Antonii de Haen, quondam S.C.R. apostal. majestati a consiliis et archiatri ... Praelectiones in Hermanni Boerhaave institutiones pathologicas

101쪽

Materiae fc proe paratiae a iam aperiendo per fessionem, scalpello factam, vel per cauitica adplicata pidque iterum cum magna circumspectione: si alicubi in panniculo Carnoso subpuratio nasCatur, ea citius aperiunda, quum alioqui perambulet mat ius ad alia loca, communicatione membrana adiposae per totum corpus. Si sit materies critice deposita, maturius fatapertura abicessus, quia non ibi loci sit partis lenta solutio, sed materies tota, cocta aliunde eo defertur. At vero in landularum subdurationibus maturior apertio ad minimam fluctuationem emcit, ut pars non matura scirrhescat. Exempla quotidiana id docent: unde in mammarum, inguinum, subpurationibus exspectandum, donec tota pars penitus in pus versa

reperiatur.

Quod autem Textus dicat, vel scalpello , vel

causicis faciendam aperturam, id ideo dicit, quia multi scalpellum recusant: unde causticis illi torquentur per I., a. , 3. dies, antequam crassa cutis peresa

sit. Hinc I) plus dolent & febricitant; et in

periculo sunt per illam moram, ne materies purulenta, illinc abiens, ad loca forte nobiliora tranSeat. Hinc semper praeserenda methodus incisionis, laudandaque ethodus eorum, qui, quast aliud acturi, abscondita lanceola abscessus aperiunt. II 67. II 68. Nempe suiditas nimia requial rit in spissationem, quae adquiritur 1 victu gelatinooi ex animalibus . vegetantibus ς capita pedesque vitu-l li, vel agni, eo inserviunt, si in gelatinam coquani tur. Emulsa ex sem. psyli., lin. , decocta spissa al-l thaeae, malvae, symphyli majoris : sperina ceti, pulvis diatragac. &c. Verum, si cum fluiditate adsit debili- tas, ea aliunde resarcienda: ipsae enim gelatinae ani- Tom. V. G ma -

102쪽

malium ex partibus praeparata amisere nutritiam vir tutem longa coctione. Sic fiuidus sanguis quidem in1pissaretur; Verum esset mucosus, debiliri morbosus. Hinc jura bene parata, lac recentissimum, simul essent Porrigenda. a ) 'tu aquoso , farinoso, non fermentato ,' nam

fermentatus potus adtenuat, moderate sumtus. AVena

decorticata cocta cum aqua, & in spissius decoctum parata: decocta, sive crempr, hordei, oryZae, fago- pyri. Pultes, ad prandium & coenam, ex hordeo, avena, fagopyro, milio; potus cho coiadae. Verum, circa Chocoladam animadvertimus, quod male quandoque illam concedamus. Rogant nos homines, an liceat, illam sumere. In casu dato, ubi nimia fluiditas adest, potest prodesse, si sit chocolada ex solis nucleis cacao mucilaginosis , oleosis, crecentibus , non rancidis parata. Commendatur sic in nimia humorum fluiditate: commendamus hunc potum

phthisicis, qui sudoribus nocturnis diffluunt, hominibus aliis debilibus, sudantibus ad minimos motus, iisque, qui post magnos morbos habent adtenuatos humores; hystericis, & hypochondriacis cum materie, quorum humores in spissati sunt, quique proinde in digent blandis saponaceis. Verum raro, ut dixi, ita adhibetur chocolada. Siliquarum Vanillae, aut Banillae, unam , aut duas, Cinnamomi unciam unam, & drachmam piperis addere solent librae chocoladae ex meris nucleis cacao paratae: alii alia ratione parant, addendo oleum cinnamomi, balsamum peruvianum, tollatanum, Reccanum , ambram

103쪽

Hinc videtis, potum hunc tota natura sua mutari & posse fiEri adeo adtenuantem, sudoresque promoventem , quam inspissantem. Rogati itaque respondemus, in Casu. dato nimiae tenuitatis humorum, simplicissimam chocoladam adhibendam esse, calidiores illas species vitandas. Caeterum in casu debilitatis a spissis frigidis humoribus , in casu, ubi quarta species debilitatis sub ponit humores' inertes , vasa flaccida , stimuloque Proin indigentia, chocolada cum omnibus illis rebus incitantibus & adtenuantibus parata potest prodesse. 3) AucZa actione viscerum per ea, quin proe memorata II 59. ; haec erant: I cardiaca, quae mox Ala. q. commendabuntur. a majori motu corpori adplicato per frictiones ς has jam explicui;

