장음표시 사용
161쪽
in exposit. fit t. dub. s. ω art. a. quaest. I. Richardus ibi art. s. quaest. 3. Palu danus ibi quaest. II. Maior quoest. m. conclus. 2. Gabriel quas. o. art. 3. dub. IO. Archidiaconus eap. Ille num. 2. 22. quaest. U. Turrecremata num unico, is cap. iamvis 2 a. quae s. I. num. 2. Abulensis cap. V. Matth. quae s. ccxcv I II. Sylvester verb. Iuram. a. s. s. qui refert Cardinalem in Clementi unic. de iureiuranae & Panormitanus in cap. Clericus, Armilla num. 33. Angel. Teta. Iuram. I. Num. O. Tabiena verb. Iuram. quaest. xxx ID. num. 34. Sotus Lib. VIII. de iustit. quaest. II. aristic. q. conclus. 3. Navarrus cap. x II. num. 2O. Covarruvias de pactis L Part. g. 6. Num. 2. Toletus Lib. IV. cap. II. num. Io. Sayro in clav. Reg. Lib. V. cap. v. Petrus de Ledesma II. Tιm. Sum. tract. XI. eap. v. AZorius Lib. XI. cap. XI. qu es. II. Grassis II. Part. Heis Lib. II. cap. Iv. num. I. Lessius Lib. II. cap. IV. dub. Io. nam. 49. Sylvius in a. a. quaest. xcvm. art. q. Paulus a Lugduno tract. IV. di . II. a rie. 3. quaesit. 8. Lucionensis in Coigat. cap. X. propos. 2. Antoine tract. de virtuti cap. v. qu est. X. V Vigandi tradi. X. exam. q. num. 34. Felix Potestas Tom. I. pari. II. in 2. Deca . praec. cap. D. num. I 76. Genetius tract. III. cap. II. quaest. XI. Natalis Alexander Lib. IV. cap. IV. art. 2. reg. II.
IX. Contrariam sententiam defendunt SancheE Lib. III. in DerH. cap. v m. naismer. 7. P. Sporer, qui obtrudit, hanc P. Sanchea opinionem communem esib, &. quod festivius est, pro ea laudat D. Thomam a. a. quaest. xcvm. art. q. ubi, ut ex textu a nobis supra relato constat, conceptis verbis oppositum docet. Lege Sporer Iradi. m. in a. praecep. Deeac cap. I. DBI. pag. 224. num. I 8. ubi de hac opinione inquit: Communis Doctorum cum S. Thom. a. a. quaest. xcv m. art. q. Suar. Sanch. L m. Tamb. Erravit P. Sporer deceptus a P. Tamburino, qui reipsa IV. V. in Deca . cap. I. g. 6. num. I. pro hae opinione Iaudat D. Thomam. Praeter cita tos tenent hanc opinionem Trullenchus Lib. II. cap. I. dub. 13. FagundeE Lib. II.
Decal. Castropalaus tract. xiv. disp. I. punct. io. Antonius a Spiritu sancto, & Reginaldus Lib. XVIIL num. 76. Bonacina disp. rv. quaest. r. punct. Ir. pariter Citans D. Thomam , qui , ut dictum est , oppositum docet ; solumque publicae personae exactionem concedit iuramenti, de quo infra. Conser nunc cum Patribus, The logis & Canon istis , quos supra dedimus , hos pa os recentiores Casu istas , qu rum aliqui sunt meri compilatores ἱ dc collige necessitatem saepe admonendi lecto res, ne faciles sint in fide adhibenda similibus Casuistis, maxime in Auctorum ci tationibus, & in statu controversiae definiendo. X. Pro hac secunda sententia laudatur tamquam principalis patronus Suarem ,
qui suis controversiam versat Lib. III. cap. x Iv. &, ut est Auctor inter recentes gravissimus, sincere fatetur, contrariam sententiam communem esse, eamque ab Augustino , Thoma , Bonaventura , Antonino , aliisque a nobis citatis graeissimis
Theologis doceri . Illam aperte non impugnat ἔ sed quibusdam limitationibus
162쪽
DISS. VII DE APTIS AD IUR i ,3
emollire studet. In primis num. I . statuit tamquam certum, ut non detreminata.
petatar ab aliquo ut iuret id quod falsum tis scitur , nam hoe esset determinata inducere ad periurium . . . Qui ergo scit aliquem aecepisse talem pecuniam, is δε- terminate petit as ilia ut iuret non accepisse , gravissime peccat, periurus es pquia directa eausa periurii est . . . . Unde neque in iudicio hoc modo petitur iuramentum l. sed indifferenter, Iura an boc feceris, vel an boe fetas.
