum partes principia sunt aliquorum motuu, ut in homine caput pedes,in plantis radices, rami. Ea Ver habent situm secundum artem, quo ii partes non sunt pri cipia motuum, ut colomna, fundamentum in domo. Et mentorum situm, uidius lib.r .Fassorum,& Plinius lib. M p.s .eleganter describunt. Dedi
89쪽
De situ sile Positione ieius Species. Situm esse denominative dici a positione. quidem licet ipsa sit alicuius eorum, quae ad alia quid dicuntur, quae tamen ab ea denominative dicun tur,propriis prydicamenti genus faciunt ut astasione, quae relatio es quaedalare denominative dicitur,quod
quidem est situm esse Vudeo tu esse a IoanneDama j ceno id dicitur, quod positione habet quoquomodo ad alterum,puta ad partes corporis, vel sic, γel sic se habetis .Huius deinde tresspecies esse dicit, stare, sedere,
rechmbere,id est,iacere.Et sare quidem est, erecto omnitro corpore esse. Sedere vero partim erecto ,paraim incurvo. Recubere vero in totu esse corpore prostrato, quod et tribus contingit modis noe aut prone,aut supine,aut oblique inorum aut quaesitum habet,haec quiadem siecundu naturam ta sunt,ut clementa in proprio suo quodq; loco; lac autem secundum artem, νωα tua atq; columnae.Rursus eorum quesita sunt,haec quidemsunt, qua nunquam loco mouentur, ut terra; haec Nero,que nunquam a motu quiescunt, ut cosium .
' Huius cap. interpretatio praeccdit Contra enim quam in alijs factum est in quibiis interpretatio sequitur .
ter istesilantur,quin potius ex alio naturam,id est αtionem trahant id quod O Martianus Capella attestatur.Quo sit,ut nec ubi,nec on esse possint, nisi locus extempus siuerint. siquidem locum ubi,or tempus qu etra do comisatur. 2 es vero idem es tempus quando,
90쪽
nee locus cir Ῥb G sedproposito prius loco, si qua res in eo loco est posita, bi esse dicitur.Vnde cv ab Aurelio Auguriino recte dictu est Locus est cuin rei, ubi est. Eodem modo si res quepiam in tempore en,quado esse
perhibetur,ut natale C H R I s Υ I, cum set certo in tempore, nempe VIII. Calen. IanuarA, quando ipsum
esse dicimus. Vbi ergo ct qn bocpacto a quibusda d finiuntur. Vbi est, quae a loci circunscriptione procedit
corporis locatio. Quando Nero,quae ex t*ore relinquitur reru afectio. Habent autem edi bi Ur quado proprias diuersitates. 2 tam νbi aliquoties quide infinite dicitur,ut tu alicubi quempia esse dicimus: aliquoties vero desinite,νt inforogymniso. Sic ct quando nunc desinite, ne indesinite dicitur. Habent rursus ct ubi, cst quando secundum locorum,oe teraporum disseren itias, diuisionessspecies quasdam ct diserentias. Et locorum quidem diserentiae sunt ursum, deorsum,an
sensi teritum, futurum.Habereporro ut subinde Boetius ait est quidda extrinsiccus adueniens, neq; innatum ei a quo habetur,imo aliud quam est illud ipsum,2 quo havetur, in se, vel potius circa se retinere rv armatum esse, vel esse vestitum, est habere Nenes, atq; arma,quae cum eo qui habetinata non sunt, neque aliqua communi natura proprietateve coniunguntur. Vbi reg. J Vbi est quaedam habitudo corporis locum alia
quem obtinentis. Quae habitudo in ipso loco prouenit exeo,quia ipsuin locatum a certo loco circunserabitur, & continetur. Unde dicimus bellum geritur in Africa . Cato Vtiacae se interfecit. Guamo. J Quando est denominatio quae a tempore oritur, ut Homerus fuit ante Hesiodum .