장음표시 사용
301쪽
IV. Probabilior nobis sententia est , dominos , dummodo notabile detrimentum passi non fuerint ex famuli discessu , debere illi integram medii anni mercedem
solvere , iure naturae spectato . Quoniam , integris sex mensibus revera famulus lueratus est mercedem suam I di dominuo reipsa commodum , atque utilitatem servitii praestiti expertus est. Ergo vi iustitiae naturalis famulus habet ius ad me, cedem Eb Iabores exant latos accipiendam; & dominus debito solutionis adstringitur ob commodum, & utilitatem perceptam. Forum externum aliquando ob praesumptionem malitiae famulorum, & ob civilis commercii, dc societatis conservationem aliquas poenas constituit , prout magis ad praefatum finem expediens iudicat. Non propterea tamen licet semper in soro interiori quod licet in foro ex- teriori, ut fusius suo loco dicam . Hane opinionem defendunt plures , Vasquea opusc. de restit. cap. v. dub. Io. num. 37. Lugo de ius. Tom. II. dio. xx Ix. sect. 3. Leander diis. v. quor xxx. dc penes eumdem Diana, Fagundea, Bassaeus, Bonaiscina, Rebellus, aliique. V. Quaest. III. Dominus debet ne sisere salarium famulo qui operas suas eidem locavit , nulla mercede pacta Resp. Distinguunt Salmanticenses sic. eis. num. I δ 3. Si dominus similes famulos conducere soleat, tenetur iustam consuetamque mercedem solvere ἱ eoque non solvente , contendunt , famulum posse, nedum illam exigere, verum etiam occulte se se compensare . Secus vero, si domini non consuescunt conducere famulos; ut accidit, quando Episcopi, & Nobiles pueros accipiunt ina portunis parentum precibus ad proprium sexvitium , quibus victum, V stitum, habitationemque tribuere, nulla mercede pacta, solent. Verum isti iuxta communem existimationem non habent rationem famulorum I nec illi communiter pro mercede inserviunt. Nunc autem sermo est de veris famulis, qui reipsa locant operas suas,.& ut veri famuli servitia, & obsequia praestant, nullo pacto
salario. Omni igitur distinctione, dc controversia seposita, ius naturae spectandum est i dc pro quantitate laboris , ae servitii praestiti tantumdem pretii rependendum est.
VI. Quaest. IV. Est ne aliqua mensura itisae me redis Oisendae famulis e Resp. Non alia mensura , seu regula iustae mercedist assignari potest , nisi communis praxis , dc consuetudo, iuxta quam communiter illius loci famuli locant operaS suas . Aliqui contendunt, iniustum esse pretium illud quod non lassicit ad vi elum, dc vellitum famuli. Sed fallax omninσ est regula illhare . Quantitas mercedis maioris, aut minoris pendet potius a maiori, vel minori habilitate famuli rqui quo plus laborat , maiusque commodum, & utilitatem affert domino , eo maiorem meretur mercedem . Sed neque haec maior habilitas severe attendenda est: alioquin plura dissidia de lites occurrerent; dc quisique se altero habiliorem reputaret. Communis ergo praxis servanda, ad conscientiam quod attinet. Quod
302쪽
vero rem domesticam spectat, quisque supputare rationes potest, & colligere , quid sua intersit, an famulus capacior, fortior, diligentior cum maiori mercede conducendus; an alter conducendus minori pretio, sed minus quoque aptus ad servitia praestanda. VII. Quaest. V. Si dominus conducat minori mercede quam infima famulum, te- nrtuν ne ad restitutionem Z Resp. Sicut in quolibet contractu servanda est mensu ra iusti pretii, ita quoque in contractu conductionis famulorum. Tria distinguuntur pretia, supremum, medium, infimum. Haec tria pretia iusta reputantur; iniusta vero illa quae aut supremum excedunt, aut infimum non attingunt. Quando ergo dominus taxat mercedem famulo conducto infra limites infimi pretii ;absolute loquendo tenetur restituere quantum satis sit ad constituendam mercedem intra limites iusti pretii , saltem infimi . Spectandae tamen sunt circumstaniatiae . Nam famulus potest, si velit, gratis inservire domino . Potest sponte & libere in mercedem infima minorem consentire, camque in pactum deducere. Haec absolute Vera sunt. Ceterum, quia in praxi vix unus inter famulos reperitur qui libere consentiat in mercedem minima inferiorem, idcirco communiter domini ad restitutionem tenentur, dum mercedem famula taxant iniustam, seu infima conis sueta minorem. Nec valet excusatio, quod famuli libere consenserint in eiusmodi mercedem: quia eorum consensio libera minime est, sed coacta. Necessitate enim urgente paciscuntur famuli talem mercedem. Ex necessitate autem famul Tum, commodum reportare licite nequeunt domini.