XI. Haee distinctio , cui potissimum fidit , minus solida mihi videtur; & ad id quod ille intendit, nihil conducit, Quandoquidem discrimen illud quod assignat
inter sormulam secundam exigendi iuramentum in iudicio , Iura an hae feceris . vel an boe scias, & primam, Iura te πω accepisse pecunias, prorsus verbale est . Nam tum in prima, tum in secunda indifferenter a iurante petitur iuramentum . V, g. Paulus pecunias mutuo credidit Francisto. Hic negat se accepisse pecunias . Dum Paulus dicit, Iura te son accepisse pecunias, non intendit illum inducere ad negandam cum iuramento acceptionem I multo minus ad eam cogit, immo possistive intendit ne iuret: quia omissio iurandi confirmat veritatem petitionis Pauli, qui invitat Franciscum ad iurandum , nou ut iuret , sed ut oblatione iuramenti perterrefactus obmutescata & silentio, aut trepidatione saltem se accepisse pecu- viam fateatur . Haec est intentio Pauli. Quia tamen agnoscit iniquitatem Francisci, certo, vel probabiliter praevidet illum peieraturum . Sive ergo dicat Paulus, Iura te non accep se pecunias, sive iura an acceperis, perinde est. Et, si per P. Suarea peccat in primo, peccat quoque tu secundo easu et quia aeque in primo ac in secundo indifferenter petit iuramentum , seu indifferentem relinquit Fran- Ciscum ad iurandum. & non iurandum. Nec Theologorum aliquis disputat, num Peccaret Paulus, si induceret Franciscum ad iurandum determinate se non acce-Pisse pecunias quas accepit, seu si induceret ad peierandum . Nulla de hoc est , vel suit umquam inter Theologos disputatio . Vana ergo & inutilis haec prima
Conditio, quam P. SuareE praemittit, ut Eundamentum praecipuum suae conclusionis. Illius vero conditionis nec verbum faciunt recentiores Casuistae citantes P.
Suareae in patroci um propriae opinionis. Altera conditio est rationabilis necessi ta , seu caussa, quam omnes praerequirunt. XII. Verum, missa opinione P. Suarea, & paucorum Castatarum, sola sententia sanctorum Patrum, & tum antiquorum , tum recentiorum Theologorum am Plectenda est . utpote sola probabilis, & tuta . Contraria namque in conspectu primae neque ab auctoritate , neque a ratione probabilis est. Ratio quam sancti Augustinus, & Thomas pro nostra sententia afferunt, brevis, & evidens est. Fianis praecipuus ac serme unicus iuramenti est confirmatio veritatis . Iuramentum falsum, seu periurium non modo non confirmat, sed pervertit veritatem . Ergo numquam licitum est petere iuramentum a peieraturo . Quia qua cognitione pe-
163쪽
tens iuramentum praevidet periurium , videt simuI finem iuramenti non adesse rdi consequenter iniqua est illius petitio.
