장음표시 사용
101쪽
ι HIERONYMI CARDAN rnostrae memineIimus, reliqua, ut pro dignitate vivamus.Virtutes harJ sunt, quamvis animum indignum illorum intelligas: nam boni per se &c. virtutis J causa exercentur. Necesse etiam est, fortem esse : nam timidus multis occasionibus in ullo suo commodo privatur: Tum vero etiam audaciam in his quae digna sunt, praeferre decet: Si quid occurrat, prudenter obviam ito: Si ob-
sistere non potes, nihil f mali J cogi
tato: his duobus fretus ; quod optimum est cuique quod Dei. Voluntate evenit; omnia autem sic eveniunt; & quod brevi etiam omnia in idem redeunt. In reliquis, si licet, virtute vivendum est, velut liberaliter, magnifice; sin minus, ostentate; quodsi nec hoc, saltem cavere, ne laborare deprehendatis his vitiis,
quae conversationem gravem em-ciunt. No parum etiam facit.ad mois res non solum ratio ipsa, A consue
tudo, ac sodales,sed etiam libri quos legeris. quid enim familiarius, qui diu noctuque tecum sintὶ Ob id im-
102쪽
pia quaeque ablegabis, etiam fabulosa, ut Apollonij vitam;& improba, ut Macchia velli meditationes ; dc insitis aquaeque, velut pleraque scripta nunc Italica lingua. Omnes enim ineptias suas in publicum magno malo produnt; eo sibi sapientioresse existimantes , quo sunt impe
v v M vero omnium actionum vita causa sit ; vita autem tem pore constet: maximum ad praeclara negotia peragenda alumentum, tempus est. Iuvat igitur, temporis habere rationem: quae constat vitae
longitudine; & ut quod superest,
utilibus tantum praeclarisque nego-chs,aut necessarijs impendatur. P orbro de vitae longitudine suis locis actum est ι munusque praeterea Dei Idetur. At tempus colligere, magis nostrum est: non tamen ita, ut proseCAν vae XVII.
De Temporis compendio. sus nostrum dici possit. nam esse ne-
103쪽
ὸ Hia RONYMI CARDA NIque id, neque aliud quicquam vel cuiquam alij potest. Colligitur ergo tempus triplici ratione s atque in hoc
demiror Senecam, quum pulcre de hoc argumento luculenterque scripserit, in tanta copiaj enum fuisse: out primum nihil temporis a studijs
vel cogitatione vacuum transigatur:
secundum, ut quicquid per alios fieri
possit quavis pecunia, etiam id facias : tertium, ut in singulis indu stria, inventisque, tum auxilijs, quod facere instituisti, id possis quam celerrime absolvere. Ergo & edendo,
dormias, &quum expergisceris, Scdum lavaris, dum fricaris, dum spa-ciaris, dum jocaris, dum alea ludis, meditare aliquid gcnerosum, aut legendo, si potes, aut audiendo a na-gnostam : qui mos fuit antiquis, &nunc Phratrij observant in mensa: aut si decor aut commossum non ferat, cogitatione solum id ages. Relinquitur unicus locus dubitationi, quum iter agitur, aut per civitatem itur: Idque tantum temporis libe-
104쪽
rum operi, 9b periculum, relinquere vellem ; aliud nullum. Si consilium petat nobilis, mendicus, aut ab utiliamico transmisius, da: In reliquis exige historiam scriptam, aut lo-aium: Si causatur, aut producit, a
manda. Si jam habet in historia, se
prodet: in lotio, ad breye tempuSconsule; nam statim detegetur. Vnia cum est, observare affectum. Et scias quod , ut temporis compendium, plurimum facit ad res praestantes, &virtutem assequendam: ita ad reliqua, Velut opes, ornamenta domus,
filios etiarii, & amicos , jactura cucita dicam illius est necessaria. Ut qui voluerit sequi Senecae praecepta, . quae ille tradidit vere, sed non ipse
servavit) necesse sit aut carere multis commodis ; aut illa habere, sed imperfecta, manca & incompta. Ob hoc ministri, qui ob voluptates , Mut desidiae tempus habeant, praeprOpere mandata peragunt, prorsus tu ni inutiles. Male enim cumsta absolvunt; & compendium temporis in
V eis nihilominus perit. D 3 CAPYT
105쪽
8 HIERONYMI CARDANICA pvT XVIII. Loeum tutum ad babitandum , eligenis dum esse . A N1M o instructo, elige habitationem, ubi tutus sis a vitae periculo : nam ubi timueris, etiamsi timor ille sit inanis i negesia esst tamen ob id plures perire bonas occasiones 3 totamque vitae rationem confundi, & cum dedecore vivere, aut
saltem sine debitis honoribus. Quin vero quinque sint maxime homini expetenda; maximumque horum squamquam non magnum, quid enim hominis magnum' procreatio filiorum, & ut illis insit amor generandae sobolis: nam ex his duobus 1 succedat & Regna & Imperia necessario in stirpem suam concedent: quod & Moses vidit, &natura ipsa docet: Vnde libera ut sit procreandae soboli via, oportet, quo Mque ad dulcissimam vitam pertinet, u temperate agatur. Christum vero intus gerere s quod & melius longe est , quam extra , ut nostris
106쪽
PRvDENTIA CIVILIS. γ' temporibus, quum summe miseri sumus . Tertium , ut opes parentur. Quartum, ut vitae ac robori consula- 'tur. Extremum, ut bene instituantur:
quod quale sit infra docebimus. Ho ominibus autem singulis non eadem 3 sed diversa homini erudito, aut in arte praestanti, aut qui in vitae discrimine non levi versetur, tutior est locus, ubi Princeps, & magnus, habitat, praesertim sapiens & bonus: nam tales ibi plures esse necesita est: post sub paucorum potentia, aut prope Principem : inde Republica
multorum, aut misto genere. Magni Principes favent quibuscunque praestantissimis. norunt enim, ab his solis bona sperari posse,& gloriam: neque etiam ibi adeo valent consuetudines pravae; cum quibus vivere, qui recte sentit, non potest; nec eas
evertere: Nam unum vincere etiam.