VIII. Quaest VI. Dominus qui absque iusta caussa famatum , eonductum ad an-πLm , ante complexum annum expeigit, tenetur Ae integram ei mercedem solvere δResp. Adfirmant omnes et quia tune per famulum non stat quin integro anno serviat, & .ex tali expulsione grave nocumentum patitur. id. si famulus cou-tinuo inveniret alium dominum , nihilque detrimenti subiret Semper d minus peccaret iniustitiae peccato, sine caussa famulum expellendo. Et P. Molina diis. cccccVI. etiam in hoc casu adstrictiam asserit dominum ad integram solvendam meris cedem in poenam peccati. Quin subdit, famulum iniuste pulsum minime obligatum esse ad redeundum, ut impleat praefinitum tempus. Sententiae Molinae sub scribunt alii, qui leges adducunt id statuentes . Decisio absolute certa viκ assignari potest respectu restitutionis, & solutionis pretii. Circumstantiae, & damna quibus famuli subiiciantur ex tali expulsione , insuper caussae ob quas tam illi expellantur, spectandae sunt. Si enim absque ulla rationabili saussa famuli eiiciantur, non video cur absolvi ab integra mercede, & damnorum compensatione d mini valeant. Praeter Molinam laudatam opinionem docent AZorius III. Part. Lib. VIII. de Aeato cap. x m. quaest. v. Rebellus Part. II. Lib. XIV. quaest. x PII.
303쪽
sius Lib. II. eap. xx IV. dub. 2. num. 3. Leander diis. unla. quaest. κκUD. Salmanti- censes tradi. XXIV. cap. unic. punct. 7. num. Ist. & alii apud ipsos.
IX. Quaest. VII. Peccanι ne domini, si impediant ne famuli matrimonium contrahant f Resp. Adfirmant omnes : quia ea quae iure naturae famulis competunt , nequeunt impediri a domino Dissidium solum est . utrum servus , matrimonio contracto, teneatur potius satisfacere uxori quam domino. Nonnulli respondent, nulla facta distinctione , praeserendum esse uxori dominum . Idque colligunt eκ cap. I. de coniug. ferTorum . Alii distinguunt . Aut matrimonium contractum est consentiente domino, aut secus. Si primum , tunc praeserendam lasse domino ullo rem afferunt : quia dominus suo consensu in famuli matrimonium cessit iuri suo. Si autem inscio, dc invito domino famulus matrimonium contraxit; tunc uxori anteponendum dominum docent : quia ius domini in famulum prius est iure uxoris in maritum . Porro iuxta iuris regulam , qui prior est tempore , potior essiure . Haec opinio est probabilior , eamque docet D. Thomas in sappl. ad IILPart. quaest. lo. art. a. ad 3. Si servus , Nolente domino , matrimonium contraxe rit , tunc debet praetermittere servitium domini imperantis , is reddere debitum uxori, quia per hoc quod dominus concessit ut matrimonium servus contraberet , intelligitur ei concessisse omnia quae matrimonium requirit . Si autem matrimonium , ignorante, vel contradicente domino, est contractum , non tenetur reddere debitum ,
sed potius domino Obedire , si utramque fimal esse non possit . Sed tamen in bis multa particularia eonfiderari debent, ficue etiam in omnibus humanis actibus , scilicet perieulum eastitatis imminens uxori , is impedimentum quod .ex reaeditione δε-biti servitio imperato generatur , , alia. huiusmodi I quibus omnibus rite pensarisiadicari poterit, cui magis servus obedire tcneatur, domino, veI uxori L L
304쪽
VIX quisquam sibi in animum indueere poterit, ut eredae, nonnullos reccentiores Casu istas, qui passim elamant , divinam legem benignam. dc suavem esisse, tales potuisse evulgare opiniones, quae saevitiam praeserant, & feritatem. Sanctissima Christi lex perferre iniurias , di earumdem oblivisci, inimicis parcere, bona pro malis rependere, mundanum honorem, & te rena omnia propter Dei gloriam eontemnere suadet, hortatur, iubet. Nova benignitas a quibusdam Moralistis invecta, tanti & divitias, & humanam famam festimat, ut pro istorum eonservatione humani sanguinis effusionem licitam honestamque lacillime propugnet . Quantum haec recens benignitas .eum evans cin ritatis suavitate & lenitate pugnet, sequentes propositiones deci rabunt.
