Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

81쪽

oportet enim ob dissicultate judicio praeditos esse : alijs non . Nam his qui adeo stupidi sunt, ut quaerane quod prorsus idis denegatum eo, quid conserent i & quλmVip ex-sent si quaesisse negociationem, in Metem, exercitationis solum causa, nil dicis. Neque euam quaesuli quod babere non posses, seaquod faciis. Hujusmodi convenit , quum pex se Mu-gotiatio ipse jucunda est, aut gloriosa, ves utilis; qualis est litigav-tium; & Romae olim qui accusaba α δ eodebant: aut si per iliam ad major/ promoveriβ. Haec omnia certe licent: modo in negotiatione ipsa non turpe sit excidisse. Sed tunc non quκlisti habere non

sis, ux dixi, cd quod facile adep

tus es. ,

si A. v v x V I I I. cti finem quarunt, quem habere

E D neque his qui frui nolent, nescio qua ratione ducti , quaerunt :

82쪽

PANDENTIA CIVILIS. Is

credolio cargumento decepti, quoniam eo quod obtinent fruituri sint, si non habeant quod velint. Hos sic refellas : Si enim obtinueris, habes quod liabere nolis: tum maXime, quum quod obtinere vis, cum eo quod jam Eabes, esse non potest; ut si profitearis Papiae, & Bononiam eas: Si non obtinueris, victum te credent homines ; nec non voluisse, quod tam aperte sequi visus es. Equidem hoc malum consilium est; in quorum altero turpitudo , in altero

miseria est. Solum his licet, quibus

nec magnum est dedecus vinci, etsi gloriosa res sit , nec magna calamitas , ubi obtinueris : sed rerum eventum Fortunae libenter permittunt, quoniam incerti sint praesentis sta-

rum : aut si haec agendo ab incommodis praesentibus non paucis se liberent : tum etiam, quum diversa ratione satque haec praecipua causa alijs atque alijs consulitur: velut si in patria manendo, tranquillitati αstudijs vacas'; extra patriam mi

83쪽

HIERONYMI CARDAN x grando, opibus, honoribus,& silijs; tum varo & quaedam commoda e pectas; quae quanta sint, nisi expertus, scire posse non speras: praecipue autem, quum ad priorem conditionem tuto reverti licet: demum, si in ipsa mutatione sitjucunditas. C A P v T IX.

rem noxiam , aut omnino turpem, quarunt.

C IMIL I T E R si noxiam rem , M turpem, dc cum periculo quaeraS, velut alienam uxorem. Victoria enim haec atque industria nulli usui esse dici potest. Quinimo si jam processisti, jam magna es in spe, abrumpe quae egeris: Melius est partem periclitari, quam totum. Infausta est illa sapientia, quae te ad exitium ducit. Quomodo utilia tibi dicere. .potes esse praecepta, per quae periclitaris 3 Imaginare mala, quae sequantur, non ut nunc, quum optas, sed

uum potitus sueris, ac inutili voto satiatus; & jam execraberis, quod

nunc

84쪽

ΡRvDENTIA CIvILI s. s7 nunc adeo probas. Tales sunt uxores inconsulto ductae; atque omnes provinciae negotiaque supra vires nostras susceptae; & quanto diuturniores. In quo genere etiam sunt amores immodici rerum vetitarum, inconstantium , vilium , turpium;

damnosi, atque labore pleni, jacturaque. Noli cogitare, quantum ames, sed quantum ameris. Vbi tua te deseruerint; irrideberis, odiumque declarabunt. Ob id meliore es inconditione quod malum tuum non intelligis. Quod etsi amaveris, Vide quid ames. Sarcina stercoris est puella formosa, puerque : abducito cuticulam , plane sepulcrum est, & foedius etiam olet, & horribilius est.

Cogita quot foedis viris ac sordidisse submiserit; quae & qualia passa sit, osculando, & illuviem corruptam recipiendo. Si te solum amat, quod vix fieri potest; si praecipue te, quod

raro evenit. Sit puer ue u castus, non

plus alijs omnibus pateris, si non possideas: si prostitutus, quis sanae mentis ad hoc facinus impelli pote-

85쪽

18 HIERONYMI CARDAN rrit; quantumvis ille sit Miisicus, jucundus, scitulus 7 At quot millia ho-

miuum non potiuntur inemone beatus ob hoc non est Z Quam brevis, quam caduca, quam fragilis conditio ejus formae, atque gratiari quartamen tota fucata est, & inconstanti ingenio, ob aetatem, sita. Tu illum amas perdite : at ille quidvis aliud potius cogitat. Vnde & apud Virgilium t