XIII. inlaest. II. Homo privarus recipere ne a peieraturo parato iuramentum Reire potes j Reis, Negantem sententiam defendo , quae aeque ac prima docetur ab Augustmo, ut manifeste colligitur tum ex sancto Raymundo citato nam. 6. ubi clarissime eam tradit, tum ex eiusdem Augustini textu, & ex ratione assignata a D. Thoma. Eam qu que propugnant communiter Auctores citati num. 8. quamquam eorum aliqui Oppositum teneant, ut Sylvester, Armilla, Solus. sed, ut diaxi , communior sententia est, licitum non esse neque a parato recipere periurium. Quoniam, sive exigatur, sive recipiatur iuramentum, semper ratio assignata a D. Thoma aeque urget, scilicet non consistere iuramenti finem, qui est mn- firmatio veritatis, quae nullo modo habetur per Periurium . Praeterquamquod, ut peroptime notat Sylvius De. eis. licet videantur homines ad iurandum parati, re- ipsa tamen voluntatem iurandi non habent; sed sacrilegam deliberationem conetipiunt, dum ad iurandum urgentur, seu dum uia illis aperitur evadendi discrimen medio iuramento. Et admissis quod parati essent , recipiens iuramentum caulia semper est ut internum periurium opere externo Compleatur, Deique nomen polluatura
XIV. Quaest. III. Feν sonae publicae , ut iudiei , licitum ne es fecundum ordirim
auris exigere iuramentum ab eo quem novit , veι suspieatur peieraturum j Resp. Adfirmat sanctus Thomas sie. eis. dc communiter omnes cum eodem. Si aliquis
inquit Angelicus exigat iuramentum tamquam persona publica , secundum quod exigis ordo iuris , ad petitionem alterius , non videtur esse in culpa , fi se rare mentum exigat, sue fetu eum falsum iurare , sive verum e quia non videtur illa exigere, sed ine ad euius instantiam exigis . Ut tamen etiam in iudIce eiusmodi iuramenti petitio a peieraturo licita sit, plures conditiones requiruntur. In primis pro virili admonere iuraturum debet sanctitatem & religionem iuramenti .
Deinde actorem urgere ut iuramentum remittat. Explorare insuper tenetur, an
bona, vel mala fide actor iuramentum petat. Quod si actor praesciret , alterum fore peieraturum, dc iudex hane actoris iniquitatem deprehenderet I tune iudiei non liceret petere iuramentum a peieraturo r quoniam non potest iudex iniquam actoris postulationem exaudire , neque iuris ordo praecipit ut iudex id concedaepetenti quod evidenter iniustum, & divinae maiestati iniuriosum cognostit. Tune ergo iudex exigere iuramentum licite ab eo quem novir peieraturum , potest . quando actor, qui bona fide credit adversarium non fore peieraturum , instat , dc urget Iudicem ut cogat partem adversam iurare . In his eireumstantiis iudex tenetur ,administrare iustitiam secundum ordinem iuris ; atque adeo habet iustam caussam, seu necessitatem non impediendi periurium. Neque iudex in hoc casu
164쪽
iuramentum petit, sed pars, quae de periurio non suspicatur . Quod si actor ipse cognoscat, aut probabiliter timeat adversarium suum λre peieraturum I peceat , utpote persona privata, de qua dictum est in prima conclusioneia XU. Quae dicta sunt, ad caussas criminales non extenduntur : in quibus, si accusator deficeret in probationibus, velletque iudicem exigere a reo iuramentum . iudex, sive credat, sive non credat reum peieraturum, non potest ab eodem iuramentum exigere. Similiter, quando iudex deprehendit testes ad falsum testim nium serendum contrae reum paratos, vi ossicii sui tenetur omni via eos. repellere, etiamsi reus taceat; ut colligitur ex can. Quaerendum causa TI. quaest. Um. Denique, quaecumque caussa agatur L sive civilis , sive criminalis , iudex ab uir que parte non Potest iuramentum exigere , ut patet ex Concilio valentino III anno εἴ . can. x I. ubi haec habentur. Quia impia, im Deo inimisa, is ebristianae religioni nimis co traria ,. ex iniquissuna ,. ac detes abiti eonsitatione quarumdem saecularium legum consuetudo invaluit ut in foressi iudicio Eligantes ex utraque parte coatendentium aequa Der iuramentum dare cogantur . ubi fine dubio duobus eontra se iuramibus unus periurus efficitur : tanti Destris immanitatem, is animaram perditionem dolentes , statuimus at quicumque una iuramento legitime dato , quod secundum. legem divinam omnis humanae controverse finis esse debet, asterum e comtrario iuramentum opponere praesum erit, ab isti liminibus Melera , quae sua impietate profanavit, exclusus, omnium Christianorum conserato , atque eonvivio reddatur extraneus ἱ nisi se eontinuo admonitus ad agendam paenitentiam tanti reatas humili satisfactione inconaveritia