305쪽
CAPUT. I. Ruce entur propositiones tum quae junt ab Ecclesia
damnatae , tum quae laxae videntur.
Propositiones damnatae a duobus Pontificibus , Alexandro VII. cy3 Innocentio XI.
I. π Tm equesris ad dastitam prae eatus potes illud acceptare, ne timiditatis κε. V tam apud alios incurrat. 2. Alexandri VII. II. M lieitum Religioso, veI cIerica, calumniat rem grauia erimina dese, vel desua Retulone spargere minantem oecidere, quando afius modus defendendi non suppetit, uti suppetere non Sidetur, si calumniator fit paratus vel ipsi Religios, vel eius Refigiο- ni ps lice, is eorum gravissimis viris p sdicta impiuεre, nisi occidatur . II. Al xandrἱ VII. III. Liset interficere falsum Me atorem , fassos testes , σε etiam iudicem, a quo iniqua eerto imminet sententia, s alia via Mn potest ranocens damnum evitare . I 8. Alexandri VII. IV. Non peccat maritus oecidens propria auctoritate uxorem in adulterio deprehensam. Ist. Alexandri VII. V. Fas est vira honorato oecidere invaserem, qui nitit uν eataruniam inferre , si a-ώιεν hae ignominia vitari nequit. Idem quoque sicendum, si quis impingat alapam ,
HI fuste pereurias, is, post impactam alapam i vel ictum fusis fugiat. 3o. Innocentii XI. VI. Regulariter euidere possum furem ρνο o servisione unias avxei. 3I. Inn centii XI. VII. Naae stum Relium os deseadere defensione ope va quae actu possidemuo, sed
etiam ad quae ius iaeborium babemus, o, quae nos possessuros speramu1 . 32. Inn centii XI. . . . VIII. Liritum est tam heredi, quam legatario contra iniuste impedientem , ne eeIbereditas adeatur, vel legata solvantur , se taliter defendere , sicut ius habenti in cathedram, vel praebendam eontra eorum pessusonem iniuste impedientem. 33. Innocentii XI. IX. Licet procurare abortum ante animationem fetus, ne puella deprehensa gravida occidatur, aut infametur. 34. Innocentii XI.
306쪽
DISS. UNI C. DE HOMICIDIO. ατ'
X. mdetur probabile omnem fetum, quandiu in utero es , earere anima rationalysim tune primum incipere eamdem habere, cum paritur; ae eonsequenter dicendum erit, is nutu aborru bomicidiam committi. 3 I. Innocentii XI. En benignitatis probabilisticae sahguinarii, truculentique fetus. En quam sanguinis humani effundendi liberalis sit nouus opinandi modus a sancta earitatis lege maxime alienus.
proficiscuntur. Pauca ex pluribus quae hoc in libro dicturus sum , hie
is sint interficere reosy An est in Scripturae An in traditione e Est ne fidei artis A eulus e Si solo lumine naturali eo ducimur, patere ex eodem lumine naturaliis iudicemus , quid cuique privato liceat in occidendo aggressiore, non solius vitae, M verum etiam honoris, & rei. Clerus Gallicanus anno I7 . in Comitiis generalibus hanc doctrinam damnavit, ut scandalosam, erroneam, is haereticam, Regia Fur, is Reb publicis inivrisyam , vanis ratiociniis, is regulis vitam hominum, is moram decreta subiicientem.
is honori ducens se prostituita viro tanto, rem enarrat, & eumdem infamat, POL si sit illam occiderest Resp. Quid μορ Caram uel in raeοί fuad. num. III. Haeret suspensus et de hoe sat est ut ex Probabilismi doctima colligatur id licere :quia, quando lex est dubia, homo liber a lege est.