Te Coridon, o Alexit Dixerat enim ante de studijs puerilibus , venatione, capreolis, avibus, quibus denique omnes cupiditates explentur. In universum plus quam oportuit, dictum est, si mens medelam aliquam recipere potest. Nam manifestum est, brevi omnes tales evadere, ut, quod agere cupis, si quis agere te cogar,pro Iuppliciό sit.T umvero utilis hic liber erit, quum non exitiale malum est in vitio,. vel clauus clavum pellit &c. ut, deserere

s amicum J est perniciosissimiam. At

si res odiosa, non malaue amplecti occasionem decet , non quaerere ut si latroni

86쪽

PRUDENTIA CIVILIS. s' latroni cor viventi praetoris jussu θeximatur; rogabimus ante, ut eo exempto significet, an cognoscat: nam si rite operatio ea perficiatur, aliquamdiu supervivet, etiam vocis compos: similiter an capite praeciso aliquid videat vel sentiat. JHae enim Indorum sunt contemplationes admirandae; in quibus occasione utemur, ad definiendum quaestionem, de membrorum principatu, & animi immortalitate : non tamen curabimus odiosum factum. Et in universum terminus rei, tum modus, est honestum & tutum. Quidam enim

adeo desipiunt, ut sapientes seipsos existiment, quod pietate & pudore posthabito fallant suos, & bene

merenteS, aut etiam interposita fide: adeo ut, tamquam de pulcro facto, etiam glorientur : quos aspernari decet. nam si sic; finis nullus hui edisciplinae impositus esset, sed eo Ventum foret, ut quisque hoc sapientior haberetur, quo deterior Mimpudentior. Autumana res non his

eonstat 3 sed ut probari posset. α

87쪽

HIERONYMI CARDANI utilis esse: utilis aut honesta es non potest, quum limites conversationis excesierit. C A P v T X.

mi a professione quεrunt. QVisus o v Nou E etiam aliena a professione sua quaerentibus, quum ea nobilis fuerit , non est usui hic liber : quippe qui & gloriam ar

ea quεrunt qua retinere non . possunt. Qv i vero ea quaerunt quae retiis nere non possunt, his non juvantur praeceptis. Stultum enim est Iot praeceptis quaerere, ut & in quaerendo perdas operam , tempus, pecunias; &postquam fueris adeptus, cogaris zelinquere 3 tum maxime,

quod

88쪽

quod id raro accidit, ut sine dolore, jactura, dedecorequ e finiri possit. At quam multi in hujusmodi decipiunturi quoniam paucissimi redhe quod sapiens ille praecipiebat finem negotiorum. inspiciebant. Qibaedam enim sunt in mortalibus, quae facilius comparantur, quam retineantur: ea sunt, quae naturae n*bilia sunt, & cum pluribus conjuneta, ut amicitia, tum Principum maxime;& consuetudo cum exteris. At contra, quaedam , etsi difficulter parentur, semper nostra sunt: e quibus primum est Virtus ipsa, deinde Opes. Vnde sapientes his maxime Mobus incubuere. Quaedam varie si habent; ut filij. C a P v T X I I. .i De laestis hominibia, asionibus.

T N a P TI impatientes, inefficaces, pertinaces. Impatientes fiunt, vel quia calidi nimis natura sunt, vel quia ferre moram nequeunt , aut

quoniam judicio calentanepta actio

89쪽

ε1 HIERONYMI CARDAMi est, non posse carere his quae nescis. Aspice quid detrimenti afferat, non canere, quum inepte id agas ; si omnino abstineas. , quam liber sis 3 non poscis risus, contemptus, o dium,tardium aliorum, jacturam pecuniae. Inessicaces, minus periculos. Infeliciores, tum deteriores sunt, qui verbosi sunt. Similiter ex impatientibus pertinacium mala conditio. qui nolunt doceri: & quum vita. humana tota plena sit diverticulis, & obliquis callibus, dum in eodem proposito perseverantes progredi- utitur,necesse est ut impingat & col-

1idantur. Nam de stultis quid est, ut dicam, quod inepti sint 3 quand8- quidem nulli rei apti sint ρ In uni versum, praeceptis his non juvantur vel seneri inepti,supidi, uulti, segnes. Tudes rerum , & inexperti ; vel viiijs

immodicis laborantes , aleatoreS, scortatores; avari, tardi, gulones,

ebrij , persuasibiles , pueriles et vel etiam laudabilibus nimis incumbentes; ut studiosi, justi, fideles, misericordes , honesti, pq, contem-

90쪽

PRYDENTIA CIVILI s. 63 Plantes. Velut ergo, quamviS depre-

hendissem subtili via domesticum furem, dum per amorem & miseri cordiam differo missionem, ducentos coronatos ille clavibus adulterinis eisdem mihi sustulit, & aufugit. Sic impediuntur nimis timidi: Et iracundis etiam in irritum res cedit: Loquacibus occasio subtrahitur. Vt praestent impigri & experti, sine tot praeceptis, & etiam secus, multis viis ths laborantes, si solertes sint.

CAPvT XIII. Necessarium esse, ut sciamur finem ,

quem volumuLANIE EsTu M igitur . quod ei qui optime vivere velit, & mi nore cum incommodo, primum sci- ere sit necessarium quid velit: atque id tam seneraliter in toto cursu vitae, quam .ecialiter pro singulis occasionibus. E t, si id promptum esset deliberare, plurimum prodesset. Attamen . ex his quae dicta sunt de multiplici fine malo, dc ex conjectura