I SI:ones de his paucis agendum. Consulendus hic nobis prae omnibus SYonN-ri Arietus, fetii. 3 c. p., de colica biliosa, quam evacuantibus & venaesectione quamvis saepe curabat, tamen, si vires debiliores & vomitus adessent, guti xvj. laudant liquidi sui mane ac vesperi exhibitis feliciter brevique curabat. Sed, sive ab hac methodo, sive ab alia, recidivas saepe patiebantur: ad has praemCavendas sequens consilium dabat: - nihil hactenus a me excogitari potuit, quod ad persanandum aegrum

ita Certo faceret, atque equitatio, vel in Curru vectis, qua longioaa itinera confici debitore, anodyno interim mane & sero indesinenter propinato--- Pauper quidam mihi vicinus, qui & adhuc est superstes, colica biliosa vehementissima per hos annos laboravit, quam catharcticis, clysteribus, globulisque plumbeis devoratis, expugnare diu , sed frustra

erat Conatus. Hic ego ad frequentem narcoticorum usum Confugi, neque poenitenda operar quamdiu enim G et Cer-

104쪽

Certa repeterentur, satis recte habuit; sed quum his

Palliaretur tantum malum, non exstirparetur, revertebatur enim, ut primum erat exhauSta norcoticorum

vis) ego hominis misertus, & gravi morbo de re angusta adllictissimi , equum ex meiS commodabam, quo iter, dicto Jam modo, peragendum adgrederetur e eoque ad dies pauculos continuato, utScera eaS Vires recepere, ut morbi reliquiis excutiendis paria iam essent, & sine anodynorum praesidio omnino convalesceret. M

Tandem adseverat , inproba continuatione equitationis & vectionis se plurimos chronicos servasse, curasse: quum enim venter sic continuo vibretur,& exagitetur, succi recrementitii ex toto Corpore possunt excuti & viscera roborari.

vero nihil ex omnibus, quae mihi hactenus innotuere, adeo inpense sanguinoni spiritusque fovet firmatque, ac diu multumquo singulis fere diebus equo vehi. Pergit dein exemplis demonstrando, quod debilissimis hominibus, sivo jam diarrhaeam conliquantem Patientibus, eX hypochondrio, sive tabidis, phthisicisque, quos nulla artis molimina ab interitu vindicare potuissent , sic sanitatem restituerit. Fidem sane superant, quae dicit. sed vir candidus tamen omnem fidem meretur. Curas novi inimitabiles factas hoc consilio

per BoERΗΑAV1υΜ. Utique vidi nasutulos homines inridentes BoΕRHAAV1υΜ, quod ex eorum numero plureS interirent: verum, neque BOERHAAVIUS , neque SYDEN ΗΑΜυs jactitant, Ie curasse omnes,

sed plures, . qui artis ope in curabiles videbantur. Immo ex felicioribus exemplis multi chronicis morbis adfecti, pessimo concludentes & imitari volentes,

105쪽

equitare coeperunt, magno suo cum malo, quod quiete, saltem moderato exercitio, indiguissent. Aderant, qui phthisici facti vellent se equitando curare, ct in Vehementem haemoptoEn inciderent : omnia illa insortunia in consilium SYDEN Η ΑΜΙ & BOB RHAAVII conjiciebantur; ubi magni viri a tali consilio dando abhorruissent. Haemoptoicis sane id dissuadere oportet, vasa enim eorum id non ferunt. Veteres primo aegros suos lectica vehebant, dein curru lento, sensim velociori. Oscillationes in funepensili quoque prosunt; exercitia in sphaeristerio &c.

juvant. Sed saepe haec surdis canimus. Magnates utriusque sexus vellent libenter verbis Medici curari; adeo inlecti & incantati somoedia , tum chartarum , & musiIca sunt, ut quotidiano exercitio salutem redimere nollent. Matutinis quidem horis equitara aut Curruper 2. 3. 4. horas vehi possent, verum tunc est, dormiendum, quum Chartarum Iusus vesperi inchoatus in seram usque noctem protrahatur: hinc nunquam

restituendae sanitati tempus habent. Sed Medicorum tamen est, ipsos ad tam salutaria consilia sensim adducere: si fabulam surdo narraverint, conscientiam honestique viri partes expleverunt.