XVI. Quaest. IV Licitum ne es Christiana petere iuramentum, iusta occarrem caussa , ab 'eo quem scis iuraturum per falsos deos e Resp.. Adfirmantem. sententiam cum Augustino, & Thoma docent omnes Theologi, & Summistae. Advertas tamen vesim , aliud esse indueere ad iurandum per salsos. deos, quod numquam licet, ut docet Angelicus I aliud esse petere iuramentum ab eo quem prae vides iuraturum per salsos deos, quod iusta interveniente eaussa licitum est. Audiatur Augustinus epist. cII v. ad. Publicolam . Asia ergo quaestio es , utrum no
peccet qui per fassos deos Mi iurari fecit , quia illa qui ei iurat , deos fassos ς νς α cui quaestiori possunt ilia testimonia suffragari qua ipse commemorasti de Laban , is inimesub s si tamen AbimeIech per deos suos iuravit , sicut Laban per
Deum Iacob , me, ut dixi, alia quaestio est, quae me merito fortassis moveret , n
F illa exempla occurrissent de Isaae, ἐν Iacob, is si qua acta possunt inveniri. Siramen i ud non adbuc movet quod in nova. testamento dictum es , Ne omnino iur mur : quod quidem mihi propterea dictum videtur , non quia verum iurare pece
tum es ; sed quia peierare immane peeeatum es et a quo nos siue esse τοisit qui niso ne iuremus admonuit . . . . Proinde, sicut non iuras, ita nec alium, si bac
165쪽
placet, iurare eo euas. Quamvis dictum fit, ne iuremus I nusquam autem is seria pluris sanctis legi meminerim , ne ab alio iurationem accipiamus . Asia vero quσ-sio est , utrum ea pace debeamus uti quae inter alios invicem iurantes facta est . Quod si noluerimus , ubi vivamus in terris , nescio utrum invenire possimus . Neque enim tantummodo limiti, sed universis pravinciis pax concidatur iuratipse ba
XVII. Hane Augustini doctrinam paucis, & cIare more suo Angelicus exponit a. a. quaest. xcv III. artie. 4. ad A. Dicendum , quod Licet maso uti propter bonum , ficut is Deus utitur; non tamen licet aliquem ad malum indueere . Unde Iliaeet eius qui per falsos deos iurare paratus es, laxamentum recipere; non tamen Et
cet eum indurere ad hoe quod per falses deos iuret. Igitur , dum Christianus ab Ethnico petit ut iuret; rem licitam, cuiusmodi est iuramentum, petit. Quod autem Ethnicus iuret , non per verum Deum , scuti possiet , sed per salsos deos , ex eius mera malitia id evenit. Posset hoc sacrae Scripturae exemplis confirmari, videlicet iuramentis inter Abimelech & Isaae, & inter Laban & Iacob . Sed haec non Valde urgent; cum eerto non constet, Abimelech, & Laban per falsos eorum deos iurasse e de quo & ipse Augustinus dubitat. Verum conclusio non eget confirmatione ; cum omnes Theologi unanimi.consensu eam doceant . Aliqui tamen limitant eam. solumque licere volunt dictam petitionem , quando im fidelis paratus sit ad iurandum. Ceterum communiter Theologi sustinent, licitum quoque esse, gravi urgente caussa, ut est confirmatio publicae pacis , petere, &adigere infidelem ad iurandum ; quamvis praevideatur iuraturus per falsos deos . Neque verbale discrimen est, dum dicimus, non esse licitum inducere ad is andum per salsos deos , licere vero petitionem cum praevisione certa iuramenti Pe salsos deos faciendi .. Quoniam, etsi mihi constet, infidelem nonnisi per falsos deos iuraturum; attamen, dum ego peto iuramentum, quod abistute per Deum Verum proferre valet, honestam rem ego peto; & nullo modo in illius consentio alitiam, quae per deos falsos iurat; sed illam tantum permitto. At, si determinate inducerem ad iurandum per falsos deos , ad id quod est positive malum ,