,, damnata solum vult id non licere regulariter ; esto in aliquibus circumstantiis vi possit id licere. Dominicus Viva in Trut. in pro 1' Alex. VII. n m. IO.
,, ut multi docent, etiam defensione Me aea se defendere. Idem Viva in propdamn. IT. Θ Ι 8. Alex. VII. num. s. VI. is Vir equestris non tenetur sugere aggressiorem cum suo dedecore I sed potino est ab illo se defendere defensione occisiva. ' Idem viva in prop. dam . In Aleae. VII. num. s. VII. . Etiam ad honorem necessarium tuendum viro honorato licere oecidere inisis iustum, ac contumeliosum aggressiorem, docent DD. & sine dubio verissimum
S i i ij si in Disit iros by Corale
307쪽
is 6 ' LIB. VII. IN DEC ALOGUM.
si est in hae suppositione, quod vir honoratus in aliquo casu aliter ignominiam , si vel contumeliam repellere, honoremque sibi auferendum aliter tueri non possit is nisi occidendo aggressbrem contumeliosum. Patritius Sporer tractv. in . praeis
eest. Decia. cap. II. Dc. I. g. q. num. I 39.
si vel vulnus sugientem insequi, & occidere. Censeo hanc sententiam esse proba bilem, & tutam in praxi : quia, dum adversarius sugit , & percussus Insequi
si tur, moraliter adhuc durat congressus. Diana Tom. I. coord. tractu. res . . num. 3. ori 6. item refol. 3. num: a.
is fica possessione fur constituit, & illum occidere cum moderamine &e. Responis deo affirmative. Idem Diana Tom. VIII. tract. U. res . 3I. in titui.
eminus telo petere . . . . si invadas res meas per famulum, vel arte magica se per daemonem, nec alia ratione quam nece tua possit impediri; si coniuraveris is in mea damna; si impedias inique meos creditores, ne mihi satisfaciant, si fal is sa accusatione, vel falso testimonio me fortunis coneris evertere ; nec alia r tio impediendi suppetat. P. Leonardus Lessius Lib. II. de ius. cap. I x. dubit. II. num. 74. Θ 7s.
is do res iudicio est recuperabilis e Respondetur , verius videri non esse. Idem Lessus sie. eis. num. 7o. Θ 72. XII. is Fas universim est interficere eum qui nos interficere decrevir , quando,, .liter non patet via evadendi mortem, grave M perieulum mortis , quod nequiis tia illius ex eo decreto nobis imminet; sive qui id ita decrevit , dicendus iam is aggressor sit, sive non : id enim quaestio est de locabulo. Ludovicus Molina de iust. Tom. IV. ινact. m. di μκ II. num. 3. AIILis Probabilius respondeo licere, & absque metu irregularitatis, occidere o is culte Iitigatorem, si constet aperte, & omnino certo, dictum litigatorem omnia is no iniuste , & Per calumniam procedere, & ctiam fit omnino certum quod in- ,, nocens sua bona irrecuperabiliter amissurus est, nee aliud sibi remedium ad eari recuperanda suppetat. P. Leander a M. Sacramento Par. V. tract. . diis. x III.
XIV. - An post decretum Innocentii XI. licitum sit invasorem honoris cum is moderamine ineuIpatae tutelae occidere ' Probabilius multo respondeo , etiamri post decretum SS. P. N. Innocentii XL licitum esse . . Quia ex propositi me, particulari ad universalem non tenet consequentia. Emanuel a Conceptione ,
308쪽
DISS. UNI C. DE HOMICIDIO. 181
seu eontinuator Leandri a SS. Sacramento Par. IV. in ordin. I x. tris. II. dis III. qu es. VI.