4) Usu cardiacorum Oo. adstringentium, ro

Choreae conducerent, sed moderatas ignorant; si est occasio, in illis quae Bali vocant , saltant, ut inde aegrotent; si esset modus in rebus, salubris soret iis exercitatio. De re

106쪽

f. 1169. Spissitudo autem s peccat, exigit a Llenuationem: haec procuratur 1 9 Do. haec blanda sunt& ab omnibus serri queunt. 2 Haec optima incidentia, sed 1 cavendum in omni spissitudine inflammatoria , nam oleum ignibus adderetur: et etiam in pituita frigida spissa prudenter

invigilando, ne motus spissus humor adigatur in vasa minima, eaque lethaliter insarciat: ea enim in glutinosis morbis saepe visa; unde a pauca copia inci-Piamus , motumque Ienem adjungamus. 3) Potu acriori Go. Omnia talia in genere i dicantur , nam sunt praestantissima remedia ; verum Oportet, Medicos quoque nosse, quodsi homines semel gustaverint, quam reficiantur hinc, dosin omni ratione velint augere in suam perniciem . . Centies vidi hos homines acri & sorti antiquarum & vetustarum cerevisitarum, vinorum spirituumque densos humores suos ita per alkohol horum potuum inspissavisis, ut potita aquosi ultra cum illis misceri non possent, sed per varia corporis loca ritalis agerent, depluerent, teterrimosque facerent hydropes Unde sapienter moneat Medicus homines, ne tam salutaris rem odii amoeno sapore & recreatione Iaeti. iisdem rebus abutantur.

4b Dilaen , potu , fotu, balneo, in jestu, aquο- forant; infiniti homines sunt perditi, qui partem primam Iujus consilii expleverunt, & partem alteram,

moX explicandam, neglexerunt

Postquam jugum aristotelicum medio proxime elapso saeculo Philosophi excussissent, Medici 'plurimi omni omnino jugo se subduxere, in singendis systematibus divites, in probandis iisdem pauperes, in

curandis aegris miserrimi. BONTEROE , SYLVVIUS , CR. 4. δεῖ e N, universaliter statEzbant, non possa nostros hil

107쪽

II 69. INDI c. IN non B. CORRIG. IO3 humores esse nimium tenues: unde duo maxime noxia

consulebant: I) potu Thee & Cosse e per totam diem homines uterentur, & a) sale Volatili oleoso aromatico, spiritibusque aliis ac salibus chemicis continuo simularent aquosos hos humores. Sane aqua calid1 toti saccidi homines indigebant iis stimulantibus 1, verum , quid erat opus, eos in necessitatem hujus spiritus & horum stimulantium conjicere 3 Invaluit tamen haec opinio , & magno praemio donabatur BONTE Ko. propter librum belgice editum in laudes potuum asiaticorum, a Moderatoribus societatis Indiae orientalis. Legati batavi ad Inperatorem Sinae & Japoniae audivsre ibidem laudes Theae, tanquam Pana Ceae, ab omnibus illis populis, maximeque ab eorum Medicis r unde SYLvius & BONTEROR eorumque adsectae hanc herbam summis laudarunt encomtis quo factum, ut tota Europa haec folia quaesiverit. Ipse Ni κυwHops, qui illa inperia pluries peragravit , didicerat, hos populos nullo arthritico morbo adfiigi, propter copiosum theae usum, uti ipsit dixerant.

ET TMULLER Us quoque hoc pro Veritate obtrudit. Egregius tamen KAEΜPFERus , Auctor Amoenitatum exoticarum, cap. de Moxa describit nobis, quomodo Japor enses loca arthritica & podagrica inurant moxa sua. Potus Coisee quoque dilueni est , non ingratus, ct leviter nutriens, ut infusum hordei tosti HIPPOCRATIs copiose adsumtus fiuida adtenuans, solida laxans, ut Thcle: at, quo eum modo Thraces parant, & Magnates Divitesque per Europam parant, ut fere sit nigerrimum & saturatissimum infusum est verum deco-ETum, uti vix non ubique paratur , aut potius pulscosseana ; non diluit, & pro eo, quod aliter situm restinguit, nunc sitim facit, exsiccat omnia: quare multi Paullo post chocoladam petunt, ut siccitatem tollant.

108쪽

Est quoque advertendum, quod inter ustulandum, non tam in hac urbe , quam multis aliis locis ) butyrum addatur, quo nigredo splendens ipsis baccis conciliatur. Spissus igitur potus cosseanus rancidum quid per illud pingue adustum potest conciliare. Haec de prima parte hujus consilii; nunc secunda ejus pars videnda. Diluendo potu , fotu , balneo , injefiu , agris forum,

adjutorum per calorent, i et D motum cursus, exercitii, si ilitonis , equitationis, i ectionis; si spissitudo sanguinis non inflammatoria adest in hominibus phlegmaticis mucosisque, iique multum potus Thee bibunt, O rtet, ut motus corporis jam adsit , quo dilutus nunc Per Theam hum or moveatur, ne hydrops sat, aut anasar ca, secessu facili aquosi a mucoso per vasa lateralia emotu nempe tali solida magis agunt in liquida, liquida velocius circumducuntur, oritur major adtritus, calor, mucosi subactio. At vero iterum cum prudenti cautelae motus nimius mucosos homines reddidit apoplecticos, muco inpacto in minima vasa. Hinc lente incipiendo haec corpora sunt in motum ducenda : unde fateamur cum Iul.