mpelle rem, & consequenter a culpa immunisi minime essem,
XVIII. Obiicies i. Qui exigit, vel recipit iuramentum per falsos deos, eius modi deos veneratur : quoniam iuramentum est cultus divinitatis . Sed deos saΙ-las colere peccatum est. Ergo & recipere iuramentum per eosdem factinn. Res Qui exigit, vel recipit iuramentum per salsos deos factum, deorum veneratiocii nullo modo assentitur; sed solum confirmationi veritatis. uui cait D. Bonave Ta III. Sent. dist. xxx I x. arta a. quaest. I ii. reeipis iuramentum per idolum factum, non consentit idoli veneration ; sed veritatis eonfirmationi, ut firmam sit verbum, O solidum maneat padam. Quartum ad hoe non es ibi peccatum: quia recipit quod suum
166쪽
DISS. VII. DE APTIS AD IUR . ,,
est; quod vero ibi malum es, detestatur. Neque exigens, aut recipiens iuramentum dat Measionem peccandi; sed utitur iure suo, tuendi scilicet ius suum aut in publico scedere, aut in privato summi momenti contractu , aut in simili urgente necessitate. Quemadmodum occasionem peccandi non exhibet usurario qui , ut Propriae succurrat necessitati, mutuum ab eodem petit cum onere solvendi se
XIX. Obiietes a. Non licet petere ab eo qui praevidetur sacrificaturus idolIs ut sacrifieet; neque a mago, qui praevidetur curaturus infirmum per magiam, seu praestigia, lieitum est petere ut curet eumdem aegrotum. Resp. Negatur consequentia. Ratio discriminis patet. Sacrificare idolis, curare praestigiis infirmos, actus sunt intrinsecus, & suapte natura malis nulloque modo pro humano consortio sive necessarii, sive utiles. Iuramentum genere suo actus religionis est : idque solum Christianus ab Ethnico postulat. Quod postea, non per verum Deum , sed per idola, infidelis iuramentum istud exequatur, id ex eiusdem iniquitate ortum ducit. LX. Obiicies 3. Non est lieitum petere iuramentum ab homine christiano peieraturo r ergo neque ab infideli per salsos deos iuraturo . Resp. Negatur consequentia. Disparitas manifesta est. Dum petitur iuramentum ab infideli iuraturo per idola, haberi potest bonum fidei, seu fidelitatis, de praecipuus finis iuramentῖ, nempe confirmatio veritatis. Quare , habito hoc fine , iusta occurrente caussa , permitti potest infidelis malitia confirmandi veritatem per salsos deos , ut optime Augustinus laudata epistola ad Publicolam prope initium : oui utitur fide illius quem constat iurasse per deos falsos, is utitur non ad malam rem, sed ad licitam is bonam, non peccato eius se Deiat, quo per daemonia iuravit, sed bono pacto eius quo fidem servavit. Quam responsionem exhibet etiam D. Thomas loc. cit. ad 4. Lia tamen ratio videtur esse in eo qui per verum Deum falsum iurat et quia in tali imramento des bonum fidei, qua utitur aliquis in iuramento illias qui verum per falsos deos iurat, ut Augustinus dieit ad Publicolum . Unde in iuramem eius qui falsum per verum Deum iurat, non videtur esse aliquod bonum, quo uti liceat. XXI. Obiicies 4. Contra primam conclusionem. Qui exigit iuramentum a peieraturo, non periurium, sed iuramentum petit, quod vere praestare potest ; di id petens intendit. Quare nullus est in periurium eonsensus ; sed tantum permissio illius, caussa necessitatis urgente. Immo addit P. Sancheae sic. eit. num. . non requiri necessitatem; sed satis esse quamlibet notabilem utilitatem: quod exemplo illius qui iisuras petit ab usurario parato, confirmat. XXII. Leonardus Uanroi tris. IV. cap. v. quaest. tW. num. φ licet communi nostrae sententiae aecedat; easum tamen obiicit, in quo a peieraturo licitum esse contendit iuramenti petitiopem, ut, cum tutor caussam tuetur pupilli ex ossicio.
167쪽
quami nonnisi iuramenti exactione defendere valet.. Ne igitur iactura litis sibi im putetur, & ad damna pupilli. resarcienda. compellatur, adversam partem ad iura mentum urget; quamvis. eam peieraturami certo sciat , additque ita his circumstantiis hanc iuramenti exactionein ab. omnibus putari licitam ..