potentiorem, artificij est; consuetudinem evertere velle, est populum incere ; praesertim si advena sis: periculosum autem, si senex. ImpO- tens enim, etsi voto potiatur, fructu
107쪽
so HIERONYM1 CARDANI frui nequit. Consuetudines autem quae a Principibus ortum non ducunt ; omnes malae sunt; quoniam ab imperitis & improbis naicuntur :qui si inplicibus dolis& assidua opera imponentes, omnes vel vi in suam .trahunt sententiam: quos plebeij admirantes, ob opes & existimatio- 'nem imitantur ; &in Republica sobfactiones habent defensores ; sed apud principes veritatis conscios plectuntur. C A P v et XIX. Ferenda esse multa in hac vita.
I L x x o etiam tibi proponas, ubi-
cunque, & quomodocunque Vi- eris, ferenda esse multa in mortalium genere.Propterea multi in graves incidunt errores, dum insolita sibi pati videntur. Etenim homines, dum infanda se pati putant, quan doque ex levibus incommodis in periculosas calamitates se ipsos protrudunt. Vt summum certe bonum
sit in sapientia , non solum quod
108쪽
PRvDENTIA CIvILI s. 8 Iper illam quae ad felicitatem conveniunt, parentur, & lenimenta dolorum olerantur ; sed multo magis, quod per eam intelligamus, & esse ita,&necesse esse ut statuamus finem nostrum in his quae . sunt extra Fortunae arbitrium: quod etsi noluerimus facere, cogimur, ob breyissimum tempus, in quo res mortalium singulas consistere cernimus : adeo ut ferme omnia sint momentan a. Optimum autem est, non solum ex adversis, sed & eae erratis fructum colligero : atque eum triplicem ma-Σime: Vt ex malo bonum elicias,
quemadmodum in libris huic argumento dicatis docui: Vt in posterum constanter abstineas; edoctus, ipsa non solum ab eo genere erroris aut Occasionis, sed etiam cujuscunque
similis orta esse: J,noxae, quam
passus es, ita occurras, ut eam multiplici numero sarcias. Veluti si hospitem importune susceperiS, per quem & res perierit, & non bene dormieris; non sufficiat rem repa rasse, & somnum, sed duplum eo.
109쪽
HIERONYMI CARDANIrum ouae amisisti; reliquis inutilibus non solum tunc speciatim contemptis, sed in posterum generaliter. i sic studuerit, magna ex parte ab adversis allevabitur. Quae sarciri non possunt, nec etiam in posterum Vitari, aequo animo ferenda sunt, ut dixi.
Actionum se Verborum divisio. ONs1DERA postmodum, quod
quum actionum nostrorum - quaedam sint honestae, aliae turpes; f turpium Vero aliae adversus leges , quaedam neglectae; quae adversus leges, aliae poena gravi mulctantur,
Iiae levi, aliae nulla: liber hic non de . his est quae gravi poena a legibus pu niuntur, sed aks omnibus. Quocir
esse debet: quibusdam enim pro si-
' ea, alijs pro veneno esset: verum bo- . nis bona sunt omnia, quum animus
aequus est. Eique tam diligeqter in- , tendendum est studio, α opere , quanta
110쪽
PR v DENTI A. C1 v It Is. quanta cum industria conscriptus est. Actionum quoque atque Verborum aliae bonae, aliae malae: & utraeque ad rem spectant, aut ad honorem , aut .ad gratiam, vel ad fidem. Vnaquaeque rursus trium ultimarum est vel temere vel composito: nam quae ad rem tertinet, etiam dividitur : & in ealpectare oportet non solum animum, sed & magnitudinem. Non autem ad injuriam extenditur,
qu usu proprij census causa fiat ; non ad injuriam aut contemptum ; nisi velut in vastatione. Aliorum pessima est, quae cum mala fide est, &consulto; at post illam , quae cum contemptu: & deterior, quae in ex emplum transire potest. Eadem distinctio in verbis adhibenda est. Est & alia divisio horum: de qua po sterius dicemus: DIDAXiom. JCAPvT XXI. iDe virtutibin extra nos.