VAN SwIa YEN, cap. de glutinoso spontaneo S. 75., infidum saepe auxilium esse , & plus saepe debilitari solida , quam mucosa dilui; saltem esse solamen breve. 5 ) Per validu simulantia , sudorifera, diuretica,

purgantia , Vomitoria, epi pastica, mercurialia, aromarica , de quibuspoisea ad 1189. 5 in morbis Rephalicis frigidis , in paralysi, epilepsia, quorum Cali

sa haerebat in sanguine in orti, mucoso, vidimus stupen das dari curationes his remediis, dummodo a sapienti Artifice dirigantur. His enim inertia solida concutiuntur, in motum cientur , liquida mucosa moventur, eX- pelluntur. Sed cautela prudens adhibeatur, ne muctis

109쪽

vasa minima inpleat , & incipiendum a lenibus est, ut videamus, quo usque aeger clim euphoria ferat. V. hic totum caput de glutino se Dontaneo , c. comment. IEI. PRAE si Dis. 'θ6 Hi valida resoli entia Sc. V. iterum caput deglutinoso spontaneo, cum Comment. & formulas multas egregiasque in BoERΗΑAVII Materia medica. II7O. Motus Vero nimius I) ablato sngulari simulo ς stimulus acidus in aegrotante infante; stimulus alkalescens in putredine primarum Viarum: aufertur vomitorio, Vel Purgante. Aut correctiorie estis per jua contraria ς in acido dando absorbentia, ut acidum absorbeatur aut alkalia, ut cum iis vertatur in sal neutrum : corruptum biliosum corrigendo per oxymel, sapas acidas, spiritus acidos , ipsumque dilutium acetum, succum citri &C. 2) Inminutione totius ina sis sui rum ς non dico, quod semper venaesectio debeat fieri in motu nimio pnam in prophylaxi vidimus, tutius aliquando motum minui; sed quando indicatio fert, tunc est egregium remedium. Exhausto enim corpore cessat motus humorum. . Igitur humoribus minutis prudenter jam via ster-

F9 diabolica ars in Italia , ut hominem de m dio tollant, sine multis ambagibus; pauxillum scammonet primis cibis prudenter conmiscent, & continuant hoc quotidie. Homo ille in dysenteriam

lentam mucosam totus resolvitur. Colocynthis, elaterium sto sunt res, quae sanguinem ita adtenuant, ut per omnia vasa perstuat, non coercendus.

110쪽

nitur, qua motus maximus in minimum vertitnr. Sed, si vires bonae, maximus motus cum plenitudine humo-uum fit: tunc v. L &c. opus est.

quando Opium auget motum , ut melancholicus delirans inde furat , dum alius similis aeger inde ad quietem ducatur. Caeterum ab omni aevo id in nimio motu ars excogitavit, ut per anodyna sopiret illos. Haec sunt lente tractanda & per epicrasin. Si indicatio ita sit, dando per epicrasin tuto finem obtinemus t caeterum difficile est, unica vice dosin veram nosse ; quae si non operetur, Plus

S. II7I. Idem ille motus nimium inminutus I bas lato inpedimento motus inminutus est in hoc plethori colato , ab enormi copia sanguinis: venae sectio fiat; motus augebitur ablato nimio sanguine. Μulier cadit in animi deliquium, quia asa foetida, vel ambarum, est in cubiculo; auferatur. a ) Ope adtenuantium cardiacorum ς adtenuantia, si motus langueat per viscositatem h morum : frigida adtenuantia, si viscositas phlogistica; adtenuantia calidiora, si phlegma frigidum.

Cardiaca; adtenuantia pro genere spissitudinis; cardiaca replentia, si ab evacuatione nimia motus subsistat; cardiaca stimulantia, si iners humor, & solidum staceidum. Omnia dentur ex veris artis regulis. II 72. Toties de acrimonia actum in decursu hujus pathologici tractatus, ut Oxplicatione multa opus non habeatis. Sed quoad varium earum curam nonnul Ia nune dicenda. Vidimus olim, dari acrimoniam, cujus Certae species quaadoque non possint determinari. Acrimoniam