ri dicit, mentiris; aut contumeliam Proseri Persecte, ut tu es infamis, male castaeo dcc. vel impersecte, ut tu es infam. . . male gen. . . . si aliter iniuria repelliri non poteli e Probabilius respondeo assirmative. Idem Emanuel a Concept. Aci
XVI. is Qui invasus ab altero, sive armis, sive eοηιumeliis, si potest fugere, dcis malum declinare, non tamen fugit, sed eum debita moderatione se defendit , M dc alterum oecidit, non tenetur ad restitutionen . P. Dominicus Viva in suo cursu Thmdogico-Morali Tom. I. Par. III. de rest. quaest. VII. art. I. num. 2. XVII. - Si rari Ismo casu eo loco res sita sit, ut miles in exercitu, vir equestris in aula regia, ossicio, dignitate, Ducis, aut Principis favore, ob ignaviae suspi- cionem excidere debeat, nifi idemtidem provocanti lis sistat ; non audeo da ti mnare eum qni merae defensionis gratia paruerit. Paulus Laynian Lib. III. de
iust. tract. III. par. III. cast. III. num. 3.
XVIII.,, Dubium autem est , an liceat innocenti id duellum acceptare, siveis offerre, quando certum est fore ut actor per fraudem in iudicio ipsum oppriis mat, ac eius iniustam condemnationem impetret . Quidam neutrum licere ais iunt . . . . Sed melius alii dicunt, licere huic innocenti duellum ad vitam, bo- is norem, ex res famulares in notabili quantitate tuendas,. quando constat omninois iniuste, dc per calumniam actorem procedere : dc certum omnino est lare ut is innocens haec amittat, nec aliud sibi evadendi remedium suppetat . . . . Atque is optime Banner ait, licere innocenti in his casibus acceptare , dc offerre duel- D lum . . . Immo dc non provocando ad duellum interficere occulte actorem il- is tum calumniosum, cum haec occisio sit vera defensio . Immo bene 2 an ait is teneIi innocentem non acceptare duellum, nec indicere, si potest oeculte iliumn Oreidendo id vitae, honoris, rerum militarium periculum evadere . Quippe sicis proprium vitae periculum in duello imminens vitabit , dc peccatum actoris osti serentis , aut aeceptantis duellum. Thomas Sanchea Lib. II. in DocaI. cap.
XIX. is Pro re minima non videtur concessum ius defensionis eum tanto alte- ,, rius malo. Est enim valde iniquum ut pro pomo , vel etiam uno aureo servanis do alicui vita auseratur . Si tamen tibi verteretur probro, nisi rem suri exto se queas, posses conari, dc si opus esset, etiam occidere iiixta Sotum, Tunc enimis non tam rei, quam honoris esset defensio. Lessius de iust. θ' iur. Lib. II. cap. Dc-
XX. A In propositione I 7. damnata ab Alexandm VII. quae aiebat , Iieere M.
309쪽
- ligioso, vel Clerico occidere calumniatorem gravia crimina in eos minitantem, si si alio modo vitari non possit , non Venit damnatum dicere, licitum illis esseis calumniatorem occidere, quando actu iniuriosa Verba in eos profert famae valde is laesiva, si alia via non est tantum malum vitandi. Torreeilla in propositi dama. ad dict. prop. num. I4. Dcq I. XXI. - Immo nec damnatum venit dicere, solummodo esse peccatum venialeis in Religioso, vel Clerico, in casu propositionis damnatae, Occidere calumniat is rem. Idem Torrecilla ibi. num..22. DLATI.
XXII. A In propositione I 8. ab Innocentio XI. damnata de occisione salsiis accusatoris, falsi testis, di iudicis, a quibus imminet damnum, quod evitari nonis potest , non venit damnatum dicere , doctrinam propositionis esse speculati-- ve probabilem , nec inhibitum dicere , quod si practice id fiat, tantummodo si veniale peccatum erit . Idem Torrecilla ibid. au dict. proposit. numer. Dis DL q72. XXIII. se Adhuc stante damnatione praedictae propositionis i s. probabile est, is intelligendam venire & propositionem, & eius damnationem de aggressbre in se actu primo . non de aggressore in actu secundo, seu de actuali offendente.
Idem Torrecilla ibid. num. 23. XXIV. se Potest vir honoratus alium occidere absque letali , quando aliter ho- se norem in re gravis momenti tueri non potest. Idem Torrecilla Tom. I. Summ.
