장음표시 사용
91쪽
6 Hi ERONYMI CARDA NE eorum quae sequuntur, tum long Θ usu atque experientia, unde sapientes solent existimari senes, etiam in ceterorum animalium generibus θpersaepe collimamus.
C A P v T XI V. Da dupliei fine in hac vita. TI Acra Nus de his quae in no bis , dii hum sit: quae quam
quam etiam' exterius distundantur; ea tamen non nisi generaliter attigimus. Alia est comitas,alhque mores; quos habere decet unumquemque,
alij quibus uti o tet. Sed quo sum 3 nisi hunc ipsum finem, J quod
est in humanis atque extra noS 1ulI mum bonum, cognoverimus. Nemo, pe finem duplicem in nobis constituere oportet: alterum de quo in Theonosto, i qui est secundum virtutem 3 quique vere optimus est, Maeotus in potestate nostra: eo magis
Iecordantibus nobis quod & in Paralipomenis,lib.6 feci. 1. dictum, vitet nostis cursum serventi in lebete
92쪽
PRvDENTIA CIVILIS. 6s aquae assimilari: quae quantumvis intumescat, ubi magis processerit, semper minor fit, &siccatur. Quamobrem optima vita esset, sibi ipsi vi- ere, conscientiae, virtuti, ac sapientiae, beate ac feliciter.Atque id est ad summum sapientiae ac bonitatis per venire, ut Genios imitemur, nullis indigendo; & quibus delectamur, abundare. Vulgari autem ratione
magis diei una sit: Finis noster quadruplex est: Dei cultus ; prolis procreatio, aut fraternae educatio; atque invenire aliquid, quod mandatum literis humano genere utile sit: ultimum est, aliquem alumnum relinquere , qui excellentis alicujus peritiae sit. Qui nihil horum fecerit, si quidem virtute caruerit, tamquam cespes dici natus est: sin autem ins1gni virtute praeditus, sicut flos; qui
mane oritur, vesperi evanescit. Porro cultor Dei eximius, ut suae pietatis exempla relinquat, necesse est. Illud sane gra vissimum in hac vita est, ut vel perturbationibus animi torquearis a te ipso; vel si careas eis. ab aliis et
93쪽
.66 HIERONYMI GARDANraIijs: nam quietos, inquieti mati. imc aggrediunt ira .
C A p v T XV. Da Ammi sena in civili viis. A L τεκνM est na utriudicii mdius, civili vita vivere, adlisatum esse r cujus ut vixi finis in multitudo potemium amieo-xum, di cum illis arcta conj.n o. Quod&,siad haec a Mat veneratio quaedam in illum. M ut arbitreritim sine eo non bene esse posse, tunc ad felicitatis & fastustinim ni is homo pervenit. Magna vero pars hujus in sanguinis cognati ne,& maxime in amnitatibus, reposta est. Est enim regnum humanum hoc animalium dominatione putichrius, divino simile quodam tenus, verum longe vilius & infirmius. At optimum bonum in regno, regnare. Regnare igitur apud homines sum
mum etiam bonum erit. At regnare
hoe ipsum, est omnibus at ijs posse imperare, atque ab illis coli: id fieti non potest, nisi cum illis vinculo
94쪽
quodam conjuitisti simus , nosque
Te vereantur. Vt velo hoc fiat, necesse est ut vel unius causa vel semium id agam. Metu qui ena unius tot contineri non possunt, tum maxime quod sui sunt reges gentibus; nec uos Iegesiastituimus a non enim illi hoc sibio indigent; plurimaeque Civitates sine sessibus sunt. nec si Omnes quorumdam metu id agant, poterunt & illi unius metu agere. Reliquum est igitur, ut summum bonum constet in amieitia sui diximus i multorum, atque potentiorum , arctaque, & cum veneratione conjnncta . Hujusmodi enim regnum in amicitia, & metu, ac honoris exhibitione constabit. Quocirca necesse est, ut, ubi non unus est rex,
ibi plurimos esse reges; imo cui in--genue fateamur tyrannoS. quisque ergo ab hoc summo bono humano remotior est, eo infelicior atque abjectior , & comtemtior. Quicunque vero sine his, atque ζKcellenti virtute, tum sumtu ullo, hoc bonum adepti sunt; hos admirari
95쪽
68 Hia RONYM1 CARDANI decet, tamquam homines, qui hac in parte multum prosecerunt. Videntur ergo ad hanc felicitatis viam' quatuor modi procedendi esse: opes, virtus digna, languinis conjunctiones , &ipsa ars; quae omnibus praestat ue quum reliqua, hujus praesidio
destituta , jaceant. At vero non in hoc summum in humaniε bonum,
sed ad illud lut dixi) via. hoc enim
ipso etiam in invitos potentia com-saratur; & opes, atque earum usus, & quaecunque in arbitrio hominum relicta sunt. Studere igitur huic oportet. Verum de opibus, virtute, sanguinis conjunctione, quoniam non leve negotium est, parare, M parta habere oportet, atque de ea virtute, qua hominum animi conciliantur, multiplex & longa erit disputatio; quoniam, quum nullo au-asilio indigeat, ad hanc pertinet tractationem; reliquum est, ut de ardedisseramus. Praelunt homines homi nibus hereditario jure, ut Principes, legibus tam divinis quam humanis; religione, vi, seu bellica arte; &
96쪽
necessitate, ut medici. Quum igitur regnum in postra potestate non si iimperium medici non sit in integros viros, sed languentes solum: in unae tribus praestare oportet ; militari , religione, vel juris prudentia. Sed militaris sola, reges e privatέs facit.