XXIII. Resp. Mirum. est, Auctorem hunc, qui in suὶ Libri fronte sibi .honori
vertit ex irrefragabili claritatis, & veritatis Doctore M. P. Augustino suam The Iniam tradere, non sibi postea. religioni ducere sententiam apertissime Augustino, eiusque discipulis contrariam. propugnare.. Ad obiectionem ergo. respondetur, comis mentitiam. esse praecisionem. illam petendi iuramentum, & non periuriam; dum petens praevidet certo, aut probabilitet iurantem peieraturum .. Eiusmodi praecisio subsistit, dum quis petit iuramentum. per falsos. deos : quia in hoc. iuramento reipsa habetur finis iuramenti , qui est confirmatio. veritatis .. Similiter , dum quis ab usurario petit mutuum cum Onere solvendi usuras, finis mutui,i qui . est subIevatio indigentis, consistit. Idcirco optime dicitur, quod petens. hunc finem: intenis ut, & idololatriae, ac usurae peccata permittat. At, cum petens praevidet certo, aut probabiliter iurantem peieraturum,. nil boni, seu nihil. illius. quod ad finem iuramenti pertinet, sperare, vel intendere potest: non. bonum. Veritatis confirmanadae, non bonum fidelitatis, non divinae maiestatis exaltationem, nihil denique, nisi& divinae maiestatis laesionem, & veritatis destructionem .. Satis minime est ut exigens iuramentum intendat abstractione quadam metaphysica aliquid boni ;. sed requiritur ut actio praestanda. ab eo. a quo. petitur, aliquid. boni contineat bonae intentioni petentis respondens; quemadmodum in mutuo usurarii , & iuramento per falsos deos patet, ubi & iurans. veritatem firmat , & mutuator sublevat indigentem . quae bona. ad talium. actuum naturam pertinent.. Ad in. periurio. nihil omnino , sub quocumque aspectu accipiatur, boni. elucet, quod naturam. deceat iuramenti non veritatis,. non bonae fidei confirmatio, nota divinae maiestatis cultus.. XXIV. Reponunt, bonum relucere ipsius petentis, videlicet reparationem bonOrum , quorum iacturae obnoxius tutor foret, nisi in defendenda. pupilli caussa iuramentum a peieraturo exigeret .. Sed hoc effugium inane est. Hoc enim posito. nulla tam execrabilis actio. foret quae licite fieri nequiret .. Hac ratione quis Potaset ob tuendam salutem fornicari, & a praestigiatoribus, ac magis. praestigia petere, quibus multa abigeret incommoda, di plurima bona sibi. compararet . Quare valde experrectus & cautus sit lector oportet in eiusmodi argumentis ab. unius actionis ad alteram paritate petitis. Saepe enim dissimilitudo non est valde aperta, & obvia, ut patet in praesenti comparatione iuramenti per salsos deos cum iuramento salin per verum Deum.. Est tamen: reipsa discrimen quia revera iuratio Per salsos deos confirmat veritatem , licet secum deferat malitiam idololatriae . quanu, urgente causia, petens iuramentum permittit r quae confirmatio finis Pr prius
168쪽
prius est ipsitis iurationis. Iuratio salsa per Ne m Deum non frmat, sed perver tit veritatem. At ego, inquis, non periurium, sed iuramentum peto. Tu petis iuramentum, non utcumque, & abstracte, sed in confirmationem veritatis . Sed , cum praevides illum peieraturum; unde sperare Vales veritatis confirmationem. quae est iuramenti finis Tua intentio, 'quamvis bona , nequit actionem teipsa pravam honestare; sed exigitur quod ipsa actio quam petis , comparate ad finem in quem suapte natura etendit, bona sit, ut est iuratio per salsos deos , quae per se confirmat veritatem, & collatio mutui, quae sublevat penuriam mutuatarii . At periurium undequaque malum est. Et hoc discrimen est prae oculis semper ha bendum. Denique in similibus controversiis non debes multum indulgere humano ratiocinio : nam, si aeumine praestat homo. facile est ipsi subtilitates di comamenta excogitare, Potissimum in iis quae Tavent suae libertati. Sed auctoritati Sanctorum adhaerendum est. Porro Sancti, & communissime Theologi damnant