XXV. se Negari non potest quin saltem honorem, famamque illam quae ex vi o tute , dc sapientia nascitur, quique verus honor est, iuste defendere Cleriei, αὐ Religiosi valeant, ac saepe debeant , cum hic sit proprius professionis ipsorum, , , quem si amittant, maximum bonum amittunt. Nam per hune redduntur sum-- mopere aestinnabiles ἐν conspicui saecularibus, qaos sua virtute dirigere, ac iuvareis possunι : quo sublaιε, πee usos dirigere , nee iuvare poterunt. Ergo saltem hunc is honorem poterunt Clerici , ac Religiosi eum moderamine inculpatae tutelae
A ETIAM CUM MORTE INVASORIS defendere. Quin interdum, lege saltem
is caritatis, videmur ad illum defendendum teneri, s ex violatione propriae famaeis integra Religio infametur. Franciscus Amicus Tom. V. dio. xxxv I. num. II 8. XXVI. Quoniam propositio haec his vocibus concepta damnata non est, licet reipsa damnata, ut ego quidem iudico, ab Alexandro VII. sit, timendum est ne aliqui illorum Calaistarum quibus familiare est damnatarum thesium vim extenuare, eamdem ut probabilem reputent , & ad praxim redueant. Idcirco admonendum lectorem existimavi , propositionem praelatam , non laxam modo esses sed revera etiam damnatam : siquidem vocum tantum diversitate digeri a thesia' proscripta ab Alexandro VII. An ista doctrina utantur qui libellos Omolos
310쪽
DIS S. UNI C. DE HOMICIDIO. 18,
evulgant adversus eos quos propriae sapientiae splendori tenebras offundere suspi cantur, aliorum esto iudicium.
CAPUT II. I uid probibeat quintum Decalogi mandatum, NON OCCIDES se quam graυe sit homicidii scelus.
Recensentur quorumdam haereticorum errores .
rationis regula divinas leges metiuntur, errandi ansam arripuerunt. Haere licorum alii euiusque viventis, sive sentientis , sive dumtaxat vegetantis, occisi nem vetitam asseruere I alii numquam licitam esse hominum occisionem, etiam publica potestate iussam, contenderunt; alii seipsos, nedum alios, licitum esse interficere propugnarunt; alii alia commenti sunt. II. Primum errorem refert , & consutat Augustinus Lib. L de civ. Dei eap. καhis verbis . cuidam hoe praeeeptum etiam in bestias, is pecora conantur extendere, ut ex hoc natium etiam eorum liceat oecidere. Cur non ergo is herbas , is quidquid humo radicitus alituo, ae figitur' Nam is hoc genus rerum, quamvis non sentiat , dicitur tamen viteνe, ae pre Me potes is mori ... Numquid igitur ob boc, eum audimus , Non occides, virgultum vi ere nefas dicimus , O Mamebaeorum errori ius nissime .ae quiescimus ' His igitur deliramentis remotis, eum Iegimus, Non occides, si propterea non areipimus boe dictum esse da frutetis, quia nullus est eis sensus; nee dearimantibus iννatioatibus, volatilibus, natatilibus , ambulatisibus, reptilibus, quia nulla nobis rati e Deiantur, quam non eis datum est nobisiam habere eommunem e unde iu- fissima ordinatione Creatoris, is vita, is mors eorum nostris usibus subditur: restat ergo ut de hominibus intolligamus quod dictum es, Non occides. Non alterum, ergo necte. Neque enim qui se Oeeidit, afivd quam hominem occidit. Hane D. Augustini auctoritatem refert D. Thomas I. a. quaest. Igrv. an. 1. ubi ratione ab ipsa divina. Scriptura repetita evincit, lieitam esse animalium, plantarumque occisionem. NuLus peceat ex hoc quod utitur νe aliqua ad hoe ad quod es. In rerum autem ordine imperfectiora funt propter perfectiora. . . . Et ideo, si homo utatur plantis ad utilita tem animalium, is animalibus ad utilitatem hominum, non est inicitum. III. Secundum errorem propugnabant VValdenses, qui, ut refert Alphonius a Caassio Lib. XI. verb. Occidere asserebant, nullum hominem occidi licite posse, etiam