Videntur autem plures satis commode ut saepius apud Afros bellica
artem religioni conjunxisse. Nam bellica ars sola actu imperium tenet: quare sine illa nemo dominari potest. At juris prudentia non commOV et populos, neque reditus subministrat, neque ea parte, quae commuis
11is est illi cum religione, alitoritate par ei est, sed longe inferior: quare . necessario Fortuna in horum duorum conjunctione reposita est: cujus facti infinita sunt exempla, etiam apud nostros. Porro quidam utuntur , quidam abutuntur , seditione introducta: quorum omnium finis plerumque malus est, seu Deo invisa origine, seu causis ad hoc non obscuris. At militaris sortitudo ut mundior est, de praeclaIiora ita etiam
97쪽
- HugRONYMI CARDANT honestiores plerumque exitus bet, & finem stabiliorem; maxime si a tyranni a Levitia non sordetur. Nostra tamen tempestate, propcertormenta, & machinas igneas, quanto plus in Fortuna, tanto minus in virtute repositum est. Tametsi a tem haec si summa felicitatis humanae, memineris tamen sine prima nihil esset ea enim etsi non perfecta sit; sine illa tamen nec persecia, nec esse omnino potest. In universum porro, summum bonum in hac vita ex tribus praecipuis originem ducit; inventis novis, secretis, atque cautionum praeceptis. Nova enim inVenta, contemplationis fructus sunt praecipue; secreta, operantium; cautiones, agentiu . Univer autem vita homi-
mimin haec tria distribuitur,ut plerique omnibus , sed diverso tonpore, partieipεr. Quumque in nobis omnia eae animo in'corpus & fortunam proficiscantiar , manifestum est quod ex , his perfecta fellaicas nobis advenit. Aurigitur nullu in humanis bonum,s quod multu existimant, ob tantas
98쪽
PR vD ENT IA CIVILIS. 7 IturbMiones, vitae brevitatemananitatemi ipsorum bonorum, ac inconstantis, ut securitas omnis explodatur aut ab histribus pendet. Et quoquam in plerisque alijs aliud sit hoc eme ab hoc esse, ab his tamen est felicitas , atq; in his felicitatis est perfectio. Est vero & aliud potentiae civilis genus quasi nothum, quod nullis pene innititur bonis, sed con vi-vijs, alea, blandi ijs, pompis, deniq; omni luxuria atque libidine refertuest, fideoque indignum J bono viro;
atq; etiam periculosum, & solicitudine ac anxietate plenu. Fundamentum habere solet a magistratu; nam
que cum eo facilius est potentiam coparare : sed resineillo vis sunt ali qui obtinetiisse rempublicam. Cestat
maxime tribus praeceptis: annonae
abundantia,&ludis,propterplebem; luxu M alea, ob potentiores. sedjuvenesi calliditate, consilioque, tum audacIa,. ob eos qui rempublicam admrnistrant. Adeo vero hoc serpit malum, ut in quibusdam Italiae civitatibus etiam per adulteria uxorum,
99쪽
conjugum praesertim seniorum θ
vota adipiscantur: quum potius in contrarium res cedere deberet; Scsola suspicio injuriae irritare animos illorum. Id accidit ; quod lascivae uxores magis demulcent virorum nimos; ut In nullius magis sint,quam adulteri potestate. Propterea amicitiam mulierum obtinere , est in plerisque civitatibus, dimidium earumpo uidere. Dicemus autem plura de
hujusmodi praeceptis suo loco. ΓΩ-ctione 47-J
Carvet XVI. Animum esse virtute instruendum.' NiMvM igitur primum instruemus 3 irtute summaL & ex virtutibus quammaxime necessarijs: patientia, consilio, quod est prudentia patiens, & efficacia. Nulli infelici res sunt inhumanis, impatientibus, quod passim, velut indumentis n-res,quae animum vellicent, sese offerant : quae si persequi studeas, non aliter quam laquei sturnos, ad exitium
100쪽
PRvDENTIA C I v I LI s. tium te perducant: multi, alioqui
inclyti, dum nimis studiosi sit ni horum , perdidere seipsos. Ob id tam
laudata moderatio : quae patientiae 'species est, a judicio profesta. Aliqui tamen leo dum corrupti sunt hominum morest etiam impatientes,
fortu nati su nt, quod plus praesidij inessi cacia & solertia, quam iacturae
in impatientia esset. Videtur enim natura quoquo modo essi cacia patientiae esse contraria. Tales, dum juvenes sunt, superatis periculis, felices sunt; in senectute, quum vitium maneat, languescat 'irtus, non ita. At si solertia aberraverit, in grande S decidunt calamitates. Verum nec hi Omnino patientia caruere: sed quod uni plus concedunt domino, ab aliorum conversatione eripiunt. Tyrannicos habent plerumque spiritus hujusmodi viri: nam quod carius vendiderunt, ab alijs precari σexigunt. Quamobrem fugere illorum conversationem maxime oportet. Humanitas quoque & civilitas necessaria sunt valde: altera, ut conditionis D nostrae