petitionem iuramenti a Peleraturo, Koncedunt vero exactionem iuramenti a iuraturo per falsos deos. Discrimen vero quod ego fuse explicui, brevi D. Thomas assignat loci citi ad ψ. In iuramenta false etiamsi per verum Deum deest bonum fdei, qua utitur Hiquis in iuramento illius qui verum per falsos deos iurat . Unde in iuramento eius qui fasum per Uerum Deum iurat , non videtur esse aliquod bonum , quo uti tueat. Eamdem disparitatem exhibent Augustinus , Bonaventura , aliique tum sancti Patres, eum Theologi. Quid itaque urgere pergis inanes praecisiones iampridem labefactatas pXXV. Ad Tonfirmationem autem Vanroi , aliorumque qui honestare volunt praefatam petitionem ob bonum ipsius petentis, respondeo , hane eamdem rati nem allegasse Tutumlymeni, iacturam scilicet suorum bonorum , quae ne perderet, iuramentum ab iniusto possessore Petiit. Hanc ille excusationem adduxit excelso Praesidenti, illum interroganti his verbis supra niam. s. ex Augustino relatis: Quare provocasti hominem ad iurationem , quem Diebas falsum esse iuraturum ' Respondit illa: Vegavit mihi rem meam. Responsum est Iuli r Et nonne melius erat ut rem suam, quam exigebas, perderes, quam animam hominis istius falsa iuratione perime-638 Prostratus iussus est caedi. Caesus est tam graviter, ut in dors eviritantis vestigia plagar*m vparerent. Dd dictum est im e Pareitur innocentiae ruae. De retero cave ne facta . Fecit ille qaidem grave pereatum , emendatus est ; sed musto gravi speccatum faciet qui post istum sermonem, is istam meam admonitionem , is e*bori tionem tale aliquid fecerit. Rudiat Vanmi, audiantque recentiores Calaistae illi qui populum christianum docent, posse ad vitandam quamcumque notabilem bonorum temporalium iacturam iuramentum peti a peieraturo r audiant, inquam , Augustinum direntem, pareitum fuisse innocentiae hominis rudis, & simplicis, tale iuramentum petentis; simulque subdentem , nequaquam parcendum fore Iiss qui post
169쪽
tuum sermonem, admonitionemque tale quidpiam secerint, aut d uerint: Colli gant, an sola corporis flagellatione eluturi sint crimen quod perpetrant, dum post Augustini sermonem, i , sam admonitionem docent. Christianos posse a peieraturis iuramentum petere ob quamcumque bonorum notabilem iacturam vitandam. XXVI. Pulsat adhuc P. Suarea loci citi num. II. Non peccat iudex in iudicio iuramentum exigens : quia utitur iura suo, & utitur malo alterius, ut satisfaciae
muneri suo, & parti petenti, & Reipublicze, quia debet procedere seeundum pu blicam scientiam, & praesumptionem : alioqui multa maiora mala in Republieaeontingerent. Hinc etiam patet non peccare actorem, etiamsi persona privata sit, petendo ius suum per iudicem, & per eum exigendo iuramentum a debitore . vel reo, quamvis utrumque peieraturum sciat : quia non sine bono usu , & utili late hoe fit. Accedit reum non debere ex sua malitia commodum reportare. Maiagnum autem commodum illius esset, si non posset actor instare apud iudicem υρ ab eo iuramentum exigeret. Denique numquam potest esse tanta certitudo de maturo periurio, quin dubitari possit, an permovendus sit reus ad dicendum verum timore vel poenarum, vel in semiae periurii . Item in iuramento pure assertorio potest esse utilitas vel obtinendi veritatem, vel, si ille salsum dicat, habendi o casionem postea convincendi illum. Haec sunt argumenta P. Suarra totidem fere verbis proposita, quae illum vacillare , & sere recedere a communissima & Patrum, & Theologorum sententia coegerunt XXVII. Re . Mirum est talibus argumentis permotum fuisse doctissimum virum, ut a communi recederet sententia. Istorum namque fallacia manifesta via detur. id Z Iudex potest ut persona publica : ergo de homo privatus Iudex imperare potest homicidium : ergo & vir privatus Quot sunt actionum genera quae licent iudici, & Principi; secus privatis hominibus γ Haec tamen gratis dicta sunt. P. Suarea supponit tamquam certum , posse actorem per iudicem adigere ad iurandum eum quem praescit peieraturum. Sed hoc tamquam manifeste falsum ab omnibus Patribus reiicitur. Nam, dum S. Thomas cum aliis ait, ad actoris petitionem iudicem posse exigere a peieraturo iuramentum , non intelligitur id iudici licitum esse, dum ipsi constat, actorem scire suum adversarium fore pei
raturum. In hoc casu tum iudex, tum actor peccarent, ut iam supra dictum est. Sed tum dumtaxat absque culpa potest, quin adstringitur iudex exigere iuramentum ab eo quem privata scientia praescit peieraturum, cum urgetua ab actois
ri innocente, & bona fide supponente suum adversarium non fore iuraturum salia sum : qua in positione iudex, tamquam minister publicus, innocentem petiti nem actoris suo imperio executioni demandat. Privata scientia iudicis tune quid omnino seiunctum est ab officio personae publicae , quam iudex sustinet in iuramenti exactione. Immo, quatenus judex, induit bonam fidem actoris p tentis in-
170쪽
DIS S. VII. DE APTIS AD IUR. 1 i
nocenter iuramentum ; ac proinde, ut index, secundum allegata, & probata tignorat reum sere peieraturum. Corruit ergo usquequaque argumentum P. Suarea supposito, ut dicitur, falso innixum. Peccant utique tum iudex , tum actor , quando praescientes periurium, adigunt reum ad iurandum. At iudex privata so lummodo scientia praevidens periurium, excusatur, si ad instantiam actoris, qui credit adversam partem non sore iuraturam ni sit veritatem , iuramentum exigit . Alia quae adiiciuntur, nullius sunt momenti. Colligat nec ne reus commodum
ex sua malitia ; mediis illicitis cogi non potest ad veritatis consessionem . Dum praecedit semiplena probatio, non tenetur iudici interroganti respondere . mid i de Praestigiator adigi nequit ad curandum infirmum alio praestigio . Ergo ex sua iniquitate commodum colligit Numquam potest esse tanta certitudo de periurio futuro, quin sperari veritatis consessio possit . Quid hinc insertur Perperam id obiicitur. Ad actionem bonam, aut malam sufficit vel moralis, vel valde probabilis certitudo. Dubitationes illae abstractae de possibili veritatis consessione noa sunt regulae actionum humanarum. Ad id quod postremo loco additur , iam ex dictis responsio patet. Utilitas quae ex actione aliqua consurgit, perperam obtruditur ad evincendam eiusdem actionis honestatem. Hoc namque non modo evania gelicae, sed ethnicae quoque Philosophiae repugnat. XXVIII. Quaeli. U. An qui indueit alium ad iurandum falsum, quod iurans bona
fide putat esse verum, ipse vero qui inducit, scit esse falsum, peeeet Resp. Communissima Doctorum , etiam recentiorum , sententia adfirmanter respondet. Rem exemplo declarat Tamburinus . Sunt quaedam officia quae in pluribus civitatibus nonnisi earumdem civibus impertiuntur. Titius a pluribus civis , a pluribus incola reputatur. Istis neglectis, illos qui civem ipsum existimant, ad iurandum inducit in suum favorem , quamvis ipse certo sciat se esse incolam. Titium periurii reum damnat absolute & ipse Tamburinus Lib. II. cap. I. f. s. num. I. Et ratio Obvia est. Nam iurans ideo excusatur, Auia invincibiliter putat esse verum quod iurat; at inducens nulla laborat ignorantia . Nec' est quod opponas, Titium non iurare. Nam tametsi non propria , aliena tamen lingua peierat. An qui aliena manu furatur, non peccat 3 An qui ebrium ad blasphemandum, aut insantem ad conculcandas imagines instigat, immunis a culpa em XXIX. Pater Tamburinus sic. cit. num. p. ingenue fatetur, se post aliquot menses profundae meditationis reperisse discrimen inter allata exempla dc propositum casum. Sunt, inquit, actiones surandi, blasphemandi , dc conculcandi imagines suo genere etiam materialiter pravae; nullumque in illis reperitur bonum formale ι reperiri vero subdit 'hoc bonum formale in iuramento materialiter salis . Subtilis
alicui, concludit, videbitur; sed certe vera dfinctio, ut, fi penetretur , censenda fit in posterum probabilis IIuriadi hoc modo explicata sententia . Ego sane hane distinacti